Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Nguyễn Hồng Ngọc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN HỒNG NGỌC

KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI

NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƢƠNG

VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã ngành:60 34 02 01

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC : TS. LÊ THỊ THANH HÀ

TP HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016

TÓM TẮT

Trong nền kinh tế thị trƣờng hiện nay thì Ngân hàng đóng vai trò hết sức quan

trọng, là trung gian tín dụng, thanh toán, góp phần thúc đẩy tăng trƣởng và phát triển

kinh tế xã hội. Trong đó hoạt động tín dụng đóng vai trò then chốt và thu về nguồn lợi

nhuận chủ yếu trong hoạt động của các NHTM. Và với Ngân hàng TMCP Kỹ thƣơng

Việt Nam cũng vậy, tín dụng đang là hoạt động mang lại nguồn lợi nhuận chính cho

ngân hàng. Trong các hoạt động chính của ngân hàng thì đây cũng là một hoạt động

phức tạp, và đi kèm với nó là việc tiềm ẩn nhiều rủi ro có thể xảy ra. Vì thế kiểm soát

nội bộ là một hoạt động không thể tách rời khỏi hoạt động tín dụng, mục đích nhầm để

hạn chế đến mức thấp nhất rủi ro và mang lại hiệu quả cho hoạt động tín dụng của ngân

hàng. Kiểm soát nội bộ cho các hoạt động ngân hàng nói chung và hoạt động tín dụng

nói riêng là hết sức quan trọng và cần thiết.

Trong thực tế, đã có nhiều ngân hàng áp dụng các mô hình về kiểm soát nội bộ

vào các hoạt động của ngân hàng nhƣng tính hữu hiệu của từng trƣờng hợp còn phụ

thuộc vào nhiều yếu tố khác nhƣ: quy mô, tính chất hoạt động và mục tiêu của ngân

hàng. Chính vì vậy, luận văn này đã đi sâu vào nghiên cứu “Kiểm soát nội bộ hoạt

động tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ thƣơng Việt Nam”. Dựa trên các nền tảng lý

thuyết, các cơ sở lý luận về hệ thống kiểm soát nội bộ, từ đó vận dụng vào thực tiễn để

đánh giá chất lƣợng, mức độ ảnh hƣởng của kiểm soát nội bộ đến hoạt động tín dụng

tại ngân hàng TMCP Kỹ thƣơng Việt Nam, kết hợp với phân tích các số liệu thứ cấp

thu thập đƣợc trong các báo cáo thƣờng niên, số liệu sơ cấp từ việc khảo sát và ghi chú

lại các nhận xét, đánh giá của cán bộ quản lý, nhân viên tín dụng và nhân viên kiểm

toán nội bộ trong ngân hàng TMCP Kỹ thƣơng Việt Nam. Từ đó làm cơ sở để đƣa ra

các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao tính hữu hiệu của kiểm soát nội bộ đối với hoạt

động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ thƣơng Việt Nam.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là: NGUYỄN HỒNG NGỌC

Sinh ngày 04 tháng 12 năm 1990 tại TPHCM

Hiện cƣ ngụ tại: 995/108 Hồng Bàng P12 Q6 TPHCM

Hiện công tác tại: Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam – CN Tân Bình

Là học viên cao học khóa XVI – lớp Cao học 16A, niên khóa 2014-2016 của

trƣờng Đại học Ngân hàng TPHCM

Thực hiện đề tài: “Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại

cổ phần Kỹ Thƣơng Việt Nam”

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Lê Thị Thanh Hà

Luận văn đƣợc thực hiện tại trƣờng Đại học Ngân hàng TPHCM

Luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sỹ tại bất cứ một

trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tác giả, kết

quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công bố

trƣớc đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc

dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi.

TPHCM, ngày 23 tháng 12 năm 2016

Tác giả

LỜI CẢM ƠN

Sau thời gian học tập và nghiên cứu, luận văn “Kiểm soát nội bộ hoạt động tín

dụng tại ngân hàng thƣơng mại cổ phần Kỹ Thƣơng Việt Nam” đã đƣợc hoàn thành.

Ngoài những cố gắng của bản thân, tôi đã nhận đƣợc sự động viên và hỗ trợ rất nhiều

từ phía thầy cô, gia đình, đồng nghiệp và bạn bè.

Trƣớc hết, tác giả xin thể hiện sự cảm ơn sâu sắc đến TS. Lê Thị Thanh Hà,

trƣờng Đại học Ngân hàng TPHCM đã cho tác giả những hƣớng dẫn, góp ý và lời

khuyên tận tình để thực hiện luận văn thạc sỹ này.

Tôi xin cảm ơn thầy cô Phòng đào tạo Sau đại học – Trƣờng Đại học Ngân

hàng TPHCM đã truyền đạt những kiến thức quý báu, hỗ trợ và hƣớng dẫn nhiệt tình

trong suốt thời gian tác giả học tập tại đây.

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Nguyễn Diệu Hƣơng cùng những bạn bè, đồng

nghiệp khác đã giúp đỡ tôi hoàn luận văn này.

Đồng thời, tác giả muốn thể hiện sự cảm ơn chân thành đến lãnh đạo của Ngân

hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam đã tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành luận văn

này. Đặc biệt, tác giả xin chân thành cảm ơn các cán bộ tín dụng cũng nhƣ kiểm toán

nội bộ ngân hàng đã chia sẻ kinh nghiệm quý báu cũng nhƣ hỗ trợ tác giả trong quá

trình thu thập số liệu phân tích tại ngân hàng.

Cuối cùng, tác giả thể hiện sự cảm ơn sâu sắc đến bố mẹ, bạn bè và các thầy/cô

của tác giả trong quá trình học tập tại khoa Sau đại học đã giúp đỡ, động viên tác giả

trong suốt quá trình thực hiện luận văn này.

Tác giả

MỤC LỤC

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN

DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ..................................................................1

1.1 Kiểm soát nội bộ hoạt động cấp tín dụng tại NHTM.................................................1

1.1.1 Khái quát về hoạt động cấp tín dụng và rủi ro tín dụng tại NHTM....................1

1.1.1.1 Khái niệm về tín dụng..................................................................................1

1.1.1.2 Vai trò của nghiệp vụ tín dụng.....................................................................1

1.1.1.3 Các loại hình tín dụng ngân hàng.................................................................2

1.1.1.4 Rủi ro tín dụng .............................................................................................3

1.1.2 Tính hữu hiệu của kiểm soát nội bộ đối với hoạt động tín dụng ngân hàng.......4

1.1.2.1 Khái niệm về tính hữu hiệu của kiểm soát nội bộ........................................4

1.1.2.2 Mục tiêu của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng ......................................5

1.2 Các bộ phận cấu thành kiểm soát nội bộ hoạt động cấp tín dụng theo COSO ..........6

1.2.1 Môi trƣờng kiểm soát..........................................................................................6

1.2.2 Đánh giá rủi ro hoạt động tín dụng .....................................................................7

1.2.3 Các thủ tục kiểm soát hoạt động tín dụng...........................................................8

1.2.4 Hệ thống thông tin và truyển thông ..................................................................11

1.2.5 Giám sát ............................................................................................................11

1.3 Tiêu chí đánh giá tính hiệu quả và hiệu lực của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng

........................................................................................................................................12

1.3.1 Đánh giá tính hiệu quả của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng.....................12

1.3.2 Đánh giá tính hiệu lực của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng từ khảo sát

ngân hàng ...................................................................................................................15

Kết luận chƣơng 1 ..........................................................................................................16

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ ẢNH HƢỞNG ĐẾN HIỆU

QUẢ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƢƠNG VIỆT

NAM...............................................................................................................................17

2.1 Giới thiệu về tổ chức và hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng

Việt Nam ........................................................................................................................17

2.1.1 Giới thiệu về cơ cấu tổ chức Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam...........17

2.1.2 Thực tế về hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam

giai đoạn 2013-2015...................................................................................................18

2.2 Thực trạng về tổ chức, quy trình kiểm soát nội bộ và ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt

động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam..........................................21

2.2.1 Thực trạng về tổ chức và quy trình kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại

Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam..................................................................21

2.2.1.1 Cơ cấu tổ chức............................................................................................21

2.2.1.2 Đánh giá về tổ chức và quy định kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại

Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng...............................................................................23

2.2.1.3 Nguyên tắc phán quyết cấp tín dụng..........................................................26

2.2.1.4 Chính sách tín dụng tại Techcombank.......................................................27

2.2.1.5 Hệ thống thông tin......................................................................................27

2.2.1.6 Hệ thống chấm điểm tín dụng và xếp hạng tín dụng nội bộ ......................27

2.2.1.7 Quy trình nghiệp vụ tín dụng tại Techcombank ........................................31

2.2.1.8 Hoạt động giám sát của kiểm toán nội bộ..................................................33

2.2.2 Thực tế về kiểm soát nội bộ ảnh hƣởng đến hiệu quả của hoạt động tín dụng tại

Techcombank .............................................................................................................34

Kết luận chƣơng 2 ..........................................................................................................37

CHƢƠNG 3: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN TÍNH HIỆU LỰC CỦA KIỂM

SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ

PHẦN KỸ THƢƠNG VIỆT NAM ...............................................................................38

3.1 Mô hình nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................38

3.1.1 Mô hình nghiên cứu ..........................................................................................38

3.1.2 Quy trình nghiên cứu ........................................................................................38

3.1.3 Thiết kế thang đo và bảng câu hỏi ....................................................................39

3.1.4 Thiết kế mẫu......................................................................................................42

3.1.5 Thu thập dữ liệu ................................................................................................42

3.1.6 Phân tích dữ liệu................................................................................................42

3.2 Kết quả nghiên cứu mô hình ....................................................................................46

3.2.1 Thống kê mô tả..................................................................................................46

3.2.2 Đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số Cronbach's Alpha và phân tích

nhân tố hồi quy khám phá (EFA)...............................................................................48

3.2.2.1 Đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số Cronbach's Alpha ...............48

3.2.2.2 Phân tích nhân tố hồi quy khám phá EFA .................................................49

3.2.3 Phân tích hồi quy bội.........................................................................................51

3.2.4 Mô hình nghiên cứu tổng quát ..........................................................................51

3.2.5 Kiểm định bằng phƣơng pháp phân tích phƣơng sai một yếu tố ......................53

Kết luận chƣơng 3 ..........................................................................................................54

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO

TÍNH HIỆU LỰC CỦA KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI

NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƢƠNG VIỆT NAM ......................................................55

4.1 Kết quả nghiên cứu kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ

Thƣơng Việt Nam ..........................................................................................................55

4.1.1 Kết quả và hạn chế đạt dƣợc của KSNB ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt động tín

dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng......................................................................55

4.1.1.1 Kết quả KSNB ảnh hƣởng đến hiệu quả của hoạt động tín dụng ..............55

4.1.1.2 Hạn chế của KSNB ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt động tín dụng .............56

4.1.2 Các nhân tố ảnh hƣởng đến tính hiệu lực của KSNB hoạt động tín dụng tại

ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam...................................................................57

4.1.2.1 Môi trƣờng kiểm soát.................................................................................58

4.1.2.2 Thủ tục kiểm soát.......................................................................................58

4.1.2.3 Đánh giá rủi ro ...........................................................................................59

4.1.2.4 Thông tin và truyền thông..........................................................................59

4.1.2.5 Giám sát .....................................................................................................60

4.2 Các nhóm giải pháp nâng cao tính hiệu quả và hiệu lực của KSNB hoạt động tín

dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng.........................................................................61

4.2.1 Nhóm giải pháp cải thiện kiểm soát nội bộ để nâng cao hiệu quả hoạt động tín

dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng......................................................................61

4.2.2 Nhóm giải pháp tăng cƣờng kiểm soát nội bộ để nâng cao tính hiệu lực của

kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng....................63

4.2.2.1 Đối với nhân tố đánh giá rủi ro ..................................................................63

4.2.2.2 Đối với nhân tố thủ tục kiểm soát ..............................................................63

4.2.2.3 Đối với nhân tố giám sát ............................................................................64

4.2.2.4 Đối với nhân tố thông tin và truyền thông .................................................64

4.2.2.5 Đối với nhân tố môi trƣờng kiểm soát .......................................................64

4.2.3 Nhóm giải pháp chung cho ngân hàng Techcombank ......................................65

4.3 Hạn chế của đề tài ....................................................................................................66

Kết luận chƣơng 4 ..........................................................................................................67

KẾT LUẬN....................................................................................................................68

TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................70

DANH MỤC PHỤ LỤC................................................................................................73

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt

Techcombank Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Kỹ Thƣơng Việt Nam

NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc

NHTM Ngân hàng thƣơng mại

NHTMCP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần

TCTD Tổ chức tín dụng

KSNB Kiểm soát nội bộ

CIC Trung tâm thông tin tín dụng

COSO Committee of Sponsoring Organizations

PGD Phòng giao dịch

KTNB Kiểm toán nội bộ

TSĐB Tài sản đảm baỏ