Lịch sử văn minh thế giới thời cổ trung đại

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT

F 7 G

GIAÙO TRÌNH

LÒCH SÖÛ VAÊN MINH THEÁ GIÔÙI

THÔØI COÅ TRUNG ÑAÏI

BUØI VAÊN HUØNG

KHOA LÒCH SÖÛ

Lòch söû vaên minh theá giôùi – Thôøi Coå Trung ñaïi - 2 –

Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû

MUÏC LUÏC

MÔÛ ÑAÀU ....................................................................................................................................................... 4

I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU CUÛA MOÂN HOÏC.............................................................................................4

II. NOÄI DUNG CÔ BAÛN CUÛA MOÂN HOÏC. .............................................................................................4

1. Khaùi nieäm vaên minh – vaên hoaù:......................................................................................................4

2. Keát caáu moân hoïc. .............................................................................................................................5

CHÖÔNG I. VAÊN MINH BAÉC PHI VAØ TAÂY AÙ ....................................................................................... 7

I. VAÊN MINH AI CAÄP COÅ ÑAÏI...............................................................................................................7

1. Toång quan veà Ai Caäp coå ñaïi.............................................................................................................7

2. Nhöõng thaønh töïu chính cuûa vaên minh Ai Caäp coå ñaïi........................................................................7

II. VAÊN MINH LÖÔÕNG HAØ COÅ ÑAÏI....................................................................................................13

1. Khaùi quaùt veà Löôõng Haø coå ñaïi .......................................................................................................13

2. Nhöõng thaønh töïu chính cuûa vaên minh Löôõng Haø...........................................................................13

III. VAÊN MINH A RAÄP. ........................................................................................................................17

1. Khaùi quaùt........................................................................................................................................17

2. Nhöõng thaønh töïu chính cuûa vaên minh A Raäp..................................................................................17

CHÖÔNG II : VAÊN MINH AÁN ÑOÄ........................................................................................................... 22

I. TOÅNG QUAN VEÀ AÁN ÑOÄ COÅ TRUNG ÑAÏI......................................................................................22

1. Ñòa lyù..............................................................................................................................................22

2. Khí haäu...........................................................................................................................................22

3. Daân cö. ...........................................................................................................................................22

II. NHÖÕNG THAØNH TÖÏU CHÍNH CUÛA VAÊN MINH AÁN ÑOÄ..............................................................22

1. Sô löôïc lòch söû coå trung ñaïi AÁn Ñoä vaø nhöõng thaønh töïu veà chính trò xaõ hoäi....................................22

2. Nhöõng thaønh töïu veà kinh teá. ...........................................................................................................23

3. Chöõ vieát..........................................................................................................................................24

4. Vaên hoïc ngheä thuaät. .......................................................................................................................24

5. Khoa hoïc töï nhieân. .........................................................................................................................25

6. Toân giaùo. ........................................................................................................................................26

7. Trieát hoïc.........................................................................................................................................27

CHÖÔNG III : VAÊN MINH TRUNG QUOÁC.......................................................................................... 28

I. KHAÙI QUAÙT......................................................................................................................................28

1. Ñòa lyù..............................................................................................................................................28

2. Daân cö. ...........................................................................................................................................28

II. NHÖÕNG THAØNH TÖÏU VAÊN MINH CHÍNH. ..................................................................................29

1. Caùc giai ñoaïn lòch söû Coå Trung ñaïi Trung Quoác vaø söï phaùt trieån cuûa caùc thieát cheá chính trò – xaõ

hoäi. .....................................................................................................................................................29

2. Chöõ vieát..........................................................................................................................................31

3. Nhöõng thaønh töïu veà khoa hoïc töï nhieân vaø kyõ thuaät........................................................................32

4. Vaên hoïc ngheä thuaät. .......................................................................................................................33

5. Tö töôûng vaø toân giaùo. .....................................................................................................................34

Lòch söû vaên minh theá giôùi – Thôøi Coå Trung ñaïi - 3 –

Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû

CHÖÔNG IV : VAÊN MINH HY – LA ...................................................................................................... 37

I. KHAÙI QUAÙT. .....................................................................................................................................37

1. Hy Laïp ...........................................................................................................................................37

2. La Maõ (Roma) ...............................................................................................................................37

II. NHÖÕNG THAØNH TÖÏU CHÍNH VEÀ VAÊN MINH. ............................................................................38

1. Sô löôïc lòch söû Hy Laïp, La Maõ.......................................................................................................38

2. Vaên hoïc . ........................................................................................................................................39

3. Söû hoïc.............................................................................................................................................40

4. Ngheä thuaät......................................................................................................................................41

5. Khoa hoïc töï nhieân . ........................................................................................................................41

6. Trieát hoïc.........................................................................................................................................42

7. Luaät phaùp. ......................................................................................................................................43

8. Ñaïo Kitoâ.........................................................................................................................................44

CHƯƠNG V : VAÊN MINH PHÖÔNG TAÂY THÔØI TRUNG ÑAÏI.......................................................... 46

I. KHAÙI QUAÙT. .....................................................................................................................................46

II. VAÊN HOAÙ TAÂY AÂU TÖØ THEÁ KYÛ VI – XIV.....................................................................................46

1. AÛnh höôûng cuûa Giaùo hoäi La Maõ ñoái vôùi vaên hoaù Taây AÂu. ............................................................46

2. Söï thaønh laäp caùc tröôøng Ñaïi hoïc....................................................................................................46

3. Trieát hoïc kinh vieän. ........................................................................................................................47

4.Vaên hoïc. ..........................................................................................................................................47

5. Ngheä thuaät kieán truùc.......................................................................................................................48

6. Caùc traøo löu vaên hoaù môùi. ..............................................................................................................48

KEÁT LUAÄN................................................................................................................................................. 52

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO.......................................................................................................................... 53

Lòch söû vaên minh theá giôùi – Thôøi Coå Trung ñaïi - 4 –

Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû

MÔÛ ÑAÀU

I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU CUÛA MOÂN HOÏC

* Theo yeâu caàu ñoåi môùi chöông trình ñaøo taïo, töø naêm 1994, Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo ñaõ trieån khai

giaûng daïy moân hoïc Lòch söû vaên minh theá giôùi trong chöông trình ñaøo taïo ñaïi cöông ôû taát caû caùc tröôøng ñaïi

hoïc trong caû nöôùc. Hieän nay, moân hoïc naøy vaãn naèm trong khoái kieán thöùc cô sôû baét buoäc cuûa caùc ngaønh

khoa hoïc thuoäc khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên nöôùc ta. Taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaø Laït, moân hoïc cuõng ñöôïc

ñöa vaøo giaûng daïy nhö chöông trình chung cuûa Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo. Ñeán nay, taïi Ñaïi hoïc Ñaø Laït

moân hoïc vaãn laø baét buoäc vôùi sinh vieân chuyeân ngaønh Lòch söû, Luaät hoïc, Du Lòch vaø töï choïn vôùi hai ngaønh

Vieät Nam hoïc vaø Quaûn trò kinh doanh.

* Moân hoïc cung caáp moïât caùch ñaïi cöông nhöõng kieán thöùc cô baûn veà tieán trình lòch söû cuûa caùc neàn

vaên minh theá giôùi ñeå thaáy roõ söï hình thaønh vaø phaùt trieån, chuyeån ñoåi töø neàn vaên minh naøy sang neàn vaên

minh khaùc cho ñeán neàn vaên minh ngaøy nay; cung caáp veà maët tri thöùc ñeå sinh vieân ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi

vaø nhaân vaên coù moät neàn kieán thöùc roäng raõi ñeå coù theå ñi vaøo chuyeân ngaønh cuûa mình moät caùch thuaän lôïi.

* Khi laø moät moân hoïc baét buoäc ñoái vôùi sinh vieân caùc ngaønh Lòch söû, Luaät hoïc, Du lòch thì moân hoïc

laø moät ñieàu kieän tieân quyeát, cung caáp phöông phaùp luaän, nhöõng kieán thöùc ñaïi cöông nhaát veà vaên minh

nhaân loaïi. Ñoái vôùi caùc ngaønh khoa hoïc khaùc, moân hoïc cung caáp cho sinh vieân moät maët baèng kieán thöùc laøm

neàn taûng ñeå nhaän bieát nhöõng thaønh töïu cô baûn cuûa ngaønh hoïc.

* Töø nhöõng thaønh töïu maø nhaân loaïi ñaõ ñaït ñöôïc, sinh vieân coù yù thöùc toân troïng vaø keá thöøa thaønh töïu

maø loaøi ngöôøi ñaõ ñeå laïi daãn ñeán söï hoaøn thieän phong caùch öùng xöû cuûa sinh vieân laø öùng xöû cuûa ngöôøi coù

trình ñoä vaên hoùa cao, neân caàn coù yù thöùc xaây döïng quan ñieåm veà chaân, thieän, myõ ñeå töø ñoù toûa ra caùc theá heä

sau.

* Nghieân cöùu veà Lòch söû vaên minh nhaân loaïi cuõng laø ñieàu kieän ñeå lieân heä quaù trình phaùt trieån cuûa

vaên minh daân toäc ta nhaèm so saùnh vaø tìm ra nhöõng vaán ñeà caàn keá thöøa, tieáp nhaän nhöõng ñieàu hay cuûa vaên

minh nhaân loaïi vaø thaáy ñöôïc daân toäc ta cuõng goùp phaàn moät caùch xöùng ñaùng vaøo söï phaùt trieån chung aáy

laøm nieàm töï haøo daân toäc, xem xeùt quaù trình hoäi nhaäp vaøo vaên minh theá giôùi (nhaän, cho).

Toùm laïi: Vieäc trieån khai moân hoïc Lòch söû vaên minh theá giôùi trong chöông trình ñaøo taïo cuûa caùc

tröôøng ñaïi hoïc trong caû nöôùc ñaõ goùp phaàn Ñaøo taïo ra nhöõng sinh vieân (ñoäi nguõ trí thöùc cuûa ñaát nöôùc) coù

taàm hieåu bieát veà vaên minh nhaân loaïi ñeå xaây döïng moät neàn vaên minh nöôùc ta theo kòp tieán ñoä phaùt trieån

chung cuûa nhaân loaïi.

II. NOÄI DUNG CÔ BAÛN CUÛA MOÂN HOÏC.

1. Khaùi nieäm vaên minh – vaên hoaù:

- Vaên minh laø traïng thaùi tieán boä veà caû hai maët vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, töùc laø

traïng thaùi phaùt trieån cao cuûa neàn vaên hoaù. Traùi vôùi vaên minh laø daõ man. (theo PGS. Nguyeãn Gia Phu).

- Vaên hoaù laø toång theå nhöõng giaù trò vaät chaát vaø tinh thaàn do con ngöôøi saùng taïo ra trong quaù trình

lòch söû.

Tieáng Anh: vaên hoaù laø culture = way of life (caùch soáng) ~ Civilization (vaên minh).

Lòch söû vaên minh theá giôùi – Thôøi Coå Trung ñaïi - 5 –

Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû

Nhaän xeùt: ñaây khoâng phaûi laø hai khaùi nieäm ñoái laäp nhau nhöng cuõng khoâng laø khaùi nieäm truøng

khôùp vôùi nhau.

Coù theå bieåu dieãn hai khaùi nieäm treân baèng moät sô ñoà:

vaên

minh vaên hoaù

Nhaø nöôùc vaø chöõ vieát xuaát hieän

Coâng xaõ nguyeân thuyû

Vaên hoaù laø khaùi nieäm coøn roäng lôùn vaø bao truøm leân suoát chieàu daøi cuûa lòch söû loaøi ngöôøi. Töùc laø

khi naøo coù con ngöôøi thì khi ñoù coù vaên hoaù. Con ngöôøi taùc ñoäng vaøo theá giôùi töï nhieân ñeå taïo ra cuûa caûi vaät

chaát nhaèm duy trì söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa gioáng noøi. Quaù trình ñoù ngaøy caøng ñöôïc naâng leân ôû trình ñoä,

quy moâ vaø chaát löôïng cuoäc soáng. Töø yù nghóa ñoù, nhieàu hoïc giaû treân theá giôùi ñaõ thöû neâu khaùi nieäm veà vaên

hoaù. Tuy nhieân, döôùi goùc ñoä khoa hoïc cuûa moãi ngaønh thì khaùi nieäm vaên hoaù laïi coù moät yù nghóa rieâng. Ñeán

nay ñaõ coù tôùi hôn 500 ñònh nghóa veà vaên hoaù vaø Toå chöùc Vaên hoaù, Khoa hoïc vaø Giaùo duïc Lieân Hôïp quoác

(UNESCO) ñaõ phaûi ñeà nghò caùc nhaø khoa hoïc ngöøng vieäc neâu khaùi nieäm vaên hoaù ñeå giaûm thieåu söï phöùc

taïp.

Khaùi nieäm vaên minh cuõng laø khaùi nieäm roäng lôùn nhö khaùi nieäm vaên hoùa töùc laø noù bao truøm, bao

haøm nhöõng thaønh töïu veà vaät chaát vaø tinh thaàn do con ngöôøi saùng taïo ra bôûi quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån

ñeå thích nghi vôùi nhöõng ñieàu kieän thieân nhieân, ñoàng thôøi ñeå tham gia quaù trình ñoaøn keát, ñaáu tranh xaõ hoäi.

+ Con ngöôøi ñaáu tranh vôùi thieân nhieân coù nghóa laø taän duïng nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi vaø haïn cheá

taùc haïi cuûa thieân nhieân (thích nghi ñöôïc) chöù khoâng theå chinh phuïc thieân nhieân. Töông töï nhö theá, con

ngöôøi ñaõ coù caùch öùng xöû vôùi xaõ hoäi ñeå trình ñoä ngaøy moät naâng leân.

Cuï theå: Nghieân cöùu veà lòch söû vaên minh laø nghieân cöùu veà nhöõng phaùt minh, nhöõng saùng taïo cuûa

con ngöôøi trong quaù trình soáng, lao ñoäng vaø saûn xuaát: coâng cuï, kyõ thuaät, phöông thöùc toå chöùc trong quaù

trình lao ñoäng (lieân heä giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi trong quaù trình saûn xuaát)

- Söï xuaát hieän cuûa nhöõng taàng lôùp xaõ hoäi, caùc giai caáp, caáu truùc cuûa caùc coäng ñoàng ñeán caùc theå cheá

(trong ñoù coù luaät phaùp laø nhöõng theå cheá maø ôû ñoù ngöôøi ta ñònh ra nhöõng quy öôùc cô baûn maø moïi ngöôøi

trong coäng ñoàng ñeàu phaûi tuaân theo) daãn ñeán xuaát hieän caùc hình thaùi yù thöùc (tín ngöôõng, toân giaùo). Caùc

vaán ñeà veà lyù thuyeát xaõ hoäi: trieát hoïc, taêng tröôûng kinh teá, khoa hoïc töï nhieân, vaên hoùa ngheä thuaät…

Nhöng moân hoïc naøy chæ cung caáp moät böùc tranh toaøn caûnh maø khoâng chi tieát.

2. Keát caáu moân hoïc.

Laø moät moân hoïc raát daøi, roäng vaø do ñoù heát söùc khoù khaên cho sinh vieân. Nhöng moân hoïc coù theå chia

laøm hai phaàn.

- Coå trung ñaïi: laø lòch söû vaên minh moãi khu vöïc, moãi quoác gia rieâng bieät, tuy nhieân coù nhöõng moái lieân

heä song chöa saâu saéc. Moät soá neàn vaên minh tieâu bieåu nhö: Ai Caäp, Löôõng Haø, Aán Ñoä, Trung Quoác, A