làm sao doanh nghiệp có thể thu được lợi nhuận tối đa trong khi chỉ phải bỏ ra một lượng chi phí

Ch¬ng1:

C¬ së lý luËn tæng qu¸t

cña ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp

1.1 Doanh nghiÖp vµ vai trß cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp

1.1.1 Doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng

Doanh nghiÖp ®îc hiÓu nh sau: lµ chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp, cã t c¸ch ph¸p

nh©n, ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ trêng nh»m lµm t¨ng gi¸ trÞ cña chñ së h÷u.

LuËt Doanh nghiÖp ®îc quèc héi níc ta th«ng qua ngµy 12/ 06/1999 vµ chÝnh

thøc ¸p dông vµo ngµy 1/ 1/ 2000 nªu râ :Doanh nghiÖp lµ tæ chøc kinh tÕ riªng,

cã tµi s¶n, cã trô së giao dÞch æn ®Þnh, ®îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh

cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh.

§Ó t×m hiÓu s©u h¬n vÒ doanh nghiÖp cô thÓ lµ ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp

ph¶i n¾m râ cã bao nhiªu lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®ang tån t¹i g¾n víi nÒn kinh tÕ

thÞ trêng, vµ ®Ó ®øng v÷ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lu«n ®i kÌm víi quy luËt ®µo

th¶i kh¾c nghiÖt th× mçi doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng ph¬ng híng g× khi tiÕn hµnh

s¶n xuÊt kinh doanh.

ë ViÖt Nam hiÖn nay theo h×nh thc ph¸p lý cã c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp

sau: doanh nghiÖp Nhµ níc, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty

hîp danh, doanh nghiÖp t nh©n, hîp t¸c x·, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi

( gåm doanh nghiÖp liªn doanh, doanh nghiÖp cã 100% vèn ®Çu t níc ngoµi ).

Do kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®i s©u t×m hiÓu, nªn chuyªn ®Ò chØ nªu c¸c ph¬ng h￾íng chung nhÊt cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp khi muèn tiÕn hµnh s¶n xuÊt

kinh doanh. §ã lµ ba c©u hái mµ nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ lêi :

- Mét lµ : Nªn ®Çu t vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm g× ? §©y chÝnh lµ chiÕn lîc ®Çu t

dµi h¹n cña doanh nghiÖp

- Hai lµ : S¶n xuÊt ra s¶n phÈm nh»m phôc vô nh÷ng ®èi tîng nµo ?

- Ba lµ : Tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt nh thÕ nµo ®Ó ho¹t ®éng trong doanh

nghiÖp ®i ®óng quü ®¹o ®· ®îc v¹ch ra ?

Ba c©u hái trªn ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò lµ lµm sao doanh nghiÖp cã thÓ thu ®-

îc lîi nhuËn tèi ®a trong khi chØ ph¶i bá ra mét lîng chi phÝ tèi thiÓu.

3

Muèn vËy doanh nghiÖp cÇn ph¶i t¨ng cêng qu¶n lý trªn tÊt c¶ c¸c mÆt ho¹t

®éng cña m×nh bëi v× c¬ chÕ qu¶n lý láng lÎo, kh«ng ®ång bé, kh«ng thèng nhÊt tõ

trªn xuèng lµ tiÒn ®Ò khiÕn doanh nghiÖp r¬i vµo t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç, s¶n

phÈm cña doanh nghiÖp thiÕu tÝnh c¹nh tranh lµm cho qu¸ tr×nh tiªu thô bÞ ®×nh trÖ

nªn kh«ng thanh to¸n ®îc c¸c kho¶n nî, vµ dÉn tíi kÕt côc tÊt yÕu lµ ph¸ s¶n.

MÆc dï ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp rÊt ®a d¹ng vµ cßn phô thuéc vµo ®Æc

®iÓm cña tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhng ®Òu cã mét ®iÓm chung lín

trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt ë tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ lµ ®Òu ph¶i diÔn ra ho¹t ®éng

tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng nµy ®îc ®iÒu khiÓn trùc tiÕp bëi bé phËn qu¶n trÞ tµi chÝnh

doanh nghiÖp.

VËy khi doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× bé phËn nµy

cã chøc n¨ng g×, ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô g×, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh

cña doanh nghiÖp g¾n víi c«ng t¸c nµy nh thÕ nµo ?

1.1.2 Kh¸i qu¸t vÒ qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp

§Ó cã hiÓu biÕt kh¸i qu¸t vÒ qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp ph¶i cã ®îc

nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n theo hÖ thèng díi ®©y.

1.1.2.1 Tµi chÝnh doanh nghiÖp

Tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ mét kh©u cña hÖ thèng tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ

quèc d©n, nã lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan g¾n liÒn víi sù ra ®êi cña nÒn

kinh tÕ hµng ho¸ tiÒn tÖ.

Tµi chÝnh doanh nghiÖp cã nhiÖm vô lµ qu¸ tr×nh t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö

dông c¸c quü tiÒn tÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp bëi v×

tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó mçi doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh lµ

ph¶i cã mét lîng tiÒn tÖ nhÊt ®Þnh th× doanh nghiÖp míi thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®·

v¹ch ra. C¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn viÖc t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö dông c¸c quü

tiÒn tÖ thuéc c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp

C¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t sinh g¾n víi viÖc t¹o lËp, ph©n phèi vµ sö dông c¸c

quü tiÒn tÖ cña doanh nghiÖp nh quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi Nhµ níc, quan hÖ

gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ, quan hÖ trong néi bé doanh nghiÖp hîp

thµnh quan hÖ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.

1.1.2.2 Qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp, néi dung vµ c¸c

nh©n tè ¶nh hëng ®Õn qu¶n trÞ doanh nghiÖp.

4

a. Qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ viÖc lùa chän vµ ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh

tµi chÝnh, tæ chøc thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®ã nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ho¹t

®éng cña doanh nghiÖp: tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, kh«ng ngõng lµm t¨ng gi¸ trÞ cña

doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.

b. Néi dung chñ yÕu cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp :

- Tham gia ®¸nh gi¸ lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t vµ kÕt qu¶ kinh doanh.

- X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn, tæ chøc huy ®éng c¸c nguån vèn ®Ó ®¸p øng cho

ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.

- Tæ chøc sö dông tèt sè vèn hiÖn cã, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c kho¶n thu chi,

®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cu¶ doanh nghiÖp.

- Thùc hiÖn tèt viÖc ph©n phèi lîi nhuËn, trÝch lËp vµ sö dông c¸c quü cña

doanh nghiÖp.

- §¶m b¶o kiÓm tra kiÓm so¸t, thêng xuyªn ®èi víi t×nh h×nh ho¹t ®éng cña

doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn tèt viÖc ph©n tÝch tµi chÝnh.

- Thùc hiÖn tèt viÖc kÕ ho¹ch ho¸ tµi chÝnh.

c. Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp

thêng lµ: h×nh thøc ph¸p lý cña tæ chøc doanh nghiÖp; ®Æc ®iÓm kinh tÕ kÜ thuËt

cña ngµnh kinh doanh ( tÝnh chÊt ngµnh kinh doanh, thêi vô, chu kú s¶n xuÊt ); m«i

trêng kinh doanh ( sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, ¶nh hëng cña gi¸ c¶ thÞ trêng, l·i

suÊt vµ thuÕ, sù canh tranh trªn thÞ trêng vµ tiÕn bé c«ng nghÖ ).

1.1.2.3 Vai trß cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp

Ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp thµnh c«ng hay thÊt b¹i lµ do c«ng

t¸c qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp bëi v× qu¶n trÞ tµi chÝnh cã quan hÖ chÆt chÏ

víi qu¶n trÞ doanh nghiÖp hÇu hÕt mäi quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ kh¸c ®Òu ®Òu dùa vµo

kÕt qu¶ rót ra tõ ®¸nh gi¸ vÒ mÆt tµi chÝnh trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp.

VËy vai trß cô thÓ cña qu¶n trÞ tµi chÝnh trong doanh nghiÖp lµ g× ?

- X¸c ®Þnh ®óng ®¾n nhu cÇu vèn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp

trong tõng thêi kú, lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc thÝch hîp huy ®äng vèn

tõ bªn trong vµ bªn ngoµi ®¸p øng kÞp thêi c¸c nhu cÇu vèn cho ho¹t ®éng kinh

doanh cña doanh nghiÖp ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng nhÞp nhµng víi chi

phÝ huy ®éng thÊp.

- Tæ chøc sö dông vèn tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ ®Ó cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶

ho¹t ®éng kinh doanh nh huy ®éng sè vèn tèi ®a hiÖn cã nh»m gi¶m bít vµ tr¸nh

®îc nh÷ng thiÖt h¹i do ø ®äng vèn g©y ra, ®ång thêi gi¶m ®îc nhu cÇu vay vèn,

gi¶m ®îc kho¶n tiÒn tr¨ l·i vay . Ngoµi ra h×nh thµnh, sö dông tèt c¸c quü , ¸p

5

dông c¸c h×nh thøc thëng ph¹t vËt chÊt mét c¸ch hîp lý sÏ gãp phÇn thóc ®Èy c¸n

bé c«ng nh©n viªn g¾n bã víi doanh nghiÖp, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, c¶i tiÕn

s¶n xuÊt kinh doanh n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông tiÒn vèn.

- Gi¸m s¸t, kiÓm tra chÆt chÏ c¸c mÆt ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña

doanh nghiÖp ®Ó tõ ®ã ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng tån t¹i víng m¾c trong kinh doanh

vµ cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh kÞp thêi.

Qua c¸c kh¸i niÖm ®· ®îc nhËn ®Þnh á trªn ta ®· thÊy ®îc chøc n¨ng, nhiÖm

vô, néi dung chñ yÕu còng nh vai trß cña qu¶n trÞ tµi chÝnh doanh nghiÖp. §©y

kh«ng chØ lµ mét m«n khoa häc ®¬n thuÇn, mµ cßn lµ mét m«n nghÖ thuËt ®ßi hái

c¸c nhµ qu¶n trÞ tµi chÝnh ph¶i nh¹y bÐn víi sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

MÆt kh¸c, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trªn c¸c nhµ qu¶n trÞ tµi chÝnh cßn ph¶i cã kü

n¨ng nghiÖp vô ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp tríc trong vµ sau

mçi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua c«ng t¸c ph©n tÝch ho¹t ®éng tµi

chÝnh trong doanh nghiÖp mµ theo Josetle Payrard_ mét nhµ kinh tÕ häc ®· nãi

nh sau : “Ph©n tÝch tµi chÝnh cã thÓ ®îc ®Þnh nghÜa nh mét tæng thÓ c¸c ph¬ng ph¸p

cho phÐp ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i, gióp cho viÖc

quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ vµ ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp mét c¸ch chÝnh x¸c”.

VËy tÇm quan träng cña ph©n tÝch tµi chÝnh ®Õn ®©u ? ®Ó ph©n tÝch tµi chÝnh

doanh nghiÖp cÇn thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c g×? c¸c kü n¨ng chñ yÕu ®îc sö dông

khi tiÕn hµnh ph©n tÝch lµ g× ?

1.2 TÇm quan träng cña ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp

1.2.1 Ph©n tÝch tµi chÝnh vµ sù cÇn thiÕt cña ph©n tÝch tµi

chÝnh doanh nghiÖp

1.2.1.1 Ph©n tÝch tµi chÝnh

Ph©n tÝch tµi chÝnh lµ ho¹t ®éng nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ sù chuyÓn dÞch biÕn

®æi c¸c luång tµi chÝnh cïng víi ¶nh hëng cña nã tíi ho¹t ®éng kinh doanh. Th«ng

qua ph©n tÝch tµi chÝnh cho phÐp doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ ®îc toµn bé t×nh h×nh tµi

chÝnh vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.

1.2.1.2 Sù cÇn thiÕt cña ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp

§èi víi doanh nghiÖp cã rÊt nhiÒu ngêi quan t©m tíi t×nh h×nh tµi chÝnh cña

doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, tuú theo môc ®Ých kh¸c nhau mµ hä quan t©m tíi t×nh

h×nh tµi chÝnh ë gãc ®é kh¸c nhau. Song nh×n chung hä ®Òu quan t©m tíi kh¶ n¨ng

6

t¹o ra dßng tiÒn mÆt, kh¶ n¨ng sinh lîi, kh¶ n¨ng thanh to¸n, møc lîi nhuËn tèi ®a

cña doanh nghiÖp. Nhng kh«ng ph¶i bÊt cø ai cÇn th«ng tin tµi chÝnh lµ doanh

nghiÖp cung cÊp ®Çy ®ñ cho hä mµ phaØ dùa trªn c¸c mèi quan hÖ víi doanh

nghiÖp vµ môc ®Ých cña nh÷ng ngêi sö dông th«ng tin ®ã. V× vËy, vai trß cña ph©n

tÝch tµi chÝnh lµ rÊt quan träng ®èi víi :

C¸c nhµ qu¶n lý

C¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp rÊt quan t©m tíi t×nh h×nh ph©n tÝch tµi

chÝnh v× ph©n tÝch thêng xuyªn sÏ :

- T¹o thµnh chu kú ®¸nh gi¸ ®Òu ®Æn vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, tiÕn hµnh

c©n ®èi tµi chÝnh, kh¶ n¨ng sinh lêi, kh¶ n¨ng thanh to¸n, tr¶ nî, rñi ro, tµi chÝnh

doanh nghiÖp.

- §Þnh híng quyÕt ®Þnh cña ban gi¸m ®èc còng nh gi¸m ®èc tµi chÝnh:

QuyÕt ®Þnh ®Çu t, tµi trî, ph©n chia lîi tøc cæ phÇn.

- Lµ c¬ së cho c¸c dù b¸o tµi chÝnh: kÕ ho¹ch ®Çu t, ng©n s¸ch tiÒn mÆt.

- Lµ c«ng cô ®Ó kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý.

C¸c nhµ ®Çu t.

C¸c nhµ ®Çu t bao gåm nh÷ng ngêi cã vèn nhng cha ®Çu t, ®ang cã nhu cÇu sö

dông vèn nh mua cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu c«ng ty, c¸c c¸ nh©n tæ chøc, hoÆc c¸c cæ

®«ng hiÖn t¹i ®ang ®Çu t vèn vµo c«ng ty. Thu nhËp cña cæ ®«ng lµ thu nhËp cæ

phiÕu, tiÒn lîi tøc cæ phiÕu vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm (chªnh lÖch gi¸ mua - b¸n) cña vèn

®Çu t do biÕn ®éng gi¸ trªn thÞ trêng, hay yÕu tè ¶nh hëng tíi lîi nhuËn kú väng

cña doanh nghiÖp. Trong thùc tÕ c¸c nhµ ®Çu t thêng tiÕn hµng ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng

sinh lêi cña c«ng ty, triÓn väng cña c«ng ty trong t¬ng lai tõ ®ã quyÕt ®Þnh hä nªn

mua thªm hay b¸n cæ phiÕu mµ hä ®ang n¾m gi÷? §Ó tr¶ lêi ®îc c©u hái trªn th×

c¸c cæ ®«ng thêng dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch tµi chÝnh cña c¸c chuyªn gia ph©n

tÝch.

Ngêi cho vay.

C¸c nhµ ®Çu t tµi chÝnh cho doanh nghiÖp rÊt cÇn n¾m b¾t ®îc tiÒm n¨ng cña

doanh nghiÖp th«ng qua sù ph©n tÝch tµi chÝnh cho phÐp hä tr¶ lêi nh÷ng c©u hái:

“LiÖu cho doanh nghiÖp vay cã nh÷ng rñi ro g× x¶y ra?”, “ Doanh nghiÖp cã kh¶

n¨ng tr¶ nî hay kh«ng ? ”, “ Thêi gian cã thÓ cho doanh nghiÖp nî ? ”.

- NÕu lµ kho¶n cho vay ng¾n h¹n: ngêi cho vay quan t©m ®Õn tµi s¶n thÕ

chÊp vµ ®Æc biÖt quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh cña doanh nghiÖp.

- NÕu kho¶n vay dµi h¹n: ngêi cho vay ®Æc biÖt quan t©m tíi kh¶ n¨ng thanh

to¸n vµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp mµ viÖc hoµn tr¶ gèc vµ l·i sÏ tuú

thuéc vµo kh¶ n¨ng nµy, bªn c¹nh nh÷ng tµi s¶n mµ doanh nghiÖp thÕ chÊp.

7