[Luận văn]tuyển chọn và phát triển giống lúa mới năng suất cao, chất lượng tốt chống chụi bệnh bạc

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

tr−êng ®¹I häc n«ng nghiÖp I

----------------------------

vò v¨n söu

TuyÓn chän vµ ph¸t triÓn gièng lóa míi

n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt

chèng chÞu bÖnh b¹c l¸ vµ ®¹o «n

cho huyÖn LËp Th¹ch, tØnh VÜnh Phóc

luËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh : trång trät

M· sè : 60.62.01

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc : TS. phan h÷u t«n

Hµ Néi – 2005

Lêi cam ®oan

- T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ

trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.

- T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy

®· ®−îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n nµy ®· ®−îc chØ râ

nguån gèc.

T¸c gi¶ luËn v¨n

Vò V¨n Söu

i

Lêi c¶m ¬n

§Ó hoµn thµnh c«ng tr×nh nµy t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña

c¸c cÊp l·nh ®¹o c¸c c¬ quan, c¸c n«ng hé trång lóa ë 3 hîp t¸c x·, tËp thÓ vµ

c¸ nh©n Ban chñ nhiÖm khoa Sau ®¹i häc, khoa N«ng häc, bé m«n C«ng nghÖ

sinh häc vµ Ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I- Hµ Néi

®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy.

T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh vµ s©u s¾c ®Õn:

TS. Phan H÷u T«n ng−êi thÇy ®· hÕt lßng gióp ®ì, ®éng viªn, h−íng

dÉn t«i thùc hiÖn vµ hoµn thµnh c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc.

KS.Tèng V¨n H¶i cïng c¸c thÇy c« gi¸o trong Bé m«n C«ng nghÖ sinh

häc.

Ban l·nh ®¹o phßng Kinh tÕ vµ Th−¬ng m¹i huyÖn LËp Th¹ch, tØnh

VÜnh Phóc n¬i t«i thùc tËp lµm luËn v¨n nµy.

Ban l·nh ®¹o së N«ng nghiÖp, phßng trång trät - tØnh VÜnh Phóc.

T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c b¹n sinh viªn khãa 45 ®Õn khãa 49

tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I.

Gia ®×nh, b¹n bÌ vµ c¸c ®ång nghiÖp ®· gióp ®ì ®éng viªn t«i trong suèt

qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n tèt nghiÖp.

Hµ Néi, th¸ng 09 n¨m 2005

T¸c gi¶

Vò V¨n Söu

ii

Môc lôc

Trang

Lêi cam ®oan i

Lêi c¶m ¬n ii

Môc lôc iii

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v

Danh môc c¸c b¶ng vi

Danh môc c¸c h×nh vii

1. Më ®Çu 1

1.1. §Æt vÊn ®Ò 1

1.2. Môc ®Ých 2

2. Tæng quan tµi liÖu 3

2.1. C¸c nghiªn cøu vÒ c©y lóa 3

2.2. Nghiªn cøu vÒ §Æc ®iÓm di truyÒn c©y lóa 8

2.3. C¸c chØ tiªu vÒ chÊt l−îng vµ ®Æc ®iÓm Di truyÒn 15

2.4. Nghiªn cøu di truyÒn mïi th¬m, ®é dÎo, hµm l−îng amylose 19

2.5. Nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i gi¶i phÉu vµ ®Æc ®iÓm di truyÒn 22

2.6. Nghiªn cøu vÒ chän gièng kiÓu c©y míi 31

2.7. Nghiªn cøu biÖn ph¸p kü thuËt 35

2.8. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña huyÖn LËp Th¹ch 38

3. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 42

3.1. Néi dung 42

3.2. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p 42

3.3. ChØ tiªu theo dâi 44

4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 48

4.1. §iÒu tra c¬ cÊu gièng lóa trong 3 n¨m gÇn ®©y nhÊt ë huyÖn LËp

Th¹ch 48

iii

4.2. Mét sè ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng ph¸t triÓn giai ®o¹n m¹ 60

4.3. Thêi gian qua c¸c giai ®äan sinh tr−ëng 62

4.4. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm l¸ ®ßng 65

4.5. Mét sè ®Æc ®iÓm cña th©n vµ b«ng 68

4.6. C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i kh¸c 71

4.8. L©y nhiÔm bÖnh b¹c l¸ nh©n t¹o 78

4.9. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm n«ng sinh häc 82

4.10. N¨ng suÊt vµ yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt 86

4.11. N¨ng suÊt vµ yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt (vô mïa 2004 vµ vô xu©n

2005) 92

4.12. N¨ng suÊt sinh vËt häc vµ hÖ sè kinh tÕ 97

4.13. §Æc ®iÓm h×nh th¸i h¹t thãc 98

4.14. Mét sè chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l−îng g¹o 100

4.15. M« h×nh tr×nh diÔn gièng triÓn väng ë c¸c ®iÓm kh¶o nghiÖm 104

4.16. Héi nghÞ ®Çu bê ®−îc tæ chøc trªn 3 hîp t¸c x· ®¸nh gi¸ cho ®iÓm

ngay t¹i ruéng kh¶o nghiÖm vô xu©n n¨m 2005 106

4.17. Mét sè dßng triÓn väng trong tËp ®oµn 108

5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 111

Tµi liÖu tham kh¶o 110

Phô lôc 117

iv

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

+ BTST : Båi t¹p s¬n thanh.

+ BNN : Bé N«ng nghiÖp.

+ §HNNI : §¹i häc N«ng nghiÖp I.

+ G¹o/n¨m : G¹o trªn n¨m.

+ G¹o ngon/n¨m : G¹o ngon trªn n¨m.

+ Gam/khãm : Gam trªn khãm.

+ Gam/1000 h¹t : Khèi l−îng 1000 h¹t.

+ HTX : Hîp t¸c x·.

+ KHKT : Khoa häc kü thuËt

+ NXB : Nhµ xuÊt b¶n

+ NSLT : N¨ng suÊt lý thuyÕt.

+ NSTT : N¨ng suÊt thùc thu.

+ NSSVH : N¨ng suÊt sinh vËt häc.

+ PTNT : Ph¸t triÓn n«ng th«n.

+ Sè b«ng/m2

: Sè b«ng trªn m2

.

+ Sè h¹t/b«ng : Sè h¹t trªn b«ng.

+ Sè h¹t ch¾c/b«ng : Sè h¹t ch¾c trªn b«ng.

+ Sè b«ng h÷u hiÖu/khãm : Sè b«ng h÷u hiÖu trªn khãm.

+ Tû lÖ dµi/réng : Tû lÖ dµi trªn réng.

+ Tû lÖ chiÒu dµi/chiÒu réng : Tû lÖ chiÒu dµi trªn chiÒu réng.

+ TW : Trung −¬ng

v

Danh môc c¸c b¶ng

B¶ng 3.1. Dßng gièng kh¶o nghiÖm vô mïa 2004 vµ vô xu©n 2005 42

B¶ng 3.2. C¸c chñng vi khuÈn chÝnh dïng ®Ó l©y nhiÔm nh©n t¹o 43

B¶ng 4.1a: DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng n¨m 2002 50

B¶ng 4.1b. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng n¨m 2003 53

B¶ng 4.1c. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng n¨m 2004 55

B¶ng 4.2. Mét sè chØ tiªu ®¸nh gi¸ m¹ tr−íc khi cÊy 61

B¶ng 4.3. Thêi gian c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng 63

B¶ng 4.4. §Æc ®iÓm cña l¸ ®ßng 67

B¶ng 4.5. Mét sè tÝnh tr¹ng vÒ th©n vµ b«ng 70

B¶ng 4.6. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c ®ßng 73

B¶ng 4.7. T×nh h×nh s©u bÖnh trªn c¸c dßng 75

B¶ng 4.8a. ChiÒu dµi vÕt bÖnh b¹c l¸ cña c¸c dßng ®−îc l©y nhiÔm t¹i

Tr−êng §HNNI- Hµ Néi 80

B¶ng 4.8b. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng chèng bÖnh b¹c l¸ cña c¸c dßng ®−îc l©y

nhiÔm t¹i Tr−êng §HNNI- Hµ Néi 81

B¶ng 4.9. §Æc ®iÓm N«ng häc cña c¸c dßng 85

B¶ng 4.10. N¨ng suÊt vµ yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt cña c¸c dßng 89

B¶ng 4.11. N¨ng SuÊt vµ yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt cña c¸c gièng tham

gia ThÝ nghiÖm (Vô mïa 2004 vµ vô xu©n 2005) 94

B¶ng 4.12. N¨ng suÊt sinh vËt häc vµ hÖ sè kinh tÕ vô xu©n n¨m 2005 ë

3 hîp t¸c x· 98

B¶ng 4.13. §Æc ®iÓm h×nh th¸i h¹t thãc 99

B¶ng 4.14. Mét sè chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l−îng g¹o vô xu©n 2005 102

B¶ng 4.15. Tr×nh diÔn c¸c gièng lóa triÓn väng vô mïa 2004 vµ vô xu©n

2005. 105

B¶ng 4.16: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ c¸c gièng lóa kh¶o nghiÖm vô mïa n¨m

2004 vµ vô xu©n n¨m 2005 107

B¶ng 4.17. Mét sè gièng lóa triÓn väng vô xu©n 2005 109

Danh môc c¸c biÓu ®å

vi

BiÓu ®å 4.1. N¨ng suÊt thùc thu cña mét sè gièng tham gia thÝ nghiÖm vô

mïa 2004 96

BiÓu ®å 4.2. N¨ng suÊt thùc thu cña mét sè gièng tham gia thÝ nghiÖm

vô xu©n 2005 96

vii

1. Më ®Çu

1.1. §Æt vÊn ®Ò

LËp Th¹ch lµ huyÖn miÒn nói b¸n s¬n ®Þa n»m ë phÝa b¾c cña tØnh VÜnh

Phóc nghÌo sèng chñ yÕu b»ng nghÒ n«ng, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp: bao gåm 35

x· vµ 1 thÞ trÊn, diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn trªn 387km2

, sè d©n hiÖn nay trªn 232

ngh×n ng−êi. Vïng cã 4 d©n téc cïng chung sèng chñ yÕu lµ ng−êi kinh, tû lÖ

d©n téc Ýt ng−êi chiÕm tõ 5 – 8% lµ S¸n D×u, ng−êi Hoa vµ Cao Lan. LËp

Th¹ch cã ®Þa h×nh kh¸ phøc t¹p, cã vÞ trÝ ®Þa lý: phÝa T©y Nam gi¸p huyÖn

Phong Ch©u – tØnh Phó Thä, ng¨n c¸ch bëi s«ng L« ch¹y däc theo huyÖn, phÝa

B¾c gi¸p huyÖn Tam §¶o vµ huyÖn S¬n D−¬ng - Tuyªn Quang cã nh¸nh s«ng

Phã §¸y ch¶y qua. N¬i ®©y cã vÞ trÝ chiÕn l−îc vÒ chÝnh trÞ, an ninh quèc

phßng ®ång thêi lµ vïng cã tiÒm n¨ng lín vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

Trong nh÷ng n¨m qua do ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, ph¸t

triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp LËp Th¹ch ®· cã b−íc tiÕn nh¶y vät, ®êi sèng

ng−êi d©n n¬i ®©y nh×n chung ®−îc c¶i thiÖn mét b−íc ®¸ng kÓ. §Ó ph¸t triÓn

kinh tÕ x· héi cho vïng b¸n s¬n ®Þa nh− LËp Th¹ch ph¶i lÊy s¶n xuÊt n«ng

nghiÖp lµm trô cét, trong ®ã chñ yÕu lµ nghÒ trång trät c©y lóa chiÕm vÞ trÝ

quan träng.

C¬ cÊu gièng lóa trªn ®Þa bµn kh¸ phøc t¹p, viÖc ¸p dông mét sè gièng

míi ch−a nhiÒu. DiÖn tÝch cÊy chñ yÕu c¸c gièng lóa Khang D©n, Q5, IRi352,

HT1, DT10, X21, NX30 vµ Xi23. Ngoµi ra cßn mét sè gièng lóa cò nh−: Vò

Di 3, Vò Di 4 vµ Bao Thai Hång, Méc TuyÒn cã nh−îc ®iÓm: nh÷ng gièng

nµy tr¶i qua nhiÒu n¨m cho n¨ng suÊt thÊp, chÊt l−îng kh«ng cao, hay bÞ ®æ,

bÞ nhiÔm bÖnh b¹c l¸, ®¹o «n rÊt nÆng diÖn tÝch lµ 3,8 ngh×n ha, chiÕm

57,02%. Vò Di 3, Vò Di 4 thÝch øng ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng nh−ng n¨ng suÊt

1

kh«ng cao. §ång thêi, c¸c gièng nµy cã thêi gian sinh tr−ëng dµi ch−a phï

hîp víi c¬ cÊu mïa vô, ®Æc biÖt tiÕn ®é lµm c©y vô ®«ng, mét trong nh÷ng vô

®em l¹i thu nhËp lín trªn 50 ngh×n tÊn cho n«ng d©n.

Mét sè vïng ®−a lóa lai BTST, NhÞ ¦u 838, B¾c −u 64 vµ B¾c −u 903

nh÷ng gièng nµy cã −u ®iÓm: n¨ng suÊt cã cao nh−ng rÊt bÊp bªnh vµ chèng

chÞu s©u bÖnh kÐm ®Æc biÖt lµ bÖnh b¹c l¸; Nh−îc ®iÓm lµ gi¸ gièng cao,

kh«ng chñ ®éng ®−îc gièng mµ nhiÒu n¨m ph¶i cÊy gièng dù phßng cho n¨ng

suÊt thÊp. ChÝnh v× ®iÒu ®ã mµ cÇn ph¶i tuyÓn chän ®−îc mét bé gièng lóa

thuÇn cã n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng cao h¬n khang D©n ®ång thêi cã kh¶ n¨ng

kh¸ng ®−îc bÖnh b¹c l¸ vµ ®¹o «n. Thêi gian sinh tr−ëng t−¬ng ®−¬ng hoÆc

ng¾n h¬n ®−a vµo c¬ cÊu c©y trång 3 vô.

Thêi gian võa qua Bé m«n c«ng nghÖ sinh häc vµ ph−¬ng ph¸p thÝ

nghiÖm - tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I ®· lai t¹o ®−îc mét sè gièng triÓn

väng cã thêi gian sinh tr−ëng ng¾n, chèng ®−îc bÖnh b¹c l¸, ®¹o «n ®· ®−îc

kh¶o s¸t qua trung t©m gièng c©y trång Tw thÊy biÓu hiÖn tèt ë nhiÒu n¬i.

ChÝnh v× thÕ mµ chóng t«i tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi:

“TuyÓn chän vµ ph¸t triÓn gièng lóa míi n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt

chèng chÞu bÖnh b¹c l¸ vµ ®¹o «n cho huyÖn LËp Th¹ch- tØnh VÜnh Phóc.”

1.2. Môc ®Ých

+ Trªn c¬ së ®iÒu tra c¬ cÊu gièng, diÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l−îng cña

tõng gièng ph©n tÝch −u nh−îc ®iÓm vµ ®Ò xuÊt mét c¬ cÊu gièng lóa hîp lý cho

huyÖn.

+ TuyÓn chän ®−îc 2– 3 gièng lóa míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt,

kh¸ng bÖnh b¹c l¸ vµ ®¹o «n phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña LËp Th¹ch.

+ Tr×nh diÔn m« h×nh trång c¸c gièng lóa míi víi tr×nh ®é th©m canh cao

ë mét sè hîp t¸c x· sau ®ã ph¸t triÓn ra toµn huyÖn.

2

2. Tæng quan tµi liÖu

2.1. C¸c nghiªn cøu vÒ c©y lóa

2.1.1. Nhu cÇu l−¬ng thùc trong n−íc vµ thÕ giíi

Lóa lµ c©y l−¬ng thùc quan träng trong ®êi sèng nh©n d©n thÕ giíi. S¶n

xuÊt lóa g¹o ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng

nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam. C©y lóa lu«n gi÷ mét vÞ trÝ trung t©m trong

n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ cña c¶ n−íc. Trong thËp kØ 70 vµ 80, c¬ chÕ kÕ ho¹ch

hãa s¶n xuÊt tËp trung ®· khiÕn ngµnh lóa g¹o l©m vµo c¶nh tr× trÖ, n¨ng suÊt

lóa gi¶m vµ tµi nguyªn tù nhiªn phôc vô s¶n xuÊt kh«ng ®−îc khai th¸c hÕt.

Tõ n¨m 1986, ViÖt Nam b¾t ®Çu ®æi míi kinh tÕ. Hé gia ®×nh ®−îc coi lµ mét

®¬n vÞ s¶n xuÊt chÝnh trong n«ng th«n vµ ®−îc trao quyÒn tù chñ quyÕt ®Þnh

s¶n xuÊt vµ tiÖu thô n«ng s¶n. C¬ chÕ nµy ®· lµm cho s¶n xuÊt lóa g¹o t¨ng

m¹nh b¾t ®Çu tõ cuèi thËp kØ 80, n−íc ta chuyÓn tõ mét n−íc nhËp khÈu l−¬ng

thùc thµnh mét n−íc suÊt khÈu g¹o quan träng trªn thÕ giíi vµo cuèi nh÷ng

n¨m 90.

HiÖn nay n−íc ta ®· xuÊt khÈu g¹o sang h¬n 85 n−íc, trong ®ã khu vùc

ch©u ¸ vµ ch©u Mü lµ thÞ tr−êng tiªu thô lín nhÊt. ViÖt Nam ®øng thø 2 vÒ

xuÊt khÈu g¹o sau Th¸i Lan vµ trong t−¬ng lai xuÊt khÈu vÉn lµ tiÒm n¨ng lín

cña chóng ta. Tuy nhiªn, chÊt l−îng g¹o cña ta vÉn cßn kÐm: b¹c bông, dµi

trung b×nh, h−¬ng vÞ kÐm. Nguyªn nh©n s©u xa cña t×nh tr¹ng nµy lµ ch−a cã

®−îc bé gièng chÊt l−îng cao. Trong khi ®ã, xu h−íng yªu cÇu g¹o phÈm chÊt

cao trªn thÞ tr−êng ch©u ¸ vµ ch©u Mü ngµy cµng t¨ng. Bªn c¹nh môc tiªu ®Ò

ra n¨m 2005, c¶ n−íc xuÊt khÈu tõ 3,5 - 3,8 triÖu tÊn g¹o/n¨m vµ n¨m 2010

xuÊt khÈu ®−îc 4 - 4,5 triÖu tÊn th× ®Ò ¸n quy ho¹ch 1,5 triÖu ha lóa chÊt l−îng

cao ®¹t 5 triÖu tÊn g¹o ngon/n¨m cña NguyÔn TuÊn (1999) [48], Bé N«ng

3

nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (1997) [1] ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng

Cöu Long lµ ®Ò ¸n sÏ n©ng tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o sÏ t¨ng tõ 735 triÖu

USD nh− hiÖn nay lªn 1.176 triÖu USD vµ sÏ mang l¹i l·i tõ lµm lóa cho n«ng

d©n ®ång b»ng s«ng Cöu Long t¨ng tõ 3.775 tû ®ång lªn gÇn 11.000 tû ®ång

(NguyÔn Tµi, 1996) [31].

HiÖn nay ë n−íc ta cïng víi nhiÒu gièng lóa ®Æc s¶n truyÒn thèng, c¸c

gièng cã phÈm chÊt cao còng ®· vµ ®ang ®−îc nhËp néi, lai t¹o trong n−íc,

®¸p øng nhu cÇu thÞ tr−êng xuÊt khÈu g¹o vµ n©ng cao gi¸ trÞ hµng ho¸ cña c©y

lóa, t¨ng thu nhËp cho ng−êi n«ng d©n lµ lóa.

G¹o lµ l−¬ng thùc quan träng trong nh÷ng b÷a ¨n hµng ngµy ng−êi d©n

cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, t¹i ch©u ¸ g¹o lµ nguån cung cÊp calori chñ

yÕu, ®ãng gãp 56% n¨ng l−îng, 42,9% protein hµng ngµy (IRRI, 1984) [58].

Nã ®Æc biÖt quan träng víi nh÷ng ng−êi nghÌo, khi mµ l−¬ng thùc cung cÊp

tíi 70% n¨ng l−îng vµ protein th«ng qua b÷a ¨n hµng ngµy [59].

Tuú theo truyÒn thèng Èm thùc vµ thu nhËp cña c¸c quèc gia, bé phËn

d©n c− kh¸c nhau mµ yªu cÇu vÒ chÊt l−îng g¹o còng kh¸c nhau.

C¸c nghiªn cøu cña Kaosa, Fuliano vµ Trung t©m th«ng tin Bé N«ng

nghiÖp (2001) [44] cho thÊy: t¹i thÞ tr−êng Hång K«ng c¸c lo¹i g¹o h¹t dµi, tû

lÖ g¹o nguyªn cao, c¬m mÒm lu«n ®−îc b¸n víi gi¸ cao. T¹i Rome c¸c lo¹i

g¹o Japomica ®−îc −a chuéng. Tr¸i l¹i c¸c kh¸ch hµng T©y ¸ vµ Italia l¹i −a

chuéng g¹o ®ôc vµ cøng c¬m. Ng−êi NhËt B¶n −a g¹o trßn, mÒm −ít, thËt

tr¾ng vµ kh«ng cã mïi th¬m. Cßn thÞ tr−êng vµ con ng−êi Th¸i Lan thÝch g¹o

h¹t dµi, c¬m kh«.

Nh÷ng n¬i mµ g¹o lµ l−¬ng thùc thø yÕu (ch©u ¢u) th× hä yªu cÇu lo¹i

g¹o tèt. G¹o 5 - 10% tÊm ®−îc tiªu thô nhiÒu ë T©y ¢u vµ 10 - 13% ë c¸c

n−íc §«ng ¢u. Ngµy nay lo¹i g¹o h¹t dµi chiÕm −u thÕ trªn thÞ tr−êng T©y

¢u. Mét sè n−íc nh− Hµ Lan, BØ, Thôy SÜ, Anh vµ mét sè vïng n−íc Ph¸p cã

chiÒu h−íng t¨ng c¸c mãn ¨n ph−¬ng §«ng nªn sö dông nhiÒu lo¹i g¹o h¹t

4

dµi. Trong khi ®ã, ë c¸c n−íc §«ng ¢u ng−êi tiªu dïng l¹i thÝch lo¹i g¹o h¹t

trßn h¬n. GÇn 90% d©n sè Bangladesh vµ phÇn lín d©n sè cña c¸c n−íc Ên

§é, Sri Lanka, Pakistan, c¸c n−íc thuéc ch©u Phi tiªu dïng lo¹i g¹o ®å, cßn

g¹o nÕp ®−îc tiªu thô chÝnh ë Lµo, Campuchia vµ mét sè vïng ë Th¸i Lan

(FAO, 1998) [9].

Hµng n¨m thÞ tr−êng toµn cÇu tiªu thô kho¶ng 23 triÖu tÊn, trong ®ã c¸c

quèc gia ch©u ¸ nhËp khÈu nhiÒu nhÊt chiÕm 49% tæng nhËp khÈu toµn thÕ

giíi nhÊt lµ Philippines vµ Indonesia. Theo FAO, do ph¶i bá hµng rµo thuÕ

quan nªn c¸c n−íc ch©u Phi sÏ t¨ng nhËp khÈu g¹o, n¨m 2005 c¸c quèc gia

nµy nhËp khÈu 30% (Theo Trung T©m BNN vµ PTNT, 2001, 2002) [44], [45].

Theo USDA (2001) dù b¸o nh÷ng n¨m tiÕp theo tíi ®©y, Th¸i Lan, ViÖt

Nam, Mü vµ Ên §é vÉn lµ c¸c quèc gia xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu [44].

2.1.2. Nghiªn cøu nguån gèc c©y lóa

C©y lóa (Oryzassativa L.) thuéc hä hoµ th¶o (Gramineae) chi Oryza cã

hai loµi ®−îc trång chñ yÕu lµ O.sativa trång phæ biÕn ë ch©u ¸ vµ loµi

O.Glaberrima trång ë T©y Phi víi diÖn tÝch kh«ng ®¸ng kÓ.

Kh«ng thÓ biÕt mét c¸ch chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ thêi gian vµ ®Þa ®iÓm ph¸t

sinh cña c©y lóa. Nh−ng cã thÓ thÊy qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña c©y lóa lµ mét

trong nh÷ng sù kiÖn quan träng nhÊt trong lÞch sö n«ng nghiÖp (NguyÔn ThÞ

Tr©m, 1998) [40].

C¨n cø vµo nh÷ng tµi liÖu cæ cña Trung Quèc, Ên §é, ViÖt Nam c©y lóa

cã mÆt vµo kho¶ng n¨m 3000 - 2000 tr−íc c«ng nguyªn. ë Trung Quèc vïng

TriÕt Giang lóa ®· xuÊt hiÖn c¸ch ®©y kho¶ng 5000 n¨m. VÒ nguån gèc lóa

trång ch©u ¸ Oryza sativa vÉn cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Mét sè t¸c gi¶

Sampath vµ Rao (1951), Sampath (1951) cho r»ng: Oryza sativa tiÕn ho¸ tõ

lóa d¹i hµng n¨m O.Nivara. Theo Sano vµ céng sù (1958), Oka (1998).

Mirishima vµ céng sù (1992) cho r»ng:

5