Luận án tiến sĩ ngữ văn biểu tượng văn hóa truyền thống nhật bản trong tiểu thuyết của y kawabata

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ THANH NGA

BIỂU TƯỢNG VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG NHẬT BẢN

TRONG TIỂU THUYẾT Y. KAWABATA

Chuyên ngành: VĂN HỌC NƢỚC NGOÀI

Mã số: 9 22 02 42

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN

Người hướng dẫn khoa học:

TS. ĐÀO THỊ THU HẰNG

PGS.TS. NGUYỄN THỊ MAI CHANH

HÀ NỘI, 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Tư liệu

trong Luận án là trung thực và có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Các kết quả

nghiên cứu của Luận án chưa từng được công bố trong bất cứ công trình khoa

học nào khác.

Hà Nội, tháng 12 năm 2022

Tác giả

Nguyễn Thị Thanh Nga

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Đào Thị Thu Hằng và PGS.TS.

Nguyễn Thị Mai Chanh - những nhà khoa học đã tận tình hướng dẫn để Luận

án hoàn thành.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trong tổ Văn học nước ngoài,

khoa Ngữ Văn, Phòng Quản lí khoa học, Phòng Sau Đại học, trường Đại học Sư

phạm Hà Nội đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới tập thể Lãnh đạo, cán bộ và giảng

viên khoa Khoa học Xã hội, Trường Đại học Hồng Đức, Thanh Hóa đã ủng hộ, tạo

mọi điều kiện cho tôi được học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận án.

Xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè đã chia sẻ, động viên,

luôn là nguồn động lực giúp tôi hoàn thành công trình nghiên cứu này.

Do một số hạn chế nhất định, bản Luận án chắc chắn vẫn còn những thiếu sót.

Tác giả Luận án rất mong nhận được những ý kiến đóng góp để tiếp tục hoàn thiện,

nâng cao chất lượng vấn đề nghiên cứu.

Trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, tháng 12 năm 2022

Tác giả

Nguyễn Thị Thanh Nga

iii

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài........................................................................................ 1

2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu................................................................ 2

3. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 3

4. Phạm vi nghiên cứu................................................................................... 3

5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 4

6. Đóng góp mới của luận án ........................................................................ 5

7. Cấu trúc của luận án.................................................................................. 5

Chƣơng 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................... 6

1.1. Nghiên cứu tiểu thuyết Y. Kawabata và biểu tượng văn hóa truyền

thống trong tiểu thuyết Y. Kawabata trên thế giới........................................ 6

1.2. Nghiên cứu tiểu thuyết Y. Kawabata và biểu tượng văn hóa truyền

thống trong tiểu thuyết Y. Kawabata ở Việt Nam ...................................... 19

Tiểu kết....................................................................................................... 35

Chƣơng 2. BIỂU TƢỢNG VÀ BIỂU TƢỢNG VĂN HÓA TRUYỀN

THỐNG TRONG TIỂU THUYẾT Y. KAWABATA ............................... 36

2.1. Biểu tượng............................................................................................ 36

2.1.1. Khái niệm biểu tượng.................................................................... 36

2.1.2. Phân biệt biểu tượng với một số khái niệm khác.......................... 41

2.2. Biểu tượng văn hóa và biểu tượng văn hóa truyền thống.................... 42

2.2.1. Biểu tượng văn hóa ....................................................................... 42

2.2.2. Biểu tượng văn hóa truyền thống.................................................. 46

2.3. Mối quan hệ giữa văn hóa và biểu tượng trong sáng tác văn học ....... 48

2.3.1. Biểu tượng trong đời sống văn hóa............................................... 48

iv

2.3.2. Biểu tượng trong tác phẩm văn học .............................................. 49

2.4. Cơ sở hình thành của biểu tượng văn hóa truyền thống trong tiểu

thuyết Y. Kawabata..................................................................................... 52

2.4.1. Văn hóa truyền thống Nhật Bản.................................................... 52

2.4.2. Văn hóa phương Tây..................................................................... 57

2.4.3. Sự chi phối của quan điểm thẩm mĩ đến ý nghĩa biểu tượng trong

tiểu thuyết Y. Kawabata.......................................................................... 58

2.5. Khảo sát và phân loại biểu tượng văn hóa truyền thống trong tiểu

thuyết Y. Kawabata..................................................................................... 62

2.5.1. Tiêu chí phân loại.......................................................................... 62

2.5.2. Bảng thống kê phân loại các biểu tượng văn hóa truyền thống

trong tiểu thuyết Y. Kawabata ................................................................ 65

Tiểu kết....................................................................................................... 68

Chƣơng 3. BIỂU TƢỢNG TÔN GIÁO, TÍN NGƢỠNG.......................... 69

3.1. Mối quan hệ giữa biểu tượng với tôn giáo, tín ngưỡng trong tiểu thuyết

Y. Kawabata................................................................................................ 69

3.2. Biểu tượng của Thần đạo ..................................................................... 71

3.2.1. Biểu tượng Hoa anh đào................................................................ 72

3.2.2. Biểu tượng tuyết............................................................................ 77

3.2.3. Biểu tượng Gương......................................................................... 81

3.2.4. Biểu tượng Cánh hạc..................................................................... 92

3.2.5. Biểu tượng Suối nước nóng .......................................................... 96

3.3. Biểu tượng của Thiền......................................................................... 100

3.3.1. Biểu tượng trà đạo....................................................................... 102

3.3.2. Biểu tượng lữ khách.................................................................... 110

Tiểu kết..................................................................................................... 114

Chƣơng 4. BIỂU TƢỢNG NGHỆ THUẬT TRUYỀN THỐNG............ 115

4.1. Mối quan hệ giữa biểu tượng với nghệ thuật truyền thống trong tiểu

thuyết Y. Kawabata................................................................................... 115

v

4.2. Biểu tượng nghệ thuật dệt may .......................................................... 117

4.2.1. Biểu tượng Kimono..................................................................... 117

4.2.2. Biểu tượng vải dệt Chijimi.......................................................... 126

4.3. Biểu tượng nghệ thuật biểu diễn ........................................................ 132

4.3.1. Biểu tượng Geisha....................................................................... 132

4.3.2. Biểu tượng đàn Shamisen ........................................................... 138

4.3.3. Biểu tượng mặt nạ kịch Noh ....................................................... 140

Tiểu kết..................................................................................................... 150

KẾT LUẬN.................................................................................................. 151

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ .... 154

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 155

PHỤ LỤC

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

1.1. Yasunary Kawabata (1899-1972) được xem là cây đại thụ của văn học

hiện đại Nhật Bản, là tác giả đầu tiên của xứ sở hoa anh đào vinh dự được nhận giải

thưởng Nobel văn học năm 1968. Tài năng, trí tuệ cũng như tầm tư tưởng của

Kawabata đã được kết tinh và phản chiếu qua những tác phẩm đậm màu sắc văn hóa

Nhật Bản của ông. Tác phẩm của Kawabata, với những trang văn mượt mà tinh tế,

giản dị mà thâm trầm là sự kết hợp tài tình giữa tinh hoa mĩ học Thiền đạo với tinh

thần Phật giáo truyền thống, vừa thể hiện được cá tính độc đáo, vừa thấm đẫm tinh

thần thời đại. “Tất cả những phát hiện nghệ thuật có được trong các tác phẩm của

ông như những yếu tố mang tính cá nhân độc đáo, bất ngờ đều xuất phát từ những

ngọn nguồn xa xưa của văn học Nhật, từ cội nguồn văn hóa dân tộc” [1,1048].

1.2. Tác phẩm văn học là “tấm gương” soi chiếu nền văn hóa của một đất

nước, “như là một trong những sản phẩm kết tinh cao nhất của văn hóa một tộc

người, một đất nước” [2,11]. Ngòi bút tài hoa kì lạ của Kawabata tiêu biểu cho cái

tinh túy của tư duy thẩm mĩ và tâm hồn Nhật Bản: duy mĩ, duy tình nhưng vẫn đậm

tính triết lí. Biểu tượng được coi là phương thức đặc trưng nhất để biểu đạt tư

tưởng, cảm xúc và quan điểm của nhà văn. Việc giải mã ý nghĩa biểu tượng là một

cách tiếp cận tác phẩm hữu hiệu trên hành trình khám phá thế giới nghệ thuật của

nhà văn.

1.3. Trân trọng, giữ gìn và ngợi ca vẻ đẹp văn hóa truyền thống thông qua

sáng tạo nghệ thuật độc đáo là đóng góp mà Kawabata đã dành tri ân nền văn học

nghệ thuật Phù Tang. Muốn hiểu thấu đáo tác phẩm của nhà văn, nhất thiết phải đặt

nó trong bối cảnh và chiều dài của văn hóa Nhật Bản. Tuy không mới, nhưng tiếp

cận tìm hiểu tác phẩm từ góc độ biểu tượng văn hóa là một hướng đi chiếm nhiều

ưu thế trong thời gian vừa qua. Chúng tôi nhận thấy, xuyên suốt các tác phẩm của

Kawabata là những hình ảnh, hiện tượng được khơi nguồn từ văn hóa truyền thống

Nhật Bản, có khả năng biểu đạt hoàn hảo những ý nghĩa và quan niệm của con

2

người về cuộc sống. Vì vậy, thông qua đề tài này, chúng tôi mong muốn sẽ góp

thêm một hướng tiếp cận và nghiên cứu các tác phẩm của Kawabata.

1.4. Ở Việt Nam, so với các nền văn học lớn khác trên thế giới thì văn học

Nhật Bản đến với bạn đọc có phần chậm muộn hơn. Nhưng bù lại văn học Nhật, đặc

biệt là Kawabata, lại nhanh chóng cuốn hút độc giả, chiếm lĩnh trái tim bạn đọc bởi

những tác phẩm sâu lắng, đồng điệu bởi tình yêu với cái đẹp, tình yêu thiên nhiên

và cuộc sống trong cội nguồn văn hóa Phương Đông. Tuy nhiên, điều đó vẫn chưa

thực sự thỏa đáng với những đóng góp và tài năng của Kawabata. Đã có các nghiên

cứu về tác tác phẩm Kawabata dưới nhiều góc độ, nhưng chưa có công trình nghiên

cứu hệ thống, chuyên sâu về biểu tượng văn hóa truyền thống trong các tiểu thuyết

của nhà văn. Điều đó càng thôi thúc chúng tôi đi sâu khám phá, mong muốn gợi mở

được nhiều điều thú vị cho những độc giả yêu mến văn học Nhật Bản và Kawabata.

Tất cả những lí do trên là căn cứ khoa học cho phép chúng tôi lựa chọn đề tài

nghiên cứu: Biểu tượng văn hóa truyền thống Nhật Bản trong tiểu thuyết của Y.

Kawabata.

2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích

Luận án hướng đến ba mục đích cơ bản sau:

Một là, tổng hợp và lí giải nguồn gốc của những giá trị văn hóa truyền thống

trong tiểu thuyết Kawabata, chỉ ra mối liên hệ giữa văn hóa truyền thống Nhật Bản

và văn hóa hiện đại phương Tây trong tác phẩm của nhà văn; Tiếp cận tiểu thuyết

của Kawabata dưới góc nhìn văn hóa, để lí giải những nhân tố: văn hoá, xã hội, tư

tưởng, cảm xúc, thẩm mĩ… chi phối đến quá trình sáng tạo của nhà văn.

Hai là, lựa chọn và giải mã những biểu tượng tiêu biểu nhất, có tần số hiện

cao trong tiểu thuyết Kawabata, chúng tôi mong muốn có được một cái nhìn sâu

sắc, toàn diện và hệ thống về giá trị văn hóa dân tộc, cũng như những quan niệm

thẩm mĩ về cái đẹp trong truyền thống văn hóa con người xứ sở hoa anh đào này.

Ba là, luận án khám phá và khẳng định những nét đặc sắc trong thế giới biểu

tượng của Kawabata, tìm ra cái hay, cái đẹp và cái độc đáo, mới lạ - kết quả của quá

3

trình vừa hấp thụ những tinh hoa của văn học phương Tây, vừa có sự kế thừa và

cách tân truyền thống văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc Nhật.

2.2. Nhiệm vụ

Luận án tập trung vào ba nhiệm vụ chính:

Thứ nhất, khảo cứu hệ thống lí thuyết về biểu tượng, biểu tượng văn hóa, biểu

tượng văn hóa truyền thống; lí giải cơ sở hình thành của hệ thống biểu tượng văn

hóa truyền thống trong tiểu thuyết Kawabata.

Thứ hai, thống kê hệ thống biểu tượng văn hóa truyền thống trong tiểu thuyết

của Kawabata; phân loại biểu tượng theo các lớp nghĩa; giải mã những biểu tượng có

tần số xuất hiện cao; làm rõ vai trò và ý nghĩa của biểu tượng văn hóa - văn học trong

tác phẩm Kawabata với việc bảo lưu truyền thống tốt đẹp của văn hóa Nhật Bản.

Thứ ba, trên cơ sở khảo sát các tiểu thuyết lớn của Kawabata dưới góc độ biểu

tượng văn hóa truyền thống, chúng tôi tiến hành đánh giá và khẳng định đây là một

phương diện nghệ thuật quan trọng đem đến thành công cho nhà văn, đóng góp to

lớn cho nền văn học hiện đại Nhật Bản.

3. Đối tƣợng nghiên cứu

Luận án tập trung tìm hiểu biểu tượng văn hóa truyền thống Nhật Bản trong

tiểu thuyết Y. Kawabata dựa trên hai phương diện tiêu biểu: Biểu tượng tôn giáo,

tín ngưỡng và biểu tượng nghệ thuật truyền thống

4. Phạm vi nghiên cứu

4.1. Phạm vi văn bản khảo sát

Luận án nghiên cứu, khảo sát các tiểu thuyết lớn của nhà văn được dịch và

xuất bản tại Việt Nam: Yasunary Kawabata Tuyển tập tác phẩm (2005), nhà xuất

bản Lao động (Trung tâm văn hóa ngôn ngữ Đông Tây). Tiểu thuyết Hồ (1954), nhà

xuất bản Văn học Thành phố Hồ Chí Minh.

4.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài

Luận án tập trung nghiên cứu biểu tượng trong tiểu thuyết Kawabata ở các góc

độ sau:

- Tìm hiểu ý nghĩa văn hóa từ góc độ biểu tượng, đây là một trong những

4

phương diện thể hiện rõ nhất đặc trưng văn hóa truyền thống Nhật Bản.

- Lí giải và phân tích ý nghĩa các biểu tượng tiêu biểu trong tiểu thuyết của

nhà văn, luận án hướng đến khẳng định giá trị kết nối văn hóa truyền thống - hiện

đại và vai trò của biểu tượng văn hóa - văn học trong tác phẩm Kawabata với việc

bảo lưu truyền thống tốt đẹp của văn hóa Nhật Bản.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài, chúng tôi lựa chọn cách tiếp cận sau:

Tiếp cận Kí hiệu học: Biểu tượng là một dạng kí hiệu. Nghĩa của biểu tượng

bao gồm nhiều tầng lớp và mang giá trị văn hóa cao. Từ cách tiếp cận này, chúng

tôi sẽ khai thác các lớp nghĩa và cắt nghĩa giá trị của chúng trong việc chuyển tải

thông điệp của nhà văn.

Tiếp cận Văn hóa học: Trên cơ sở khảo sát, chúng tôi soi chiếu biểu tượng từ

các phương diện văn hóa như: tôn giáo, tín ngưỡng, nghệ thuật, thông qua các mã

văn hóa tồn tại bên trong và bên ngoài tác phẩm, để lí giải và khám phá các giá trị

nội dung tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm. Qua đó, đánh giá và khẳng định

phong cách sáng tác và quan niệm thẩm mĩ của tác giả Kawabata.

Các phương pháp nghiên cứu sử dụng trong luận án:

5.1. Phương pháp liên ngành: dùng để tiếp cận mang tính hệ thống nền văn

hóa Nhật Bản từ địa lí, ngôn ngữ, lịch sử, kinh tế, chính trị… Đây chính là phương

pháp hữu hiệu để giải mã tiểu thuyết Kawabata, cũng như chỉ ra được mối liên hệ

giữa văn học với các ngành khoa học khác.

5.2. Phương pháp hệ thống: dùng để nghiên cứu và phân loại các lớp nghĩa

của biểu tượng trong văn hóa truyền thống Nhật Bản, nhằm khẳng định sự phong

phú, nhiều tầng ý nghĩa của biểu tượng trong tác phẩm Kawabata.

5.3. Phương pháp phê bình tiểu sử: dùng để phân tích và chỉ ra mối quan hệ

giữa dấu ấn cá nhân, cuộc đời riêng của Kawabata với những nhân tố chi phối đến

tư tưởng của nhà văn và nội dung tác phẩm.

5.4. Phương pháp lịch sử loại hình: dùng để tìm hiểu nguồn gốc hình thành

các biểu tượng văn hóa truyền thống, tập hợp thành các nhóm theo các phương diện

5

tồn tại của văn hóa trong tác phẩm Kawabata, lí giải ý nghĩa của chúng, một mặt chỉ

ra sự kế thừa, tiếp thu các ý nghĩa vốn có của biểu tượng, mặt khác phát hiện những

ý nghĩa mới, sáng tạo trong các tác phẩm của nhà văn.

5.5. Phương pháp so sánh - đối chiếu: dùng để tìm nét tương đồng và riêng

biệt trong tư duy sáng tác, quan điểm thẩm mĩ của Kawabata với các tên tuổi khác.

Ngoài ra, chúng tôi sử dụng các thao tác: phân tích - tổng hợp, khảo sát -

thống kê - phân loại trong quá trình thực hiện đề tài.

6. Đóng góp mới của luận án

Luận án phát hiện và phân loại biểu tượng văn hóa truyền thống trong tiểu

thuyết Kawabata; lí giải và phân tích hệ thống biểu tượng từ các góc độ: ý nghĩa

biểu tượng, giá trị văn hóa truyền thống, từ đó đánh giá vai trò của biểu tượng văn

hóa truyền thống trong tiểu thuyết Kawabata.

Luận án bước đầu chỉ ra mối liên hệ giữa văn hóa truyền thống với văn hóa hiện

đại Nhật Bản. Có thể thấy, sợi dây liên kết giữa văn hóa của quá khứ và hiện tại vẫn

tiếp tục được nối dài, đó là giá trị vĩnh cửu, kết đọng thành những biểu tượng. Điều này

chứng tỏ sự gắn bó mật thiết giữa văn học và văn hóa; khám phá mối liên hệ này, chính

là một con đường tiếp cận giá trị tác phẩm văn học đạt hiệu quả cao nhất hiện nay.

Luận án tìm hiểu có tính hệ thống biểu tượng văn hóa truyền thống Nhật Bản

trong tiểu thuyết Kawabata, nhằm khám phá hiệu quả giá trị của tác phẩm. Từ đó,

đề tài một mặt khẳng định tài năng độc đáo và những đóng góp quan trọng của tác

giả trong việc bảo tồn, lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống, mặt khác, giúp độc

giả có cái nhìn toàn diện hơn về mảnh đất và tâm hồn con người xứ sở hoa anh đào.

7. Cấu trúc của luận án

Luận án được cấu trúc thành bốn chương như sau:

Chương 1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

Chương 2. Biểu tượng và biểu tượng văn hóa truyền thống trong tiểu thuyết

Y. Kawabata

Chương 3. Biểu tượng tôn giáo, tín ngưỡng

Chương 4. Biểu tượng nghệ thuật truyền thống

6

Chƣơng 1

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Kawabata là một trong những nhà văn hiện đại hàng đầu Nhật Bản. Tài năng

của ông được ghi nhận qua những phát hiện tinh tế bản chất vẻ đẹp tâm hồn Nhật

Bản, thể hiện khát khao gìn gìn truyền thống với “vẻ đẹp nguyên thủy” và những

giá trị đẹp đẽ của bản sắc văn hóa dân tộc. Tác phẩm của ông “thực sự trở thành

chiếc cầu nối kì diệu đưa nước Nhật vượt đại dương đến với thế giới, và đưa thế

giới đến với xứ sở hoa anh đào tươi đẹp” [3,215].

1.1. Nghiên cứu tiểu thuyết Y. Kawabata và biểu tƣợng văn hóa truyền

thống trong tiểu thuyết Y. Kawabata trên thế giới

Trên thế giới, Kawabata và tác phẩm của ông là đối tượng của nhiều công

trình nghiên cứu, dưới nhiều góc độ và phương pháp tiếp cận khác nhau.

Từ góc độ tiểu sử học

Đầu tiên phải kể đến bài The Nobel prize for literature 1968 (Giải Nobel văn

học 1968) giới thiệu nhà văn đoạt giải Nobel văn chương của Viện Hàn lâm Thụy

Điển do tiến sĩ Anders Osterling đọc tại buổi lễ trao tặng cho Kawabata vào tháng

12 năm 1968. Bài viết đã khái quát cuộc đời, những bất hạnh mà Kawabata phải

nếm trải từ khi còn rất nhỏ và khẳng định những mất mát đó đã có tác động đến thế

giới quan của nhà văn. Đặc biệt, Osterling còn chú trọng nhấn mạnh đến bộ ba tiểu

thuyết Xứ tuyết, Ngàn cánh hạc, Cố đô: “Người ta đặc biệt ca ngợi Kawabata như

một người thấu hiểu một cách tinh tế tâm lí phụ nữ. Ông đã chứng tỏ trình độ bậc

thầy của mình ở khía cạnh này trong hai tiểu thuyết Xứ tuyết và Ngàn cánh hạc...

Tác phẩm của Kawabata làm ta nhớ đến hội họa Nhật Bản, ông là kẻ tôn thờ cái đẹp

mong manh và ngôn ngữ hình ảnh u buồn hiện hữu trong cuộc sống của thiên nhiên

và thân phận con người” [4,985]. Nhận định trên cho thấy, quan điểm sáng tạo nghệ

thuật của nhà văn, đó là cái đẹp luôn gắn với nỗi buồn. Điều này có cội nguồn từ mĩ

học truyền thống Nhật Bản, cái đẹp thường đượm nỗi buồn của thời gian, của kí ức

và những trải nghiệm trong đời mỗi người. Tác giả bài viết còn đặc biệt ưu ái tiểu

7

thuyết Cố đô khi đưa ra nhận định: “Thực ra bản thân Kyoto mới là nhân vật chủ

đạo, kinh đô của vương quốc xưa”; “tiểu thuyết của ông là lời nhắc nhở nhẹ nhàng

về sự cần thiết phải cố mà giữ lấy cái gì đó của vẻ đẹp và tính độc đáo cổ xưa của

nước Nhật” [4,960]. Trong lời tuyên dương của Viện Hàn lâm, còn nhắc tới nghệ

thuật tự sự bậc thầy của Kawabata, khi biểu hiện tâm hồn Nhật Bản một cách tinh

túy nhất. Như vậy, vấn đề phản ánh cái Đẹp, cái Buồn và truyền thống cổ xưa thực

sự đã là “bản năng” trong sáng tác của Kawabata.

Tiếp đến năm 1982, tác giả Mary Jo Moran trong bài Recommended: Yasunari

Kawabata (Đề xuất: Kawabata Yasunary) đã quan tâm lí giải những mất mát trong

cuộc đời riêng đã ảnh hưởng đến lối viết cùng với sự nhạy cảm hiếm có của nhà văn

Kawabata. Bài viết cũng khẳng định: “Kawabata thành công trong việc kết hợp kĩ

thuật phương Tây với tinh thần phương Đông để tạo ra những tác phẩm tiểu thuyết

tâm lí tuyệt vời”. Tác giả cho rằng, Ngàn cánh hạc, Xứ tuyết là những tiểu thuyết đã

“đánh lừa” độc giả bởi những cảm nhận đầu tiên, dung lượng ngắn, ngôn ngữ giản

dị, nhưng càng đi sâu khám phá người đọc càng gợi mở được nhiều vấn đề sâu xa:

“xuyên qua ngôn ngữ, hình ảnh, Kawabata đã thể hiện trải nghiệm trực quan vượt ra

ngoài giới hạn của ngôn từ”; “Phong cách của Kawabata là nghịch lí, đơn giản

nhưng sâu sắc, mô tả nhưng gợi mở” [5,75].

Dawn to the West (Bình minh trước phương Tây) của Donald Keene (1984) là

một nghiên cứu tương đối công phu về văn học hiện đại Nhật Bản. Riêng mục về

Kawabata, được tác giả tập hợp một cách hệ thống, từ tuổi thơ dữ dội đến lúc

trưởng thành và cố gắng tìm hiểu, đưa ra đánh giá về cái chết đầy bí ẩn của nhà văn.

Đồng thời, tác giả cũng chú trọng đến tìm hiểu những giá trị nổi bật của các tiểu

thuyết tiêu biểu trong sự nghiệp sáng tạo văn chương Kawabata. Tác giả Donald

Keene còn chỉ ra cội nguồn văn hóa phương Ðông và những tác động, ảnh hưởng về

phương pháp sáng tác, kĩ thuật hiện đại... của văn hóa phương Tây đến sáng tác của

nhà văn. Ông cho rằng, “Kawabata chắc chắn là một tác giả hiện đại, các tác phẩm

của ông chỉ liên quan đến những người đương thời. Nhưng giải thưởng Nobel văn

chương đã tôn vinh ông vì mối quan hệ đặc biệt của ông được thể hiện qua truyền

8

thống Nhật Bản” [6,807]. Đây là một công trình nghiên cứu có giá trị, cung cấp

nhiều thông tin quý báu cho chúng tôi khi triển khai đề tài nghiên cứu.

Từ góc độ nghiên cứu liên ngành

Nhà nghiên cứu Edward G. Seidensticker quan tâm đặc biệt đến nhiều sáng tác

của Kawabata. Năm 1968, trong “Lời giới thiệu tiểu thuyết Xứ tuyết” (Snow

Country), tác giả từ việc phân tích tác phẩm đã đưa ra nhiều nhận xét thú vị, trong

đó chúng tôi chú ý đến đề xuất, “nên xếp Kawabata vào dòng văn chương của

những bậc thầy thơ Haiku thế kỉ XVII”. Ông cho rằng: “đề tài mà Kawabata đã

chọn cho Xứ tuyết, dễ dàng tạo nên cuộc gặp gỡ, hội ngộ hoàn hảo giữa tiểu thuyết

và thơ Haiku” [7,7].

Trong bài Giới thiệu nhà văn đoạt giải Nobel văn chương, Anders Osterling

cũng nhấn mạnh đến giá trị bản sắc văn hóa trong sáng tác của Kawabata: “Tác

phẩm của Kawabata làm ta nhớ tới hội họa Nhật Bản... nếu sự phù du của mọi hành

động bên ngoài có thể so sánh với búi cỏ dật dờ trên mặt nước, ấy chính là tinh túy

nghệ thuật cực thiểu của thơ Haiku Nhật Bản phản ánh trong phong cách văn xuôi

của Kawabata” [4,958].

Năm 1969, bài giới thiệu về Kawabata của tác giả Edward Seidensticker đăng

trên Tạp chí Hudson, một lần nữa đã khẳng định niềm vinh dự của người Nhật với

giải thưởng Nobel văn học dành cho Kawabata: “có cả niềm vui lẫn sự bối rối khó

hiểu, bởi trước đó không có nhiều tác phẩm của Kawabata được dịch, ông cũng

không thực sự thu hút độc giả phương Tây, nhưng có một điều không thể phủ nhận

là người ta tìm thấy mối quan hệ giữa Kawabata và những giá trị truyền thống của

Nhật Bản” [8,6]. Tính chất truyền thống của văn hóa, văn học Nhật Bản trong sáng

tác của nhà văn, ảnh hưởng của Truyện Genji cùng những nỗi buồn ám ảnh từ chính

cuộc đời riêng: cô đơn và thất bại trong tình yêu, đã trở thành những chủ đề chính

trong tác phẩm Kawabata. Cũng có nhiều ý kiến cho rằng, nguồn gốc các sáng tác

của Kawabata bắt nguồn từ phương Tây, “những hình ảnh lập dị, sự phân mảnh và

sự pha trộn của các giác quan là những thứ rất được coi trọng trong tác phẩm của

Kawabata”. Chính nhà văn từng thừa nhận, bị ảnh hưởng bởi phương Tây, bắt

9

chước những nhà văn như James Joyce, nhưng cuối cùng ông vẫn là người con của

Nhật Bản, mang đậm cốt cách và tâm hồn của dân tộc. Ở bài viết này, tác giả

Edward Seidensticker cũng chú trọng đến việc phân tích, lí giải một số tác phẩm

trong sự nghiệp văn chương Kawabata, để khẳng định phong cách sáng tạo và

những đóng góp quan trọng của nhà văn cho văn chương Nhật Bản và Thế giới.

Cùng năm 1969, trong bài nghiên cứu Kawabata Yasunari: Bridge-Builder to

the West (Kawabata - người xây cầu nối phương Tây), tác giả Francis Mathy cũng

khẳng định niềm vinh dự, tự hào của văn đàn Nhật trước giải thưởng Nobel văn học

của Kawabata: “Nó không chỉ là niềm vui với người đồng hương mà quan trọng là

văn học Nhật Bản đã khẳng định được vai trò trong nền văn chương thế giới và mối

quan hệ văn hóa phương Đông và phương Tây qua cầu nối bởi những sáng tác độc

đáo của Kawabata” [9,214]. Francis Mathy thông qua tìm hiểu tác phẩm, phát hiện

và chỉ ra ý nghĩa quan trọng của hệ thống biểu tượng với việc biểu đạt sâu sắc giá trị

tư tưởng trong tác phẩm văn học. Tác giả đặc biệt chú ý đến biểu tượng gương soi:

“tấm gương trong mặt trăng, dưới mặt nước được sử dụng hiệu quả như là biểu

tượng của tình yêu sâu sắc của con người” [9,215]. Tác giả bài viết còn nhấn mạnh,

Kawabata là người con của “văn hóa Cố đô”, là người nợ ít nhất với các xu hướng

và ảnh hưởng nước ngoài, có nguồn gốc chủ yếu trong quá khứ văn hóa của Nhật

Bản. Ông xứng đáng trở thành một đại diện cho nền văn học Nhật Bản với nghệ

thuật hoàn hảo đã thể hiện ý thức đạo đức, đóng góp một phần đáng kể, làm cầu nối

văn hóa Đông - Tây. Thông qua hệ thống nhân vật trong tiểu thuyết, tác giả bài viết

còn khẳng định: “Các nhân vật của Kawabata không chỉ là cơ quan ngôn luận của

người tạo ra chúng. Họ chắc chắn bày tỏ một phần của anh ta vì nghệ thuật thể hiện

một phần của nghệ sĩ, nhưng không nhiều hơn thế” [9,217].

Năm 1983, Katsuhito Takeda đã chỉ ra những dấu ấn đậm nét của tôn giáo

trong sáng tác của Kawabata qua bài viết Biblical influence upon Yasunari

Kawabata (Ảnh hưởng Kinh thánh đối với Yasunary Kawabata). Tác giả nhấn

mạnh: “các tác phẩm của ông được coi là truyền thống thực, nhưng chúng tôi nhận

ra rằng chúng có chứa các yếu tố hiện đại. Kawabata có mối quan tâm sâu sắc đến