Mạng lưới chợ Nông thôn ở Thái Nguyên từ năm 1954 đến năm 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

----------------000--------------

PHẠM THỊ THANH HẢO

MẠNG LƢỚI CHỢ NÔNG THÔN Ở THÁI NGUYÊN

TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 2010

Mã số: 60.22.54

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LỊCH SỬ

Hƣớng dẫn khoa học:

PGS.TS. ĐÀM THỊ UYÊN

Thái Nguyên, Năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU................................................................................................................................i

1.Lý do chọn đề tài ................................................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................................................3

3. Mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu.........................................................................6

4. Nguồn tư liệu .....................................................................................................................7

5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................................8

6. Đóng góp của luận văn ......................................................................................................8

7. Cấu trúc của luận văn.........................................................................................................9

CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ TỈNH THÁI NGUYÊN ...............................................10

1.1 Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên......................................................................................10

1.2 Khái quát lịch sử hành chính tỉnh Thái Nguyên ............................................................17

1.3 Dân cư và phân bố dân cư..............................................................................................21

1.4 Mạng lưới giao thông vận tải.........................................................................................24

1.5 Khái quát tình hình kinh tế- xã hội tỉnh Thái Nguyên từ 1954 đến 2010...........................26

Chƣơng 2: MẠNG LƢỚI CHỢ NÔNG THÔN Ở THÁI NGUYÊN TỪ NĂM 1954

ĐẾN NĂM 1997 .................................................................................................................30

2.1 Những quan niệm về chợ, chợ nông thôn......................................................................30

2.1.1 Những quan niệm về chợ............................................................................................30

2.1.2 Những quan niệm về chợ nông thôn...........................................................................33

2.2 Cơ sở hình thành và nguyên nhân của sự phát triển mạng lưới chợ nông thôn ở Thái

Nguyên từ sau 1954. ............................................................................................................35

2.3 Mạng lưới Chợ nông thôn ở Thái Nguyên từ năm 1954 đến năm 1997.................................37

2.4 Địa điểm họp chợ...........................................................................................................50

2.5 Thành phần mua bán......................................................................................................52

2.6 Chợ nông thôn- một loại hình sinh hoạt văn hóa của người dân Thái Nguyên ............57

CHƢƠNG 3: MẠNG LƢỚI CHỢ NÔNG THÔN Ở THÁI NGUYÊN TỪ NĂM 1997

ĐẾN NĂM 2010. ................................................................................................................63

3.1 Định hướng mới của Tỉnh Thái Nguyên trong quy hoạch và phát triển mạng lưới chợ

nông thôn từ năm 1997 đến năm 2010.................................................................................63

3.2 Một số loại hình chợ nông thôn ở Thái Nguyên............................................................66

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

3.2.1 Chợ làng xã .................................................................................................................66

3.2.2 Chợ huyện...................................................................................................................72

3.2.3 Chợ đầu mối................................................................................................................78

3.3 Phương thức mua bán ở chợ ..........................................................................................80

3.4 Các mặt hàng trao đổi ở chợ ..........................................................................................82

3.4.1 Hàng nông-lâm nghiệp....................................................................................................82

3.4.2 Hàng thủ công nghiệp......................................................................................................86

3.5 Những thay đổi trong hoạt động mua bán ở mạng lưới chợ nông thôn Thái Nguyên...90

3.6 Bước đầu đánh giá vai trò của mạng lưới chợ nông thôn với đời sống kinh tế xã hội địa

phương. ................................................................................................................................92

3.6.1 Chợ nông thôn- nhân tố thúc đẩy quá trình lưu thông hàng hoá. ...............................92

3.6.2 Chợ nông thôn là một trong những yếu tố đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu

kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn...................94

3.6.3 Chợ nông thôn- nhân tố củng cố mối liên hệ giữa các dân tộc trong tỉnh. .................96

KẾT LUẬN.........................................................................................................................99

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................102

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1.Lý do chọn đề tài

Chủ nghĩa Mác- Lênin đã khẳng định: “đối tượng của khoa học lịch sử là

quá trình phát triển thực tế của xã hội loài người cũng như từng nước, từng

dân tộc trong toàn bộ tính thống nhất, tính phức tạp, tính muôn màu, muôn vẻ

của nó”[38, tr. 58],“là tất cả các mặt của đời sống xã hội trong mối liên hệ và

tác động lẫn nhau giữa chúng”[38, tr. 62]. Như vậy, khoa học lịch sử nghiên

cứu mọi lĩnh vực của đời sống xã hội: kinh tế, văn hóa, lịch sử đấu tranh

chống ngoại xâm, lịch sử địa phương…Chợ là một bộ phận của hoạt động

kinh tế xã hội, có quá trình phát sinh, phát triển riêng của nó và vì thế chợ

cũng là đối tượng nghiên cứu của khoa học lịch sử.

Ngay từ thời phong kiến, chợ đã trở thành mối quan tâm lớn của các triều

đình phong kiến nước ta. Trong “Hồng Đức Thiện chính thư”, vua Lê Thánh

Tông viết “Việc lập chợ là hệ quả của việc tập trung đông đúc dân cư. Thiết

kế các chợ đó nhằm mục đích phân phối hàng hóa quốc gia ra khắp đất nước

và làm dễ dàng công việc giao dịch trao đổi theo nhu cầu”[33, tr. 33]. Như

vậy có thể thấy chợ ra đời là nhân tố thúc đẩy sự lưu thông hàng hóa và phát

triển nền kinh tế. Thương nghiệp là một mắt xích không thể thiếu trong sự vận

hành kinh tế của mỗi quốc gia, mỗi địa phương nhất định. “Bản thân các triều

đại phong kiến Việt Nam đứng trước tình hình khó khăn của đời sống nông

dân, tình hình eo hẹp của nền kinh tế, tài chính đất nước thường có xu hướng

giải quyết thông qua thương nghiệp” [51, tr. 60]. Điều này đã chứng tỏ tầm

quan trọng của thương nghiệp đối với đời sống kinh tế xã hội mà chợ là một

trong những biểu hiện cụ thể của nó.

Thương mại là một trong những cầu nối giao lưu giữa các vùng và khu

vực. Do đó, chợ nông thôn là một trong những môi trường tiếp nhận sự tác

động của những yếu tố bên ngoài vào cộng đồng làng đồng thời là cầu nối

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

cộng đồng làng với thế giới bên ngoài qua hoạt động sản xuất, kinh doanh,

thương mại do doanh nhân thực hiện.

Nếu ở các vùng đồng bằng, chợ chủ yếu mang chức năng trao đổi hàng

hóa thì ở các tỉnh miền núi chợ còn là nơi sinh hoạt văn hóa, nơi gặp gỡ, trao

đổi kinh nghiệm, nơi giao lưu văn hóa cộng đồng thông qua việc tổ chức các

lễ hội, các trò chơi dân gian mang đậm bản sắc của từng tộc người. Đặc biệt,

Thái Nguyên là nơi chuyển tiếp giữa miền núi và đồng bằng vì thế, quy mô,

hình thức trao đổi hàng hóa…ở chợ cũng có nhiều điểm khác biệt so với chợ

của các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ.

Từ lâu mạng lưới chợ nông thôn đã đóng vai trò quan trọng trong đời

sống kinh tế- xã hội ở các tỉnh miền núi nói chung và ở Thái Nguyên nói

riêng. Song cho đến nay việc tìm hiểu một cách có hệ thống, toàn diện, cụ thể

về cấu trúc, hoạt động của các chợ này chưa thực sự được giới sử học quan

tâm nghiên cứu.

Xuất phát từ những nhận thức trên, chúng tôi chọn đề tài “Mạng lưới

chợ nông thôn ở Thái Nguyên từ năm 1954 đến năm 2010” để nghiên cứu

với mong muốn khôi phục lại một cách chân thực về hoạt động trao đổi mua

bán trong các chợ vùng nông thôn của Thái Nguyên từ sau khi miền Bắc được

giải phóng nhằm nâng cao hiểu biết về đời sống kinh tế của dân cư nông thôn

ở một tỉnh miền núi phía Bắc và sự mở rộng, biến đổi của mạng lưới chợ

nông thôn ở Thái Nguyên, qua đó góp phần thiết thực vào việc giúp tỉnh nhà

đưa ra được những định hướng, chính sách mới trong quy hoạch, phát triển

mạng lưới chợ ở các vùng nông thôn phù hợp với điều kiện thực tế của từng

địa phương cũng như tìm ra được nhiều giải pháp thúc đẩy sự phát triển kinh

tế- xã hội của tỉnh, nâng cao mức sống của người dân.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Mặc dù chưa có một công trình nào nghiên cứu về mạng lưới chợ của

Thái Nguyên một cách toàn diện nhưng chúng tôi đã thừa hưởng kết quả

nghiên cứu của các tác giả đi trước đề cập tới vấn đề nghiên cứu một cách

trực tiếp hoặc gián tiếp ở từng lĩnh vực và khía cạnh khác nhau.

Ngay từ thế kỉ XVII, nhiều thương nhân và giáo sĩ phương Tây đã đến

nước ta điều tra, nghiên cứu về làng Việt trong đó có những ghi chép về mạng

lưới chợ như các cuốn sách: "Lịch sử Đàng Ngoài" của Richard, "Vương quốc

Đàng Ngoài", "Hành trình và truyền giáo" của A. de Rhodes…Nhưng đây

mới chỉ là những ghi chép có đề cập đến làng xã Việt Nam.

Cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX xuất hiện một số tác phẩm chuyên khảo

của các tác giả người Pháp như: "Làng xã An Nam ở Bắc Kỳ" của P.Ory

(Paris, 1894), "Thành bang An Nam" của C. Briffaut (Paris, 1909) viết về

nông thôn Việt Nam nhằm phục vụ cho công cuộc đô hộ của thực dân Pháp ở

Việt Nam

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, việc nghiên cứu về làng xã Việt Nam

được mở rộng hơn trước. Lúc này, bên cạnh những người Pháp còn có một số

tác giả người Việt tham gia nghiên cứu. Những tác giả tiêu biểu nhất thời kì

này là Pierre Gourou với cuốn “Les Paysans Delta Tonkinois” (Nông dân

vùng đồng bằng Bắc kỳ) (Paris, 1936), Phan Kế Bính với “Việt Nam phong

tục”, Nguyễn Văn Huyên với “Recherche sur la Commune Annamite”

(Nghiên cứu về làng An Nam) (Hà Nội, 1939).

Sau cách mạng tháng Tám, nhiều tác giả, tác phẩm viết về các vấn đề

kinh tế, văn hóa của làng xã Việt Nam trong đó ít nhiều đã đề cập tới hệ thống

các chợ khu vực nông thôn. Tiêu biểu như Luận án tiến sĩ Luật học của Vũ

Quốc Thúc sau in thành sách “L’Economic Communaliste du Vietnam” (Kinh

tế làng xã Việt Nam) (Hà Nội, 1951); "Xã thôn Việt Nam" của Nguyễn Hồng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

Phong ( Hà Nội, 1959), "Cơ cấu tổ chức của làng Việt cổ truyền ở Bắc Bộ"

của Trần Từ (Hà Nội, 1984).

Thời kì đổi mới từ 1986 cho đến nay là thời kì nở rộ của những công

trình nghiên cứu về làng xã Việt Nam nói chung và đề tài chợ nông thôn nói

riêng. Mở đầu là Hội thảo khoa học “Làng xã và vấn đề xây dựng nông thôn

mới” của trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Thời kì này, hàng chục cuốn sách

chuyên khảo về kinh tế- xã hội làng xã Việt Nam đã được xuất bản. Chẳng

hạn, tác giả Nguyễn Quang Ngọc với “Về một số làng buôn ở đồng bằng Bắc

Bộ thế kỷ XVIII- XIX” (Hà Nội, 1993) của tác giả Nguyễn Quang Ngọc.

Trong tác phẩm này tác giả đã đề cập một cách khá rõ nét tình hình kinh tế

thương nghiệp cũng như hoạt động buôn bán ở các chợ thuộc vùng nông thôn

đồng bằng Bắc Bộ từ các thế kỉ XVIII- XIX cho đến nay thông qua việc tìm

hiểu một số làng buôn: Phù Lưu, Đa Ngưu, Báo Đáp. Hay cuốn “Một số vấn

đề làng xã Việt Nam” của Nguyễn Quang Ngọc, (Hà Nội, 2009) đã nghiên

cứu kết cấu kinh tế, kết cấu xã hội và văn hóa của làng xã Việt Nam qua

nghiên cứu trường hợp làng Đan Loan trong đó khi viết về kinh tế thương

nghiệp của làng xã Việt Nam tác giả đã đề cập tới hoạt động trao đổi buôn

bán ở các chợ.

Thời kì này cũng xuất hiện hàng loạt các Luận án, các công trình nghiên

cứu khoa học viết về làng xã cũng như hoạt động thương nghiệp ở nông thôn

thông qua mạng lưới các chợ được in thành sách hay đăng trên các tạp chí

Nghiên cứu lịch sử, Dân tộc học, Văn hóa nghệ thuật, chẳng hạn:

Tác giả Nguyễn Đức Nghinh với bài viết “Những nét phác thảo về chợ

làng qua những tài liệu thế kỉ XVII- XVIII” đăng trên Tạp chí Nghiên cứu lịch

sử số 5 năm 1980; “Chợ Làng, một nhân tố củng cố mối liên hệ dân tộc”,

đăng trên Tạp chí dân tộc học số 5 năm 1981 và “Chợ làng trước cách mạng

tháng Tám” đăng trên tạp chí Dân tộc học, số 3 năm 1981.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Tác giả Nguyễn Quang Ngọc đã có nhiều bài viết về chợ và hoạt động

thương nghiệp ở nông thôn Việt Nam được đăng trên các tạp chí Nghiên cứu

lịch sử, tạp chí Nghiên cứu kinh tế hay tạp chí Dân tộc học, tiêu biểu như:

“Mấy ý kiến về hoạt động thương nghiệp nông thôn đồng bằng Bắc Bộ thế kỉ

XVIII- XIX (Hiện tượng và bản chất)” đăng trên Tạp chí dân tộc học số 5,

năm 1985.

Các bài viết trên đã đề cập tới hoạt động thương nghiệp ở nông thôn

đồng bằng Bắc bộ qua các tư liệu điều tra thực tế tại một số địa phương trong

những thập niên cuối của thế kỉ XX, trên cơ sở đó bước đầu đánh giá vai trò

của mạng lưới chợ nông thôn với đời sống kinh tế xã hội của các địa phương.

Luận án Tiến sĩ Xã hội học của Lê Thị Mai “Chợ nông thôn châu thổ

sông Hồng trong quá trình chuyển đổi kinh tế xã hội thời kì đổi mới”,(Hà

Nội, 2002), đã phân tích cơ sở kinh tế- xã hội, cấu trúc quan hệ thương mại và

vai trò của chợ nông thôn châu thổ sông Hồng qua khảo sát thực tế tại các chợ

Ninh Hiệp (Gia Lâm), chợ Hữu Bằng (Thạch Thất, Hà Tây), chợ Thổ Tang

(Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc).

Những tác phẩm, những công trình nghiên cứu của các tác giả trên đã

cung cấp thêm nhiều tư liệu về làng xã và nông thôn Việt Nam, trong đó có

phân tích mối quan hệ kinh tế cổ truyền giữa nông nghiệp với thủ công nghiệp

và thương nghiệp, trong đó có nhắc đến mạng lưới chợ và vai trò của nó với

đời sống của người dân nông thôn.

Một số công trình nghiên cứu khoa học của các sinh viên Đại học sư

phạm Thái Nguyên trong những năm gần đây đã đề cập tới mạng lưới và hoạt

động của các chợ nông thôn ở Thái Nguyên như: đề tài nghiên cứu khoa học

“Chợ và hoạt động buôn bán nhỏ ở Thái Nguyên qua Đại Nam Nhất Thống

chí” của Nguyễn Thị Hà (năm 2005) đã bước đầu thống kê một số chợ của

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

Thái Nguyên và hoạt động buôn bán ở chợ trước cách mạng tháng Tám năm

1945 qua tác phẩm “Đại Nam nhất thống chí”.

Đề tài nghiên cứu khoa học “Hoạt động giao thương ven sông Cầu trước

năm 1945” của Nguyễn Trung Dũng, đã đề cập tới mạng lưới chợ trên lưu

vực sông Cầu thuộc địa phận tỉnh Thái Nguyên trước năm 1945.

Như vậy cho đến nay chưa có một công trình nào nghiên cứu toàn diện

về mạng lưới chợ nông thôn của tỉnh Thái Nguyên từ sau 1954 đến năm 2010.

Còn có nhiều vấn đề quan trọng cần được làm sáng tỏ: cơ sở hình thành và

nguyên nhân phát triển mạng lưới chợ nông thôn ở Thái Nguyên, cấu trúc các

mặt hàng mua bán, thành phần mua bán và cách thức trao đổi, những hình

thức sinh hoạt văn hóa ở chợ vùng cao cùng sự mở rộng và biến đổi trong

hoạt động mua bán ở các chợ nông thôn từ sau khi Thái Nguyên tái lập tỉnh

cho đến nay. Song, những thành quả nghiên cứu của các tác giả đi trước là

những ý kiến gợi mở quý báu, tạo điều kiện cho chúng tôi đi sâu nghiên cứu

hoàn thành luận văn: “Mạng lưới chợ nông thôn ở Thái Nguyên từ năm

1954 đến năm 2010”

3. Mục đích, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu.

Thực hiện đề tài “Mạng lưới chợ nông thôn ở Thái Nguyên từ năm

1954 đến năm 2010”, tác giả mong muốn khôi phục lại một cách chân thực,

sinh động, khoa học hoạt động của các chợ nông thôn của Thái Nguyên từ

năm 1954 đến năm 2010 cũng như vai trò, tác động của nó đối với sự chuyển

biến cơ cấu kinh tế của các địa phương trong tỉnh trong quá trình thực hiện

công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Qua việc tìm hiểu hoạt động của mạng lưới chợ nông thôn, luận văn tập

trung phác họa những nét cơ bản nhất về đời sống vật chất, tinh thần của

người dân trong tỉnh đồng thời tìm hiểu những chủ trương, chính sách mới

của Đảng và Nhà nước với hoạt động thương nghiệp cùng những định hướng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

mới của tỉnh Thái Nguyên đối với việc quy hoạch, phát triển mạng lưới chợ

nông thôn trên địa bàn tỉnh.

Đối tượng nghiên cứu của Luận văn gồm hoạt động kinh tế, văn hóa ở

mạng lưới chợ nông thôn Thái Nguyên từ năm 1954 đến năm 2010 cùng các

vấn đề có liên quan.

Do hạn chế về tư liệu và thời gian nên phạm vi nghiên cứu của Luận văn

chỉ đi sâu tìm hiểu vào mạng lưới chợ nông thôn của tỉnh Thái Nguyên theo

địa danh lãnh thổ hiện nay, nhất là mạng lưới và hoạt động của các chợ ở một

số huyện vùng cao: Định Hóa, Phú Lương, Võ Nhai bởi nó mang những nét

đặc trưng của chợ ở miền núi. Với các chợ nông thôn thuộc các huyện: Sông

Công, Phổ Yên, Phú Bình …do ở gần trung tâm và mang nhiều đặc điểm của

chợ ở miền xuôi nên chúng tôi chỉ tiến hành khảo sát và tìm ra những nét đặc

sắc trong hoạt động buôn bán, mặt hàng trao đổi của các chợ này. Bên cạnh

đó chúng tôi cũng sẽ bước đầu khảo sát về hoạt động buôn bán trên các bến

sông thuộc địa phận tỉnh Thái Nguyên nhất là hoạt động giao thương ven

sông Cầu.

4. Nguồn tƣ liệu

Tư liệu chung: Đại Nam nhất thống chí, Đại cương lịch sử Việt Nam (tập

I; tập II,); Lịch sử Việt Nam (1945- 2000); Dư địa chí (Nguyễn Trãi); Tên

làng xã và địa dư các tỉnh Bắc kì, Các dân tộc ít người ở Việt Nam.

Các tác phẩm nghiên cứu của các nhà khoa học đã công bố, xuất bản, các

bài báo đã được đăng trên các tạp chí: tạp chí Nghiên cứu lịch sử, tạp chí Dân

tộc học, tạp chí Nghiên cứu kinh tế.

Nguồn tư liệu lịch sử địa phương: Thái Nguyên đất và người; Niên giám

thống kê Thái Nguyên; Đề án phát triển chợ nông thôn Thái Nguyên giai đoạn

2010- 2015; Quy hoạch chợ, trung tâm thương mại, siêu thị tỉnh Thái Nguyên

giai đoạn 2010- 2020.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

Ngoài ra còn có một số tư liệu giúp bổ sung làm sáng tỏ vấn đề nghiên

cứu như: các nghị quyết, chính sách của Đảng về phát triển kinh tế miền núi

phía Bắc, các báo cáo phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh và đặc biệt là nguồn

tư liệu điền dã.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng chủ yếu phương pháp lịch sử

và phương pháp lôgic, phương pháp điền dã dân tộc học kết hợp với phương

pháp khai thác tư liệu thành văn. Chúng tôi cũng áp dụng phương pháp thống

kê, hệ thống hóa bằng các biểu bảng, đặt vấn đề nghiên cứu trong mối liên hệ

với lịch sử dân tộc để có thể đưa ra những nhận thức chân thực, khoa học với

đối tượng nghiên cứu của đề tài.

6. Đóng góp của luận văn

Luận văn giới thiệu một cách đầy đủ và cụ thể nhất về mạng lưới chợ

nông thôn Thái Nguyên cùng những giá trị kinh tế, xã hội của nó trong tiến

trình lịch sử của tỉnh nhà từ năm 1954 đến năm 2010.

Qua sự phân tích về đặc điểm của các loại hình chợ nông thôn thông qua

việc nghiên cứu, tìm hiểu về hàng hóa trao đổi ở chợ, thành phần tham gia

mua bán, phương thức trao đổi cùng một số hình thức sinh hoạt văn hóa tại

các chợ, luận văn làm nổi bật nét đặc trưng của chợ miền núi Thái Nguyên.

Luận văn là tài liệu tham khảo cần thiết cho quá trình học tập bộ môn

lịch sử, Dân tộc học, Cơ sở văn hóa…cũng như việc giảng dạy lịch sử địa

phương ở trường phổ thông trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.