Luận văn: Chiến lược tăng trưởng dựa vào xuất khẩu của Việt nam từ nay đến năm 2003 potx

Luận văn: Chiến lược tăng trưởng dựa vào xuất

khẩu của Việt nam từ nay đến năm 2003



Chiến lược tăng trưởng dựa vào xuất

khẩu của Việt nam từ nay đến năm 2003

LỜI NÓI ĐẦU

Thế giới đã và đang diễn ra những biến đổi to lớn và sâu sắc. Những thay đổi đó,

một mặt tạo ra những cơ hội thuận lợi cho các nớc đang trên đà phát triển có thể nắm bắt

vơn tới nhằm đạt đợc những mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, mặt khác đang đặt ra những

thách thức, những vấn đề phức tạp hơn mà mỗi quốc gia phải đối phó giải quyết.

Ngày nay, cuộc cách mạng khoa học công nghệ trên thế giới đang phát triển nh vũ

bão với tốc độ nhanh trên tất cả các lĩnh vực. Sự phát triển của khoa học công nghệ đã đẩy

nhanh quá trình quốc tế hoá đời sống kinh tế thế giới. Hợp tác quốc tế đã trở thành yêu cầu

tất yếu đối với sự phát triển đi lên của mỗi quốc gia. Để hội nhập vào nền kinh tế khu vực

và trên thế giới, Việt nam cần phải có các chiến lợc phát triển kinh tế đúng đắn, phù hợp

với khả năng của mình. Chiến lợc tăng trởng dựa vào xuất khẩu là một chiến lợc của toàn

bộ nền kinh tế, của toàn xã hội.

Để khắc phục nguy cơ tụt hậu về kinh tế và thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế xã

hội đến năm 2000 và các năm tiếp theo. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã khẳng

định và nhất quán thực hiện “Chiến lợc tăng trởng dựa vào xuất khẩu”.

Đã có nhiều bài viết về vấn đề này, tuy nhiên mỗi bài viết lại đề cập đến một khía

cạnh khác nhau, cha nêu lên đợc toàn cảnh trong quá trình thực hiện. Để góp phần làm

sáng tỏ vấn đề, em lựa chọn đề tài: “Chiến lợc tăng trởng dựa vào xuất khẩu của Việt

nam từ nay đến năm 2003”.

Trong bài viết, em xin trình bày các nội dung:

* Chơng I: Tổng quan chiến lợc tăng trởng dựa vào xuất khẩu.

* Chơng II: Chính sách trong chiến lợc thúc đẩy xuất khẩu.

* Chơng III: Tình hình xuất khẩu của Việt nam trong thời gian qua.

* Chơng IV: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm đẩy mạnh chiến lợc tăng trởng

dựa vào xuất khẩu của Việt nam.

Trong quá trình nghiên cứu, do kiến thức hiểu biết còn hạn chế, nên trong bài viết

không tránh khỏi những khiếm khuyết. Rất mong đợc sự đóng góp của các thầy cô giáo và

các bạn để đề tài đợc hoàn chỉnh hơn.

Hà nội 1998.

CHƠNG I

TỔNG QUAN CHIẾN LỢC TĂNG TRỞNG DỰA VÀO XUẤT KHẨU

I. TÍNH TẤT YẾU CỦA CHIẾN LỢC.

1. Từ cách tiếp cận công nghiệp hoá.

Đã từ lâu, Đảng ta xác định công nghiệp hoá là nhiệm vụ trung tâm trong suốt thời

kỳ quá độ lên CNXH. Điều đó có nghĩa là công nghiệp hoá đất nớc có ý nghĩa quyết định

độ dài thời kỳ quá độ lên một xã hội phồn vinh, bình đẳng và văn minh ở nớc ta.

Hơn 30 năm qua, sự nghiệp công nghiệp hoá đất nớc mặc dù đã đạt đợc những tiến

bộ đáng kể, nhng Việt nam vẫn là một nớc nghèo và lạc hậu. Trong khi đó các nớc NICs

và ASEAN lại đạt đợc sự phát triển “thần kỳ”, “năng động” trong sự nghiệp công nghiệp

hoá đất nớc. Điều đó phải có cách tiếp cận mới về công nghiệp hoá.

Từ trớc tới nay, chúng ta vẫn xác định, công nghiệp hoá là quá trình chuyển biến

cách mạng về mặt kỹ thuật sản xuất, biến lao động thủ công thành lao động sử dụng máy

móc. Điều này là hoàn toàn đúng với thực chất của công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Song

quá trình chuyển biến kỹ thuật đó nh thế nào. Trong lịch sử đã có các kiểu chuyển biến

nào là có hiệu quả và phù hợp với mọi quá trình phát triển. Đó là vấn đề cần đợc nghiên

cứu sâu sắc hơn để tìm ra con đờng, cách đi công nghiệp hoá thích hợp với nớc ta trong

điều kiện khoa học phát triển nh vũ bão.

Kinh nghiệm công nghiệp hoá của các nớc chỉ ra là có ba kiểu thực hiện công

nghiệp hoá.

Thứ nhất, bằng con đờng cải tiến kỹ thuật sản xuất trong nớc từ kỹ thuật thủ công

lên nửa cơ khí rồi cơ khí hoá, tự động hoá, hoá học hoá hoặc kết hợp giữa cách tiến tuần tự

nhảy vọt từ thủ công lên cơ khí tự động hoá gắn liền với nó là chuyển dịch cơ cấu từ nông

nghiệp sang công - nông nghiệp - dịch vụ. Đây là chiến lợc truyền thống về công nghiệp

hoá.

Thứ hai, vào những năm 50 của thế kỷ này, một số nớc đang phát triển, sau khi

giành đợc độc lập dân tộc đã áp dụng chiến lợc công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu. Về cơ

bản, chiến lợc này dựa vào độc lập dân tộc, muốn xây dựng một nền công nghiệp dân tộc

bằng cách tự tạo cho mình một nền khoa học công nghệ trên cơ sở đóng cửa, bảo hộ sản

xuất trong nớc, nhằm sản xuất ra hàng hoá tiêu dùng trớc đây vẫn phải nhập khẩu.

Thứ ba, thông qua con đờng nhập khẩu ngay từ đầu để tranh thủ những tiến bộ khoa

học kỹ thuật hiện đại của thế giới dựa vào lợi thế so sánh của đất nớc nhằm đẩy mạnh sản

xuất hàng xuất khẩu, từ đó tiến hành hiện đại hoá đất nớc. Cách đi này gọi là công nghiệp

hoá theo hớng xuất khẩu.

Đối với cách đi thứ nhất, đã có nhiều công trình nghiên cứu và đã có nhiều kết luận

khá rõ ràng. Trong khi đó, cách đi thứ hai và thứ ba đối với nớc ta và các nớc đang phát

triển nói chung còn nhiều vấn đề cần phải đợc tổng kết và làm sáng tỏ.

Ở nớc ta, khi xác định những quan diểm lớn về công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Hội

nghị Đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ khoá VII của Đảng đã khẳng định “kiên trì chiến

lợc hớng mạnh về xuất khẩu, đồng thời thay thế nhập khẩu những sản phẩm trong nớc sản

xuất có hiệu quả, phát huy lợi thế so sánh của đất nớc cũng nh từng ngành, từng vùng,

từng lĩnh vực trong từng thời kỳ, không ngừng nâng cao sức cạnh tranh trên thị trờng trong

nớc, thị trờng khu vực và thị trờng quốc tế”. Chính vì vậy, vấn đề công nghiệp hoá, hiện

đại hoá theo hớng xuất khẩu, đồng thời thay thế nhập khẩu đang là vấn đề bức xúc.

2. Xu hớng trong chiến lợc thơng mại của các nớc.

Trong chiến lợc thơng mại của các nớc có ba mô hình phát triển thơng mại quốc tế.

Một là chiến lợc phát triển sản phẩm sơ chế; hai là chiến lợc sản xuất hàng nội địa thay thế

hàng nhập khẩu; ba là chiến lợc sản xuất hàng xuất khẩu.

Chiến lợc xuất khẩu sản phẩm sơ chế là một chiến lợc hoàn toàn dựa vào tài nguyên,

kinh tế tự nhiên, đợc một số nớc đang phát triển thực hiện thời kỳ đầu sau chiến tranh.

Song nó đã bị phủ định. Những ý kiến hiện nay tập trung vào hai chiến lợc: sản xuất thay

thế nhập khẩu và sản xuất hớng về xuất khẩu.

2.1. Sản xuất thay thế hàng nhập khẩu.

Chiến lợc sản xuất thay thế hàng nhập khẩu đã đợc hầu hết các nớc công nghiệp

phát triển hiện nay theo đuổi trong thế kỷ XIX. Ở các nớc đang phát triển chiến lợc này

đợc thử nghiệm đầu tiên ở các nớc Mỹ La tinh. Một số nớc Châu Á nh Ấn Độ, Thổ Nhĩ

Kỳ, cũng thực hiện chiến lợc này trên con đờng công nghiệp hoá từ trớc chiến tranh thế

giới thứ hai. Ở hầu hết các nớc Châu Á và Châu Phi mong muốn nhanh chóng xây dựng

một nền kinh tế độc lập đang là động lực khiến các nớc đó bớc vào con đờng phát triển

thay thế hàng nhập khẩu. Trong những năm 60, thay thế hàng nhập khẩu đã trở thành

chiến lợc phát triển kinh tế chủ đạo. Phơng pháp luận của chiến lợc thay thế hàng nhập

khẩu là: trớc hết, cố gắng tự sản xuất để đáp ứng đại bộ phận nhu cầu về hàng hoá và dịch

vụ cho thị trờng nội địa. Đảm bảo các nhà sản xuất trong nớc có thể làm chủ đợc kỹ thuật

sản xuất hoặc các nhà đầu t nớc ngoài cung cấp công nghệ, vốn và quản lý hớng vào việc

cung cấp cho thị trờng nội địa là chính. Lập các hàng rào bảo hộ để hỗ trợ cho sản xuất

trong nớc có lãi, khuyến khích các nhà đầu t trong những ngành công nghiệp là mục tiêu

phát triển. Các biện pháp thực hiện thay thế nhập khẩu thờng là thuế quan, bảo hộ, hạn

ngạch nhập khẩu và tỉ giá cao.

Việc áp dụng chiến lợc thay thế nhập khẩu đã đem lại sự mở mang nhất định các cơ

sở sản xuất, giải quyết công ăn việc làm bớc đầu thực hiện đô thị hoá, hình thành các chủ

doanh nghiệp có đầu óc kinh doanh. Ở Việt nam, trong giai đoạn hiện nay, áp dụng chiến

lợc thay thế hàng nhập khẩu còn nhằm bảo vệ nền công nghiệp, các nhà sản xuất non trẻ

trong nớc có điều kiện phát triển.

Song kinh nghiệm của các nớc đi trớc cho thấy: nếu chúng ta dừng lại quá lâu ở giai

đoạn chiến lợc thay thế nhập khẩu sẽ vấp phải những trở ngại lớn.

Chiến lợc sản xuất hàng nội địa thay thế hàng nhập khẩu thực chất nhằm vào thoả

mãn nhu cầu trong nớc là chính, chú trọng nhiều đến tự cấp của thị trờng nội địa. Với

chiến lợc nh vậy, ngoại thơng không đợc coi trọng, coi nhẹ mặt tích cực của kinh tế thế

giới đối với sự phát triển kinh tế trong nớc. Điều này sẽ hạn chế khai thác tiềm năng của

đất nớc trong việc phát triển ngoại thơng. Kinh tế các nớc đang phát triển trong giai đoạn

đầu công nghiệp hoá là nền kinh tế thiếu thốn đủ thứ nh: vốn ít, tổng cầu vợt quá tổng

cung, thờng thông qua nhập khẩu để cân bằng xu thế này và không thể khắc phục đợc

ngay trong thời gian ngắn. Nếu chúng ta hạn chế quá mức việc nhập khẩu, thực hiện chính

sách bảo hộ không thích hợp sẽ làm giảm tốc độ phát triển kinh tế. Cán cân thơng mại

ngày càng thiếu hụt, nạn thiếu ngoại tệ là trở ngại cho việc phát triển. Thực hiện thay thế

nhập khẩu tuy tiết kiệm đợc ngoại tệ trên phơng diện thành phẩm nhng lại đòi hỏi nhập

khẩu nhiều nguyên liệu và bán thành phẩm hơn để tăng cờng cung ứng cho sản xuất trong

nớc, đồng thời sản xuất thay thế nhập khẩu còn hạn chế việc phát triển các ngành sản xuất

hàng xuất khẩu và sản phẩm thu ngoại tệ. Do đó, không phải là chiến lợc lâu dài để bù vào

chỗ thiếu hụt cán cân thơng mại.