Kiểm soát nội bộ trong các Ngân hàng Thương mại Việt Nam

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

BÙI THANH SƠN

KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2020

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

BÙI THANH SƠN

KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM

Ngành : Quản lý kinh tế

Mã số : 9 34 04 10

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Đăng Khâm

HÀ NỘI - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu

trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được

công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận án

Bùi Thanh Sơn

ii

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI.........8

1.1. Nghiên cứu nƣớc ngoài .................................................................................8

1.1.1. Nghiên cứu về kiểm soát nội bộ ............................................................8

1.1.2. Nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ gắn với quản trị rủi ro

trong một số lĩnh vực cụ thể ..........................................................................10

1.2. Nghiên cứu trong nƣớc ...............................................................................14

1.2.1. Nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ ...........................................14

1.2.2. Nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ trong mối quan hệ với quản

trị rủi ro ..........................................................................................................17

1.3. Kết luận về khoảng trống nghiên cứu .......................................................20

Chƣơng 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ VÀ HỆ

THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI..........21

2.1. Kiểm soát nội bộ ..........................................................................................21

2.1.1. Kiểm soát trong quản lý.......................................................................21

2.1.2. Kiểm soát nội bộ..................................................................................25

2.2. Hệ thống kiểm soát nội bộ trong ngân hàng thƣơng mại........................32

2.2.1. Khái quát về hệ thống kiểm soát nội bộ trong ngân hàng thương mại 32

2.2.2. Các thành phần của hệ thống kiểm soát nội bộ trong ngân hàng

thương mại .....................................................................................................38

2.2.3. Hệ thống kiểm soát nội bộ và quản trị rủi ro trong ngân hàng thương mại..50

2.3. Ảnh hƣởng của đặc điểm ngân hàng thƣơng mại đối với hệ thống

kiểm soát nội bộ..................................................................................................57

2.3.1. Ngân hàng thương mại và những yêu cầu đặt ra đối với hệ thống

kiểm soát nội bộ.............................................................................................57

2.3.2. Nhân tố ảnh hưởng hệ thống kiểm soát nội bộ trong ngân hàng

thương mại .....................................................................................................60

2.3.3. Quản lý nhà nước đối với hệ thống KSNB trong các NHTM.............66

iii

2.4. Kinh nghiệm quốc tế về hoạt động của hệ thống kiểm soát nội bộ

trong ngân hàng thƣơng mại và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam......71

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM..........................................78

3.1. Hoạt động của ngân hàng thƣơng mại Việt Nam và những quy định

về kiểm soát nội bộ trong ngân hàng thƣơng mại...........................................78

3.1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại Việt Nam........................................78

3.1.2. Những quy định về hệ thống KSNB trong NHTM Việt Nam.............84

3.1.3. Rủi ro trọng yếu trong hoạt động của ngân hàng thương mại.............89

3.2. Thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng thƣơng

mại Việt Nam ......................................................................................................95

3.2.1. Thực trạng quản lý nhà nước đối với hệ thống kiểm soát nội bộ

trong các ngân hàng thương mại....................................................................95

3.2.2. Thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng thương

mại Việt Nam.................................................................................................99

3.3. Đánh giá thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng

thƣơng mại Việt Nam.......................................................................................117

3.3.1. Ưu điểm của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng thương

mại Việt Nam...............................................................................................117

3.3.2. Một số hạn chế của hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng

thương mại Việt Nam ..................................................................................119

3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế về hệ thống kiểm soát nội bộ trong

các ngân hàng thương mại Việt Nam ..........................................................122

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI

BỘ TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM.................125

4.1. Những cơ hội và thách thức đối với các ngân hàng thƣơng mại Việt

Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế ............................................................125

4.1.1. Những cơ hội .....................................................................................125

4.1.2. Những thách thức...............................................................................127

iv

4.2. Định hƣớng hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong các

NHTM Việt Nam.............................................................................................129

4.2.1. Quan điểm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ ..................................129

4.2.2. Nguyên tắc và yêu cầu hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ...........133

4.3. Giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng

thƣơng mại Việt Nam.......................................................................................135

4.3.1. Hoàn thiện môi trường kiểm soát ......................................................135

4.3.2. Hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro..................................................138

4.3.3. Hoàn thiện các hoạt động, thủ tục kiểm soát.....................................139

4.3.4. Nâng cao chất lượng hệ thống thông tin và truyền thông..................140

4.3.5. Hoàn thiện hoạt động giám sát ..........................................................141

4.3.6. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho hệ thống kiểm soát nội bộ143

4.4. Kiến nghị thực hiện giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ

trong các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam...................................................144

4.4.1. Đối với Nhà nước...............................................................................144

4.4.2. Hoàn thiện quy trình, thủ tục giám sát ngân hàng của NHNN..........145

4.4.3. Tạo lập kênh thông tin giữa NHNN hàng với các cơ quan có liên quan .148

KẾT LUẬN.......................................................................................................150

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC .........................................151

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................152

v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Viết đầy đủ

AICPA American Institute of Certified Public Accountants

Hiệp hội kế toán công chứng Mỹ

BCTC Báo cáo tài chính

BGĐ Ban giám đốc

BKS Ban kiểm soát

CNTT Công nghệ thông tin

COSO Committee of sponsoring Orgnizations

Hiệp hội các tổ chức bảo trợ

HĐQT Hội đồng quản trị

ISACA Information Systems Audit and Control Association

Hiệp hội về kiểm soát và kiểm toán hệ thống thông tin

KSNB Kiểm soát nội bộ

KTNB Kiểm toán nội bộ

NHNN Ngân hàng Nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

TCTD Tổ chức tín dụng

VAS Vietnamese Accounting Standards

Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Các thành phần của hệ thống kiểm soát nội bộ ...................................38

Bảng 3.1: Số lượng NHTM Việt Nam giai đoạn 2013-2018...............................79

Bảng 3.3: Một số chỉ tiêu hoạt động của TCTD giai đoạn 2013- 2018...............83

Bảng 3.3: Kết quả khảo sát môi trường kiểm soát.............................................100

Bảng 3.4: Kết quả khảo sát quy trình đánh giá rủi ro ........................................105

Bảng 3.5: Kết quả khảo sát hoạt động kiểm soát...............................................107

Bảng 3.6: Kết quả khảo sát hệ thống thông tin và trao đổi thông tin.................112

Bảng 3.7: Kết quả khảo sát giám sát..................................................................115

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1: KSNB theo quan điểm của COSO.......................................................28

Hình 2.2: Qui trình quản trị rủi ro của NHTM.....................................................54

Hình 2.3. Nhân tố ảnh hưởng hệ thống KSNB ....................................................62

Hình 3.1: Tỷ lệ ngân hàng niêm yết đến 12/2018................................................79

Hình 3.2: Vốn của TCTD giai đoạn 2013- 2018..................................................81

Hình 3.3: Tổng tài sản của TCTD giai đoạn 2013- 2018.....................................81

Hình 3.4: Tổng huy động và tổng dư nợ của TCTD giai đoạn 2013- 2018.........82

Hình 4.1 Quy trình giám sát ngân hàng .............................................................147

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngân hàng thương mại nước ta từ khi ra đời và phát triển luôn đóng vai trò

quan trọng và là một trong những trung tâm của nền kinh tế. Hoạt động kinh

doanh ngân hàng là loại hình kinh doanh có rất nhiều rủi ro, dễ xảy ra gian lận và

sai sót, việc đảm bảo an toàn trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương

mại không những được các nhà quản trị ngân hàng quan tâm mà còn là mối quan

tâm của các cơ quan quản lý nhà nước và của toàn xã hội. Sự phá sản của một

ngân hàng có thể gây nên sự đổ vỡ dây chuyền trong hệ thống tài chính – ngân

hàng, ảnh hưởng rất lớn đối với toàn bộ nền kinh tế. Thực tế, hoạt động của những

ngân hàng thương mại Việt Nam đã và đang tồn tại những vấn đề lớn trong quản trị

doanh nghiệp. Những tác động tiêu cực tới ngân hàng thương mại và cả nền kinh tế

diễn ra trong thời gian gần đây như chiếm đoạt tài sản, làm thoát tài sản của Nhà

nước, lấy cắp tài sản, lạm dụng tài sản, câu kết giữa ngân hàng với doanh nghiệp,

giữa các ngân hàng với nhau để trục lợi,…gây ra những hệ lụy tới toàn bộ nền kinh

tế. Một số vụ việc điển hình như vụ thất thoát hơn 9.000 tỷ đồng của Ngân hàng

Xây dựng; Vụ việc lạm dụng chức quyền, vi phạm pháp luật và làm thất thoát tài

sản tại Ngân hàng TMCP Đại dương; Vụ việc lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của Nhà

nước với số tiền thất thoát trên 1.100 tỷ đồng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát

triển nông thôn ; vụ việc lừa đảo chiếm đoạt tài sản tại Ngân hàng TMCP Đông Á,

Ngân hàng TMCP Á châu, Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam, Ngân hàng

Phát triển Việt Nam … Những vụ việc trên cho thấy thực trạng an toàn và quản trị

rủi ro hiện nay của hệ thống các ngân hàng thương mại Việt Nam trong những năm

gần đây đã bộc lộ không ít hạn chế trước những thay đổi từ môi trường kinh doanh

và áp lực đổi mới phù hợp với thông lệ quốc tế. Một trong các nguyên nhân được

chỉ ra, đó là do hoạt động kiểm soát nội bộ hiện nay trong các ngân hàng thương

mại chưa đáp ứng được yêu cầu và nhiệm vụ trong việc cảnh báo và ngăn ngừa các

rủi ro. Bởi vậy, kiểm soát nội bộ trong ngân hàng thương mại Việt Nam cần hoàn

thiện theo các chuẩn mực và thông lệ của quốc tế trong quản trị ngân hàng theo

định hướng rủi ro và nâng cao chất lượng hiệu lực và hiệu quả hoạt động c ng như

khả năng chống đỡ trước những bất ổn từ nền kinh tế.

2

Kiểm soát nội bộ được xem là một phương thức hữu hiệu của quản lý. Kiểm soát

nội bộ được thiết kế và vận hành nhằm trợ giúp cho nhà quản lý đạt được các

mục tiêu trong quá trình hoạt động của mỗi tổ chức. Kiểm soát nội bộ tốt có thể

trợ giúp cho các nhà quản lý ngân hàng trong việc ngăn chặn gian lận và sai sót.

KSNB bộ tốt còn trợ giúp cho kiểm toán độc lập có được những bằng chứng tin

cậy trong việc đánh giá tính trung thực và hợp lý tình hình tài chính của ngân

hàng. Với sự thay đổi của môi trường kinh doanh, những phương thức quản lý

được nhà quản trị sử dụng đa dạng và có thể khác nhau nhưng vai trò quan trọng

của kiểm soát nội bộ vẫn không thay đổi. Những lợi ích của kiểm soát nội bộ

mang lại trong quản trị các doanh nghiệp nói chung và trong các ngân hàng

thương mại nói riêng c ng là nguyên nhân thúc đẩy những nghiên cứu thực tiễn

về kiểm soát nội bộ. Tuy nhiên, thực tế tổ chức và hoạt động của hệ thống

KSNB tại các NHTM vẫn còn nhiều bất cập, việc triển khai và vận dụng các quy

định pháp lý, quản trị còn gặp nhiều khó khăn. Qua khảo sát của Ủy ban Basel về

các thất bại lớn và những vụ sụp đổ của các ngân hàng trên thế giới đã cho thấy một

trong những nguyên nhân chủ yếu là sự thất bại của ban lãnh đạo các ngân hàng

trong việc thiết lập và duy trì kiểm soát nội bộ vững mạnh, thường xuyên, hiệu quả.

Để ngăn ngừa những tổn thất và các rủi ro có thể xảy ra trong quá trình hoạt động

kinh doanh ngân hàng, ngoài các biện pháp thanh tra, kiểm tra, giám sát của các cơ

quan quản lý nhà nước, trước hết bản thân ngân hàng thương mại phải có những

biện pháp hữu hiệu, một trong các biện pháp đó là phải thiết lập được hệ thống kiểm

soát nội bộ một cách đầy đủ và có hiệu quả.

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Kiểm soát nội bộ trong

các ngân hàng thương mại Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu cho luận án.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

Mục đích nghiên cứu: Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống

kiểm soát nội bộ (KSNB) trong các ngân hàng thương mại (NHTM) ở Việt Nam.

Nhiệm vụ nghiên cứu:

- Trên cơ sở lý thuyết về KSNB, hệ thống KSNB nói chung và hệ thống

KSNB trong các ngân hàng nói riêng, Luận án hệ thống hóa và bổ sung các vấn

đề mang tính lý luận cơ bản về hệ thống KSNB trong các NHTM.

3

- Luận án nghiên cứu, phân tích, tổng hợp và đánh giá thực trạng hệ thống

KSNB tại các NHTM Việt Nam, chỉ ra những hạn chế của hệ thống KSNB và

nguyên nhân của nó.

- Luận án nghiên cứu và đề xuất giải pháp để hoàn thiện hệ thống KSNB

trong các NHTM Việt Nam.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án

- Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận án là hệ thống

KSNB tại các NHTM Việt Nam.

- Phạm vi nghiên cứu

* Về nội dung: KSNB được biết đến là một phương thức hiệu quả trong

quản lý và hệ thống KSNB là công cụ hữu hiệu để đạt được mục tiêu của quản

lý. Do vậy, khi nghiên cứu về KSNB, đề tài luận án giới hạn phạm vi nghiên cứu

của luận án là hệ thống KSNB trong các NHTM Việt Nam.

Để đạt được mục đích nghiên cứu, Luận án tập trung giải quyết: (i) Làm rõ

chức năng kiểm soát trong quản lý; xác định bản chất, vai trò, mục tiêu, nguyên

tắc, thành phần của hệ thống KSNB trong NHTM; đặc thù của ngành ngân hàng

và các nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống KSNB; mối quan hệ của hệ thống KSNB

với quản trị rủi ro trong ngân hàng; những nội dung cơ bản của quản lý nhà nước

về hệ thống KSNB trong NHTM và bài học từ kinh nghiệm quốc tế. (ii) Phân

tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với hệ thống KSNB và các thành

phần của hệ thống KSNB trong các NHTM Việt Nam giai đoạn 2013 – 2018;

đánh giá những kết quả, hạn chế và nguyên nhân. (iii) Xác định quan điểm,

phương hướng, yêu cầu và giải pháp có tính toàn diện, cụ thể để hoàn thiện hệ

thống KSNB trong các NHTM Việt Nam.

* Không gian: Tập trung vào hệ thống KSNB của các NHTM Việt Nam

* Thời gian: Nghiên cứu thực trạng hệ thống KSNB trong các NHTM

giai đoạn 2013 – 2018

4. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận án:

- Phương pháp khái quát hoá, tổng hợp và phân tích: Được sử dụng để khái

quát, phân tích và tổng hợp về những nguyên lý cơ bản của hệ thống KSNB qua

4

các công trình, tài liệu, công trình một số tác giả gắn với hoạt động của NHTM để

thấy được những nhân tố và đặc thù hoạt động của ngành ngân hàng tới việc thiết

kế và vận hành hệ thống KSNB trong các NHTM. Luận án nghiên cứu kinh

nghiệm của một số nước trên thế giới về hoạt động của hệ thống KSNB trong các

ngân hàng, từ đó rút ra kinh nghiệm có thể áp dụng cho Việt Nam.

- Phương pháp điều tra, quan sát, phỏng vấn: Tác giả thực hiện thiết kế

bảng câu hỏi để điều tra kết hợp với phỏng vấn sâu tại các NHTM. Tác giả kết

hợp quan sát các hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, các nghiệp vụ của bộ

phận KSNB trong các NHTM, mục đích là làm rõ thực trạng quản lý nhà nước

về hệ thống KSNB và các thành phần của hệ thống KSNB trong các NHTM Việt

Nam. Đối tượng trả lời phiếu khảo sát là cán bộ ngân hàng đang làm việc tại các

bộ phận phòng ban nghiệp vụ, bộ phận KTNB, BKS của các NHTM. Người trả

lời phỏng vấn là cán bộ đang tham gia quản lý nhà nước trong ngành ngân hàng;

chuyên gia trong lĩnh vực ngân hàng; Ban giám đốc (BGĐ) tại một số chi nhánh

ngân hàng, lãnh đạo và nhân viên Ban kiểm soát ( BKS) của một số NHTM.

- Phương pháp xử lý dữ liệu: Từ kết quả điều tra, quan sát và phỏng vấn

sâu tác giả đã tổng hợp và sử dụng phần mềm thống kê để phân tích, đánh giá

thực trạng hệ thống KSNB tại các NHTM Việt Nam.

- Nguồn dữ liệu:

+ Nguồn dữ liệu thứ cấp: để hệ thống hóa được cơ sở lý luận về hệ thống

KSNB tại các NHTM Việt Nam, tác giả đã tổng hợp nguồn tài liệu và các nghiên cứu

đã được thực hiện trong nước và quốc tế. Tìm hiểu các báo cáo tổng kết, báo cáo tài

chính (BCTC) đã kiểm toán của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2013-2018 từ

website của NHNN và của các NHTM, từ đó thống kê, tổng hợp các ý kiến kiểm

toán, đọc các báo cáo kiểm toán và BCTC đã kiểm toán so với các qui định hiện

hành để có thông tin về quá trình hoạt động của các NHTM. Nghiên cứu các báo

cáo tổng kết của ngành ngân hàng, các tài liệu của cơ quan Thanh tra, giám sát

NHNN để tổng hợp và đối chiếu với các qui định hiện hành tìm ra những bất cập

trong công tác xây dựng văn bản của ngành ngân hàng c ng như những hạn chế

trong công tác quản lý nhà nước đối với các NHTM.

5

+ Nguồn tài liệu sơ cấp: Để tìm hiểu sâu hơn về hệ thống KSNB tại các

NHTM tác giả đã thực hiện điều tra bằng bảng câu hỏi(phụ lục3) kết hợp với

phỏng vấn đối với 17 NHTM Việt Nam đã niêm yết trên sàn chứng khoán tính

đến thời điểm 31/12/2018. Bảng hỏi được thiết kế thành 2 phần:

Phần I – Thông tin chung về đối tượng được khảo sát

Phần II – Bảng câu hỏi về hệ thống KSNB

* Bảng câu hỏi khảo sát được xây dựng gồm 97 câu hỏi. Trong đó: Môi

trường kiểm soát (51 câu hỏi); Đánh giá rủi ro (11 câu hỏi); Kiểm soát (8 câu

hỏi); Thông tin và truyền thông (19 câu hỏi); Giám sát (8 câu hỏi). Phản hồi

“Hoàn toàn không hiệu lực” thể hiện yếu tố kiểm soát đó không được thực hiện.

Tác giả sử dụng thang đo từ 1 tới 5, trong đó: (mức 1) với ý nghĩa “Hoàn toàn

không hiệu lực”: những nội dung được hỏi không có bất cứ dấu hiệu nào cho

thấy chúng xuất hiện/tồn tại/thực hiện; (mức 2) với ý nghĩa “Không hiệu lực”:

yếu tố kiểm soát được hỏi có xuất hiện nhưng không đủ hoặc không liên tục;

(mức 3): với ý nghĩa “Có thể có hiệu lực”: những nội dung được hỏi về sự xuất

hiện của hoạt động/thủ tục/yếu tố liên quan, có dấu hiệu về việc thực hiện đủ và

liên tục nhưng chưa thuyết phục hoặc cần có những xem xét bổ sung (theo ý kiến

người được hỏi); (mức 4) với ý nghĩa “Khá hiệu lực”: những nội dung được hỏi

xuất hiện, thực hiện đủ, liên tục và đạt kết quả tương đối tốt và 5 với ý nghĩa

“Hoàn toàn có hiệu lực”: những hoạt động/chỉ tiêu/nội dung được hỏi phù hợp,

thực hiện đủ, liên tục và có bằng chứng rõ ràng về kết quả tốt. Việc phản hồi của

người được hỏi từ mức 2 tới mức 5 thể hiện yếu tố kiểm soát đó được thực hiện

hoặc được áp dụng trong ngân hàng.

* Quy mô mẫu và phương pháp chọn mẫu: Phương pháp chọn mẫu ngẫu

nhiên được sử dụng để chọn người lao động để thực hiện thu thập số liệu. Để

tính kích cỡ mẫu, đề tài nghiên cứu đã sử dụng công thức sau: n=Z2p(1-p)e2

Do tính chất p+q =1, vì vậy p.q sẽ max khi p=q=1, nên p.q= 0,25. Ta tính

cỡ mẫu với độ tin cậy là 95% và sai số cho phép là e= 8%. Lúc đó mẫu ta cần

chọn sẽ có kích cỡ mẫu lớn nhất:

n=Z2p(1-p)e2=1,962.0,5(1-0,5)0,082=150

6

Trong đó:

n: cỡ mẫu

Z: giá trị tương ứng của miền thống kê (giá trị ngưỡng của phân phối chuẩn).

Với mức ý nghĩa α = 5%, Z= 1,96

P= 0,5 là tỉ lệ ở mức tối đa

Vậy quy mô mẫu cần đạt được là 150 quan sát. Theo Nguyễn Đình Thọ và

Nguyễn Thị Mai Trang, cỡ mẫu dùng trong phân tích nhân tố tối thiểu phải gấp 4

đến 5 lần số biến quan sát để kết quả điều tra là có ý nghĩa. Tuy nhiên, trong điều

kiện giới hạn điều tra cùng một số yếu tố khác nên tác giả tiến hành điều tra 400

mẫu. Trong quá trình thực hiện khảo sát, số phiếu thu về là 368 và số phiếu hợp

lệ là 354 phiếu, do đó tác giả sử dụng dữ liệu từ 354 phiếu khảo sát này để tiến

hành phân tích.

5. Đóng góp mới về khoa học của luận án

 Luận án phát triển lý luận của KSNB dựa trên Khung COSO cho các

NHTM về hệ thống KSNB trong NHTM, nghiên cứu hệ thống KSNB

trong NHTM dưới góc độ của quản lý nhà nước và quản trị doanh nghiệp

với những đặc thù của ngành ngân hàng.

 Luận án phân tích những rủi ro trọng yếu trong hoạt động kinh doanh

ngân hàng, các nhân tố ảnh hưởng tới xây dựng và vận hành hệ thống

KSNB, những nội dung cơ bản của quản lý nhà nước về hệ thống KSNB

trong các NHTM, từ đó bổ sung cơ sở lý luận cho việc hoàn thiện hệ

thống KSNB trên cơ sở rủi ro trong các NHTM Việt Nam phù hợp với

thông lệ quốc tế.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

 Về mặt lý luận:

+ Luận án khái quát hóa lý luận chung về kiểm soát, KSNB và hệ thống

KSNB trong các NHTM. Phân tích vai trò, mục tiêu, nguyên tắc và thành phần

của hệ thống KSNB trong NHTM.

+ Luận án phân tích những đặc thù hoạt động của ngành ngân hàng, các

nhân tố có ảnh hưởng đến việc thiết kế hệ thống KSNB tại các NHTM có sự

quản lý của nhà nước.

7

+ Luận án nghiên cứu kinh nghiệm về vận dụng hệ thống KSNB của ngân

hàng ở một số nước trên thế giới, từ đó rút ra được một số bài học kinh nghiệm

trong việc thiết kế và vận hành hệ thống KSNB của các NHTM tại Việt Nam.

 Về mặt thực tiễn:

+ Từ nghiên cứu những đặc thù hoạt động của ngành ngân hàng có ảnh

hưởng đến việc thiết kế và vận hành hệ thống KSNB c ng như các nhân tố ảnh

hưởng đến hệ thống KSNB là cơ sở giúp ban lãnh đạo các NHTM có thể điều

chỉnh, bổ sung các văn bản quản lý nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB.

+ Từ đánh giá thực trạng công tác quản lý của nhà nước đối với hệ thống

KSNB trong các NHTM, khảo sát năm thành phần của hệ thống nhằm làm rõ

thực trạng hệ thống KSNB tại các NHTM Việt Nam là thông tin tham khảo cho

các nhà quản lý vĩ mô đưa ra các chính sách quản lý đối với hoạt động của hệ

thống ngân hàng và hoạt động của KSNB trong các NHTM.

+ Các giải pháp được đề xuất nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB tại các

NHTM Việt Nam trên cơ sở rủi ro là thông tin tham khảo giúp ban lãnh đạo các

NHTM, cơ quan quản lý hoàn thiện công tác quản lý và vận hành hệ thống

KSNB nhằm dự báo và kiểm soát các rủi ro trọng yếu ảnh hưởng đến việc đạt

được các mục tiêu của các NHTM phù hợp với thông lệ quốc tế.

7. Kết cấu Luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận án có kết

cấu gồm 4 chương, cụ thể như sau:

Chương 1: Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài

Chương 2: Những vấn đề cơ bản về kiểm soát nội bộ và hệ thống kiểm

soát nội bộ của ngân hàng thương mại

Chương 3: Thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng

thương mại Việt Nam

Chương 4: Giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong các ngân

hàng thương mại Việt Nam