Mở rộng thành viên và dân chủ hoá nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động của Hội đồng bảo an Liên hiệp quốc trong giai đoạn hiện nay

nghiªn cøu - trao ®æi

T¹p chÝ luËt häc sè 1/2009 3

Ths. Lª ThÞ Anh §µo *

ải tổ Liên hợp quốc (LHQ) nhằm đáp

ứng nhu cầu phát triển và phù hợp với

thay đổi của tình hình thế giới luôn là mối

quan tâm của cộng đồng quốc tế. Trong số

các cơ quan của LHQ, do tầm quan trọng

của mình, Hội đồng bảo an (HĐBA) là cơ

quan được chú ý nhiều nhất và được đề xuất

cải tổ nhiều nhất. Để cải tổ một cách toàn

diện, HĐBA cần cải cách cả về thành phần

và phương thức làm việc nhằm đáp ứng

nguyện vọng của tất cả các nước thành viên

LHQ về việc đảm bảo dân chủ thực sự và

tính công khai, minh bạch trong hoạt động

của cơ quan này.

1. Mở rộng thành viên Hội đồng bảo

an - yêu cầu tất yếu, khách quan

So với thời điểm năm 1945 - khi LHQ

được thành lập, bối cảnh quốc tế đã có nhiều

thay đổi: Chiến tranh lạnh đã kết thúc, quan

hệ quốc tế chuyển sang xu thế đối thoại; các

nước bại trận trong Chiến tranh thế giới thứ

II đã trở thành các cường quốc, đóng góp

nhiều cho hòa bình và an ninh quốc tế

(nhưng lại không phải là ủy viên thường trực

HĐBA).(1) Bên cạnh đó, những mối đe dọa

mới đã và đang đặt cộng đồng quốc tế trước

những thách thức an ninh phi truyền thống

mà không một quốc gia đơn lẻ nào có thể tự

mình đối phó. Đó là nguy cơ xung đột bên

trong mỗi quốc gia (nội chiến, diệt chủng,

xung đột sắc tộc); nguy cơ phổ biến vũ khí

giết người hàng loạt (hạt nhân, hóa học, sinh

học); chủ nghĩa khủng bố toàn cầu; tội phạm

có tổ chức và xuyên quốc gia… Hơn bao giờ

hết, thế giới đang cần HĐBA hoạt động chủ

động và hiệu quả hơn để thúc đẩy hòa bình

và an ninh thế giới.

Kể từ khi thành lập đến nay, số thành

viên LHQ đã tăng lên đáng kể từ 51 lên 192

nước, trong khi đó số thành viên của HĐBA

chỉ tăng từ 11 lên 15 sau lần cải tổ vào năm

1963(2) và phương thức vận hành theo

nguyên tắc nhất trí của 5 nước thành viên

thường trực không hề thay đổi. Qua đó cho

thấy cơ chế và thành phần đó là không dân

chủ và không phản ánh được sự tiến triển

của hệ thống thế giới với sự nổi lên của các

cường quốc khu vực mới (như Nhật Bản,

Trung Quốc, Ấn Độ…) và sự gia tăng cả về

số lượng và vai trò của các nước đang phát

triển trong trật tự kinh tế quốc tế thời đại

toàn cầu hoá và trong các diễn đàn LHQ.

Như vậy, cơ cấu thành phần của HĐBA

dựa trên tương quan lực lượng và hiện thực

của thời điểm vừa kết thúc Chiến tranh thế

giới thứ II đã không còn mang tính đại diện

cho tương quan quốc tế về quyền lực và tầm

ảnh hưởng của các quốc gia ngày nay. Một

C

* Giảng viên Khoa luật quốc tế

Trường Đại học Luật Hà Nội