Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LÊ QUANG MINH

MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN

CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC

CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN,

TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Chí Thiện

THÁI NGUYÊN - 2013

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn của tôi là

trung thực và chƣa hề đƣợc dùng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã đƣợc chỉ rõ

nguồn gốc.

Thái Nguyên, năm 2013

Tác giả luận văn

Lê Quang Minh

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn:

Ban giám hiệu, Phòng QLĐT Sau đại học, Trƣờng Đại học Kinh tế & QTKD

Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên

cứu để hoàn thành luận văn.

Thành uỷ, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, các phòng, ban của thành

phố Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp cho tôi những số liệu quý

báu, những kiến thức, kinh nghiệm thực tế về công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc

của huyện.

Đảng ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các phƣờng, xã thành phố

Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình điều tra, thu thập

số liệu tại địa phƣơng.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thầy giáo PGS.TS Trần Chí Thiện đã

tận tình chỉ dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các đồng chí, đồng nghiệp, bè bạn....và gia

đình đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ, động viên khích lệ tôi, đồng thời có những ý kiến

đóng góp quý báu trong quá trình tôi thực hiện và hoàn thành luận văn.

Thái Nguyên, năm 2013

Tác giả luận văn

Lê Quang Minh

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ......................................................................ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài..............................................................2

3. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu trong luận văn...................................................3

5. Đóng góp mới của luận văn ....................................................................................4

6. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN....................................................5

1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................5

1.1.1. Bản chất và vai trò của NSNN trong nền kinh tế thị trƣờng.........................5

1.1.2. Hệ thống, phân cấp, năm ngân sách và chu trình NSNN..............................6

1.1.3. Quản lý ngân sách cấp xã ............................................................................11

1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................20

1.2.1. Kinh nghiệ sách ế giới..............................20

1.2.2. Kinh nghiệm quản lý ngân sách ủa Việt Nam...........................23

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................28

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................28

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................28

2.2.1. Phƣơng pháp luận........................................................................................28

2.2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể ...........................................................28

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................31

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiện trạng của địa phƣơng....................................31

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phả ................32

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..................................33

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Thái Nguyên.............................33

3.1.1. Điều kiện tự nhiên của thành phố Thái Nguyên..........................................33

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

iv

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................................44

3.2. Thực trạng về công tác quản lý ngân sách thành phố Thái Nguyên ..................49

3.2.1. Công tác quản lý thu ngân sách...................................................................49

3.2.2. Quản lý công tác chi ngân sách...................................................................59

3.2.3. Công tác điều hành, quản lý cân đối ngân sách ..........................................66

3.2.4. Trình độ đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách.................................................67

3.3. Thực trạng về công tác quản lý ngân sách xã thành phố Thái Nguyên .............68

3.3.1. Cơ cấu hệ thống QLNS ở cấp xã trên địa bàn TP Thái Nguyên .................68

3.3.2. Thực trạng nguồn thu và nhiệm vụ chi cho chính quyền cấp xã trên

địa bàn thành phố Thái Nguyên ............................................................................68

Chƣơng 4: CÁC GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN

LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ

THÁI NGUYÊN ......................................................................................................97

4.1. Cơ sở đề ra giải pháp..........................................................................................97

4.2. Định hƣớng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội TP Thái Nguyên giai

đoạn 2013 - 2015..............................................................................................97

4.2.1. Định hƣớng chung.......................................................................................97

4.2.2. Những chỉ tiêu chủ yếu................................................................................97

4.3. Định hƣớng, mục tiêu quản lý NSNN cho cấp xã trên địa bàn TP Thái

Nguyên giai đoạn 2013 - 2015 .........................................................................98

4.3.1. Định hƣớng quản lý NSX............................................................................98

4.3.2. Mục tiêu quản lý NSX.................................................................................99

4.3.3. Nguyên tắc quản lý NSX...........................................................................100

4.4. Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cho cấp xã trên địa

bàn TP Thái Nguyên.......................................................................................101

4.4.1. Thực hiện các biện pháp tài chính để hỗ trợ phát triển sản xuất kinh

doanh, dịch vụ thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, tạo điều kiện cho mở

rộng nguồn thu của ngân sách xã ........................................................................101

4.4.2. Tăng cƣờng củng cố đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách cấp xã ................102

4.4.3. Tăng cƣờng pháp chế xã hội chủ nghĩa trên địa bàn từng xã, phƣờng .............103

4.4.4. Về công tác lập dự toán ngân sách xã .......................................................103

4.4.5. Về công tác chấp hành ngân sách xã.........................................................105

4.4.6. Về kế toán và quyết toán ngân sách xã .....................................................109

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

v

4.4.7. Về cơ chế chính sách quản lý ngân sách xã ..............................................110

4.4.8. Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra...................................................111

4.4.9. Tăng cƣờng công khai minh bạch ngân sách xã........................................111

4.4.10. Tăng cƣờng ứng dụng tin học trong quản lý ngân sách xã .....................112

4.4.11. Giải quyết tốt mối quan hệ giữa các cơ quan trong hệ thống tài chính..............112

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..............................................................................114

1. Kết luận ...............................................................................................................114

2. Kiến nghị.............................................................................................................115

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................117

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

GPMB Giải phóng mặt bằng

GTGT Giá trị gia tăng

GTSX Giá trị sản xuất

HĐND Hội đồng nhân dân

KHCB Khấu hao cơ bản

NSĐP Ngân sách địa phƣơng

NSNN Ngân sách nhà nƣớc

NSX Ngân sách xã

NXB Nhà xuất bản

PTNT Phát triển nông thôn

QLNS Quản lý ngân sách

SXKD Sản xuất kinh doanh

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

TW Trung ƣơng

UBND Ủy ban nhân dân

XDCB Xây dụng cơ bản

XHCN Xã hội chủ nghĩa

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Tình hình đất đai của thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2012.....43

Bảng 3.2: Tình hình dân số và lao động của TP. Thái Nguyên giai đoạn

2010 - 2012.....................................................................................44

Bảng 3.3. Tình hình tăng trƣởng kinh tế của một số ngành của thành phố Thái

Nguyên - tỉnh Thái Nguyên .....................................................................47

Bảng 3.4: Thu ngân sách của thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2010-2012 ...........54

Bảng 3.5. Cơ cấu thu ngân sách của Thành phố Thái Nguyên giai đoạn

2010-2012.......................................................................................... 56

Bảng 3.6: Tình hình hoàn thành kế hoạch thu ngân sách của thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2010 - 2012 ................................................................58

Bảng 3.7: Chi ngân sách của thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2010-2012...........61

Bảng 3.8: Cơ cấu chi ngân sách của thành phố Thái Nguyên giai đoạn

2010-2012.......................................................................................64

Bảng 3.9: Tình hình hoàn thành kế hoạch chi ngân sách của thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2010-2012 ..................................................................65

Bảng 3.10. Đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách TP Thái Nguyên năm 2012 .............67

Bảng 3.11. Nguồn thu NSNN TP, NSX trên địa bàn TP Thái Nguyên....................69

Bảng 3.12. Thu ngân sách phƣờng Hoàng Văn Thụ từ năm 2010 - 2012 ................71

Bảng 3.13. Thu ngân sách phƣờng Phan Đình Phùng từ năm 2010 - 2012..............71

Bảng 3.14. Thu ngân sách xã Đồng Bẩm giai đoạn 2010-2012 ...............................72

Bảng 3.15. Thu ngân sách xã Phúc Xuân giai đoạn 2010-2012 ...............................73

Bảng 3.16. Các khoản thu ngân sách phƣờng Hoàng Văn Thụ đƣợc hƣởng

100% giai đoạn 2010-2012......................................................................77

Bảng 3.17. Các khoản thu ngân phƣờng Phan Đình Phùng đƣợc hƣởng 100%

giai đoạn 2010-2012 ................................................................................78

Bảng 3.18. Các khoản thu ngân sách xã Đồng Bẩm đƣợc hƣởng 100% giai

đoạn 2010-2012 .......................................................................................79

Bảng 3.19. Các khoản thu ngân sách xã Phúc Xuân đƣợc hƣởng 100% giai

đoạn 2010-2012 .......................................................................................80

Bảng 3.20. Những phƣờng thực hiện tốt công tác thu phí và lệ phí ........................82

Bảng 3.21. Chi ngân sách xã trên địa bàn thành phố giai đoạn 2010-2012..............83

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

viii

Bảng 3.22. Chi ngân sách trên địa bàn Phƣờng Hoàng Văn Thụ giai đoạn

2010-2012................................................................................................84

Bảng 3.23. Chi ngân sách trên địa bàn phƣờng Phan Đình Phùng giai đoạn

2010-2012................................................................................................84

Bảng 3.24. Chi ngân sách trên địa bàn xã Đồng Bẩm giai đoạn 2010-2012 ............84

Bảng 3.25. Chi ngân sách trên địa bàn xã Phúc Xuân giai đoạn 2010-2012............85

Bảng 3.26. Cơ cấu chi cho giáo dục phân theo cấp ngân sách .................................85

Bảng 3.27. Tỷ trọng chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ phát triển trong tổng chi

ngân sách hàng năm của phƣờng Hoàng Văn Thụ..................................86

Bảng 3.28. Tỷ trọng chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ phát triển trong tổng chi

ngân sách hàng năm của phƣờng Phan Đình Phùng................................86

Bảng 3.29. Tỷ trọng chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ phát triển trong tổng chi

ngân sách hàng năm của xã Đồng Bẩm...................................................87

Bảng 3.30. Tỷ trọng chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ phát triển trong tổng chi

ngân sách hàng năm của xã Phúc Xuân...................................................87

Bảng 3.31: Bảng cân đối thu - chi ngân sách phƣờng Hoàng Văn Thụ giai đoạn

2010 - 2012..............................................................................................87

Bảng 3.32: Bảng cân đối thu - chi ngân sách phƣờng Phan Đình Phùng giai

đoạn 2010-2012 .......................................................................................88

Bảng 3.33: Cân đối thu - chi ngân sách xã Đồng Bẩm giai đoạn 2010-2012 ...........88

Bảng 3.34: Bảng cân đối thu - chi ngân sách xã Phúc Xuân giai đoạn

2010-2012.......................................................................................89

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

ix

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

1. Sơ đồ

Sơ đồ 1.1. Hệ thống Ngân sách nhà nƣớc...................................................................8

Sơ đồ 3.1. Hệ thống quản lý ngân sách các xã, phƣờng của TP Thái Nguyên .............68

2. Biểu đồ

Biểu đồ 3.1. Thu NSNN TP, NSX trên địa bàn Thành phố......................................69

Biểu đồ 3.2. Biểu diễn các khoản thu ngân sách cấp xã đƣợc hƣởng 100% ............74

Biểu đồ 3.3: Kết quả chi NSX trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên ......................83

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong hệ thống tài chính quốc gia, ngân sách nhà nƣớc (NSNN) là bộ phận

quan trọng, không những là điều kiện vật chất cần thiết để Nhà nƣớc có thể thực

hiện đƣợc các chức năng nhiệm vụ của mình, mà còn là công cụ để Nhà nƣớc tác

động điều tiết vĩ mô.

Ở Việt Nam, chính quyền cấp xã là chính quyền cơ sở, nơi trực tiếp nắm bắt,

giải quyết các nguyện vọng của nhân dân, trực tiếp tổ chức và lãnh đạo nhân dân

triển khai thực hiện các chủ trƣơng của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà

nƣớc. Các nội dung công việc của chính quyền cấp xã cần một nguồn lực tài chính

rất lớn và có ý nghĩa tiên quyết mà chủ yếu NSNN đảm bảo.

Ngân sách xã, phƣờng, thị trấn (ngân sách xã) là một bộ phận của NSNN; Là

một cấp ngân sách nằm trong hệ thống NSNN, là ngân sách của chính quyền cơ sở

nên có tầm quan trọng đặc biệt. Ngân sách xã (NSX) vừa là phƣơng tiện vật chất

bằng tiền, vừa là công cụ tài chính quan trọng để chính quyền cơ sở thực hiện chức

năng, nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc phát triển kinh tế xã hội đảm bảo an ninh, quốc

phòng trên địa bàn. Để quản lý và sử dụng có hiệu quả NSX, đòi hỏi trƣớc hết phải

nhận thức một cách đầy đủ vai trò của NSX trong việc phát triển kinh tế xã hội.

Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên gồm 19 phƣờng và 9 xã. Qua

khảo sát cho thấy việc quản lý ngân sách (QLNS) nói chung và QLNS cấp xã nói

riêng đã đáp ứng đƣợc cơ bản các yêu cầu theo đúng quy định của Luật NSNN và

các văn bản hƣớng dẫn thực hiện Luật NSNN; Sau gần 10 năm thực hiện Luật

NSNN đƣợc Quốc hội khóa XI kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 16/12/2002 và có hiệu

lực thi hành từ năm ngân sách 2004, cân đối ngân sách của huyện nói chung và của

các phƣờng, xã trên địa bàn thành phố nói riêng đang ngày càng đƣợc cải thiện,

nguồn thu ngân sách ngày càng tăng, từng bƣớc đảm bảo đáp ứng đƣợc những yêu

cầu chi thiết yếu của bộ máy quản lý nhà nƣớc, sự nghiệp kinh tế, văn hóa-xã hội,

an ninh quốc phòng mà còn dành phần đáng kể cho đầu tƣ phát triển.

Tuy nhiên, công tác QLNS của thành phố nhất là QLNS cấp xã trên địa bàn

thành phố vẫn còn nhiều khiếm khuyết, hạn chế trong khâu tổ chức lập, phân bổ dự

toán, chấp hành và quyết toán NSNN. Nhiều nội dung chi tiêu ngân sách còn sai chế