Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
(Luận Án Tiến Sĩ) Phát Triển Năng Lực Phát Hiện Và Giải Quyết Vấn Đề Cho Sinh Viên Ngành Kĩ Thuật
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
----------------------
TRẦN NGỌC DŨNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT
VẤN ĐỀ CHO SINH VIÊN NGÀNH KĨ THUẬT TRONG
DẠY HỌC PHẦN NHIỆT HỌC VẬT LÍ ĐẠI CƯƠNG
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGHỆ AN – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
----------------------
TRẦN NGỌC DŨNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT
VẤN ĐỀ CHO SINH VIÊN NGÀNH KĨ THUẬT TRONG
DẠY HỌC PHẦN NHIỆT HỌC VẬT LÍ ĐẠI CƯƠNG
Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ PPDH BỘ MÔN VẬT LÍ
Mã số: 9140111
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGUYỄN ĐÌNH THƯỚC
2. PGS.TS. NGUYỄN THỊ NHỊ
NGHỆ AN – 2020
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi
dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS.Nguyễn Đình Thước và PGS.TS
Nguyễn Thị Nhị. Các số liệu trong luận án là trung thực, khách quan và chưa
từng được ai công bố trong bất kì công trình khoa học nào.
Nghệ An, tháng 3 năm 2020
Tác giả
Trần Ngọc Dũng
ii
LỜI CẢM ƠN
Bằng tất cả tấm lòng và sự tôn kính của mình tác giả xin cám ơn gửi lời
tri ân tới PGS.TS.Nguyễn Đình Thước và PGS.TS.Nguyễn Thị Nhị, người đã
định hướng đề tài, động viên và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện
luận án bằng tất cả sự tận tâm và nhiệt huyết của mình.
Tác giả luận án xin chân thành cám ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo
Sau đại học, Ban Lãnh đạo Viện Sư phạm Tự nhiên và Bộ môn LL&PPDH
Vật lí - Trường Đại học Vinh; Ban Giám hiệu Trường Sỹ quan Kỹ thuật Quân
sự đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Tác giả bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các nhà khoa học của chuyên
ngành LL&PPDH Vật lý đã có những ý kiến đóng góp cho tác giả trong quá
trình nghiên cứu và hoàn chỉnh luận án.
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với gia đình, bạn bè và đồng
nghiệp, người thân đã hết lòng giúp đỡ, động viên tôi hoàn thành luận án.
Nghệ An, tháng 3 năm 2020
Tác giả
Trần Ngọc Dũng
iii
CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
TT Từ viết tắt Từ viết đầy đủ
1 ĐC Đối chứng
2 ĐG Đánh giá
3 ĐH Đại học
4 GQVĐ GQVĐ
5 GV Giảng viên
6 KN Kỹ năng
7 KQHT Kết quả học tập
8 NL Năng lực
9 NXB Nhà xuất bản
10 PP Phương pháp
11 PPDH Phương pháp dạy học
12 SV Sinh viên
13 TC Tiêu chí
14 TN Thực nghiệm
15 TNSP Thực nghiệm sư phạm
iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii
CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN ................................................... iii
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................... 6
1.1. Các kết quả nghiên cứu về dạy học phát triển NL GQVĐ ở nước ngoài .. 6
1.2. Các kết quả nghiên cứu về dạy học phát triển NL GQVĐ ở Việt Nam .. 11
1.3. Những vấn đề tiếp tục nghiên cứu ........................................................... 19
CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NL PHÁT
HIỆN VÀ GQVĐ CỦA SINH VIÊN KĨ THUẬT TRONG DẠY HỌC VẬT
LÍ ĐẠI CƯƠNG.............................................................................................. 20
2.1. Hoạt động dạy và hoạt động học trong quá trình dạy học đại học .......... 20
2.1.1. Quá trình dạy học đại học ..................................................................... 20
2.1.2. Hoạt động dạy và hoạt động học ở đại học........................................... 24
2.2. Khái niệm NL ........................................................................................... 27
2.2.1. Một số quan niệm về NL....................................................................... 27
2.2.2. Các đặc trưng cơ bản của NL................................................................ 29
2.2.3. Cấu trúc NL........................................................................................... 30
2.2.4. Các loại NL ........................................................................................... 31
2.3. NL phát hiện và GQVĐ của SV trong dạy học Vật lí đại cương ............ 32
2.3.1. Khái niệm NL phát hiện và GQVĐ ...................................................... 32
2.3.2. Cấu trúc NL phát hiện và GQVĐ trong dạy Vật lí đại cương .............. 33
2.3.3. Đánh giá NL phát hiện và GQVĐ của SV trong học tập Vật lí đại
cương............................................................................................................... 35
2.4. Dạy học GQVĐ trong môn học Vật lí đại cương cho SV đại học........... 39
2.4.1. Khái niệm “Vấn đề” và “Tình huống có vấn đề” trong dạy học .......... 39
2.4.2. Dạy học GQVĐ..................................................................................... 42
2.4.3. Cấu trúc của dạy học GQVĐ ................................................................ 43
2.4.4. Các mức độ của dạy học giải quyết vấn đề........................................... 45
2.4.5. Dạy học GQVĐ thực hiện mục tiêu phát triển NL của SV trong học tập
Vật lí đại cương............................................................................................... 47
v
2.5. Thực trạng dạy học Vật lí đại cương trong các trường đại học quân đội
theo hướng phát triển NL phát hiện và GQVĐ............................................... 49
2.5.1. Mục đích điều tra .................................................................................. 49
2.5.2. Đối tượng điều tra ................................................................................. 49
2.5.3. Phương pháp điều tra ............................................................................ 50
2.5.4. Kết quả điều tra thực trạng.................................................................... 50
2.5.5. Nhận định kết quả điều tra .................................................................... 53
2.6. Đề xuất những biện pháp sư phạm nhằm phát triển NL phát hiện và
GQVĐ của SV trong quá trình dạy học Vật lí đại cương............................... 53
2.6.1. Cơ sở khoa học của các biện pháp ........................................................ 53
2.6.2. Định hướng xây dựng các biện pháp .................................................... 55
2.6.3. Nguyên tắc xây dựng các biện pháp ..................................................... 55
2.6.4. Biện pháp sư phạm phát triển NL phát hiện và GQVĐ cho SV trong
dạy học Vật lí đại cương ................................................................................. 56
2.6.5. Quy trình sử dụng các biện pháp phát triển NL phát hiện và GQVĐ cho
SV trong quá trình dạy học phần Nhiệt học Vật lí đại cương......................... 62
Kết luận chương 2 ........................................................................................... 63
CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY MỘT SỐ KIẾN THỨC PHẦN
NHIỆT HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT
HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ................................................................ 64
3.1. Phân tích chương trình Vật lí đại cương dành cho SV ngành kĩ thuật .... 64
3.1.1. Mục tiêu của chương trình Vật lí đại cương theo đề cương chi tiết môn
học hiện hành .................................................................................................. 65
3.1.2. Vị trí của phần Nhiệt học trong chương trình Vật lí đại cương............ 67
3.2. Hướng dẫn SV tự học, tự nghiên cứu nội dung học tập phần Nhiệt học . 70
3.2.1. Thuyết động học phân tử chất khí và các định luật phân bố ................ 70
3.2.2. Nguyên lí thứ nhất nhiệt động lực học.................................................. 73
3.2.3. Nguyên lí thứ hai nhiệt động lực học.................................................... 82
3.3. Chuẩn bị điều kiện dạy học GQVĐ những kiến thức phần Nhiệt học .... 88
3.3.1. Thiết kế tình huống có vấn đề dùng cho dạy học GQVĐ..................... 88
3.3.2. Xây dựng bài tập vấn đề dùng để dạy học phần Nhiệt học .................. 89
3.3.3. Chuẩn bị các phương tiện cho dạy học GQVĐ phần Nhiệt học........... 92
vi
3.4. Soạn thảo kế hoạch dạy học phần Nhiệt học theo định hướng phát triển
NL phát hiện và GQVĐ ................................................................................ 103
Kết luận chương 3 ......................................................................................... 143
CHƯƠNG 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................. 144
4.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm............................................ 144
4.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm.......................................................... 144
4.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm......................................................... 144
4.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm ............................................................ 144
4.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm vòng 1 và vòng 2 ................................ 145
4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ....................................................... 146
4.5. Thực nghiệm sư phạm vòng 1 ................................................................ 146
4.5.1. Thời gian và nội dung thực nghiệm sư phạm vòng 1 ......................... 146
4.5.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 1. ............................................... 146
4.6. Thực nghiệm sư phạm vòng 2 ................................................................ 152
4.6.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm vòng 2.............................................. 152
4.6.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm.......................................................... 152
4.6.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 2 ................................................ 152
4.7. Kết quả chung về thực nghiệm sư phạm ................................................ 157
4.7.1. Kết quả định tính về thực nghiệm sư phạm ........................................ 157
4.7.2. Kết quả định lượng về thực nghiệm sư phạm..................................... 158
Kết luận chương 4 ......................................................................................... 168
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 169
I. KẾT LUẬN ................................................................................................ 169
II. KIẾN NGHỊ.............................................................................................. 170
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ.......... 171
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 172
Tiếng Việt ...................................................................................................... 172
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thang đo đánh giá NL phát hiện và GQVĐ................................... 35
Bảng 2.2. Thang đo NL phát hiện và GQVĐ theo mức độ các tiêu chí ......... 36
Bảng 3.1. Phân phối nội dung, thời gian dạy học của phần Nhiệt học trong
chương trình Vật lí đại cương theo chương trình hiện hành ........................... 69
Bảng 3.2 Nhiệt dung phân tử gam các chất khí ( )
.
J
mol K
............................... 77
Bảng 3.3. Xác định tỷ số nhiệt dung phân tử Cp/Cv của chất khí .................. 93
Bảng 3.4. Số liệu khảo sát hiện tượng nhiệt điện, lấy mẫu nhiệt kế cặp nhiệt
kim loại ............................................................................................................ 96
Bảng 3.5. Xác định đương lượng nước K của bình nhiệt lượng kế................ 99
Bảng 3.6. Xác định nhiệt dung riêng c của mẫu vật rắn ................................. 99
Bảng 4.1. Lớp thực nghiệm và đối chứng trong 2 vòng TNSP .................... 145
Bảng 4.2. Nội dung dạy học thực nghiệm sư phạm ...................................... 145
Bảng 4.3. So sánh tiến trình giải bài tập và quá trình GQVĐ ...................... 148
Bảng 4.4. Bảng thang đo mức độ theo tiêu chí NL phát hiện vấn đề của SV
làm bài kiểm tra ............................................................................................. 158
Bảng 4.5. Bảng thang đo mức độ theo tiêu chí NL tìm giải pháp và thực hiện
giải pháp của SV làm bài kiểm tra ................................................................ 159
Bảng 4.6. Bảng thang đo mức độ theo tiêu chí NL trình bày giải pháp và kết
quả của SV làm bài kiểm tra ......................................................................... 160
Bảng 4.7. Bảng thang đo mức độ theo tiêu chí NL đánh giá giải pháp và kết
quả của SV làm bài kiểm tra ......................................................................... 161
Bảng 4.8. Tổng hợp kết quả đánh giá NL phát hiện và GQVĐ của SV thông
qua các NL thành tố ...................................................................................... 162
Bảng 4.9. Kết quả bài kiểm tra của SV lớp đối chứng và thực nghiệm........ 163
Bảng 4.10. Phân loại kết quả làm bài kiểm tra của lớp ĐC và TN............... 163
Bảng 4.11. Bảng tần suất của lớp đối chứng và thực nghiệm ....................... 164
Bảng 4.12. Bảng tần số lũy tích hội tụ lùi ..................................................... 164
Bảng 4.13. Bảng tham chiếu T – test ............................................................ 166
Bảng 4.14. Bảng so sánh theo chuẩn Cohen ................................................. 166
Bảng 4.15. So sánh dữ liệu giữa hai lớp thực nghiệm và đối chứng ............ 166
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ
Hình 2.1. Cấu trúc quá trình dạy học đại học [64] .......................................... 23
Hình 2.2. Cấu trúc của tâm lí hoạt động [60, tr. 32]....................................... 25
Hình 2.3. Hệ thống phân bậc các nhu cầu của Maslow .................................. 25
Hình 2.4. Sơ đồ cấu trúc NL phát hiện và GQVĐ.......................................... 34
Hình 2.5. Sơ đồ các bước triển khai dạy học GQVĐ .................................... 61
Hình 3.1. Biểu diễn quá trình đẳng tích. ......................................................... 75
Hình 3.2. Biểu diễn quá trình đẳng áp. ........................................................... 76
Hình 3.3. Biểu diễn quá trình đẳng nhiệt. ....................................................... 78
Hình 3.4. Biểu diễn quá trình đoạn nhiệt. ....................................................... 79
Hình 3.5. Quá trình biến đổi không thuận nghịch........................................... 85
Hình 3.6. Thành phần thiết bị bộ thí nghiệm đo tỷ số Cp/Cv ......................... 93
Hình 3.7: Thành phần thiết bị bộ thí nghiệm khảo sát hiện tượng nhiệt điện,
lấy mẫu nhiệt kế cặp nhiệt kim loại ................................................................ 96
Hình 3.8: Thành phần thiết bị bộ thí nghiệm khảo sát hiện tượng nhiệt điện,
lấy mẫu nhiệt kế cặp nhiệt kim loại ................................................................ 98
Hình 3.9: Mô phỏng chuyển động của piston trong xylanh .......................... 100
Hình 3.10: Mô phỏng một số máy nhiệt theo các chu trình .......................... 101
Hình 3.11. Mô phỏng công tác của động cơ 4 kỳ ......................................... 101
Hình 3.12. Mô phỏng cấu tạo của động cơ 4 kỳ ........................................... 102
Hình 3.13. Mô phỏng piston chuyển động trong xylanh .............................. 111
Hình 3.14. Công phụ thuộc vào quá trình ..................................................... 111
Hình 3.15. Hình vẽ bài tập 1 ......................................................................... 118
Hình 3.16. Hình vẽ bài tập 2 ......................................................................... 120
Hình 3.17. Hình vẽ bài tập 3 ......................................................................... 122
Hình 3.18. Hình vẽ bài tập 4 ......................................................................... 123
Hình 3.19. Hình vẽ cấu tạo máy hơi nước .................................................... 129
Hình 3.20. Mặt cắt của động cơ đốt trong..................................................... 131
Hình 3.21. Sơ đồ nguyên lí máy làm lạnh dùng khí ép ................................ 132
Hình 3.22. Chu trình Carnot thuận ................................................................ 134
Hình 3.23. Sơ đồ làm mát bằng két nước ...................................................... 136
ix
Hình 3.24. Động cơ ghép .............................................................................. 137
Hình 3.25. Hiệu suất của chu trình thuận nghịch. ......................................... 139
Hình 4.1. Biểu đồ biểu diễn các tiêu chí ứng với các mức độ (NL thành tố
phát hiện vấn đề) ........................................................................................... 159
Hình 4.2. Biểu đồ biểu diễn các tiêu chí ứng với các mức độ (NL thành tố tìm
và thực hiện giải pháp GQVĐ đạt kết quả) ................................................... 160
Hình 4.3. Biểu đồ biểu diễn các tiêu chí ứng với các mức độ (NL thành tố
trình bày giải pháp và kết quả) ...................................................................... 161
Hình 4.4. Biểu đồ biểu diễn các tiêu chí ứng với các mức độ (NL thành tố
đánh giá giải pháp và kết quả)....................................................................... 162
Hình 4.5. Kết quả đánh giá NL phát hiện và GQVĐ.................................... 163
Hình 4.6. Biểu đồ biểu diễn điểm kiểm tra của lớp TN và ĐC .................... 164
Hình 4.7. Biễu diễn tần số lũy tích lớp ĐC và lớp TN ................................. 165
1
MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tác động mạnh mẽ đến mọi mặt
của đời sống xã hội, tạo ra nhiều cơ hội và thách thức cho các quốc gia do
toàn cầu hóa mang lại. Trong xu hướng toàn cầu hóa đó, nền kinh tế tri thức
có vai trò rất quan trọng trong việc quyết định sự phát triển kinh tế của một
đất nước. Do tri thức đã và đang trở thành một nguồn lực kinh tế chủ yếu của
lợi thế cạnh tranh mà nhiều nước trên thế giới coi đổi mới giáo dục và đào tạo
là chiến lược phát triển sống còn của mình. Vì vậy, những yêu cầu mới về
quan điểm, mục tiêu, cơ chế phát triển, nội dung chương trình, phương pháp
giáo dục được đặt ra ở hầu hết các quốc gia.
Cùng với xu thế phát triển của thế giới, Việt Nam đang trong quá trình
hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; sự phát triển nhanh chóng của khoa học
và công nghệ, giáo dục và đào tạo, cùng với sự cạnh tranh quyết liệt trên
nhiều lĩnh vực giữa các quốc gia, đòi hỏi giáo dục phải đổi mới mạnh mẽ
bằng việc chuyển từ tiếp cận nội dung sang hình thành, phát triển NL.
Sự phát triển của khoa học giáo dục, dạy học trong các nhà trường ở
Việt Nam đã tiếp nhận sự tác động mạnh mẽ bằng phương pháp dạy học hiện
đại với sự hỗ trợ của các phương tiện hỗ trợ dạy học tiên tiến. Vai trò của
người dạy và NL sư phạm đều có những thay đổi để theo kịp sự phát triển của
trình độ người học và mục tiêu giáo dục phát triển NL.
Tại Hội nghị 8, Ban chấp hành TW Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XI
đã ban hành Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Việt Nam.
Nghị quyết xác định đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, từ quan điểm đến tư
tưởng chỉ đạo mục tiêu, phương pháp dạy học, đánh giá ở tất cả các bậc học,
ngành học. Trong đó, đối với giáo dục đại học, Nghị quyết nêu: “Đối với giáo
dục đại học, tập trung đào tạo nhân lực trình độ cao, bồi dưỡng nhân tài, phát
triển phẩm chất và NL tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của người học.
Hoàn thiện mạng lưới các cơ sở giáo dục đại học, cơ cấu ngành nghề và trình
độ đào tạo phù hợp với quy hoạch phát triển nhân lực quốc gia; trong đó, có
một số trường và ngành đào tạo ngang tầm khu vực và quốc tế. Đa dạng hóa
2
các cơ sở đào tạo phù hợp với nhu cầu phát triển công nghệ và các lĩnh vực,
ngành nghề; yêu cầu xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế” [11].
Nhà trường quân đội là nơi đào tạo, rèn luyện, bồi dưỡng và cung cấp
nguồn cán bộ cho toàn quân. Cùng với sự phát triển nhanh chóng của khoa
học và kĩ thuật quân sự, có một khối lượng lớn tri thức khoa học hiện đại, tiên
tiến cần trang bị cho SV. Trong khi đó, quỹ thời gian dành cho đào tạo lại
không thay đổi. Vì vậy, đổi mới dạy học ở nhà trường kỹ thuật quân đội cần
hướng vào việc phát triển NL phát hiện GQVĐ, góp phần nâng cao kĩ năng
nghề nghiệp, khả năng hành động cho người học. Đây là khó khăn, thách thức
đặt ra đối với các nhà trường quân đội hiện nay, đòi hỏi cần phải có những
biện pháp đồng bộ mang lại hiệu quả cao góp phần nâng cao chất lượng
đào tạo.
Vật lí đại cương là một môn học thuộc khối kiến thức cơ bản trong
chương trình đào tạo của các trường đại học kĩ thuật quân đội. Môn học này là
tiền đề cơ bản/kiến thức nền cho các môn học khác nên được giảng dạy từ học
kỳ đầu của năm thứ nhất. Vì vậy môn học được thiết kế theo định hướng ứng
dụng, nghiên cứu với mục đích trang bị cho SV khả năng đề xuất và triển khai
các giải pháp kỹ thuật cũng như kỹ năng phân tích và GQVĐ thực tiễn thông
qua các khối kiến thức cơ bản về Toán học và Vật lí; các kiến thức của ngành
học. Nhiệt học là một phần của chương trình Vật lí đại cương, nghiên cứu các
tính chất Vật lí của hệ vĩ mô trên cơ sở phân tích những biến đổi năng lượng
có thể có của hệ mà không tính đến cấu trúc vi mô của chúng. Phần Nhiệt học
giúp SV hiểu những nguyên lí và ứng dụng cơ bản của nhiệt học trong đời
sống thực và trong các lĩnh vực về khí tài quân sự trong thời đại mới.
Thực tế dạy học Vật lí đại cương ở các trường đại học kỹ thuật quân
đội nói chung, phần Nhiệt học nói riêng, nhìn chung phương pháp truyền đạt
còn nặng về truyền thụ lí thuyết. Hơn nữa nguồn thông tin khoa học còn chưa
được phong phú, thời gian thực hành bố trí thời lượng chưa hợp lí. Từ đó các
yếu tố phân loại và lựa chọn phương pháp dạy học chưa vận dụng được
những thành tựu phát triển của công nghệ khoa học giáo dục hiện đại. Vì vậy
người nghiên cứu tin tưởng rằng phương pháp dạy học theo hướng phát hiện
3
và GQVĐ của SV là một nghiên cứu cần thiết và tích cực giúp cho SV học
tập hiệu quả hơn.
Với những lý do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Phát triển
NL phát hiện và GQVĐ cho SV ngành kĩ thuật trong dạy học phần Nhiệt
học Vật lí đại cương”.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Phát triển NL phát hiện và GQVĐ cho SV trong dạy học phần Nhiệt
học Vật lí đại cương ở Trường Sỹ quan Kỹ thuật Quân sự.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- NL phát hiện và GQVĐ của SV trong học tập Vật lí.
- Quá trình dạy học Vật lí đại cương.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phần Nhiệt học môn Vật lí đại cương thuộc chương trình đào tạo của
Trường Sỹ quan Kỹ thuật Quân sự.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu xây dựng và sử dụng các biện pháp sư phạm theo định hướng dạy
học GQVĐ trong dạy học Vật lí đại cương thì sẽ góp phần phát triển được NL
phát hiện và GQVĐ của SV.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
5.1. Nghiên cứu lí luận dạy học đại học liên quan đến phát triển NL nói
chung và NL phát hiện và GQVĐ cho SV.
5.2. Nghiên cứu chương trình, giáo trình môn Vật lí đại cương giảng
dạy các trường quân đội.
5.3. Tìm hiểu thực trạng dạy học phát triển NL phát hiện và GQVĐ
trong dạy học Vật lí đại cương của SV ngành kĩ thuật.
5.4. Đề xuất một số biện pháp phát triển NL phát hiện và GQVĐ của
SV trong dạy học phần Nhiệt học Vật lí đại cương.
5.5. Sử dụng các biện pháp đã xây dựng vào dạy học phần Nhiệt học
thuộc chương trình Vật lí đại cương.
5.6. Thực nghiệm sư phạm.
4
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu Luật Giáo dục, các nghị quyết của Đảng và Nhà nước,
các văn bản của Bộ GD&ĐT về giáo dục đại học.
- Nghiên cứu các tài liệu về triết học, tâm lí học, lí luận dạy học đại
học, lí luận và phương pháp dạy học Vật lí; các quan điểm đổi mới trong giáo
dục đại học, các phương pháp dạy học tích cực, những vấn đề liên quan tới đề
tài nghiên cứu.
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Khảo sát điều tra và phỏng vấn trao đổi với cán bộ quản lí, chuyên gia,
GV, SV.
6.3. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm
Tổ chức thực nghiệm sư phạm kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài.
6.4. Phương pháp thống kê toán học
Xử lí, đánh giá các số liệu điều tra và kết quả thực nghiệm sư phạm
bằng công cụ thống kê toán học.
7. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
7.1. Về mặt lí luận
- Góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học phát triển NL phát hiện và
GQVĐ của SV trong quá trình dạy học Vật lí đại cương theo chương trình
đào tạo ngành kỹ thuật của Trường Sỹ quan Kỹ thuật Quân sự.
- Đề xuất được cấu trúc NL phát hiện và GQVĐ của SV trong học tập
Vật lí đại cương.
- Xây dựng được các tiêu chí và thang đo NL phát hiện và GQVĐ của SV.
7.2. Về mặt thực tiễn
- Điều tra được thực trạng dạy học Vật lí đại cương theo hướng phát
triển NL nói chung và NL phát hiện và GQVĐ nói riêng trong một số trường
đại học quân đội của Bộ Quốc phòng.
- Đề xuất 4 biện pháp sư phạm để phát triển NL phát hiện và GQVĐ
của SV trong quá trình dạy học phần Nhiệt học Vật lí đại cương.
- Thiết kế được các tiến trình dạy học phần Nhiệt học theo định hướng
phát triển NL phát hiện và GQVĐ.