Luận Án Tiến Sĩ Hồ Chí Minh Học Phát Triển Hệ Giá Trị Của Cong Người Việt Nam Hiện Nay Theo Tư Tưởng

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN TUYÊN

PHÁT TRIỂN HỆ GIÁ TRỊ

CỦA CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY

THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC

HÀ NỘI - 2019

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN TUYÊN

PHÁT TRIỂN HỆ GIÁ TRỊ

CỦA CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY

THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Chuyên ngành: Hồ Chí Minh học

Mã số: 62 31 02 04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS. HOÀNG ANH

2. TS. VĂN THỊ THANH MAI

HÀ NỘI - 2019

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đã

được trích dẫn đầy đủ đúng quy định.

Tác giả luận án

Nguyễn Văn Tuyên

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU...........................................................................................................1

Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN.........................................................................6

1.1. Những công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề giá trị con người,

phát triển giá trị của con người Việt Nam.................................................6

1.2. Những công trình nghiên cứu liên quan đến tư tưởng Hồ Chí Minh

về phát triển giá trị của con người Việt Nam..........................................17

1.3. Những vấn đề đã được nghiên cứu và những vấn đề luận án tiếp tục

nghiên cứu...............................................................................................26

Chương 2. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ HỆ GIÁ TRỊ CỦA

CON NGƯỜI VIỆT NAM....................................................................30

2.1. Một số khái niệm......................................................................................30

2.2. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về hệ giá trị của con người

Việt Mam.................................................................................................35

2.3. Nội dung cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về hệ giá trị của con người

Việt Nam..................................................................................................54

Chương 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HỆ GIÁ TRỊ CỦA CON

NGƯỜI VIỆT NAM THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH..............89

3.1. Nhân tố tác động đến sự phát triển hệ giá trị của con người Việt Nam

.................................................................................................................89

3.2. Sự phát triển hệ giá trị của con người Việt Nam....................................103

3.3. Những vấn đề đặt ra từ sự phát triển hệ giá trị của con người Việt Nam

...............................................................................................................121

Chương 4. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HỆ GIÁ TRỊ

CỦA CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY THEO TƯ TƯỞNG

HỒ CHÍ MINH....................................................................................129

4.1. Quan điểm..............................................................................................129

4.2. Giải pháp chủ yếu nhằm tiếp tục phát triển hệ giá trị của con người

Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh....................................135

KẾT LUẬN..................................................................................................160

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN.....................................................162

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................163

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn đề con người nói chung, giá trị của

con người Việt Nam nói riêng là một nội dung quan trọng, vừa là mục tiêu,

động lực của sự nghiệp cách mạng, vừa là mục đích của tư tưởng; sức mạnh

của văn hóa và con người Việt Nam là nhân tố làm nên thắng lợi to lớn trong

sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Mặc dù trong di sản tinh thần của Hồ

Chí Minh để lại, không có những tác phẩm chuyên khảo bàn về hệ giá trị của

con người Việt Nam, nhưng được thể hiện ở trong nhiều bài viết, bài nói dưới

những hình thức, mức độ khác nhau; đặc biệt được thể hiện rõ trong quá trình

thực tiễn lãnh đạo xây dựng, phát triển nền văn hóa mới, con người mới xã

hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng,

phát triển giá trị của con người Việt Nam, trong Di chúc, Người căn dặn sau

khi chiến tranh kết thúc "đầu tiên là công việc đối với con người" [99, tr.616].

Việt Nam đang thực hiện đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và kinh

tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập

quốc tế và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Cách mạng công nghiệp

4.0). Nhờ có đường lối đúng đắn, chúng ta đã tiếp thu nhiều giá trị tiến bộ của

nhân loại để không ngừng phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất,

văn hóa tinh thần cho người dân... Tuy nhiên, mặt trái của toàn cầu hóa, hội nhập

quốc tế, kinh tế thị trường và Cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang tác động

tiêu cực đến hệ giá trị truyền thống của người Việt Nam; làm cho thang giá trị có

sự xung đột, chuyển đổi, thậm chí khủng hoảng trong việc lựa chọn giá trị định

hướng, nhất là ở thế hệ trẻ. Nhiều giá trị truyền thống tốt đẹp vốn có của dân tộc

như: yêu nước, đoàn kết, nhân ái, nghĩa tình, hiếu học, cần cù… dù vẫn được

phần lớn người dân Việt Nam trân trọng, gìn giữ và phát huy, nhưng cũng đang

có biểu hiện mai một, suy thoái, nhất là giá trị đạo đức. Thực tế đó đòi hỏi yêu

cầu bức thiết cần tìm ra những giải pháp nhằm phát huy những giá trị tích cực,

1

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

hạn chế mặt tiêu cực, hướng tới xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn

diện, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng.

Bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập

quốc tế, cùng với phát triển kinh tế - xã hội, Đảng và Nhà nước ta luôn coi

trọng phát triển văn hóa, con người, đặt con người ở vị trí trung tâm trong

chiến lược phát triển văn hóa. Điều đó được thể hiện thông qua các Văn kiện

Đại hội Đảng, từ Đại Hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII (1998) đến Đại hội

Đảng toàn quốc lần thứ XII (2016); các Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII,

Hội nghị Trung ương 10 khóa IX, Hội nghị Trung ương 7 khóa X… Trong

nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn

hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”,

Đảng ta xác định nhiệm vụ trọng tâm của xây dựng văn hóa là xây dựng con

người có nhân cách, đạo đức tốt đẹp và tinh thần đó được thể hiện xuyên

suốt trong Nghị quyết, từ tên gọi đến mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ cũng

như những giải pháp. Đây là cơ sở quan trọng cho việc tiếp tục nghiên cứu,

đúc kết và xây dựng hệ giá trị con người Việt Nam dưới ánh sáng tư tưởng

Hồ Chí Minh.

Với những lý do trên, tôi chọn “Phát triển hệ giá trị của con người

Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu luận

án tiến sĩ, chuyên ngành Hồ Chí Minh học.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu làm sáng tỏ những quan điểm lý luận của Hồ Chí Minh về

hệ giá trị con người Việt Nam; từ đó vận dụng vào việc phát triển hệ giá trị

của con người Việt Nam hiện nay.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu làm rõ một số khái niệm cơ bản về: Giá trị, hệ giá trị; tư

tưởng Hồ Chí Minh về hệ giá trị của con người Việt Nam; phát triển hệ giá trị

của con người Việt Nam.

2

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

- Nghiên cứu cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về hệ giá trị của

con người Việt Nam.

- Nghiên cứu quan điểm lý luận của Hồ Chí Minh về hệ giá trị tiêu

biểu, cốt lõi và phương pháp phát triển hệ giá trị của con người Việt Nam.

- Phân tích sự phát triển hệ giá trị của con người Việt Nam trước tác

động tích cực, tiêu cực của nhân tố khách quan và chủ quan.

- Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển hệ

giá trị của con người Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Vấn đề phát triển hệ giá trị của con người Việt Nam hiện nay theo tư

tưởng Hồ Chí Minh.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung: Trong di sản tinh thần để lại, Hồ Chí Minh đã đề cập

trực tiếp, gián tiếp đến nhiều giá trị của con người Việt Nam. Có những giá trị

chung của dân tộc như: yêu nước, đoàn kết, nhân ái, cần cù, hiếu học…; có

giá trị riêng của mỗi giai cấp, tầng lớp xã hội, ngành nghề: công nhân, nông

dân, bộ đội, công an, phụ nữ, thanh niên, thiếu niên, nhi đồng…; có giá trị cá

nhân: sức khỏe, các quyền con người… Có những giá trị chính trị: độc lập, tự

do, hạnh phúc, dân chủ…; có những giá trị đạo đức: trung thực, dũng cảm,

liêm khiết, chính trực… Song, trong khuôn khổ của luận án, tác giả chỉ tập

trung đi sâu nghiên cứu các giá trị: Yêu nước, tinh thần tự tôn dân tộc; đoàn

kết; nhân ái; trung thực, trách nhiệm; cần cù, sáng tạo. Đây là những giá trị

tiêu biểu, cốt lõi nhất, tạo nên bản sắc văn hóa, con người Việt Nam. Từ

những giá trị tiêu biểu, cốt lõi mang tính nguyên tắc này đã sản sinh ra nhiều

giá trị quý báu khác của con người Việt Nam.

- Về thời gian: Từ năm 1998 đến năm 2018, là giai đoạn nước ta bước

vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập

3

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

quốc tế; là giai đoạn Đảng, Nhà nước ta đặc biệt coi trọng xây dựng, phát

triển văn hóa, con người, đánh dấu bằng sự ra đời của Nghị quyết Trung ương

5 khóa VIII.

- Về không gian: Trong quốc gia Việt Nam.

4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

4.1. Cơ sở lý luận

Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận, phương pháp luận của chủ

nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, chủ trương của Đảng,

chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng và phát triển văn hóa, con

người Việt Nam.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu như: phân tích

và tổng hợp, lôgíc và lịch sử, tổng hợp và khái quát hóa, đối chiếu và so sánh,

thống kê,...

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án

5.1. Ý nghĩa về mặt khoa học

- Luận án góp phần làm sáng tỏ những cơ sở hình thành tư tưởng Hồ

Chí Minh về hệ giá trị của con người Việt Nam; hệ thống hóa các quan điểm

lý luận của Người về hệ giá trị của con người Việt Nam.

- Góp phần làm phong phú và sâu sắc thêm hệ thống tư tưởng Hồ Chí

Minh nói chung, về hệ giá trị của con người Việt Nam nói riêng; khẳng định

những đóng góp quan trọng của Người vào kho tàng lý luận của chủ nghĩa

Mác - Lênin.

5.2. Ý nghĩa về mặt thực tiễn

- Từ nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về hệ giá trị của con người Việt

Nam, có thể vận dụng vào việc phát triển hệ giá trị của con người Việt Nam

hiện nay.

- Kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo

trong nghiên cứu và giảng dạy tư tưởng Hồ Chí Minh tại các cơ quan nghiên

cứu, các học viện và nhà trường về văn hóa, con người Việt Nam đương đại.

4

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

6. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án

được kết cấu thành 4 chương, 11 tiết:

Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án.

Chương 2: Tư tưởng Hồ Chí Minh về hệ giá trị của con người Việt Nam.

Chương 3: Thực trạng phát triển hệ giá trị của con người Việt Nam theo

tư tưởng Hồ Chí Minh.

Chương 4: Quan điểm và giải pháp phát triển hệ giá trị của con người

Việt Nam hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

5

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ GIÁ

TRỊ CON NGƯỜI, PHÁT TRIỂN GIÁ TRỊ CỦA CON NGƯỜI VIỆT NAM

Bàn về vấn đề giá trị và giá trị con người Việt Nam đã thu hút sự quan tâm

nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước dưới những góc độ khác nhau.

Tiêu biểu có Nguyễn Hồng Phong, trong cuốn Tìm hiểu tính cách dân tộc [122]

đã nêu và phân tích khá sâu sắc về đặc điểm, tính cách con người Việt Nam

truyền thống như: tinh thần yêu nước bất khuất và lòng yêu chuộng hòa bình,

nhân đạo; tính tập thể - cộng đồng; trọng đạo đức; cần cù, giản dị, thực tiễn; lạc

quan. Nghiên cứu từ góc độ lịch sử, ông khẳng định rằng dân tộc Việt Nam là

một dân tộc anh hùng, một dân tộc được rèn giũa trong một môi trường đặc

biệt, vừa mới ra đời hãy còn chập chững đã phải chiến đấu chống kẻ thù xâm

lược; là một dân tộc có tinh thần tương trợ, hào hiệp, nghĩa tình, trung hậu, vị

tha, coi trọng đạo đức và những giá trị tinh thần, là một dân tộc cần cù, giản dị,

lạc quan… Chính “nhờ có những đức tính ấy mà đã vượt bao nhiêu trở ngại vô

cùng lớn lao trên con đường tiến hóa của mình” [122, tr.200].

Cũng với cách tiếp cận trên, trong cuốn Những giá trị văn hóa truyền

thống Việt Nam [149], Ngô Đức Thịnh đã phân tích khá sâu sắc một số vấn đề

lý luận trong nghiên cứu giá trị văn hóa và chuyển đổi hệ giá trị trong đổi mới

và hội nhập ở Việt Nam, trong đó nêu lên định nghĩa về “giá trị”, cách phân

loại “giá trị”; nêu và phân tích hệ giá trị văn hóa tổng quát truyền thống Việt

Nam, trong đó có những giá trị tiêu biểu như: Chủ nghĩa yêu nước; tinh thần

cộng đồng; tinh thần lạc quan, nhân nghĩa; tinh thần cần cù, chịu đựng gian

khổ… Trên cơ sở kế thừa các kết quả nghiên cứu trước đó và khảo sát riêng ở

cả ba miền Bắc, Trung, Nam, tác giả đã chọn ra 5 giá trị tiêu biểu của dân tộc

Việt Nam đó là: Chủ nghĩa yêu nước; tính cộng đồng (làng xóm, vùng, miền,

6

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

dân tộc); cần cù, chịu khó; hiếu học, khát vọng học; gắn bó huyết thống (gia

đình) và làng bản. Bên cạnh những giá trị tổng quát đó, tác giả nêu và phân

tích các giá trị bộ phận, thể hiện trong một số lĩnh vực cụ thể của đời sống xã

hội như: Thích ứng môi trường và khai thác hợp lý các nguồn tài nguyên thiên

nhiên, trong lĩnh vực văn hóa đảm bảo đời sống như ăn, mặc, ở, đi lại,…

trong các cách tổ chức và quản lý xã hội truyền thống, trong giáo dục và đào

tạo con người,...

Trong cuốn Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam [44],

Trần Văn Giàu đã đưa ra các khái niệm: “giá trị”, “giá trị tinh thần”, “truyền

thống”. Theo tác giả, các giá trị truyền thống Việt Nam được hình thành từ tác

động tổng hòa của năm yếu tố cơ bản đó là: Hoàn cảnh địa lý; vị trí ngã tư

đường giao lưu văn hóa và kinh tế Bắc Nam - Đông Tây; có nền văn minh

bản địa đặc sắc; hoàn cảnh lịch sử; chủ nghĩa Mác - Lênin. Tác giả đã nêu và

phân tích những điều kiện lịch sử và những nhân tố tác động đến sự hình

thành, phát triển của giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam. Ông đưa ra bảng

giá trị tinh thần của dân tộc Việt Nam bao gồm: yêu nước, cần cù, anh hùng,

sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa. Theo tác giả, những giá trị đó vừa

mang tính phổ biến, vừa mang dấu ấn riêng và cái làm nên dấu ấn riêng, đặc

sắc riêng đó chính là tổng hòa của nhiều yếu tố, trong đó hoàn cảnh lịch sử

đặc thù của dân tộc đóng vai trò quyết định. Những giá trị tinh thần truyền

thống ấy, theo tác giả "vừa đủ để cho dân tộc ta sinh tồn tự do và vinh dự…

các đức tính ấy hoàn toàn phù hợp, hài hòa với các giá trị đạo đức, giá trị tinh

thần mà cả loài người đều quý trọng" [44, tr.164].

Tác giả Phạm Minh Hạc, trong cuốn Giá trị học, Cơ sở lý luận góp phần

đúc kết, xây dựng giá trị chung của người Việt Nam thời nay [55] đã phân tích

làm rõ các khái niệm cơ bản về “giá trị”, “hệ giá trị”, “thang giá trị”, “thước đo

giá trị”. Ông nêu lên hệ thống giá trị của con người bao gồm: Giá trị chung của

loài người (tính người, tình người, các giá trị chân, thiện, mỹ); các giá trị toàn

7

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

cầu (hòa bình, an ninh, hữu nghị, hợp tác, không xâm phạm chủ quyền, độc lập

dân tộc); các giá trị dân tộc (tinh thần dân tộc, lấy các giá trị bản sắc dân tộc

làm chuẩn mực (yêu nước, trách nhiệm cộng đồng); các giá trị gia đình (hòa

thuận, hiếu thảo, coi trọng giáo dục gia đình); giá trị bản thân (giá trị nhân

cách, giá trị cá nhân). Theo ông, các giá trị chân, thiện, mỹ; giá trị sống còn;

giá trị lao động; giá trị gia đình là những giá trị chung của nhân loại. Trong bài

mục thứ sáu với tiêu đề Chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh - Tư tưởng chỉ đạo

nghiên cứu giá trị, tác giả đã đề xuất nội dung cơ bản chủ nghĩa nhân văn Hồ

Chí Minh, bao gồm: Yêu thương vô hạn con người, nhất là người bị áp bức,

nghèo khổ; tôn trọng con người; giải phóng con người khỏi áp bức, nô lệ,

nghèo khổ, lầm than; khoan dung; sử dụng đúng từng người… từ đó tác giả

khẳng định: "Chủ nghĩa nhân văn và nhân cách Hồ Chí Minh là một xuất phát

điểm đúc kết và xây dựng hệ giá trị chung của chúng ta" [55, tr.71]. Trong bài

mục thứ hai mươi ba và thứ hai mươi tư, tác giả đã chỉ ra những biến động

phức tạp một số giá trị ở Việt Nam; đồng thời đề xuất một số nguyên tắc và

phương án nhằm đúc kết và xây dựng hệ giá trị chung của người Việt Nam

trong giai đoạn hiện nay.

Trong cuốn Về giá trị và giá trị châu Á [128], Hồ Sĩ Quý đã phân tích

những quan niệm cơ bản về giá trị và giá trị truyền thống, cắt nghĩa tại sao giá

trị lại có vai trò đặc biệt đối với đời sống con người? Ông cho rằng, thế giới các

giá trị, về thực chất chính là toàn bộ thế giới bên trong và bên ngoài con người

được định hình trong tư duy và tình cảm của con người. Do tồn tại với tư cách

là khuôn thước của sự đánh giá, là một biểu hiện đặc trưng cho quan hệ giữa

chủ thể với khách thể trong đời sống xã hội. Theo ông, truyền thống, ngoài

những giá trị cơ bản, còn có những giá trị gián tiếp và phái sinh khác, bởi

vậy, “hầu hết mọi hiện tượng truyền thống trong xã hội thường là có giá trị

không giống nhau, thậm chí nước đôi (tính hai mặt) đối với từng cộng đồng

người” [128, tr.56]. Theo ông, hệ giá trị ưu trội của người Đông Á nói chung,

8

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

người Việt Nam nói riêng “có thể gồm nhiều giá trị cụ thể khác nhau, song

đứng hàng đầu trong hầu hết các bảng phân loại bao giờ cũng là bốn giá trị

hiếu học, cộng đồng, cần cù và huyết tộc” [128, tr.210]. Trong chương VI

của cuốn sách này, tác giả tập trung phân tích những tác động tích cực và

tiêu cực của toàn cầu hóa đến sự biến động giá trị ở Việt Nam. Thông qua

kết quả khảo sát và lấy từ các nguồn tư liệu khác nhau, tác giả khẳng định

trong toàn cầu hóa, một số giá trị có sự biến động, trong đó có các giá trị:

"hiếu học", “cần cù”, "cộng đồng, gia đình".

Cuốn Hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại và con đường

tới tương lai [146] do Trần Ngọc Thêm chủ biên là sản phẩm của đề tài khoa

học cấp Nhà nước KX.04.15/11-15 "Hệ giá trị Việt Nam trong thời kỳ công

nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế" thuộc Chương trình KX.04/11-

15 "Nghiên cứu khoa học lý luận chính trị giai đoạn 2011-2015". Trong đó, đã

xây dựng khung lý luận về giá trị và hệ giá trị (bao gồm các khái niệm công

cụ; các quy luật, đặc tính; phương pháp luận và các phương pháp cụ thể…)

làm cơ sở cho việc xây dựng hệ giá trị Việt Nam trong thời kỳ mới. Xác lập

một hệ giá trị Việt Nam truyền thống với 23 giá trị, được tập hợp theo 05 đặc

trưng cơ bản; giải thích nguồn gốc hình thành của các đặc trưng và các giá trị

mà mỗi đặc trưng chi phối. Các học giả đã tập trung nghiên cứu sự biến động

của hệ giá trị Việt Nam truyền thống trong giai đoạn hiện đại, trong đó chỉ ra

những giá trị được bảo tồn, những giá trị đang mất đi, những thói hư tật xấu

(phi giá trị) đang phát sinh và những giá trị cần phát triển. Trên cơ sở đó, đề

xuất mô hình hệ giá trị định hướng cốt lõi trọng điểm gồm 10 giá trị: 2 giá trị

xã hội phổ biến (dân chủ và pháp quyền); 2 giá trị con người truyền thống

điển hình (yêu nước và nhân ái); 2 giá trị con người thời kỳ hội nhập (trung

thực và bản lĩnh); 2 giá trị con người trong quan hệ với đồng loại (trách nhiệm

và hợp tác); 2 giá trị con người thời kỳ công nghiệp và kinh tế tri thức (tính

khoa học và sáng tạo). Để hiện thực hóa được hệ giá trị định hướng cốt lõi

9

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414

trọng điểm này, tác giả đã phác thảo 5 nhóm giải pháp cơ bản: nhóm giải pháp

về thể chế; nhóm giải pháp về tổ chức; nhóm giải pháp giáo dục - tuyên

truyền; nhóm giải pháp hành động; nhóm giải pháp phát triển.

Trong cuốn Một số vấn đề về hệ giá trị Việt Nam trong giai đoạn

hiện tại [145], do Trần Ngọc Thêm chủ biên đã tập hợp khá nhiều bài viết của

các nhà khoa học. Trong đó đáng lưu ý là bài viết của tác giả Lương Đình Hải

với tiêu đề “Xây dựng hệ giá trị Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện

đại hóa và hội nhập quốc tế: góp thêm vài ý kiến nhỏ”. Theo tác giả, hệ giá trị

của một dân tộc hay một cộng đồng được hình thành qua quá trình lịch sử lâu

dài, được sàng lọc, gạt bỏ, bổ sung, tiếp biến và phát triển phụ thuộc vào

nhiều yếu tố khác nhau. Hệ giá trị được lưu giữ, truyền bá từ thế hệ này qua

thế hệ khác sẽ trở thành tài sản, là thước đo, “khuôn mẫu” để mỗi cá nhân và

cả xã hội định hướng cho các hành vi hoạt động của mình. Trên cơ sở nghiên

cứu, khảo sát riêng, tác giả nêu lên bảng giá trị Việt Nam cần xây dựng trong

giai đoạn hiện nay đó là: 1) Tinh thần yêu nước; 2) Tinh thần nhân ái; 3) Anh

hùng, dũng cảm; 4) Biết chấp nhận (nhẫn), tiếp thu; 5) Hiếu học; 6) Sáng tạo;

7) Cần cù; 8) Lạc quan; 9) Trọng đạo lý; 10) Ưa ổn định. Tác giả khẳng định

“Dù đang có những biến động nhưng các giá trị này không thể biến mất mà

đang được tiếp tục củng cố, có những hình thức biểu hiện mới với những mức

độ khác nhau” [145, tr.244]. Cũng trong cuốn sách này, tác giả Nguyễn Hữu

Nguyên với bài viết với tiêu đề “Phác thảo hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống

đến hiện đại” đã phác thảo những giá trị Việt Nam hiện đại bao gồm: 1) Ý chí

bền bỉ, chịu khó và vượt khó; 2) Ý chí bất khuất, tự cường dân tộc; 3) Tài

năng quân sự, dũng cảm; 4) Lạc quan và hài hước; 5) Dung hợp các giá trị

văn hóa; 6) Khéo léo, năng động, sáng tạo; 7) Đoàn kết và tính thực tế.

Bàn về vấn đề phát triển giá trị cho con người Việt Nam, trong cuốn

Định hướng giá trị con người Việt Nam thời kỳ đổi mới và hội nhập [56],

đồng tác giả Phạm Minh Hạc, Thái Duy Tuyên, ngoài việc nêu lên một số

10

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ([email protected])

lOMoARcPSD|16911414