Một số giải pháp để đạt được các mục tiêu cho thị trường tiêu thụ sản phẩm công nghiệp nông thôn”

TiÓu luËn Kinh tÕ ngµnh NguyÔn Minh HiÖp - D36 - 21F1

lêi nãi ®Çu

C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®êng tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®èi víi bÊt

cø níc nµo, nhÊt lµ nh÷ng níc cã xuÊt ph¸t ®iÓm tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp kÐm

ph¸t triÓn muèn x©y dùng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hiÖn ®¹i.

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n, c«ng

nghiÖp n«ng th«n ®ãng mét vai trß cùc kú quan träng, cã quan hÖ mËt thiÕt víi sù

ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n, kh¸i niÖm c«ng nghiÖp n«ng th«n møc chØ nªu

ra tõ nh÷ng n¨m 70 thËp kû nµy nhng thùc tÕ c«ng nghiÖp n«ng th«n ®· ®îc h×nh

thµnh nh mét thùc thÓ kinh tÕ ®éc lËp víi c¸c tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau, g¾n

liÒn víi sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n tõ rÊt l©u.

HiÖn nay ë nhiÒu níc, nhÊt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp

n«ng th«n ®îc coi lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu cã ý nghÜa chiÕn lîc l©u dµi. §èi víi ViÖt Nam

mét quèc gia l¹c hËu, 80% d©n sè sèng ë khu vùc n«ng th«n víi mét c¬ cÊu kinh

tÕ ®éc canh thuÇn n«ng, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, nhu cÇu viÖc lµm rÊt bøc b¸ch.

§¹i héi lÇn thø VIII §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n ®êng

lèi c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta, trong ®ã ®Æc biÖt coi träng ph¸t triÓn

c«ng nghiÖp n«ng th«n, tõ ®ã lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thùc hiÖn c«ng

nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n.

Tõ thùc tiÔn vµ trªn c¬ së tham kh¶o ý kiÕn cña gi¸o viªn híng dÉn, em ®·

chän ®Ò tµi nghiªn cøu sau: “Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu

cho thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm c«ng nghiÖp n«ng th«n”.

Víi ®Ò tµi nµy, em mong gãp phÇn vµo nh÷ng cè g¾ng chung ®¸p øng nhu

cÇu nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n trong c«ng cuéc c«ng

nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt níc.

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, ®Ò tµi gåm 4 phÇn:

Ch¬ng I - Vai trß cña thÞ trêng ®èi víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n.

Ch¬ng II - Thùc tr¹ng thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm cho c«ng nghiÖp n«ng

th«n níc ta.

Ch¬ng III - Gi¶i ph¸p më réng thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm cho c«ng

nghiÖp n«ng th«n.

1

TiÓu luËn Kinh tÕ ngµnh NguyÔn Minh HiÖp - D36 - 21F1

ch ¬ng I

vai trß cña thÞ trêng ®èi víi

ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n

I. §Þnh nghÜa c«ng nghiÖp n«ng th«n

1.1. §Þnh nghÜa:

Mét quan niÖm coi c«ng nghiÖp n«ng th«n (CNNT) lµ c«ng nghiÖp ®ãng trªn

®Þa bµn n«ng th«n, sö dông chñ yÕu c¸c nguån lùc t¹i chç (vèn, nguyªn liÖu, lao

®éng,...) phôc vô trùc tiÕp cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n. Kh«ng lo¹i

trõ c¸c trêng hîp: mét phÇn vèn hoÆc nguyªn liÖu hay thËm chÝ c¶ lao ®éng ®îc

mang tõ n¬i kh¸c tíi vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn ngay trªn ®Þa bµn n«ng

th«n.

Chóng t«i ®ång t×nh víi quan niÖm nµy. Vµ nh vËy, cã thÓ coi CNNT lµ c«ng

nghiÖp ngoµi quèc doanh, trõ c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh ë mét sè ®« thi lín

nh Hµ Néi, TP. Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, §µ N½ng.

1.2. C¸c lo¹i h×nh tæ chøc cña CNNT ViÖt Nam

Qua kh¶o s¸t ë mét sè ®Þa ph¬ng cho thÊy CNNT ViÖt Nam ®îc tæ chøc díi 3

d¹ng lµ hîp t¸c x·, c«ng ty (c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp t

nh©n) vµ c¸c hé c¸ thÓ. Trong ®ã, tíi kho¶ng 95-97% sè c¬ së s¶n xuÊt ®îc tæ

chøc díi d¹ng hé c¸ thÓ (bao gåm c¶ hé chuyªn vµ hé kiªm).

HiÖn t¹i, ë nhiÒu ®Þa ph¬ng CNNT ®ang cã xu híng chuyÓn ho¸ vÒ lo¹i h×nh

tæ chøc. Cô thÓ lµ:

- C¸c hîp t¸c x·, do s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thµnh

HTX cæ phÇn (theo luËt HTX) nhng cha t×m ®îc híng ®i thÝch hîp nªn kh«ng ph¸t

triÓn ®îc. Trõ mét sè HTX chuyÓn ®æi thµnh c«ng, chØ kho¶ng 50%, sè cßn l¹i

ho¹t ®éng cÇm chõng, hoÆc kh«ng ho¹t ®éng, thËm chÝ ph©n r· vµ chuyÓn ho¸

thµnh c¸c c¬ së s¶n xuÊt t nh©n mµ h×nh thøc vÉn mang danh HTX (v× nhiÒu lý do

kh«ng gi¶i thÓ ®îc).

- KÓ tõ khi luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc thi hµnh, mét sè c«ng ty t nh©n (bao

gåm c¶ c«ng ty TNHH, doanh nghiÖp t nh©n) do kh«ng trang tr¶i ®îc møc thuÕ do

2

TiÓu luËn Kinh tÕ ngµnh NguyÔn Minh HiÖp - D36 - 21F1

Nhµ níc qui ®Þnh, ®· xin ngõng s¶n xuÊt hoÆc gi¶i thÓ ®Ó trë vÒ h×nh thøc tæ chøc

hé c¸ thÓ, lý do lµ víi lo¹i h×nh tæ chøc nµy, sÏ ®îc nép thuÕ theo h×nh thøc kho¸n

(thêng thÊp h¬n so víi møc thuÕ ®îc ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh

nghÒ).

T×nh tr¹ng nµy khiÕn cho, nÕu chØ nh×n vµo c¸c con sè thèng kª ®¬n thuÇn, dÔ

®i ®Õn nh÷ng nhËn ®Þnh sai lÇm, kh«ng ph¶n ¸nh ®îc bøc tranh thËt cña CNNT

ViÖt Nam.

1.3. C¬ cÊu ngµnh nghÒ cña CNNT ViÖt Nam

KÕt qu¶ kh¶o s¸t ë c¸c ®Þa ph¬ng, sau khi xö lý ®îc tr×nh bµy b»ng b¶ng díi

®©y:

B¶ng 1: C¬ cÊu ngµnh nghÒ

STT C¸c ngµnh nghÒ chÝnh

Tû lÖ vÒ sè lîng (%)

Tû lÖ vÒ

C¬ së cã gi¸ trÞ (%)

®¨ng ký

Hé phi

Nhµ níc Hé kiªm

1 ChÕ biÕn l¬ng thùc, thùc phÈm 28 35 37 36

2 ChÕ biÕn l©m s¶n 21 16 11 15

3 ChÕ biÕn n«ng s¶n kh¸c 10 8 22 16

4 C¬ khÝ söa ch÷a 6 17 4 8

5 S¶n xuÊt DÖt - May 4 12 16 13

6 S¶n xuÊt VLXD 21 8 6 10

7 C¸c ngµnh thñ c«ng kh¸c 4 3 1 3

Tæng céng 100 100 100 100

1.4. Mét sè chØ tiªu chñ yÕu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña CNNT ViÖt Nam

Qua thèng kª ë nhiÒu tØnh (ë nhiÒu vïng kinh tÕ trong c¶ níc) mét sè n¨m

gÇn ®©y, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña CNNT thêng chiÕm tõ 22-25% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña

c«ng nghiÖp toµn quèc. N¨m 1998 ®¹t kho¶ng 20.000 tû.

- Gi¸ trÞ gia t¨ng tÝnh cho mçi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ®¹t kho¶ng

trªn 7 triÖu ®ång. Cßn ë c¸c hé gia ®×nh phi n«ng nghiÖp vµ c¸c hé kiªm, con sè

nµy lÇn lît lµ 6,5 triÖu ®ång vµ 4,5 triÖu ®ång.

Con sè nµy lµ nhá so víi gi¸ trÞ kho¶ng trªn 10 triÖu ®ång gi¸ trÞ gia t¨ng tÝnh

cho mçi lao ®éng mµ c¸c DNNN t¹o ra. Nhng thùc tÕ, nã l¹i hiÖu qu¶ h¬n nÕu xÐt

3

TiÓu luËn Kinh tÕ ngµnh NguyÔn Minh HiÖp - D36 - 21F1

ë gãc ®é vèn ®Çu t, v× ë c¸c DNNN, vèn ®Çu t cho mçi lao ®éng thêng gÊp kho¶ng

2 lÇn so víi c¸c DNNQD (14,5 triÖu ®ång) gÊp 2,5 lÇn so víi c¸c hé phi n«ng

nghiÖp (8 triÖu ®ång) vµ gÊp 7 lÇn so víi c¸c hé kiªm (4 triÖu ®ång).

Trong khu vùc chÕ biÕn n«ng s¶n, trong khi c¸c DNNN ë n«ng th«n phÝa B¾c

chÞu møc lç trung b×nh t¬ng ®¬ng 13,8% doanh thu, hay møc l·i ©m (lç) tÝnh trªn

vèn cè ®Þnh tríc thuÕ lµ 23%, th× c¸c DNNQD cã møc l·i trung b×nh tríc thuÕ lµ

5,1% vµ møc l·i tÝnh trªn vèn cè ®Þnh tríc thuÕ lµ 27%. T¬ng tù nh vËy, trong khu

vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng (trõ ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n), trong khi c¸c DNNN

(cïng ho¹t ®éng ë khu vùc n«ng th«n) cã møc lç trung b×nh t¬ng ®¬ng víi 8,6%

doanh thu, hay møc l·i ©m (lç) tÝnh trªn vèn cè ®Þnh tríc thuÕ lµ 15% th× c¸c

DNNQD trong cïng lÜnh vùc cã møc l·i trung b×nh tríc thuÕ lµ 1,2% doanh thu

hay møc l·i tÝnh trªn vèn cè ®Þnh tríc thuÕ lµ 4,3%.

Mét hiÖu qu¶ rÊt lín n÷a vÒ mÆt x· héi lµ thu hót lao ®éng. Thêng xuyen cã

kho¶ng 2,2 triÖu ngêi vµ nguån thu nhËp chñ yÕu tõ c¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc

c«ng nghiÖp vµ x©y dùng (ë khu vùc CNNT), chiÕm 55% tæng sè lao ®éng trong

ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng toµn quèc.

Kh«ng cã sù kh¸c biÖt vÒ thu nhËp trung b×nh cña ngêi lao ®éng trong c¸c

doanh nghiÖp quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh ®ang ho¹t ®éng ë khu vùc n«ng

th«n. Møc thu nhËp thay ®æi trong kho¶ng tõ 160.000®-260.000/®/ngêi/th¸ng. Con

sè nµy cao h¬n møc l¬ng trung b×nh cña c¶ níc lµ kho¶ng 230.000®/ngêi/th¸ng (sè

liÖu 1996).

Trong khi ®ã, møc thu nhËp ë c¸ch phi n«ng nghiÖp vµ hé kiªm cßn cao h¬n

n÷a. C¸c con sè t¬ng øng lµ 350.000® vµ 300.000®/ngêi/th¸ng.

II. Vai trß cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trong qu¸ tr×nh

c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n ViÖt Nam

1. C«ng nghiÖp n«ng th«n trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn

n«ng th«n.

1.1. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n.

Trong lÞch sö vµ cho ®Õn nay, c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam ®îc tæ chøc g¾n liÒn

víi c¸c ngµnh nghÒ vµ l·nh thæ nh sau:

(1) Lµng x· thuÇn n«ng nghiÖp.

(2) Lµng n«ng nghiÖp, kiªm thªm nghÒ phô.

4

TiÓu luËn Kinh tÕ ngµnh NguyÔn Minh HiÖp - D36 - 21F1

(3) Lµng chuyªn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, thÝ dô nh lµng gèm sø, lµng

dÖt, lµng thªu ren, lµng s¬n mµi, lµng nghÒ ch¹m kh¾c b¹c vµ gç, lµng luyÖn ®óc

kim lo¹i.

(4) Lµng nghÒ míi h×nh thµnh (ven ®« thÞ, ven c¸c trôc ®êng giao th«ng) thÝ

dô nh c¸c lµng vËn t¶i, lµng x©y dùng, lµng may mÆc, lµng lµm ®å da dông cao

cÊp, lµng vËt liÖu x©y dùng, lµng chÕ biÕn vµ cung cÊp thùc phÈm cho c¸c thµnh

phè.

(5) C¸c c¬ së vµ doanh nghiÖp phi n«ng nghiÖp (trang tr¹i, xÝ nghiÖp phi

n«ng nghiÖp ë c¸c thÞ trÊn, thÞ tø) thêng lµ quy m« nhá, thÝ dô nh c¸c tr¹m giÊy,

tr¹m söa ch÷a c¬ khÝ, ng©n hµng huyÖn, chi nh¸nh ®iÖn, h¹t giao th«ng, bu ®iÖn,

trêng häc, y tÕ...

(6) C¸c xÝ nghiÖp c«ng th¬ng nghiÖp dÞch vô cña tØnh (thêng lµ quy m« nhá).

(7) C¸c xÝ nghiÖp c«ng th¬ng nghiÖp dÞch vô cña trung ¬ng ®Æt t¹i ®Þa bµn

tØnh vµ c¸c thµnh phè (quy m« lín).

Trong c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn t¹i ë ViÖt Nam, cã mét thùc thÓ bao gåm c¸c ho¹t

®éng phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n víi ph¹m vi tr¶i réng tõ c¸c d¹ng h×nh tæ chøc

ho¹t ®éng kinh tÕ tõ (2) ®Õn (5) ®îc quy íc lµ c¸c d¹ng ho¹t ®éng c«ng nghiÖp

n«ng th«n.

1.2. Vai trß cña c«ng nghiÖp n«ng th«n trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ

vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸.

- C«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét bé phËn cña c«ng nghiÖp víi c¸c tr×nh ®é

kh¸c nhau, ph©n bæ ë n«ng th«n, g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë n«ng

th«n, bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ, ®an xen chÆt chÏ víi kinh tÕ n«ng th«n, nhÊt lµ

s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp n«ng th«n kh«ng ph¶i lµ toµn bé c¸c ho¹t

®éng phi n«ng nghiÖp hoÆc bã hÑp trong c¸c ho¹t ®éng tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë

n«ng th«n mµ bao gåm bé phËn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ c¸c dÞch vô cã tÝnh chÊt

c«ng nghiÖp ë n«ng th«n cña thî thñ c«ng chuyªn nghiÖp vµ kh«ng chuyªn

nghiÖp; c¸c doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c¸c hîp t¸c x· vµ

c¸c tæ hîp, tæ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp; c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp

quèc doanh chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm hoÆc c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp kh¸c,

quy m« võa vµ nhá mµ ho¹t ®éng cña nã trùc tiÕp g¾n víi kinh tÕ ®Þa ph¬ng (n«ng

th«n).

- C«ng nghiÖp n«ng th«n cã vai trß ngµy cµng to lín, hiÖn ®ang thu hót 60%

tæng sè lao ®éng vµ t¹o ra kho¶ng 40% gi¸ trÞ tæng s¶n lîng cña tiÓu thñ c«ng

nghiÖp trong c¶ níc. C«ng nghiÖp n«ng th«n thóc ®Èy sù h×nh thµnh hoµn thiÖn vµ

5