(Luận Án Tiến Sĩ) Ảnh Hưởng Của Đặc Điểm Và Năng Lực Kinh Doanh Của Doanh Nhân Đến Hoạt Động Kinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

HOÀNG LA PHƯƠNG HIỀN

ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẶC ĐIỂM VÀ NĂNG LỰC KINH DOANH CỦA DOANH

NHÂN ĐẾN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ

VÀ VỪA TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ Ở THỪA THIÊN HUẾ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HUẾ - NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

HOÀNG LA PHƯƠNG HIỀN

ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẶC ĐIỂM VÀ NĂNG LỰC KINH DOANH CỦA DOANH

NHÂN ĐẾN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ

VÀ VỪA TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ Ở THỪA THIÊN HUẾ

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh

Mã số: 9340101

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Người hướng dẫn khoa học

PGS.TS. TRƯƠNG TẤN QUÂN

PGS.TS. NGUYỄN TÀI PHÚC

HUẾ - NĂM 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung và

kết quả nghiên cứu trong luận án được tổng hợp, phân tích và thực hiện một cách trung

thực, phù hợp với bối cảnh thực tế.

Nghiên cứu sinh

Hoàng La Phương Hiền

ii

LỜI CÁM ƠN

Luận án này không thể thực hiện và hoàn thành nếu thiếu đi sự đóng góp quan

trọng của các tổ chức và cá nhân. Do đó, tôi vô cùng cảm kích và trân quý sự hỗ trợ và

giúp đỡ tận tính của tất cả tập thể và cá nhân đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá

trình thực hiện luận án.

Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Trương Tấn Quân và

PGS.TS. Nguyễn Tài Phúc là những người đã tận tâm hướng dẫn, động viên và giúp đỡ

tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ và tạo điều kiện của các Thầy, Cô, Cán bộ

Phòng Đào tạo sau Đại học; các Thầy cô, Anh chị em đồng nghiệp Khoa Quản trị kinh

doanh Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế đã đặc biệt dành cho tôi trong suốt quá

trình học tập và thực hiện luận án.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo và các anh chị tại Cục thuế, các

Chi cục thuế, Hội doanh nghiệp, Hội doanh nhân trẻ, Cục thống kê tỉnh Thừa Thiên

Huế; và đặc biệt là các doanh nhân tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh

Thừa Thiên Huế đã nhiệt tình đóng góp ý kiến, chia sẻ những thông tin, tư liệu hữu ích

để tôi có thể hoàn thành luận án.

Cuối cùng, tôi muốn gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè thân thiết đã luôn động

viên, ủng hộ và đồng hành cùng tôi trong suốt thời gian qua.

Mặc dù bản thân đã nỗ lực hết mình nhưng không thể tránh khỏi những hạn chế

và thiếu sót nhất định khi thực hiện luận án. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến

của quý Thầy giáo, Cô giáo, các nhà khoa học và bạn đọc gần xa.

Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn!

Tác giả luận án

Hoàng La Phương Hiền

Hiền

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan .................................................................................................................... i

Lời cám ơn.......................................................................................................................ii

Mục lục .......................................................................................................................... iii

Danh mục các bảng........................................................................................................ vii

Danh mục các hình .........................................................................................................ix

PHẦN I. MỞ ĐẦU......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................... 3

3. Câu hỏi nghiên cứu...................................................................................................... 4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 4

5. Đóng góp của luận án .................................................................................................. 5

6. Kết cấu của luận án ...................................................................................................... 7

PHẦN II. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.............................................. 9

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẶC

ĐIỂM, NĂNG LỰC KINH DOANH CỦA DOANH NHÂN ĐẾN KẾT QUẢ

HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP .......................................... 9

1.1 Cơ sở lý thuyết về doanh nhân .................................................................................. 9

1.1.1 Khái niệm về doanh nhân....................................................................................... 9

1.1.2 Đặc điểm doanh nhân ...........................................................................................10

1.1.3 Năng lực kinh doanh của doanh nhân ..................................................................16

1.2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch vụ ..................................................24

1.2.1. Dịch vụ ................................................................................................................24

1.2.2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch vụ ...............................................25

1.2.3 Kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp ................................................28

1.3. Ảnh hưởng của đặc điểm, năng lực kinh doanh của doanh nhân đến kết quả hoạt

động kinh doanh của doanh nghiệp...............................................................................34

1.3.1. Ảnh hưởng của đặc điểm doanh nhân đến kết quả hoạt động kinh doanh của

doanh nghiệp..................................................................................................................34

1.3.2. Ảnh hưởng của năng lực kinh doanh của doanh nhân đến kết quả hoạt động kinh

doanh của doanh nghiệp ................................................................................................39

1.4. Khoảng trống trong vấn đề nghiên cứu ..................................................................46

iv

1.4.1. Khoảng trống nghiên cứu về lý thuyết và phương pháp tiếp cận đặc điểm, năng

lực kinh doanh và kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.............................46

1.4.2. Khoảng trống nghiên cứu về lý thuyết và phương pháp phân tích sự ảnh hưởng

của đặc điểm, năng lực kinh doanh của doanh nhân đến kết quả hoạt động kinh doanh

của doanh nghiệp...........................................................................................................49

CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM CỦA DOANH NHÂN, DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ

VỪA TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ Ở THỪA THIÊN HUẾ VÀ PHƯƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................................................. 52

2.1 Khái quát về đặc điểm của doanh nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực

dịch vụ ở Thừa Thiên Huế.............................................................................................52

2.1.1. Đặc điểm của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên

Huế................................................................................................................................. 52

2.1.2 Đặc điểm của doanh nhân tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch

vụ ở Thừa Thiên Huế....................................................................................................56

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................57

2.2.1. Phương pháp tiếp cận và phân tích ảnh hưởng của của đặc điểm, năng lực kinh

doanh của doanh nhân đến kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong

lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế...............................................................................57

2.2.2. Giả thuyết và mô hình nghiên cứu của luận án....................................................60

2.2.3. Nghiên cứu định tính ...........................................................................................67

2.2.4. Nghiên cứu định lượng........................................................................................71

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẶC ĐIỂM VÀ

NĂNG LỰC KINH DOANH CỦA DOANH NHÂN ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT

ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRONG

LĨNH VỰC DỊCH VỤ Ở THỪA THIÊN HUẾ........................................................80

3.1. Kết quả khảo sát về đặc điểm doanh nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh

vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế......................................................................................80

3.1.1. Đặc điểm nhân chủng học của doanh nhân tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa

trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế ....................................................................80

3.1.2. Đặc điểm doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế . 81

3.2. Kiểm định thang đo các biến nghiên cứu ...............................................................83

3.2.1. Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis - EFA) ....................83

3.2.2. Phân tích nhân tố khẳng định (Confirmatory Factor Analysis - CFA) ...............83

v

3.3. Phân tích thực trạng đặc điểm tâm lý và năng lực kinh doanh của doanh nhân tại

các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế .....................86

3.3.1. Đặc điểm tâm lý của doanh nhân tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực

dịch vụ ở Thừa Thiên Huế.............................................................................................86

3.3.2. Năng lực kinh doanh của doanh nhân tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh

vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế......................................................................................89

3.4. Kết quả phân tích ảnh hưởng của đặc điểm, năng lực kinh doanh của doanh nhân

đến kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch vụ

ở Thừa Thiên Huế........................................................................................................103

3.4.1. Kết quả phân tích ảnh hưởng của đặc điểm tâm lý, năng lực kinh doanh của

doanh nhân đến kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh

vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế....................................................................................103

3.4.2. Kiểm định ước lượng mô hình bằng Boostrap ..................................................104

3.4.3. Bình luận các giả thuyết nghiên cứu về ảnh hưởng của đặc điểm, năng lực kinh

doanh của doanh nhân đến kết quả hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp nhỏ và

vừa trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế ............................................................104

CHƯƠNG 4. MỘT SỐ HÀM Ý QUẢN TRỊ NÂNG CAO NĂNG LỰC KINH

DOANH CỦA DOANH NHÂN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA

TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ Ở THỪA THIÊN HUẾ ......................................121

4.1. Đối với năng lực định hướng chiến lược..............................................................122

4.2. Đối với năng lực phân tích - sáng tạo...................................................................123

4.3. Đối với năng lực tổ chức - lãnh đạo .....................................................................125

4.4. Đối với năng lực thực hiện trách nhiệm xã hội....................................................127

4.5. Đối với năng lực cam kết .....................................................................................128

4.6. Đối với năng lực thiết lập quan hệ .......................................................................129

4.7. Đối với năng lực chuyên môn nghiệp vụ .............................................................130

4.8. Đối với năng lực cá nhân......................................................................................130

4.9. Đối với năng lực nắm bắt cơ hội ..........................................................................131

4.10. Đối với năng lực học tập ....................................................................................131

PHẦN IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................134

1. Kết luận....................................................................................................................134

2. Kiến nghị .................................................................................................................136

2.1. Đối với Nhà nước ................................................................................................. 136

vi

2.2. Đối với các cấp lãnh đạo của tỉnh, thành phố.......................................................137

2.3. Đối với các hiệp hội của tỉnh................................................................................138

CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ..............................................140

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. 141

PHỤ LỤC ...................................................................................................................151

PHỤ LỤC 1 ................................................................................................................152

PHỤ LỤC 2 ................................................................................................................170

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Tổng hợp các khái niệm về doanh nhân .................................................... 9

Bảng 1.2. Tổng hợp một số nhóm đặc điểm tâm lý doanh nhân .............................14

Bảng 1.3. Tổng hợp một số khái niệm về năng lực .................................................17

Bảng 1.4. Tổng hợp các hành vi phản ánh trong từng nhóm năng lực kinh doanh

thành phần cấu thành năng lực kinh doanh của doanh nhân từ nhiều tác

giả ............................................................................................................19

Bảng 1.5. Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam.....................................26

Bảng 1.6. Các khái niệm về kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp........28

Bảng 1.7. Tổng hợp các chỉ tiêu đo lường kết quả hoạt động kinh doanh của doanh

nghiệp ......................................................................................................29

Bảng 1.8. Tổng hợp các nội dung đo lường trong hệ thống đánh giá kết quả hoạt

động kinh doanh của doanh nghiệp .........................................................31

Bảng 1.9. Ảnh hưởng của một số đặc điểm tâm lý của doanh nhân đến kết quả hoạt

động kinh doanh của doanh nghiệp .........................................................37

Bảng 1.10. Tổng hợp một số nội dung và phương pháp nghiên cứu về mối quan hệ

giữa năng lực kinh doanh và kết quả hoạt động kinh doanh của doanh

nghiệp ......................................................................................................46

Bảng 2.1. Số lượng các doanh nghiệp nhỏ và vừa phân theo loại hình dịch vụ ở

Thừa Thiên Huế giai đoạn 2013 - 2016...................................................52

Bảng 2.2. Đặc điểm của các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế

năm 2016 ................................................................................................. 53

Bảng 2.3. Qui mô vốn, lao động và kết quả hoạt động kinh doanh của các DNNVV

trong lĩnh vực dịch vụ phân theo ngành nghề kinh doanh trên địa bàn tỉnh

Thừa Thiên Huế năm 2016......................................................................55

Bảng 2.4. Đặc điểm của đội ngũ doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch

vụ trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2016......................................56

Bảng 2.5. Nhận diện phương pháp phân tích ảnh hưởng của đặc điểm, năng lực

kinh doanh của doanh nhân đến kết quả kinh doanh của DNNVV.........57

Bảng 2.6. Bảng phân bố tỷ lệ cỡ mẫu cần điều tra theo ngành dịch vụ...................72

Bảng 3.1. Đặc điểm nhân chủng học của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh

vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế theo kết quả điều tra năm 2018 .............80

viii

Bảng 3.2. Qui mô và cơ cấu DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ trên địa bàn Thừa

Thiên Huế theo loại hình, lĩnh vực hoạt động, qui mô lao động và địa bàn

hoạt động theo kết quả điều tra năm 2018...............................................82

Bảng 3.3. Các chỉ số đánh giá sự phù hợp của mô hình cấu trúc bậc 2 của các khái

niệm nghiên cứu ......................................................................................84

Bảng 3.4. Tổng hợp kết quả phân tích và đo lường mô hình cấu trúc bậc 2 cho các

biến nghiên cứu.......................................................................................85

Bảng 3.5. Đánh giá giá trị phân biệt cho thang đo các biến nghiên cứu..................86

Bảng 3.6. Tổng phương sai rút trích (AVE) của các khái niệm và ma trận tương

quan giữa các khái niệm ..........................................................................86

Bảng 3.7. Kết quả phân tích ảnh hưởng của đặc điểm, năng lực kinh doanh của

doanh nhân đến kết quả hoạt động kinh doanh của DNNVV trong lĩnh

vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế..............................................................103

Bảng 3.8. Kiểm định phân phối chuẩn cho các biến nghiên cứu...........................107

Bảng 3.9. Kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp theo các nhóm đặc điểm

nhân chủng học của doanh nhân............................................................108

Bảng 3.10. Năng lực kinh doanh của doanh nhân theo các nhóm đặc điểm nhân

chủng học...............................................................................................113

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Mô hình Năng lực cá nhân (ASK)...........................................................16

Hình 2.1. Mô hình nghiên cứu về mối quan hệ giữa các biến nghiên cứu..............67

Hình 2.2. Mô hình phân tích mức độ quan trọng và thực hiện (Importance –

Performance Analysis – IPA) ..................................................................78

Hình 3.1. Đặc điểm tâm lý của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ

ở Thừa Thiên Huế....................................................................................86

Hình 3.2. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực kinh doanh của

doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế . 90

Hình 3.3. Kết quả phân tích tầm quan trọng và mức độ đáp ứng của các nhóm năng

lực kinh doanh thành phần theo mô hình IPA (Importance – Performance

Analysis) ..................................................................................................91

Hình 3.4. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực định hướng

chiến lược của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa

Thiên Huế ................................................................................................. 92

Hình 3.5. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực phân tích –

sáng tạo của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa

Thiên Huế ................................................................................................. 95

Hình 3.6. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực tổ chức - lãnh

đạo của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ trên ở Thừa

Thiên Huế ................................................................................................95

Hình 3.7. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực thực hiện trách

nhiệm xã hội của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở

Thừa Thiên Huế.......................................................................................97

Hình 3.8. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực cam kết của

doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế . 98

Hình 3.9. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực thiết lập quan

hệ của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên

Huế...........................................................................................................99

Hình 3.10. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực chuyên môn

nghiệp vụ của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa

Thiên Huế ................................................................................................99

x

Hình 3.11. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực cá nhân của

doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế

...............................................................................................................101

Hình 3.12. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực nắm bắt cơ hội

của doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên

Huế.........................................................................................................101

Hình 3.13. Đánh giá tầm quan trọng và mức độ đáp ứng về năng lực học tập của

doanh nhân tại các DNNVV trong lĩnh vực dịch vụ ở Thừa Thiên Huế

...............................................................................................................102

xi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ASK Thái độ - Kỹ năng – Kiến thức Attitude - Skill -

Knowledge

BSC Thẻ điểm cân bằng Balanced Scorecard

CNH￾HĐH

Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

CS Cộng sự

CFA Phân tích nhân tố khẳng định Confirmatory Factor

Analysis

CMNV Chuyên môn nghiệp vụ

DN Doanh nghiệp

DNNVV Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa

DM Xu hướng đổi mới

DTPT Đào tạo phát triển

EFA Phân tích nhân tố khám phá Exploratory Factor

Analysis

HDDN Kết quả hoạt động kinh doanh của doanh

nghiệp

DHCL Định hướng chiến lược

KH Khách hàng

KSNT Kiểm soát nội tại

NLDN Năng lực kinh doanh của doanh nhân

NLCN Năng lực cá nhân

NLHT Năng lực học tập

NLCK Năng lực cam kết

NBCH Năng lực nắm bắt cơ hội

NCTD Nhu cầu thành đạt

PTST Phân tích và sáng tạo

QTNB Quy trình nội bộ

RR Rủi ro

SEM Mô hình cấu trúc tuyến tính Structural Equation Model

TL Tâm lý

TCLD Tổ chức và lãnh đạo

TC Tài chính

TNXH Trách nhiệm xã hội

TLQH Thiết lập quan hệ

XHCN Xã hội chủ nghĩa

Hệ số tải nhân tố Factor loading

Alfa Hệ số Cronbach’s Alpha

C.R Độ tin cậy tổng hợp Composite Reliability

AVE Tổng phương sai rút trích Average Variance Extract

1

PHẦN I. MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ở Việt Nam, đặc biệt là các địa phương miền Trung, các doanh nghiệp nhỏ và vừa

trong lĩnh vực dịch vụ được xem là động lực then chốt cho tăng trưởng kinh tế, tăng cơ

hội việc làm, tăng nguồn thu ngân sách, đẩy mạnh xuất khẩu và tạo ra sự bùng nổ năng

suất địa phương và quốc gia. Số liệu cục thống kê tỉnh Thừa Thiên Huế (2017) [1] cho

thấy trong năm 2016, toàn tỉnh có đến gần 64% số doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa

đang hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ. Tổng vốn sản xuất kinh doanh của các doanh

nghiệp này trên địa bàn năm 2016 đạt gần 14.059 tỷ đồng, tổng doanh thu đạt 21.518 tỷ

đồng. Các doanh nghiệp này đã nộp ngân sách gần 1.023 tỷ đồng, trong tổng thu ngân

sách ước đạt 5.048,9 tỷ đồng của tỉnh. Ngoài ra, đã giải quyết việc làm cho 21.250 lao

động, trong đó các doanh nghiệp trong lĩnh vực bán buôn, bán lẻ; sửa chữa ô tô, xe máy

và xe có động cơ khác; dịch vụ lưu trú và ăn uống; vận tải kho bãi đóng vai trò tích cực

nhất cho quá trình giảm bớt áp lực về tỷ lệ thất nghiệp, đảm bảo cơ hội việc làm cho nhiều

vùng địa lý và nhiều đối tượng lao động ở vùng sâu vùng xa.

Với đặc thù nhỏ bé về quy mô, có đến 79,71% doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ

trong tổng số các doanh nghiệp dịch vụ ở Thừa Thiên Huế nên các doanh nhân tại các

doanh nghiệp này đồng thời vừa là người chủ vừa trực tiếp tham gia vào hoạt động

điều hành quản lý doanh nghiệp. Thực tế quản lý tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa này

phản ánh tính tập quyền cao, hầu như mọi quyền ra quyết định đều tập trung trong tay

người chủ doanh nghiệp. Do đó, kết quả hoạt động kinh doanh, sự thành bại của các

doanh nghiệp này chịu sự chi phối rất lớn từ phía doanh nhân.

Các nghiên cứu trước đây về doanh nhân và doanh nghiệp cũng chỉ ra được

những kết quả tương tự khi cho rằng năng lực kinh doanh và một số đặc điểm cá nhân

khác của doanh nhân được xem như yếu tố tài sản vô hình, quý giá không chỉ với bản

thân doanh nhân mà còn của doanh nghiệp [16][96]. Vì vậy, những thành tựu đạt

được của doanh nghiệp phải kể đến vai trò và sự cống hiến của các doanh nhân - người

được xem là chủ thể của tiến trình khởi nghiệp và kinh doanh.

Tuy nhiên, cho đến nay chưa có một nghiên cứu thực nghiệm nào xây dựng và

phát triển thang đo đa chiều với các năng lực kinh doanh thành phần phù hợp để đo

lường năng lực kinh doanh của đội ngũ doanh nhân trong lĩnh vực dịch vụ trên địa bàn

tỉnh Thừa Thiên Huế [32]. Các nhóm năng lực kinh doanh thành phần cấu thành năng

2

lực kinh doanh chung của doanh nhân trong các tài liệu nghiên cứu liên quan rất đa

dạng và chưa thống nhất [141]. Hầu hết các thang đo năng lực kinh doanh đều được

nghiên cứu và phát triển trong bối cảnh xã hội phương Tây trong khi đó, Pearson và

Chatterjee (2001) [112] cho rằng năng lực kinh doanh của doanh nhân chịu sự chi phối

bởi một số điều kiện và hoàn cảnh nghiên cứu như văn hóa quốc gia, văn hóa doanh

nghiệp, môi trường kinh doanh… Bên cạnh đó, hầu hết các mô hình năng lực kinh

doanh được xây dựng và phát triển vào những năm 90 trong bối cảnh đặc thù của điều

kiện kinh tế, chính trị, xã hội… vào thời kỳ này. Theo Iverson (2000) [76] sẽ không

còn phù hợp nếu vẫn tiếp tục sử dụng các mô hình năng lực kinh doanh trước đó để

đánh giá năng lực kinh doanh của doanh nhân thế kỷ 21. Tương tự, Temtime và

Pansiri (2005) [141] cho rằng trước bối cảnh các biến số môi trường kinh doanh ngày

càng trở nên phức tạp, áp lực cạnh tranh ngày càng khốc liệt nên có sự phát triển và

mở rộng các nhóm năng lực kinh doanh cho phù hợp với hơi thở của thời đại. Điều

này đòi hỏi luận án cần có sự kế thừa và phát triển thang đo đa chiều với một số năng

lực kinh doanh thành phần mới cần bổ sung để đo lường năng lực kinh doanh mang

tính chất đặc thù của đội ngũ doanh nhân trong lĩnh vực dịch vụ trên địa bàn tỉnh Thừa

Thiên Huế.

Ngoài cách tiếp cận xã hội học, phương pháp tiếp cận tâm lý học cũng được sử

dụng và khai thác các yếu tố xúc cảm, nhận thức, động cơ, nhân cách như các tiền tố

của hành vi kinh doanh nên có thể giúp phản ánh trọn vẹn hơn bức chân dung của

doanh nhân trong quá trình hoạt động kinh doanh của họ [83]. Tuy nhiên, phương

pháp tiếp cận tâm lý, đặc biệt là tâm lý kinh doanh chưa được các nghiên cứu sử dụng

phổ biến như phương pháp tiếp cận xã hội học. Trong khi đó, không dễ để xây dựng

thang đo đa chiều phù hợp để đo lường đặc điểm tâm lý doanh nhân bởi vì có quá

nhiều đặc điểm tâm lý thành phần được các tác giả phân tích trong các nghiên cứu

khác nhau [71]. Đặc biệt, khai thác những đặc điểm tâm lý này đang là xu thế nghiên

cứu phổ biến hiện nay về doanh nhân, doanh nghiệp và kinh doanh [83]. Do đó, việc

xây dựng một thang đo đa chiều với các nhóm đặc điểm tâm lý thành phần phù hợp để

đánh giá đặc điểm tâm lý doanh nhân có tính cấp thiết cao trong luận án này.

Ngoài ra, để đánh giá kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thì việc chỉ

sử dụng các chỉ tiêu tài chính không đảm bảo được sự cân bằng lợi ích giữa các đối tác

bên trong và bên ngoài, giữa mục tiêu ngắn hạn và chiến lược lâu dài, giữa các phương

diện hoạt động của doanh nghiệp [80]. Dù rằng các chỉ tiêu phi tài chính đã bắt đầu