KTNN và vai trò chủ đạo của KTNN trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN việt nam

PhÇn më ®Çu

Sau n¨m 1991 cïng víi sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ hÖ thèng c¸c níc x·

héi chñ nghÜa(XHCN) ë §«ng ¢u, nÒn kinh tÕ – chÝnh trÞ thÕ giíi ®·

chuyÓn tõ tr¹ng th¸i hai cùc ®èi ®Çu sang nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ ®a cùc, ®a ph-

¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ theo xu híng hoµ b×nh, ®èi tho¹i, hîp t¸c ph¸t triÓn

cïng cã lîi.

Trong bèi c¶nh ®ã, tõ viÖc nhËn thøc ®óng ®¾n trong thùc tiÔn vµ lý

luËn víi môc tiªu ®a níc ta ph¸t triÓn héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Ngay

tõ ®¹i héi §¶ng VI, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh “ChuyÓn ®æi m« h×nh kinh tÕ chØ

huy mang nÆng tÝnh b¶o thñ tr× trÖ sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh

phÇn vµ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh

híng XHCN ”. HiÖn nay nÒn kinh tÕ níc ta bao gåm 6 thµnh phÇn kinh tÕ

trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, cïng víi c¸c thµnh

phÇn kinh tÕ tËp thÓ t¹o nªn mét nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho nÒn kinh tÕ quèc

d©n.

Sau 17 n¨m ®æi míi, níc ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu quan träng, nÒn

kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn rÊt s«i ®éng më ra cho níc ta nhiÒu vËn héi míi,

®ång thêi còng ph¸t sinh kh«ng Ýt khã kh¨n vµ th¸ch thøc. Trªn c¬ së nh÷ng

thµnh tùu ®· ®¹t ®îc vµ nh÷ng khã kh¨n tríc m¾t. B¸o c¸o chÝnh trÞ ®¹i héi

§¶ng IV mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña §¶ng vµ Nhµ Níc ta “thùc

hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn” vµ nãi râ

thªm “C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu

thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN cïng ph¸t triÓn

l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß

chñ ®¹o”.

Lµ nh÷ng nhµ kinh tÕ, lµ nh÷ng c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ trong t¬ng lai

th× viÖc sinh viªn kinh tÕ t×m hiÓu vÒ kinh tÕ Nhµ níc (KTNN) vµ vai trß chñ

®¹o cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam lµ hÕt

søc quan träng vµ cÇn thiÕt bëi qua ®ã sÏ n©ng cao ®îc tr×nh ®é vµ nhËn thøc

vÒ KTNN ®ång thêi t¹o hµnh trang v÷ng ch¾c cho nh÷ng t duy vµ ho¹t ®éng

kinh tÕ cña m×nh sau nµy.

Víi t c¸ch lµ mét sinh viªn cña trêng ®¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n t«i

xin ®a ra ®Ò ¸n cña m×nh trong viÖc nghiªn cøu KTNN vµ vai trß chñ ®¹o

cña KTNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ViÖt Nam. Tuy

1

nhiªn do lÇn ®Çu tiªn tiÕp xóc víi mét vÊn ®Ò kinh tÕ cã tÝnh chÊt kh¸ réng vµ

quy m« nªn trong ®Ò ¸n nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh.

T«i rÊt mong cã sù nhËn xÐt, ®ãng gãp ý kiÕn nhiÖt t×nh cña thµy c« bé m«n

vµ c¸c b¹n.

T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n.

PhÇn néi dung

I Kh¸i qu¸t chung vÒ thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n – íc

1- Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc

HiÖn nay cã nhiÒu ý kiÕn vµ cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau quan niÖm

vÒ kinh tÕ nhµ níc (KTNN), tuy nhiªn chóng ta kh«ng thÓ ®ång nhÊt mét

c¸ch gi¶n ®¬n KTNN víi doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN). Bëi lÏ, ta biÕt

r»ng khu vùc KTNN bao gåm mäi ho¹t ®éng cña Nhµ níc mµ trong ®ã

DNNN lµ bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi vµ ho¹t ®éng cña nã lµ mét trong

nh÷ng ho¹t ®éng chñ yÕu. §©y lµ lùc lîng vËt chÊt c¬ b¶n, ®¶m b¶o cho viÖc

thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña Nhµ níc.

2

1.1 Kh¸i niÖm thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc

Do tÝnh chÊt réng lín vµ ®a d¹ng cña thµnh phÇn KTNN bao chïm nÒn

kinh tÕ nªn kh¸i niÖm vÒ thµnh phÇn KTNN còng mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi.

Nªn xÐt vÒ khÝa c¹nh h×nh thøc tæ chøc, th× khu vùc KTNN bao gåm:

- C¸c DNNN ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých

- C¸c doanh nghiÖp cã cæ phÇn Nhµ níc chi phèi hoÆc cã cæ phÇn ®Æc

biÖt cña Nhµ níc (theo quy ®Þnh cña LuËt DNNN)

- C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®ãng gãp cña Nhµ níc

- C¸c tæ chøc sù nghiÖp kinh tÕ cña Nhµ níc

Cßn nÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh cña lÜnh vùc ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ th× khu

vùc KTNN bao gåm c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ níc trong viÖc.

- Qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn

- §Çu t, qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thuËt (®êng x¸ ,

bÕn b·i, c¶ng, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung vv…)

- C¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng

nghiÖp, th¬ng m¹i, dÞch vô, trong lÜnh vùc tµi chÝnh, tÝnh dông, ng©n hµng …

1.2 C¬ së h×nh thµnh kinh tÕ nhµ níc

KTNN mµ tríc tiªn lµ c¸c DNNN ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së:

- Nhµ níc ®Çu t x©y dùng

- Quèc h÷u ho¸ c¸c doanh nghiÖp t b¶n t nh©n

- Gãp cæ phÇn khèng chÕ víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n

Ngoµi ra víi b¶n chÊt XHCN cña m×nh Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh: §Êt

®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, tµi chÝnh, ng©n hµng …Do Nhµ níc n¾m gi÷vµ

qu¶n lý víi môc ®Ých chi phèi vµ ®iÒu tiÕt dÞnh híng sù ph¸t triÓn kinh tÕ x·

héi

1.3 §Æc ®iÓm cña TPKTNN

§Æc ®iÓm c¬ b¶n, næi bËt nhÊt cña thµnh phÇn KTNN lµ nã thuéc së

h÷u cña Nhµ níc. Tuy nhiªn ë ®©y ta ph¶i ph©n biÖt ro rµng gi÷ ph¹m trï së

h÷u Nhµ níc víi ph¹m trï quyÒn sö dông cña thµnh phÇn KTNN.

Së h÷u Nhµ níc lµ mét ph¹m trï réng lín h¬n nÕu ta ®em so s¸nh víi ph¹m

trï KTNN víi lý do: §· nãi ®Õn thµnh phÇn KTNN th× tríc hÕt nã ph¶i thuéc

quyÒn së h÷u cña Nhµ níc. Nhng së h÷u cña Nhµ níc cã thÓ do c¸c thµnh

phÇn kinh tÕ kh¸c sö dông, vÝ dô nh ®Êt ®ai lµ tµi s¶n mµ Nhµ níc ®¹i ®iÖn

cho toµn d©n vÒ së h÷u, nhng kinh tÕ hé gia ®×nh (c¸ thÓ tiÓu chñ), c¸c hîp

3