Một số giải pháp phát triển kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––––––––––

PHẠM HUY HOÀNG

MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN

KINH TẾ NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN VÕ NHAI, TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGÔ VĂN HẢI

THÁI NGUYÊN – 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn “Một số giải pháp phát triển kinh tế nông nghiệp trên địa

bàn huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên" do tôi - học viên Phạm Huy Hoàng,

thực hiện dưới sự hướng dẫn của Thầy giáo TS. Ngô Văn Hải.

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn

này là trung thực và là kết quả nghiên cứu của bản thân. Các số liệu và thông

tin trong luận văn này chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào và các

thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc./.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013

Ngƣời cam đoan

Phạm Huy Hoàng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Qua quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn: "Một số giải

pháp phát triển kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Võ Nhai, tỉnh Thái

Nguyên", tôi đã nhận được sự giúp đỡ, sự quan tâm tạo điều kiện của Nhà

trường, các thầy cô giáo, cơ quan nơi tôi làm việc, bạn bè và gia đình.

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể các Thầy Cô giáo đã

truyền đạt cho tôi tất cả các môn học trong quá trình học tại Trường Đại học

Kinh tế và quản trị kinh doanh Thái Nguyên, đặc biệt là Thầy giáo TS. Ngô

Văn Hải đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình

nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện luận văn khoa học này.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Phòng Thống kê huyện Võ Nhai,

Phòng nông nghiệp huyện Võ Nhai và những người đã cung cấp những số liệu

khách quan giúp tôi đưa ra những phân tích chính xác.

Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè, đồng nghiệp và những

người thân trong gia đình đã chia sẻ những khó khăn và động viên tôi hoàn

thành luận văn này.

Do quá trình thâm nhập thực tế và thời gian nghiên cứu có hạn nên luận

văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được nhiều ý

kiến đóng góp để luận văn hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn !

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013

Tác giả

Phạm Huy Hoàng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan....................................................................................................................................................................................................................................i

Lời cảm ơn...........................................................................................................................................................................................................................................ii

Mục lục...................................................................................................................................................................................................................................................iii

Danh mục các từ viết tắt..........................................................................................................................................................................................vi

Danh mục bảng......................................................................................................................................................................................................................vii

PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................................................................................................................................1

1.1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu ...................................................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................................................................................................4

1.2.1. Mục tiêu chung .................................................................................................................................................................................4

1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................................................................................................4

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..............................................................................................................................5

1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ...........................................................................................................................................................5

1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................................................................................5

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .......................................................................................................6

2.1. Cơ sở lý luận .......................................................................................................................................................................................................6

2.1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan .............................................................................................................6

2.1.2. Ý nghĩa của phát triển kinh tế nông nghiệp ............................................................................11

2.1.3. Nội dung của phát triển kinh tế nông nghiệp .......................................................................12

2.1.4. Những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp .......13

2.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................................................................................................................14

2.2.1. Kinh nghiệm phát triển nông nghiệp của các nước trên thế giới ....14

2.2.2. Kinh nghiệm các địa phương trong nước ....................................................................................21

2.3. Các bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn .........................................................................................23

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................................25

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................................................................................................25

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

2.2. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................................................................................25

2.2.1. Phương pháp thống kê kinh tế ..........................................................................................................................25

2.2.2. Phương pháp phân tích ..................................................................................................................................................27

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu sử dụng trong nghiên cứu .........................................................................28

2.3.1. Chỉ tiêu kết quả sản xuất .............................................................................................................................................28

2.3.2. Chỉ tiêu tổng hợp đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội ...............................................29

2.3.3. Chỉ tiêu hiệu quả sử dụng các nguồn lực, các bộ phận hợp thành

phát triển kinh tế, xã hội ...........................................................................................................................................................................30

2.3.4. Các chỉ tiêu hiệu quả của quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp ..30

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................................................................................................31

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ..........................................................................................................................................31

3.1.1. Điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội huyện Võ Nhai ............................................31

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Võ Nhai .................................................................................37

3.1.3. Đánh giá những thuận lợi - khó khăn của huyện Võ Nhai .........................41

3.1.4. Tình hình phát triển kinh tế huyện Võ Nhai giai đoạn 2007 - 2011........43

3.2. Tình hình phát triển kinh tế nông nghiệp của huyện Võ Nhai ..........................46

3.2.1. Tình hình phát triển sản xuất nông nghiệp huyện Võ Nhai giai

đoạn 2007 - 2011.....................................................................................................................................................................................46

3.2.2. Đặc điểm phân bố sản xuất nông lâm nghiệp trong các vùng kinh

tế sinh thái ..........................................................................................................................................................................................................58

3.2.3. Tình hình phát triển nông nghiệp trong các hộ nông dân điều tra 60

3.2.4. Giá trị sản xuất và cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp huyện Võ

Nhai giai đoạn 2009 - 2011.................................................................................................................................................73

3.2.5. Đánh giá chung về tình hình phát triển kinh tế nông nghiệp của

huyện Võ Nhai ...........................................................................................................................................................................................76

Chƣơng 4: CÁC GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP

HUYỆN VÕ NHAI .............................................................................................................................................................................79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu chủ yếu phát triển nông nghiệp

trên địa bàn huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên đến năm 2020.......................79

4.1.1. Một số quan điểm cơ bản phát triển kinh tế nông nghiệp của

huyện Võ Nhai đến năm 2020........................................................................................................................................79

4.1.2. Những căn cứ, định hướng, mục tiêu chủ yếu phát triển kinh tế

nông nghiệp huyện Võ Nhai đến năm 2020.........................................................................................80

4.1.3. Những căn cứ chủ yếu phát triển kinh tế nông nghiệp của huyện

Võ Nhai ...................................................................................................................................................................................................................83

4.1.4. Xu hướng phát triển kinh tế nông nghiệp của huyện Võ Nhai ...........83

4.2. Những giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế nông nghiệp của huyện

Võ Nhai đến năm 2015................................................................................................................................................................84

KẾT LUẬN ..................................................................................................................................................................................................................................98

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................................................................................................102

PHỤ LỤC ....................................................................................................................................................................................................................................104

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

BQ : Bình quân

CN-TTCN : Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp

CSVN : Cộng Sản Việt Nam

DT : Diện tích

GDP : Thu nhập quốc dân/đầu người

GT : Giá trị

KH&CN : Khoa học và công nghệ

KS : Khảo sát

KTXH : Kinh tế - Xã hội

NLN : Nông-lâm nghiệp

NLTS : Nông-lâm-thủy sản

NN-CN-DV : Nông nghiệp-Công nghiệp-Dịch vụ

NSHH : Năng suất hàng hóa

SL : Số lượng

SX : Sản xuất

SXNN : Sản xuất nông nghiệp

TNHH : Thu nhập hàng hóa

Tr.đ : Triệu đồng

TS : Thủy sản

TT : Trồng trọt

WTO : Tổ chức thương mại thế giới

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Số hộ điều tra tại các điểm nghiên cứu .............................................................................................26

Bảng 3.1. Tình hình sử dụng quỹ đất của huyện Võ Nhai ..................................................................34

Bảng 3.2. Nhân khẩu và lao động của huyện Võ Nhai năm 2011..........................................38

Bảng 3.3. Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của huyện Võ Nhai ..............44

Bảng 3.4. Cơ cấu giá trị sản xuất của các ngành huyện Võ Nhai năm

2007-2011.........................................................................................................................................................................................................44

Bảng 3.5. Tình hình sản xuất lương thực của huyện Võ Nhai năm 2009-2011..............46

Bảng 3.6. Tình hình sản xuất một số cây công nghiệp của huyện Võ Nhai ........................48

Bảng 3.7. Tình hình sản xuất rau màu và một số cây ăn quả của huyện

Võ Nhai ...............................................................................................................................................................................................................49

Bảng 3.8. Kết quả chăn nuôi của huyện Võ Nhai qua 3 năm 2009-2011.................53

Bảng 3.9. Tình hình sản xuất ngành lâm nghiệp của huyện Võ Nhai ...........................56

Bảng 3.10. Tình hình cơ giới hóa làm đất và tưới tiêu phục vụ nông nghiệp ...................57

Bảng 3.11. Cơ cấu diện tích các loại đất trong 3 vùng kinh tế sinh thái

của huyện Võ Nhai ......................................................................................................................................................................58

Bảng 3.12. Diện tích, năng suất và sản lượng một số cây trồng ở từng vùng ...................59

Bảng 3.13. Đặc điểm ngành nghề và điều kiện sản xuất nông nghiệp của

các hộ khảo sát .......................................................................................................................................................................................61

Bảng 3.14. Loại hình sản xuất và phân loại tiềm lực kinh tế của hộ điều tra .....................64

Bảng 3.15. Diện tích, năng suất, sản lượng câu hàng năm bình quân 1 hộ

khảo sát năm 2011.............................................................................................................................................................................65

Bảng 3.16. Các loại vật nuôi chính trong hộ điều tra năm 2011................................................66

Bảng 3.17. Kết quả sản xuất trồng trọt ở các nhóm hộ khảo sát năm 2011..........68

Bảng 3.18. Kết quả ngành chăn nuôi ở các nhóm hộ điều tra năm 2011..................69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

viii

Bảng 3.19. Ước tính TNHH trong các mô hình kinh tế của hộ nông dân ở

Võ Nhai ...............................................................................................................................................................................................................70

Bảng 3.20. Mức độ đánh giá của hộ ND các yếu tố thuận lợi trong

SXNLN ................................................................................................................................................................................................................72

Bảng 3.21. Mức độ đánh giá của hộ ND về các yếu tố khó khăn trong

SXNLN ................................................................................................................................................................................................................72

Bảng 3.22. Giá trị sản xuất nông nghiệp trên địa bàn ..................................................................................73

Bảng 3.23. Cơ cấu giá trị các ngành SX trong nông nghiệp của huyện

Võ Nhai ..............................................................................................................................................................................................................74

Bảng 3.24. Giá trị nông sản hàng hóa của huyện Võ Nhai ................................................................75

Bảng 4.1. Giá trị sản xuất và giá trị NSHH của NLN huyện Võ Nhai đến

2015-2020.........................................................................................................................................................................................................82

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1.1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã định hướng và chỉ rõ,

phát triển nông nghiệp là: “Sự phát triển ổn định trong ngành nông nghiệp,

nhất là sản xuất lương thực đã đảm bảo an ninh lương thực quốc gia. Kinh tế

nông thôn và đời sống nông dân được cải thiện hơn trước. Việc tập trung đầu

tư xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, đầu tư, phát triển giống mới có năng

suất, chất lượng cao, phát triển các cụm công nghiệp, làng nghề, tiểu thủ công

nghiệp... đã có tác động tích cực đến việc sản xuất, tạo việc làm và xóa đói,

giảm nghèo”[16].

Phát triển nông nghiệp có ý nghĩa cực kỳ quan trọng trong nền kinh tế

quốc dân và xã hội, là sự nghiệp mang tính chiến lược của mỗi quốc gia.

Phát triển kinh tế nông nghiệp là một phạm trù khoa học, nó biểu hiện

năng lực tổ chức quản lý và trình độ của nền kinh tế, xã hội ở từng địa

phương và cả nước. Trong sự hội nhập với kinh tế thế giới hiện nay, vấn đề

này có tầm quan trọng đặc biệt đối với Việt Nam.

Nông thôn Việt Nam với trên 70% dân số sinh sống và lao động. Sản

phẩm khu vực này như lương thực, thực phẩm, nguyên liệu cho công nghiệp

chế biến và dịch vụ rất cần cho nền kinh tế quốc dân, vì vậy nông nghiệp có

vai trò to lớn đối với sự phát triển kinh tế xã hội nước ta. Bên cạnh những

thành tựu đã đạt được, thực tế còn cho thấy nông nghiệp nước ta đã và đang

bộc lộ tình trạng lạc hậu, yếu kém và chậm khắc phục như: cơ cấu kinh tế

chuyển dịch chưa đáng kể, việc ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ rất hạn

chế, công nghiệp chế biến và ngành nghề kém phát triển, thị trường tiêu thụ

sản phẩm hàng hoá khó khăn, tiếp cận thị trường thấp, chưa an ninh về lương

thực, tụt hậu so với thành thị về nhiều mặt, môi trường bị ô nhiễm, lao động

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

nông thôn có trình độ thấp và dư thừa, nhiều vùng có mức sống và dân trí

thấp. Cơ sở hạ tầng nhiều nơi còn kém, trình độ sản xuất và quản lý còn lạc

hậu, quan hệ sản xuất ở nông thôn chậm đổi mới… Cương lĩnh phát triển đất

nước, trong các Nghị quyết của Đảng và gần đây là Nghị quyết Đại hội X của

Đảng đã nêu rõ: “Phát triển nông nghiệp và nông thôn theo hướng công

nghiệp hoá, hiện đại hoá và hợp tác hoá, dân chủ hoá; chuyển dịch cơ cấu

kinh tế gắn với phân công lại lao động ở nông thôn; Xây dựng nông thôn ngày

càng giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan

hệ sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội phát triển và ngày càng

hiện đại” trên cơ sở các biện pháp “Phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội

nông thôn, chú trọng phát triển hệ thống thuỷ lợi, bảo đảm đường giao thông

thông suốt đến trung tâm xã, có đủ trường học, trạm y tế và nước sạch cho

sinh hoạt. Bảo vệ môi trường sinh thái”; “Giảm tỷ lệ lao động trong nông

nghiệp, tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ trong cơ cấu kinh tế nông thôn”.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng CSVN tiếp tục đưa ra những quan

điểm chỉ đạo đối với vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Đại hội XI đã

khẳng định những thành tựu trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung, những

kết quả đạt được của nông nghiệp, nông dân, nông thôn nói riêng và nhấn

mạnh: “Sự phát triển ổn định trong ngành nông nghiệp, nhất là sản xuất lương

thực đã đảm bảo an ninh lương thực quốc gia. Kinh tế nông thôn và đời sống

nông dân được cải thiện hơn trước. Việc tập trung đầu tư xây dựng kết cấu hạ

tầng nông thôn, đầu tư, phát triển giống mới có năng suất, chất lượng cao,

phát triển các cụm công nghiệp, làng nghề, tiểu thủ công nghiệp... đã có tác

động tích cực đến việc sản xuất, tạo việc làm và xóa đói, giảm nghèo”. Tuy

nhiên, cùng với những thành tựu đạt được, nông nghiệp, nông dân, nông thôn

nước ta trong giai đoạn hiện nay cũng còn tồn tại nhiều hạn chế và yếu kém.

Nghị quyết Đại hội XI của Đảng tiếp tục chỉ rõ: “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế