Kỹ năng học tập môn tâm lý học của học viên trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Viết Hiệp

KỸ NĂNG HỌC TẬP MÔN TÂM LÝ HỌC

CỦA HỌC VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG

CẢNH SÁT NHÂN DÂN II

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Viết Hiệp

KỸ NĂNG HỌC TẬP MÔN TÂM LÝ HỌC

CỦA HỌC VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG

CẢNH SÁT NHÂN DÂN II

Chuyên ngành: Tâm lí học

Mã số : 8310401

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

GS.TS.NGƯT. ĐOÀN VĂN ĐIỀU

Thành phố Hồ Chí Minh - 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi.

Kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công

bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác.

Học viên

Nguyễn Viết Hiệp

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, tôi xin chân thành cám ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Sư phạm

Thành phố Hồ Chí Minh, các Phòng, Ban, Trung tâm đã tạo điều kiện để tôi được

học tập, nghiên cứu tại trường. Đặc biệt cám ơn quý thầy cô khoa Tâm lí học và quý

thầy cô đã tận tình giảng dạy cho chúng tôi trong suốt thời gian học tập tại lớp Cao

học khóa 27 (2016-2018), chuyên ngành Tâm lí học.

Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến Giáo sư. Tiến sĩ. Nhà giáo ưu tú Đoàn Văn

Điều, người thầy kính mến đã hết lòng quan tâm, giúp đỡ và hướng dẫn nghiên cứu,

giúp tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi chân thành cảm ơn quý thầy cô phòng Sau đại học đã tạo điều kiện giúp

đỡ tôi trong quá trình học và thực hiện luận văn.

Đồng thời, tôi cũng xin cảm ơn các đồng chí Ban giám hiệu, lãnh đạo các

Khoa, Phòng, Bộ môn, cán bộ, giảng viên và học viên của Trường Cao đẳng Cảnh

sát Nhân dân II đã tạo điều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu khảo sát để hoàn

thành luận văn.

Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong hội đồng chấm luận văn đã cho tôi

những đóng góp quý báu để hoàn chỉnh luận văn.

Học viên

Nguyễn Viết Hiệp

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các hình vẽ, đồ thị

MỞ ĐẦU....................................................................................................................1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KỸ NĂNG HỌC TẬP MÔN TÂM LÝ

HỌC CỦA HỌC VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG CẢNH SÁT

NHÂN DÂN II.....................................................................................9

1.1. Tổng quan nghiên cứu về vấn đề kỹ năng học tập .......................................................9

1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài ................................................9

1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước...............................................14

1.2. Lý luận về hoạt động học tập...............................................................................................18

1.2.1. Khái niệm hoạt động học tập ................................................................19

1.2.2. Cấu trúc tâm lý của hoạt động học tập..................................................20

1.2.3. Bản chất của hoạt động học tập ............................................................23

1.2.4. Cơ sở tâm lý hình thành hoạt động học tập ..........................................25

1.3. Kỹ năng .........................................................................................................................................30

1.3.1. Khái niệm kỹ năng ................................................................................30

1.3.2. Phân loại kỹ năng..................................................................................33

1.3.3. Quá trình hình thành kỹ năng................................................................33

1.4. Kỹ năng học tập.........................................................................................................................36

1.4.1. Khái niệm kỹ năng học tập ...................................................................36

1.4.2. Mục đích của việc rèn luyện kỹ năng học tập.......................................39

1.4.3. Phân loại kỹ năng học tập .....................................................................40

1.4.4. Quá trình hình thành kỹ năng học tập...................................................42

1.5. Kỹ năng học tập môn Tâm lý học......................................................................................44

1.5.1. Đặc điểm của môn Tâm lý học .............................................................44

1.5.2. Khái niệm kỹ năng học tập môn Tâm lý học ........................................45

1.5.3. Phân loại kỹ năng học tập môn Tâm lý học..........................................45

1.5.4. Các mức độ kỹ năng học tập môn Tâm lý học......................................49

1.5.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển kỹ năng học

tập môn tâm lý học của học viên trường Cao đẳng Cảnh sát nhân

dân II .....................................................................................................51

Tiểu kết chương 1 ...................................................................................................58

Chương 2. THỰC TRẠNG KỸ NĂNG HỌC TẬP MÔN TÂM LÝ HỌC

CỦA HỌC VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG CẢNH SÁT NHÂN

DÂN II..................................................................................................60

2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ...........................................................................................60

2.1.1. Khái quát về trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II.............................60

2.1.2. Giới thiệu về khách thể nghiên cứu.......................................................61

2.1.3. Quá trình nghiên cứu thực trạng............................................................63

2.2. Kết quả nghiên cứu về thực trạng KNHT môn TLH của HV trường Cao

đẳng Cảnh sát nhân dân II .....................................................................................................68

2.2.1. Thái độ của HV đối với KNHT môn TLH............................................68

2.2.2. Thực trạng nhận thức của HV về KNHT môn TLH.............................70

2.2.3. Thực trạng khả năng sử dụng KNHT môn TLH của HV .....................79

2.2.4. Mức độ thường xuyên sử dụng KNHT môn TLH của HV...................96

2.2.5. Mức độ hiệu quả khi sử dụng KNHT môn TLH đối với kết quả

học tập của bản thân HV.....................................................................102

2.2.6. Đánh giá mối tương quan giữa nhận thức của HV về mức độ cần

thiết với mức độ thường xuyên sử dụng KNHT; giữa mức độ

thường xuyên sử dụng KNHT với khả năng sử dụng KNHT; giữa

khả năng sử dụng KNHT với hiệu quả sử dụng KNHT .....................110

2.3. Nguyên nhân của thực trạng kỹ năng học tập môn tâm lý học của HV

trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II...........................................................................113

2.3.1. Nhóm nguyên nhân khách quan..........................................................113

2.3.2. Nhóm nguyên nhân chủ quan..............................................................117

2.4. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao kỹ năng học tập môn tâm lý

học cho học viên trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II. .....................................120

2.4.1. Nhóm biện pháp của nhà trường.........................................................124

2.4.2. Nhóm biện pháp của Bộ môn Tâm lý .................................................125

2.4.3. Nhóm biện pháp của học viên.............................................................126

Tiểu kết chương 2 .................................................................................................128

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..............................................................................130

TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................134

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ANQG

CSND

CĐ

CAND

ĐTB

GV

HĐHT

HT

HV

KN

KNHT

NXB

TLH

TP. HCM

TTATXH

XHCN

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

:

An ninh quốc gia

Cảnh sát nhân dân

Cao đẳng

Công an nhân dân

Điểm trung bình

Giảng viên

Hoạt động học tập

Học tập

Học viên

Kỹ năng

Kỹ năng học tập

Nhà xuất bản

Tâm lí học

Thành phố Hồ Chí Minh

Trật tự an toàn xã hội

Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Bảng phân chia các mức độ KN theo quan điểm của V.P.

Bexpalko ...............................................................................................49

Bảng 1.2. Bảng phân chia các mức độ KN theo quan điểm của K.K.

Platonov và G.G. Golubev ....................................................................50

Bảng 1.3. Bảng phân chia các mức độ KNHT môn TLH của HV trường CĐ

CSND II ................................................................................................50

Bảng 2.1. Khách thể nghiên cứu............................................................................62

Bảng 2.2. Mức độ tích cực, chủ động tìm hiểu nghiên cứu KNHT của HV.........69

Bảng 2.3. Nhận thức của HV về khái niệm KNHT môn TLH..............................70

Bảng 2.4. Nhận thức về mục đích rèn luyện KNHT môn TLH của HV

trường CĐ CSND II..............................................................................72

Bảng 2.5. Nhận thức cụ thể của HV về mức độ cần thiết của từng KNHT

môn TLH...............................................................................................74

Bảng 2.6. Thực trạng nhóm kỹ năng nhận thức về hoạt động hoc tập..................80

Bảng 2.7. Thực trạng nhóm kỹ năng thiết kế hoạt động hoc tập...........................82

Bảng 2.8. Thực trạng nhóm kỹ năng kết cấu hoạt động hoc tập ...........................84

Bảng 2.9. Thực trạng nhóm kỹ năng giao tiếp ......................................................86

Bảng 2.10. Thực trạng nhóm kỹ năng tổ chức hoạt động hoc tập...........................87

Bảng 2.11. Mức độ thường xuyên sử dụng KNHT môn TLH của HV..................97

Bảng 2.12. Mức độ hiệu quả khi sử dụng KNHT môn TLH đối với HV .............104

Bảng 2.13. Kết quả học tập môn TLH của HV bậc Cao đẳng ..............................109

Bảng 2.14. Kết quả học tập môn TLH của HV bậc Trung cấp .............................109

Bảng 2.15. Hệ số tương quan Pearson của cặp biến số Nhận thức của HV về

mức độ cần thiết của KNHT với Mức độ thường xuyên sử dụng

KNHT của HV ....................................................................................111

Bảng 2.16. Hệ số tương quan Pearson của cặp biến số Mức độ thường xuyên

sử dụng với Khả năng sử dụng KNHT của HV..................................112

Bảng 2.17. Hệ số tương quan Pearson của cặp biến số Khả năng sử dụng

KNHT với hiệu quả sử dụng KNHT của HV .....................................112

Bảng 2.18. Đánh giá của HV về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan

đến sự hình thành và phát triển KNHT môn TLH ..............................115

Bảng 2.19. Đánh giá của HV về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan

đến sự hình thành và phát triển KNHT môn TLH ..............................119

Bảng 2.20. Đánh giá của HV về mức độ khả thi của các biện pháp nhằm nâng

cao KNHT môn TLH của HV trường CĐ CSND II. ..........................121

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Sơ đồ 1.1. Sơ đồ cấu trúc của hoạt động .............................................................................. 21

Sơ đồ 1.2. Sơ đồ cấu trúc của hoạt động học tập ............................................................... 22

Sơ đồ 1.3. Sơ đồ quá trình hình thành Tri thức, KN, KX... theo quan điểm của P.Ia.

Galpêrin ............................................................................................................ 34

Đồ thị 2.1. Đánh giá của HV về mức độ quan trọng của KNHT môn TLH....................... 68

Đồ thị 2.2. Nhận thức của HV về mức độ KNHT môn TLH.............................................. 71

Đồ thị 2.3. Nhận thức chung của HV về mức độ cần thiết của KNHT môn TLH.............. 73

Đồ thị 2.4. HV tự đánh giá về mức độ khả năng sử dụng KNHT môn TLH

của bản thân ...................................................................................................... 89

Đồ thị 2.5. Mức độ thường xuyên sử dụng KNHT môn TLH của HV............................... 96

Đồ thị 2.6. Mức độ hiệu quả khi sử dụng KNHT môn TLH đối với HV ......................... 103

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

- Học tập là một tiến trình suốt cuộc đời, là con đường không có điểm cuối,

học để thích nghi với cuộc sống luôn thay đổi, học để hoàn thiện bản thân. Từ xưa

đến nay, những người giỏi nhất luôn là những người học hỏi nhiều nhất. Học từ gia

đình, học ở thầy cô, bạn bè, học trong sách vở, học ở cuộc sống... V.I. Lênin từng

nói “Học, học nữa, học mãi”. Vai trò của việc học vô cùng quan trọng đối với mỗi

cá nhân và toàn xã hội, chính vì vậy nghiên cứu về vấn đề HT là một việc làm cần

thiết.

- Hiệu quả HT thể hiện ở chỗ trong một khoảng thời gian ngắn nhất cá nhân

chiếm lĩnh được một lượng tri thức và KN lớn nhất, có khả năng vận dụng được tri

thức và KN đó vào trong cuộc sống và hoạt động nghề nghiệp của mình. KNHT

được hình thành trong hoạt động học và hoàn thiện trong hoạt động thực tiễn của cá

nhân. Việc nghiên cứu về KNHT là việc tổng hợp một cách có hệ thống kết hợp với

kinh nghiệp của cá nhân để hoàn thiện một hệ thống KN học ở một lĩnh vực hay

môn học cụ thể.

- Tại trường CĐ CSND II, môn TLH là một môn học bắt buộc tất cả mọi học

viên phải học, ở bậc CĐ môn TLH được sắp xếp thành 02 học phần (tâm lý học đại

cương; tâm lý học tội phạm) gồm 05 tín chỉ, ở bậc Trung cấp HV được học môn

TLH với 03 tín chỉ. Với vai trò đặc biệt quan trọng của lực lượng CSND nói riêng,

lực lượng CAND nói chung đối với chủ quyền ANQG và TTATXH thì việc đào tạo

những người cán bộ chiến sĩ giỏi về pháp luật, tinh thông nghiệp vụ và hiểu về tâm

lý con người là việc làm vô cùng cần thiết. Tuy nhiên thực tế hiện nay, một bộ phận

không nhỏ học viên cảm thấy gặp khó khăn trong việc chiếm lĩnh tri thức và kỹ

năng của môn TLH, lý do chính là các em thiếu hụt KNHT ở môn học này.

Vì những lý do trên, để tìm hiểu thực trạng, vạch ra nguyên nhân và đề xuất

một số giải pháp cần có một công trình nghiên cứu khoa học bài bản, đúng quy mô,

tôi xin chọn đề tài: “Kỹ năng học tập môn tâm lý học của học viên trường Cao

đẳng Cảnh sát nhân dân II” làm đề tài nghiên cứu của mình.

2

2. Mục đích nghiên cứu

Trong phạm vi nghiên cứu đề tài này tác giả tập trung nghiên cứu một số vấn

đề sau:

- Nghiên cứu tổng hợp cơ sở lý luận về KNHT.

- Nghiên cứu khảo sát thực trạng KNHT môn TLH của học viên trường Cao

đẳng Cảnh sát nhân dân II.

- Nghiên cứu để đề xuất một số biện pháp hình thành KNHT, từ đó cải thiện

hiệu quả Dạy - Học môn tâm lý học tại trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

- Khách thể chính: Học viên trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II

- Khách thể bổ trợ: Giảng viên dạy môn Tâm lý học tại trường Cao đẳng Cảnh

sát nhân dân II.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Kỹ năng học tập môn tâm lý học của học viên trường Cao đẳng Cảnh sát

nhân dân II.

4. Giả thuyết nghiên cứu

- HV có thái độ học tập tích cực nhưng KNHT môn TLH còn hạn chế, chưa

đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn hoạt động học tập và rèn luyện tại trường CĐ

CSND II.

- Có mối tương quan giữa một số yếu tố của quá trình hình thành và phát triển

KNHT môn TLH của HV trường CĐ CSND II.

- Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển KNHT môn TLH

của HV trường CĐ CSND II, trong đó có 03 nhóm yếu tố chính là: Yếu tố môi

trường học tập; Yếu tố thuộc về thầy cô; Yếu tố thuộc về bản thân học viên.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Tìm hiểu và hệ thống hóa những vấn đề lý luận liên quan đến KNHT.

- Khảo sát và đánh giá thực trạng KNHT môn TLH của học viên trường Cao

đẳng Cảnh sát nhân dân II.

3

- Phân tích nguyên nhân của thực trạng và đề xuất một số biện pháp cải thiện

KNHT môn TLH của HV trường CĐ CSND II.

6. Giới hạn đề tài

6.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu

KNHT là một vấn đề tương đối rộng, bao gồm hệ thống nhiều KN rất phong

phú và đa dạng. Có những KN dùng cho mọi hoạt động học tập nói chung và cũng

có những KN riêng cho từng môn học, từng dạng, từng loại hình chuyên biệt của

hoạt động học tập cụ thể. Tâm lý học là một khoa học có tính đặc thù riêng, khác

biệt với các khoa học khác, chính vì vậy để chiếm lĩnh được tri thức, KN, kỹ xảo

của môn học này đòi hỏi người học phải có những KNHT riêng; Trên cơ sở kế thừa

những thành tựu nghiên cứu về KNHT, đặc biệt kế thừa quan điểm cấu trúc KN

hoạt động học tập của Giáo sư N.V. Cudơmina. Tác giả tiến hành nghiên cứu 05

nhóm KNHT: Nhóm kĩ năng nhận thức, nhóm kĩ năng thiết kế, nhóm kĩ năng kết

cấu, nhóm kĩ năng giao tiếp, nhóm kĩ năng tổ chức trong hoạt động học tập môn

TLH của HV trường CĐ CSND II, xem xét chúng như một chỉnh thể thống nhất

không thể tách rời trong mọi hoạt động học tập môn TLH của học viên.

6.2. Giới hạn khách thể nghiên cứu

Năm học 2018-2019 Trường CĐ CSND II đào tạo 2014 HV (trong đó bậc

CĐ khóa 03 có 588 HV; bậc CĐ khóa 04 có 176 HV; bậc CĐ khóa 05 có 61 HV;

bậc TC khóa 23 có 658 HV; bậc TC khóa 24 có 531 HV). Để thực hiện đề tài này

chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu khảo sát ngẫu nhiên trên 300 HV (tỷ lệ 15% tổng

số HV) trong đó bậc CĐ 123 HV, bậc TC 177 HV.

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nghiên cứu lý thuyết

Hệ thống hóa vấn đề lý luận có liên quan để làm cơ sở lý luận cho đề tài. Trên

cơ sở thu thập, phân tích các công trình nghiên cứu có liên quan đến chủ đề KNHT

của tác giả các công trình trong nước và ngoài nước, chúng tôi tiến hành tổng hợp

nghiên cứu tiếp cận theo hệ thống các vấn đề: Vấn đề hoạt động học, vấn đề kỹ

năng, vấn đề kỹ năng học tập và vấn đề kỹ năng học tập môn tâm lý học. Kết quả

những nghiên cứu về lý thuyết chúng tôi sử dụng làm cơ sở cho nghiên cứu thực

4

trạng và đề xuất các biện pháp hình thành và phát triển KNHT môn TLH của HV

trường CĐ CSND II.

7.2. Nghiên cứu thực tiễn

Đề tài sử dụng phối hợp các phương pháp, trong đó phương pháp điều tra bằng

bảng hỏi và phương pháp quan sát là những phương pháp chính, các phương pháp

còn lại như phương pháp phỏng vấn, phương pháp thống kê toán học là các phương

pháp bổ trợ.

7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

Quá trình thực hiện phương pháp điều tra bằng bảng hỏi nhằm thu thập

thông tin nghiên cứu thực trạng KNHT môn TLH của HV trường CĐ CSND II tác

giả tiến hành qua ba giai đoạn:

- Giai đoạn thăm dò ý kiến: Dựa trên cơ sở lý luận của đề tài và tham khảo kết

quả nghiên cứu của một số đề tài liên quan, chúng tôi đã xây dựng phiếu thăm dò ý

kiến gồm 06 câu hỏi (xem phụ lục 1 và 2) nhằm thu thập ý kiến của HV và giảng

viên về các nội dung cơ bản của KNHT môn TLH. Kết quả thu thập được sử dụng

như là một nguồn tài liệu tham khảo để xây dựng phiếu khảo sát chính thức.

- Giai đoạn xây dựng phiếu khảo sát và khảo sát thử: Từ kết quả thăm dò ý

kiến, kết hợp với cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu, chúng tôi xây dựng phiếu

khảo sát và tiến hành khảo sát thử (trên 35 HV) trước khi đưa vào khảo sát chính

thức.

- Giai đoạn khảo sát chính thức: Từ kết quả khảo sát thử, chúng tôi tiến hành

tính độ tin cậy của thang đo và chỉnh sửa hoàn thiện phiếu khảo sát, tính toán thời

gian trả lời phiếu, lựa chọn thời điểm thích hợp phát phiếu khảo sát chính thức trên

300 khách thể nghiên cứu.

Mô tả phiếu khảo sát: Phiếu khảo sát gồm 02 phần: (xem phụ lục 3)

+ Phần A là một số thông tin cá nhân của khách thể nghiên cứu, bao gồm: Bậc

học, khóa học, chuyên ngành đào tạo, giới tính, nguồn tuyển sinh.

+ Phần B là nội dung các câu hỏi khảo sát, bao gồm: 12 câu hỏi.

Câu 1, câu 2: là những câu chúng tôi sử dụng để tìm hiểu nhận thức của HV về

khái niệm, về mức độ KNHT môn TLH. Dựa trên cơ sở lý luận đã phân tích ở