Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh trong vận tải hàng hoá tại công ty Vẩn tải Hàng hóa

Tổng giám đốc

Phó tổng gđ

Phó tổng gđ

Phó tổng gđ

2 xí nghiệp đầu máy

2 xí nghiệp vận dụng toa xe hàng

3 xí nghiệp sửa chữa toa xe

2 xí nghiệp vận tải ĐS

13 ga

Loại I

Phòng tổng hợp

Phòng tài chính kt – kiểm thu

Phòng bảo vệ an ninh quốc phòng

Phòng kế hoạch đầu tư

Phòng thống kê máy tính

Phòng kỹ thuật nghiệp vụ

Phòng

An toàn

Phòng HTQT & PTTT

Phòng đầu máy toa xe

Phòng tổ chức cán bộ – l.động

Chuyên đề thực tậpTN

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DN Doanh nghiệp

DNNN Doanh nghiệp Nhà nước

ĐSVN Đường sắt Việt Nam

VTĐS Vận tải Đường sắt

HHĐS Hàng hoá Đường sắt

CTY Công ty

TCTĐSVN Tổng công ty Đường sắt Việt Nam

CTVTHHĐS Công ty vận tải hàng hoá Đường sắt

KHĐT Kế hoạch đầu tư

ĐMTX Đầu máy toa xe

KTNV Kỹ thuật nghiệp vụ

TKMT Thống kê máy tính

HCTH Hành chính tổng hợp

TCLĐ Tổ chức lao động

BĐCT Biểu đồ chạy tàu

TSCĐ Tài sản cố định

TSLĐ Tài sản lưu động

CBCNV Cán bộ công nhân viên

VCĐ Vốn cố định

CTN Container

1

Chuyên đề thực tậpTN

lêi më ®Çu

1.Tính cấp thiết của đề tài

Toàn cầu hoá và thương mại hoá nền kinh tế đang diễn ra với tốc độ ngày

càng cao trên mọi lĩnh vực đời sống kinh tế như thương mại , tổ chức sản xuất, đầu

tư và trên phạm vi toàn thế giới.

Trong thời gian qua ,Việt Nam đã từng bước hội nhập quốc tế một cách vững chắc

bằng việc ra nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), tham gia khu vực

mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), gia nhập diễn đàn kinh tế Châu Á Thái Bình Dương

(APEC), gia nhập tổ chức thương mại quốc tế (WTO).Với việc hội nhập quốc tế ,

Việt Nam có nhiều cơ hội thuận lợi cũng như phải đối mặt với nhiều thách thức, khó

khăn trong quá trình phát triển nền kinh tế của mình.

Hội nhập quốc tế ,Việt Nam có điều kiện thâm nhập thị trường quốc tế đồng

thời có tiếng nói bình đẳng trong viêc thảo luận về các chính sách thương mại thế

giới, tạo điều kiên để các doanh nghiêp trong nước tiếp cận dần với các tiêu chuẩn

quốc tế ,trao đổi và tiếp thu các kỹ năng quản lý, tiếp thu được các công nghệ của

nước ngoài, từ đó nâng cao được năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và thúc đẩy

nền kinh tế Việt Nam phát triển. Do đó lượng hàng hoá sản xuất ra ngày một nhiều,

nhu cầu vận chuyển hàng hoá giữa các vùng, miền trong nước và xuất nhập khẩu

hàng hoá trong khu vực và quốc tế cũng tăng lên là một tất yếu khách quan. Đây là

cơ hội tốt và có tiềm năng rất lớn cho các ngành vận tải nói chung và nghành

Đường Sắt nói riêng, song nó cũng là một môi trường cạnh tranh khốc liệt giữa các

loại hình vận tải trong nước và quốc tế đòi hỏi các doanh nghiệp kinh doanh vận tải

phải nâng cao năng lực cạnh tranh của mình để chiếm lĩnh thị trường và thị phần với

mục tiêu tăng doanh thu, tăng lợi nhuận và tái đầu tư sản xuất mở rộng.

Với những kiến thức được họp tập ở trường KTQD và qua thời gian thực tập

thực tế tại Công ty Vận Tải Hàng Hoá Đường Sắt em mạnh dạn nghiên cứu đề tài:

“Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh trong vận tải hàng hoá tại công

ty VTHHĐS ”.

2

Chuyên đề thực tậpTN

Em xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo CTVTHHĐS và các phòng ĐMTX ,

KHĐT, KTNV, TKMT, HCTH cùng sự hướng dẫn hết sức tận tình của cô giáo

.PGS.TS Lê Thị Vân Anh đã giúp em hoàn thành đề tài này. Do trình độ lý luận cũng

như kiến thức thực tế còn hạn chế, thời gian thực tập thực tế tại công ty chưa nhiều

nên đề tài của em sẽ không tránh khỏi những khiếm khuyết. Em rất mong nhận được

sự góp ý của CBCNV trong công ty và cô giáo hướng dẫn, để đề tài của em được

hoàn thiện hơn.

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài.

Khái quát hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về năng lực cạnh

tranh của CTVTHHĐS

Nêu lên một số kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành ĐS

Đánh giá năng lực cạnh tranh của công ty VTHHĐS.

Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của

công ty vận tải HHĐS trong giai đoạn tới 2007-2010.

3.Phương pháp nghiên cứu.

Đề tài sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu , trong đó chủ yếu là

phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, phân tích tổng hợp, phân tích

thống kê, so sánh ,sử lý hệ thống v.v..

4.Kết cấu của đề tài.

Đề tài ngoài phần mở đầu và kết luận gồm 3 chương có các bảng ,sơ đồ ,biểu

đồ, tài liệu tham khảo

Chương1: Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của ngành Đường sắt Việt

Nam.

Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty VTHHĐS trong

thời gian qua

Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công

ty VTHHĐS trong giai đoạn tới

3

Chuyên đề thực tậpTN

Chương I

C¬ së lý luËn vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh ®-

êng s¾t viÖt nam

I.Lý luận cơ bản về năng lực cạnh tranh.

1.Cạnh tranh.

1.1.Khái niệm về cạnh tranh:

Cạnh tranh nói chung, cạnh tranh trong kinh tế nói riêng là một khái niệm có

nhiều cách hiểu khác nhau. Khái niệm này được sử dụng cho cả phạm vi doanh

nghiệp, phạm vi ngành, phạm vi quốc gia hoặc phạm vi khu vực liên quốc gia.v.v..

Theo K.Marx: “Cạnh tranh là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt giữa các

nhà tư bản nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ

hàng hoá để thu được lợi nhuận siêu ngạch”.

Theo từ điển kinh doanh (xuất bản năm 1992 ở Anh) thì cạnh tranh được định

nghĩa là: “Sự ganh đua ,sự kình địch giữa các nhà kinh doanh nhằm tranh giành tài

nguyên sản xuất cùng một loại hàng hoá về phía mình”.

Theo Từ Điển Bách Khoa Việt Nam: “Cạnh tranh là hoạt động tranh đua

giữa những người sản xuất hàng hoá, giữa các thương nhân, các nhà kinh doanh

trong nền kinh tế thị trường, chi phối bởi quan hệ cung - cầu, nhằm giành các điều

kiện sản xuất, tiêu thụ và thị trường có lợi nhất”

Theo hai nhà kinh tế học người Mỹ P.A. Samuelson và W.D. Nordhaus: Cạnh

tranh(Competition) là sự kình địch giữa các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau để

giành khách hàng hoặc thị trường. Hai tác giả này cho cạnh tranh đồng nghĩa với

cạnh tranh hoàn hảo (PerjectCompetition)

Các tá giả trong cuốn “Các vấn đề pháp lý về thể chế và chính sách cạnh

tranh và kiểm soát độc quyền kinh doanh” thuộc dự án VIE/97/016 thì: “Cạnh

tranh có thể được hiểu là sự ganh đua giữa các doanh nghiệp trong việc giành một

số nhân tố sản suất hoặc khách hàng nhằm nâng cao vị thế của mình trên thị

4

Chuyên đề thực tậpTN

trường, để đạt được một mục tiêu kinh doanh cụ thể, ví dụ như lợi nhuận, doanh số

hoặc thị phần. Cạnh tranh trong môi trường như vậy đồng nghĩa với ganh đua”3

Theo Uỷ ban cạnh tranh công nghiệp của Tổng Thống Mỹ thì: “Cạnh tranh

đối với một quốc gia là mức độ mà ở đó, dưới các điều kiện thị trường tự do và

công bằng , có thể sản xuất các hàng hoá và dịch vụ đáp ứng được các đòi hỏi của

thị trường quốc tế, đồng thời duy trì và mở rộng được thu nhập thực tế của người

dân nước đó”.

Tại diễn đàn liên hợp quốc trong báo cáo về cạnh tranh toàn cầu năm 2002

thì định nghĩa cạnh tranh đối với một quốc gia là: “Khả năng của nước đó đạt

được những thành quả nhanh và bền vững về mức sống, nghĩa là đạt được các tỷ lệ

tăng trưởng kinh tế cao được xác định bằng các thay đổi của tổng sản phẩm quốc

nội (GDP) tính trên đầu người theo thời gian”

Từ những định nghĩa và các cách hiểu không giống nhau trên có thể rút ra

các điểm hội tụ chung sau đây:

Cạnh tranh là cố gắng nhằm giành lấy phần hơn, phần thắng về mình trong

môi trường cạnh tranh. Để có cạnh tranh phải có các điều kiện tiên quyết sau:

- Phải có nhiều chủ thể cùng nhau tham gia cạnh tranh: đó là các chủ thể có

cùng mục đích, mục tiêu và kết quả phải giành giật; Tức là phải có một đối tượng

mà các chủ thể cùng hướng đến chiếm đoạt trong kinh tế, với các chủ thể cạnh

tranh bên bán, đó là các loại sản phẩm tương tự có mục đích phục vụ một loại nhu

cầu của khách hàng mà các chủ thể tham gia cạnh tranh đều có thể làm ra và được

người mua chấp nhận. Còn với chủ thể cạnh tranh bên mua là sự giành giật mua

được các sản phẩm theo đúng mong muốn của mình.

- Việc cạnh tranh phải được diễn ra trong một môi trường cạnh tranh cụ thể,

đó là các ràng buộc chung mà các chủ thể tham gia canh tranh phải tuân thủ. Các

ràng buộc này trong cạnh tranh kinh tế giữa các doanh nghiệp chính là các đặc

điểm nhu cầu về sản phẩm của khách hàng và các ràng buộc của luật pháp và

thông lệ kinh doanh ở trên thị trường. Còn giữa những người mua với người mua,

5

Chuyên đề thực tậpTN

hoặc giữa những người mua với những người bán là các thoả thuận được thực hiện

có lợi hơn cả đối với người mua.

- Cạnh tranh có thể diễn ra trong một khoảng thời gian không cố định hoặc

ngắn (từng vụ việc), hoặc dài (trong suốt quá trình tồn tại và hoạt động của mỗi

chủ thể tham cạnh tranh ). Sự cạnh tranh có thể diễn ra trong khoảng thời gian

nhất định: hoặc hẹp ( một tổ chức,một địa phương, một ngành), hoặc rộng (một

nước, giữa các nước).

1.2 Các loại hình cạnh tranh

Dựa vào các tiêu thức khác nhau, cạnh tranh được phân ra thành nhiều loại:

a.Căn cứ vào chủ thể tham thị trường.

Cạnh tranh được chia thành 3 loại:

- Cạnh tranh giữa người mua và người bán: Người bán muốn bán hàng hoá

của mình với giá cao nhất, còn người mua muốn mua với giá thấp nhất.giá cả cuối

cùng được hình thành sau quá trình thương lượng giữa hai bên.

- Cạnh tranh giữa những người mua với nhau: Mức độ cạnh tranh phụ thuộc

vào quan hệ cung cầu trên thị trường. Khi cung nhỏ hơn cầu thì cuộc cạnh tranh

trở nên gay gắt, giá cả hàng hoá và dịch vụ sẽ tăng lên, người mua phải chấp nhận

giá cao để mua được hàng hoá mà họ cần.

- Cạnh tranh giữa những người bán với nhau: Là cuộc canh tranh nhằm

giành giật khách hàng và thị trường, kết quả là giá giảm xuống và có lợi cho người

mua. Trong cuộc cạnh tranh này, doanh nghiệp nào tỏ ra đuối sức, không chịu được

sức ép sẽ phải rút lui khỏi thị trường, nhường thi phần của mình cho các đối thủ

mạnh hơn.

b. Căn cứ theo phạm vi ngành kinh tế.

Cạnh tranh được phân thành hai loại:

- Cạnh tranh trong nội bộ ngành : Là cuộc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp

trong cùng một ngành, cùng sản xuất ra một loại hàng hoá hoặc dịch vụ. Kết quả

của cuộc cạnh tranh này là làm cho kỹ thuật phát triển.

6

Chuyên đề thực tậpTN

- Cạnh tranh giữa các ngành: Là cuộc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp

trong các ngành kinh tế với nhau nhằm thu được lợi nhuận cao nhất. Trong quá

trình này, có sự phân bổ vốn đầu tư một cách tự nhiên giữa các ngành, kết quả là

hình thành tỷ xuất lợi nhuận bình quân.

c. Căn cứ vào tính chất cạnh tranh.

Cạnh tranh được phân thành 3 loại:

- Cạnh tranh hoàn hảo (Perject Competition): Là hình thức cạnh tranh giữa

nhiều người bán trên thị trường trong đó không người nào có đủ ưu thế khống chế

giá cả thị trường. Các sản phẩm bán ra đều được người mua xem là đồng nhất, tức

là không khác nhau về quy cách, phẩm chất, mẫu mã.

- Cạnh tranh không hoàn hảo (Imperject Comtition): Là hình thức cạnh tranh

giữa những người bán có các sản phẩm không đồng nhất với nhau. Mỗi sản phẩm

đều mang hình ảnh hay uy tín khác nhau. Đây là loại hình cạnh tranh phổ biến

trong giai đoạn hiện nay.

- Cạnh tranh độc quyền (Monopolistic Comtition): Trên thị trường chỉ có một

hoặc một số ít người bán một sản phẩm hoặc dịch vụ nào đó, giá cả của sản phẩm

hay dịch vụ đó trên thị trường sẽ do họ quyết định không phụ thuộc vào quan hệ

cung cầu.

d. Căn cứ vào thủ đoạn sử dụng trong cạnh tranh.

Cạnh tranh được chia thành hai loại

- Cạnh tranh lành mạnh: Là cạnh tranh đúng pháp luật, phù hợp với chuẩn

mực xã hội và được xã hội thừa nhận; nó thường diễn ra sòng phẳng, công bằng và

công khai.

- Cạnh tranh không lành mạnh: Là cạnh tranh dựa vào kẽ hở của luật pháp,

trái với chuẩn mực xã hội và bị xã hội lên án (như chốn thuế, buôn lậu, móc ngoặc,

hàng giả v.v..).

2.Năng lực cạnh tranh.

2.1. Khái niệm năng lực cạnh tranh

Thuật ngữ năng lực cạnh tranh được sử dụng rộng rãi trong phạm vi toàn

cầu nhưng cho đến nay vẫn chưa có sự nhất trí cao giữa các học giả, các nhà

7

Chuyên đề thực tậpTN

chuyên môn về khái niệm cũng như cách đo lường, phân tích năng lực cạnh tranh ở

cấp quốc gia, cấp ngành và cấp doanh nghiệp.

Theo từ điển thuật ngữ chính sách thương mại, năng lực cạnh tranh là năng

lực của một doanh nghiệp hoặc một ngành, thậm chí một quốc gia không bị doanh

nghiệp khác, ngành khác hoặc nước khác đánh bại về năng lực kinh tế.

Tổ chức UNCATAD thuộc liên hợp quốc cho rằng : Năng lực cạnh tranh

của doanh nghiệp là năng lực của doanh nghiệp trong việc giữ vững hoặc tăng thị

phần của mình một cách vững chắc hay năng lực hạ giá thành hoặc cung cấp sản

phẩm bền, đẹp, rẻ của doanh nghiệp.

Theo dự án VIE 01/025. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được đo

bằng khả năng duy trì và mở rộng thị phần ,thu lợi nhuận của doanh nghiệp trong

môi trường cạnh tranh trong nước và ngoài nước.

Những quan niệm trên cho thấy năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp dựa

trên hai tiêu chí chủ yếu là thị phần và lợi nhuận. Năng lực cạnh tranh được xem là

một mômen động lực phản ánh và lượng hoá tổng hợp thế lực, cường độ và động

thái vận hành sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong mối quan hệ tương tác

với đối thủ cạnh tranh trực tiếp trên thị trường mục tiêu xác định và trong khoảng

thời gian xác định.

Năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp tạo cơ sở cho năng lực cạnh

tranh quốc gia. Một đất nước có năng lực cạnh tranh quốc gia cao phải có nhiều

doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh, ngược lại để tạo điều kiện cho doanh nghiệp

có năng lực cạnh tranh thì môi truờng kinh doanh phải thuận lợi, các chính sách

kinh tế vĩ mô phải rõ ràng, có thể dự báo được; kinh tế phải ổn định; bộ máy nhà

nước phải trong sạch, hoạt động có hiệu quả…

2.2.Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh.

Năng lực cạnh tranh được đánh giá một cách tổng thể nhất thông qua các

chỉ tiêu sau:

* Sản lượng, doanh thu: Đánh giá kết quả hoạt động của doanh nghiệp thể

hiện năng lực đầu ra của doanh nghiệp. sản lượng tiêu thụ sản phẩm tăng cao,

8

Chuyên đề thực tậpTN

doanh thu tăng trưởng cao và ổn định qua các năm chứng tỏ khả năng duy trì và

giữ vững thị phần của doanh nghiệp

* Thị phần: Đánh giá năng lực cạnh tranh sản phẩm dịch vụ, cho biết khả

năng chấp nhận của thị trường với sản phẩm doanh nghiệp cung cấp.Thi phần sản

phẩm dịch vụ của doanh nghiệp lớn hơn chứng tỏ nó có khả năng đáp ứng được

nhu cầu của khách hàng cao hơn so với đối thủ cạnh tranh.

* Tỷ suất lợi nhuận: Được đo bằng tỷ lệ giữa lợi nhuận doanh nghiệp thu được

với chi phí, doanh thu, tài sản hoặc vốn của doanh nghiệp bỏ ra để thu được khoản lợi

nhuận đó. Chỉ tiêu này đánh giá tính hỉệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Ngoài các chỉ tiêu định lượng trên, năng lực cạnh tranh còn được đánh giá

qua các chỉ tiêu định tính như:

- Chất lượng hàng hoá - dịch vụ của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh.

- Khả năng đáp ứng các yêu cầu của khách hàng so với đối thủ cạnh tranh .

- Thương hiệu, uy tín, hình ảnh của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh.

Các chỉ tiêu trên là biểu hiện bên ngoài của năng lực cạnh tranh. Chúng

cho thấy kết quả của quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Nhưng đồng thời chúng cũng là các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh theo lĩnh

vực hoạt động của doanh nghiệp. Các chỉ tiêu chứng tỏ sức mạnh của doanh

nghiệp trên thị trường khi đem so sánh với các đối thủ.

3. Các nhân tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

3.1.Các nhân tố môi trường vĩ mô.

Một doanh nghiệp không tồn tại độc lập mà trong mối quan hệ hữu cơ

với chủ thể khác trong môi trường hoạt động của mình. Các yếu tố thuộc môi

trường bên ngoài doanh nghiệp có những tác động qua lại nhất định tới khả năng

tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. môi trường kinh doanh của doanh nghiệp có

thể sẽ thúc đẩy hay kìm hãm sự phát triển của doanh nghiệp. Vì vậy khi phân tích

năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp cần phân tích yếu tố môi trường vĩ mô.

a.Các nhân tố về kinh tế.

Tình hình phát triển kinh tế của quốc gia có tác động lớn đến hoạt động sản

xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nền kinh tế phát triển ổn định tạo lập nền tài

9