Luận văn Bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội ở Việt Nam hiện nay

HÀ NỘI, NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

………../……….. …/…

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN THỊ KIM ANH

BỒI DƯỠNG NỮ ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

………../……….. …/…

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN THỊ KIM ANH

BỒI DƯỠNG NỮ ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính

Mã số: 8 38 01 02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.

TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ

1

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện

dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hà. Các số liệu và

nội dung nghiên cứu được trình bày trong luận văn này là trung thực, khách

quan, khoa học dựa trên kết quả điều tra, khảo sát thực tế các tài liệu đã được

công bố. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Thị Kim Anh

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn với đề tài “Bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội ở

Việt Nam hiện nay”, bên cạnh sự nỗ lực của bản thân, tôi luôn nhận được sự

giúp đỡ tận tình của các thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp.

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban chủ nhiệm và các Thầy, Cô giáo tại

Khoa Nhà nước Pháp luật và Lý luận cơ sở, Học viện Hành chính Quốc gia đã

trang bị cho tôi những kiến thức lý luận về chuyên ngành Luật Hiến pháp và

Luật Hành chính để tôi có nền tảng nghiên cứu đề tài. Đặc biệt tôi xin chân

thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hà đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi

hoàn thiện luận văn này. Tôi cũng xin cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp đã

luôn quan tâm giúp đỡ, cung cấp số liệu, chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tế để

giúp tôi có thể hoàn thành Luận văn.

Trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, tháng năm 2021

HỌC VIÊN

Nguyễn Thị Kim Anh

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 6

1. Lý do chọn đề tài luận văn ............................................................................ 6

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ...................................... 8

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ BỒI DƯỠNG NỮ

ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI ................................................................................. 13

1.1. Khái niệm chung ....................................................................................... 13

1.1.1. Nữ đại biểu Quốc hội ............................................................................ 13

1.1.2. Khái niệm bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội .......................................... 14

1.2. Chủ thể bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội ................................................. 16

1.2.1. Trung tâm Bồi dưỡng đại biểu dân cử .................................................. 17

1.2.2. Các cơ quan, tổ chức có liên quan ......................................................... 19

1.3. Đặc điểm, nội dung và phương pháp bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội .... 21

1.3.1. Đặc điểm bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội ........................................... 21

1.3.2. Nội dung bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội ............................................ 25

1.3.3. Hình thức và phương pháp bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội ................ 28

1.4. Kinh nghiệm bồi dưỡng nữ nghị sy ở một số quốc gia và giá trị tham

khảo cho Việt Nam .......................................................................................... 32

1.4.1. Kinh nghiệm của một số nước Châu Á ................................................. 32

1.4.2. Kinh nghiệm của một số nước Châu Âu và Úc ..................................... 33

1.4.3. Giá trị tham khảo cho Việt Nam ........................................................... 34

TIỂU KẾT CHƯƠNG I ................................................................................. 37

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG BỒI DƯỠNG NỮ ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI

HIỆN NAY Ở VIỆT NAM ........................................................................... 38

2.1. Khái quát chung về nữ đại biểu Quốc hội ở Việt Nam hiện nay .............. 38

2.1.1. Tỉ lệ, số lượng của nữ đại biểu Quốc hội .............................................. 38

2.1.2. Vị trí công tác, trình độ của nữ đại biểu Quốc hội ................................ 43

2.2. Thực tiễn bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội hiện nay ................................ 48

2.2.1. Nội dung bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội hiện nay ............................. 48

2.2.2. Hình thức và phương pháp bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội hiện nay.53

2.2.3. Bộ máy, nguồn lực thưc hiện hoạt động bồi dưỡng .............................. 56

2.3. Đánh giá chung ......................................................................................... 59

2.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 59

2.3.2. Hạn chế .................................................................................................. 61

2.3.3. Nguyên nhân của kết quả và hạn chế .................................................... 64

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ................................................................................ 74

CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO HOẠT ĐỘNG BỒI

DƯỠNG NỮ ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI ......................................................... 75

3.1. Quan điểm đảm bảo hoạt động bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội ............. 75

3.1.1. Đảm bảo mục đích nâng cao kiến thức, ky năng cho nữ đại biểu Quốc

hội 75

3.1.2. Đảm bảo tính phù hợp với đặc thù hoạt động của nữ đại biểu Quốc hội

hướng tới mục tiêu chiến lược là xây dựng một Quốc hội hoạt động hiệu quả

và chuyên nghiệp ............................................................................................. 77

3.1.3. Đảm bảo đáp ứng yêu cầu của thời kì hội nhập và toàn cầu hóa 79

3.2. Giải pháp đảm bảo hoạt động bồi dưỡng nữ đại biểu Quốc hội ............... 80

3.2.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện thể chế, chính sách .................................... 80

3.2.2. Nhóm giải pháp tổ chức thực hiện ........................................................ 84

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ................................................................................ 94

KẾT LUẬN .................................................................................................... 95

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 97

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội Việt Nam so với thế giới ..................... 41

Bảng 2.2. Cơ cấu nữ đại biểu Quốc hội khóa XIV .......................................... 42

Bảng 2.3. Đại biểu Quốc hội theo chức vụ ..................................................... 44

Bảng 2.4. Trình độ, chuyên môn của nữ Đại biểu Quốc hội khóa XIV .......... 45

Bảng 2.5. Mức độ cần thiết của các hình thức bồi dưỡng ............................... 54

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 2.1. Biểu đồ tỉ lệ nữ đại biểu Quốc hội qua các khóa Quốc hội ............. 39

Hình 2.2. Biểu đồ tỉ lệ nữ đại biểu Quốc hội Việt Nam so với thế giới .......... 40

Hình 2.3. Chất lượng bài phát biểu của nữ đại biểu Quốc hội ........................ 47

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài luận văn

Trong giai đoạn hiện nay, công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền

xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân đã và đang đặt

ra yêu cầu tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội nhằm

bảo đảm cho Quốc hội thực thi đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan

quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Về nguyên tắc, Quốc hội nước ta hoạt động theo chế độ hội nghị và quyết

định theo đa số nên hiệu quả hoạt động của Quốc hội phụ thuộc rất nhiều vào

hiệu quả hoạt động của từng đại biểu Quốc hội.

Với tư cách là người đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân

trong cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất là Quốc hội, mỗi đại biểu Quốc

hội có trách nhiệm tham gia quyết định những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền

hạn của Quốc hội, liên quan đến mọi ngành nghề, lĩnh vực. Trong bối cảnh

nền dân chủ đang ngày càng mở rộng, hội nhập quốc tế đang diễn ra mạnh

mẽ, yêu cầu đặt ra đối với việc nâng cao năng lực cho đại biểu Quốc hội, nhất

là đối với đại biểu nữ, tạo điều kiện cho họ có đầy đủ kiến thức và ky năng để

tham gia hiệu quả và thực chất hơn nữa vào hoạt động của Quốc hội, xứng

đáng với vai trò đại diện cho cử tri cả nước càng được đặt ra cấp bách hơn.

Tuy nhiên, năng lực, kinh nghiệm hoạt động nghị trường của mỗi đại biểu,

mỗi nhóm đại biểu Quốc hội luôn không đồng đều do sự đa dạng trong cơ

cấu, thành phần, kinh nghiệm, độ tuổi, nghề nghiệp.... của các đại biểu, đặc

biệt với các đại biểu nữ còn bị hạn chế bởi nhiều lý do khách quan và chủ

quan. Vì vậy, cùng với chủ trương tiếp tục đổi mới tổ chức và phương thức

hoạt động của Quốc hội, vấn đề nâng cao năng lực hoạt động của đại biểu nói

chung và nữ đại biểu Quốc hội nói riêng ngày càng được quan tâm và là giải

pháp then chốt nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội.

Việc bồi dưỡng đại biểu Quốc hội được Đảng ta đặc biệt quan tâm

và coi đó là khâu then chốt trong công tác cán bộ của Đảng cũng như

trong việc nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan lập pháp, cơ quan

quyền lực nhà nước cao nhất. Cụ thể hóa những chủ trương của Đảng, kể

từ năm 2004, hoạt động bồi dưỡng đại biểu dân cử được tiến hành

chuyên biệt thông qua việc thành lập Trung tâm bồi dưỡng đại biểu dân

cử - hiện là đơn vị cấp vụ thuộc Văn phòng Quốc hội, trực tiếp giúp việc

Ban Công tác đại biểu tổ chức các hoạt động bồi dưỡng kiến thức, ky

năng hoạt động đối với đại biểu dân cử. Thông qua hoạt động của Trung

tâm Bồi dưỡng đại biểu dân cử, công tác bồi dưỡng đại biểu Quốc hội đã

triển khai được hơn 10 năm và đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi

nhận, góp phần nâng cao trình độ, ky năng và chất lượng hoạt động của

đại biểu Quốc hội. Tuy nhiên, thực tế cũng vẫn còn nhiều hạn chế, bất

cập cần được nghiên cứu, tiếp tục đổi mới, hoàn thiện như: Nhận thức về

vai trò của công tác bồi dưỡng đối với đại biểu Quốc hội, nhất là đại

biểu nữ; việc xác định đối tượng về giới, nội dung, đặc thù công tác bồi

dưỡng đại biểu Quốc hội cũng như nhu cầu đồng bộ, đa dạng hóa hình

thức bồi dưỡng; phát triển mạng lưới báo cáo viên nguồn và ky năng,

phương pháp bồi dưỡng của báo cáo viên chưa đáp ứng được yêu cầu;

trách nhiệm của cá nhân đại biểu và các cơ quan tạo điều kiện cho đại

biểu tham gia bồi dưỡng chưa cao; sự hạn chế trong kinh phí và nhân lực

cho hoạt động bồi dưỡng, sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan chưa

đồng bộ… Bên cạnh đó, quy định pháp luật về công tác bồi dưỡng chưa

đầy đủ và quá trình tổ chức thực hiện còn gặp một số khó khăn, vướng

mắc. Điều này dẫn đến hiệu quả hoạt động bồi dưỡng đại biểu Quốc hội

nói chung và nữ đại biểu Quốc hội nói riêng thời gian qua chưa đạt được

như mong muốn.

Từ những lý do trên, nội dung nghiên cứu “Bồi dưỡng nữ đại biểu

Quốc hội ở Việt Nam hiện nay” được tác giả lựa chọn làm đề tài luận văn.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn

* Các nghiên cứu trong nước

Ở nước ta, do hoạt động bồi dưỡng đại biểu dân cử mới được tiến hành

chuyên biệt gần đây nên chưa có nhiều công trình nghiên cứu về chủ đề này.

Một số nghiên cứu về nhu cầu bồi dưỡng của đại biểu dân cử ở Việt

Nam do Ban Công tác đại biểu phối hợp với dự án hợp tác quốc tế tiến hành,

có thể kể đến Đề tài cấp Bộ: “Cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chính

sách đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ cán bộ trong cơ quan dân cử” của

TS. Bùi Xuân Đức, Viện nghiên cứu Nhà nước và Pháp luật năm 2017; Luận

văn thạc sĩ “Công tác bồi dưỡng đại biểu dân cử - cơ sở lý luận và thực tiễn”

của Nguyễn Thị Thu Trang năm 2018. Ngoài ra, một số công trình nghiên cứu

có liên quan như: Cơ chế hỗ trợ đại biểu Quốc hội trong thực hiện quyền

trình sáng kiến pháp luật, Đề tài nghiên cứu cấp cơ sở của TS. Hoàng Văn

Tú, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia năm 2012; Hỗ trợ đại biểu Quốc hội

thực hiện sáng quyền lập pháp – Những vấn đề lý luận và thực tiễn, Đề tài

cấp Bộ năm 2014 của TS. Trần Tuyết Mai.

Các nghiên cứu này đã đề cập đến cơ sở pháp lý, đặc điểm , vai trò của

công tác bồi dưỡng, phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức, phương pháp

bồi dưỡng đại biểu dân cử (Đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân)

cũng như đề ra một số định hướng, giải pháp nâng cao chất lượng công tác

này.

Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nói trên đều tiến hành từ một số

năm trước đây nên chưa cập nhật những văn bản mới; chưa nêu bật được vai

trò của bồi dưỡng trong quá trình phát huy dân chủ hóa; chưa nêu bật được

đặc thù của đối tượng bồi dưỡng và bản chất hoạt động của đại biểu Quốc hội

để có phương pháp bồi dưỡng phù hợp mang tính đặc thù của hoạt động nghị

trường; chưa cập nhật các phương pháp đào tạo hiện đại cũng như chưa phân