Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh KCN Sóng Thần: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Đinh Thị Nga

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

ĐINH THỊ NGA

KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG

NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM

CHI NHÁNH KCN SÓNG THẦN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính- Ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ KỲ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016

i

TÓM TẮT

Trong môi trƣờng hội nhập, cạnh tranh giữa các ngân hàng ngày càng gay

gắt, để đạt đƣợc tăng trƣởng ổn định bền vững thì Ngân hàng Nông nghiệp và Phát

triển nông thôn Việt Nam nói chung và ban lãnh đạo Agribank Chi nhánh KCN

Sóng Thần nói riêng rất quan tâm tới các biện pháp phòng ngừa, hạn chế rủi ro cần

đƣợc áp dụng trong đó kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng luôn đƣợc ƣu tiên.

Để có thể hiểu về thiết lập, duy trì hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín

dụng, luận văn đã cho thấy rõ các rủi ro tín dụng, nguyên nhân rủi ro tín dụng qua

đó thấy đƣợc mục tiêu, sự cần thiết của KSNB hoạt động tín dụng; trên cơ sở phân

tích các nguyên tắc, các yếu tố cấu thành của hệ thống KSNB hoạt động tín dụng,

các bài học kinh nghiệm của một số NHTM Việt Nam và thông lệ quốc tế

Qua phân tích thực trạng hoạt động tín dụng và KSNB hoạt động tín dụng

dựa trên nguồn số liệu, luận văn đã chỉ ra những nguyên nhân của rủi ro tín dụng do

kiểm tra kiểm soát nội bộ, chỉ ra những mặt đƣợc và mặt còn tồn tại của KSNB hoạt

động tín dụng tại Agribank Chi nhánh KCN Sóng Thần.

Từ những tồn tại, nguyên nhân của KSNB hoạt động tín dụng kết hợp với bài

học kinh nghiệm, định hƣớng phát triển của Agribank Chi nhánh KCN Sóng Thần,

luận văn đƣa ra giải pháp tăng cƣờng KSNB hoạt động tín dụng từ môi trƣờng kiểm

soát, cơ chế thủ tục kiểm soát…. Đề xuất một số kiến nghị đối với Agribank về

chính sách, quy trình, kiểm tra kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng; đối với NHNN

về công tác thanh tra, giám sát.

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên: Đinh Thị Nga

Ngày sinh 12/09/1987

Quê quán: Nam Định

Là học viên cao học khóa XVI (2014-2016) của Trƣờng Đại học Ngân hàng

TP Hồ Chí Minh

Mã số học viên: 020116140140

Tên đề tài: “Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông

nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam Chi nhánh KCN Sóng Thần”

Chuyên ngành: Tài chính- Ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Kỳ

Luận văn này đƣợc thực hiện tại Trƣờng Đại học Ngân hàng TP.Hồ Chí

Minh.

Tôi xin cam đoan luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sĩ

tại bất cứ một trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của

tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc

công bố trƣớc đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích

dẫn đƣợc dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những lời cam đoan của tôi

TP. Hồ Chí Minh, ngày 19 tháng 10 năm 2016

Tác giả

Đinh Thị Nga

iii

LỜI CÁM ƠN

Để thực hiện và hoàn thành đƣợc luận văn thạc sĩ của mình, tôi xin chân

thành gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới TS. Trần Thị Kỳ, Cô đã nhiệt tình hƣớng dẫn,

tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ và động viên tôi trong quá trình thực hiện luận văn.

Đồng thời tôi xin gửi lời cảm ơn tới các thầy, cô giáo đã tham gia dạy và góp ý

chỉnh sửa đề cƣơng luận văn để tôi hoàn thành tốt.

Tôi xin cám ơn tới Ban lãnh đạo cùng các anh, chị, em đồng nghiệp tại

Agribank Chi nhánh KCN Sóng Thần đã hỗ trợ tôi về tài liệu, số liệu để nghiên cứu

và dành thời gian để cho tôi ý kiến đối với phiếu khảo sát.

Tôi cũng xin cám ơn gia đình và bạn bè đã luôn động viên, hỗ trợ tôi những

lúc khó khăn để tôi hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn!

Đinh Thị Nga

iv

MỤC LỤC

TÓM TẮT............................................................................................................... i

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... ii

LỜI CÁM ƠN......................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... vii

DANH MỤC HÌNH ............................................................................................. viii

CHƢƠNG I: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG

TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .............................................. 7

1.1 TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG NHTM...................................................... 7

1.1.1 Khái niệm về tín dụng ngân hàng........................................................... 7

1.1.2 Các đặc trƣng của tín dụng..................................................................... 7

1.1.3 Phân loại tín dụng ngân hàng ................................................................. 9

1.1.4 Rủi ro tín dụng........................................................................................ 9

1.2 Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại NHTM ...................................... 12

1.2.1 Khái niệm về kiểm soát nội bộ............................................................... 12

1.2.2 Mục tiêu của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng ................................ 13

1.2.3 Các yếu tố cấu thành kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng.................... 14

1.2.4 Nguyên tắc kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng ................................... 19

1.2.5 Nội dung của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng ......... 19

1.2.6 Sự cần thiết của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng............................ 22

1.3 Những kinh nghiệm và bài học về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động

tín dụng ............................................................................................................... 23

1.3.1 Kinh nghiệm KSNB hoạt động tín dụng tại một số NHTM................... 23

1.3.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Agribank Chi nhánh KCN Sóng Thần. 26

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1....................................................................................... 30

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN

DỤNG TẠI AGRIBANK CHI NHÁNH KCN SÓNG THẦN ........................... 32

2.1 Giới thiệu về Agribank KCN Sóng Thần .................................................. 32

v

2.1.1 Sự hình thành và phát triển của Agribank KCN Sóng thần ................... 32

2.1.2 Cơ cấu tổ chức quản lý của Agribank KCN Sóng thần......................... 33

2.1.3 Hoạt động kinh doanh chủ yếu của Agribank KCN Sóng thần ............. 33

2.1.4 Khái quát kết quả hoạt động kinh doanh năm 2013-2015...................... 34

2.2 Thực trạng kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Agribank KCN Sóng

Thần .................................................................................................................... 35

2.2.1 Thực trạng hoạt động tín dụng và rủi ro tín dụng tại Agribank KCN Sóng

Thần ................................................................................................................. 35

2.2.2 Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Agribank KCN Sóng Thần .... 41

2.2.3 Khảo sát thực tế kiểm soát nội bộ tại Agribank Chi nhánh KCN Sóng

Thần. ................................................................................................................ 55

2.2.4 Đánh giá về kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Agribank Chi nhánh

KCN Sóng Thần .............................................................................................. 61

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2....................................................................................... 68

CHƢƠNG 3 :GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN KIỂM

SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI AGRIBANK CN KCN SÓNG

THẦN ...................................................................................................................... 69

3.1 Định hƣớng phát triển của Agribank Chi nhánh KCN Sóng Thần........ 69

3.2 Định hƣớng phát triển hoạt động tín dụng của Chi nhánh ..................... 70

3.3 Giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện kiểm soát nội bộ hoạt động tín

dụng tại Agribank Chi nhánh KCN Sóng Thần ............................................. 71

3.3.1 Căn cứ đề xuất giải pháp và kiến nghị ................................................... 71

3.3.2 Giải pháp hoàn thiện KSNB hoạt động tín dụng.................................... 71

3.3.3 Một số kiến nghị........................................................................................ 76

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3....................................................................................... 80

KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................. 81

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Agribank: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam

BIDV: Ngân hàng Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam

BĐH: Ban điều hành

CN: Chi nhánh

CNTT: Công nghệ thông tin

HĐQT: Hội đồng quản trị

HĐTD: Hợp đồng tín dụng

KCN: Khu công nghiệp

KSNB: Kiểm soát nội bộ

KTKSNB: Kiểm tra kiểm soát nội bộ

KTNB: Kiểm toán nội bộ

NHNN: Ngân hàng nhà nƣớc Việt Nam

NHNo: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam

NHTM: Ngân hàng thƣơng mại

PGD: Phòng giao dịch

TCTD: Tổ chức tín dụng

TMCP: Thƣơng mại cổ phần

TSC: Trụ sở chính

SXKD: Sản xuất kinh doanh

VCB: Ngân hàng Ngoại thƣơng Việt Nam

Vietinbank: Ngân hàng Công thƣơng Việt Nam

XLRR: Xử lý rủi ro

XHTDNB: Xếp hạng tín dụng nội bộ

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2. 1 Một số chỉ tiêu trong hoạt động kinh doanh giai đoạn 2013 – 2015........34

Bảng 2. 2 Số lƣợng khách hàng vay và số lƣợng cán bộ tín dụng............................36

Bảng 2. 3 Bảng cơ cấu dƣ nợ theo ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh tại Chi nhánh

Agribank KCN Sóng Thần........................................................................................36

Bảng 2. 4 Dƣ nợ theo khách hàng.............................................................................37

Bảng 2. 5 Tỉ trọng dƣ nợ theo thời hạn giai đoạn 2013 – 2015 ................................38

Bảng 2. 6 Doanh số cho vay của Chi nhánh năm 2013 - 2015 .................................38

Bảng 2. 7 Số liệu về dự nợ cho vay nền kinh tế 2013 – 2015...................................39

Bảng 2. 8 Các cuộc thanh tra của NHNN năm 2013-2015.......................................52

Bảng 2. 9 Các cuộc tự kiểm tra các năm 2013-2015 ................................................52

Bảng 2. 10 Các vụ vi phạm đạo đức tại Chi nhánh năm 2013-2015 ........................54

Bảng 2. 11 Bảng kết quả khảo sát về yếu tố đánh giá rủi ro.....................................57

Bảng 2. 12 Kết quả khảo sát về cơ chế kiểm soát.....................................................58

Bảng 2.13 Kết quả khảo sát về hoạt động giám sát .............................. 59

Bảng 2.14 Kết quả khảo sát về thông tin và truyền thông ....................................... 60

Bảng 2.15 Cơ cấu cán bộ tín dụng tại Chi nhánh Sóng Thần năm 2015 ................. 64

viii

DANH MỤC HÌNH

Hình 2. 1 Cơ cấu tổ chức của Agribank chi nhánh KCN Sóng Thần .......................33

Hình 2. 2 Cơ cấu tổ chức hoạt động tín dụng tại Agribank CN KCN Sóng Thần....41

Hình 2. 3 Các bƣớc thực hiện quy trình tín dụng......................................................45

Hình 2. 4 Quy trình xét duyệt tín dụng tại Agribank ................................................46

Hình 2. 5 Mô hình kiểm tra kiểm soát tại Chi nhánh................................................51

1

MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Với hệ thống ngân hàng hiện đang có mặt tại Việt Nam bao gồm cả ngân

hàng thƣơng mại quốc doanh, ngân hàng thƣơng mại cổ phần, chi nhánh ngân hàng

nƣớc ngoài tại Việt Nam, ngân hàng 100% vốn nƣớc ngoài, đặc biệt sự phát triển

nóng của các ngân hàng TMCP trong thời gian vừa qua đang là bài toán thách thức

đối với quản trị ngân hàng. Sức ép tăng vốn điều lệ, tăng trƣởng mạnh về tổng tài

sản, sự tăng trƣởng nhanh về tín dụng, nợ xấu tăng cao, sự mở rộng mạng lƣới chi

nhánh, phòng giao dịch...dẫn tới việc sáp nhập, hợp nhất giữa các ngân hàng vừa

qua là những vấn đề cần giải quyết trong quản trị ngân hàng. Hơn nữa hội nhập

quốc tế đòi hỏi các ngân hàng phải quản trị theo thông lệ quốc tế, vì vậy kiểm soát

nội bộ trong hoạt động của ngân hàng có vai trò rất quan trọng. Ủy ban Basel về

giám sát ngân hàng đã tổ chức các cuộc nghiên cứu, khảo sát và kết quả chỉ ra rằng

những tổn thất, đổ vỡ trong hoạt động ngân hàng chủ yếu xuất phát từ việc ngân

hàng không duy trì đƣợc hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả để ngăn chặn hoặc phát

hiện sớm các rủi ro.

Cũng chính vì tầm quan trọng của hệ thống kiểm soát nội bộ mà COSO - một

ủy ban thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kỳ về việc chống gian lận trong báo cáo tài

chính (Nationnal Commission on Financial Reporting, hay còn đƣợc gọi là

Treadway Commis-sion) đã ra đời và ban hành Khuôn khổ về hệ thống hệ thống

kiểm soát nội bộ năm 1992, cập nhật phiên bản mới năm 2013 đã tạo nên một khởi

đầu về chuẩn mực kiểm soát nội bộ trên toàn thế giới.

2. Tính cấp thiết của đề tài

Ngân hàng thƣơng mại là một loại hình doanh nghiệp đặc biệt, hoạt động

kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ, tín dụng, thanh toán, liên quan đến toàn bộ nền

kinh tế. Vì vậy, có rất nhiều rủi ro, trong đó rủi ro tín dụng là dễ xảy ra nhất trong

hoạt động ngân hàng. Nguyên nhân của thực trạng đó là do chủ quan từ phía ngân

hàng (năng lực, tổ chức hoạt động kinh doanh…) và khách hàng (với những hành vi

2

lừa đảo để vay vốn ngân hàng ngày càng xuất hiện với những hình thức tinh vi hơn;

kinh doanh thua lỗ; do thay đổi chính sách; tình trạng đầu tƣ vốn vào những dự án

hiệu quả kinh tế thấp...) hoặc do khách quan nhƣ thiên tai, dịch bệnh…Trƣớc những

rủi ro và thách thức có liên quan chặt chẽ tới chất lƣợng tín dụng, các ngân hàng

thƣơng mại không thể né tránh đƣợc mà phải đối mặt và tự tìm cho mình những giải

pháp thiết thực phù hợp trong đó biện pháp rất quan trọng cần có là nâng cao chất

lƣợng kiểm soát nội bộ tín dụng để hạn chế những rủi ro, tăng quy mô và chất lƣợng

tín dụng, đảm bảo hoạt động kinh doanh có hiệu quả. Trên thực tế tại các ngân hàng

thƣơng mại nói chung và Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Chi

nhánh KCN Sóng thần đƣợc đặt tại Thị xã Dĩ An, Bình Dƣơng (nơi đƣợc coi là trái

tim công nghiệp của tỉnh, luôn có mức tăng trƣởng tín dụng cao) cũng đang tăng

cƣờng hệ thống kiểm soát nội bộ tuy nhiên chƣa có hoàn thiện, vì vậy có những

khiếm khuyết đã tạo kẽ hở cho các sai phạm về nghiệp vụ và đạo đức của những

ngƣời làm công tác tín dụng và không tạo sự cảnh báo kịp thời về các khoản tín

dụng có vấn đề... Từ thực trạng đó tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Kiểm soát nội bộ

hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam

Chi nhánh KCN Sóng Thần”.

3. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu tổng quát:

Phân tích, đánh giá thực trạng kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại

Agribank Chi nhánh KCN Sóng Thần và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác

kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng.

Mục tiêu cụ thể:

- Hệ thống hóa các lý luận về tín dụng, rủi ro tín dụng và kiểm soát nội bộ hoạt

động tín dụng.

- Phân tích thực trạng hoạt động tín dụng tại Agribank Chi nhánh KCN Sóng

Thần năm 2013 - 2015, rủi ro tín dụng đã, đang và có nguy cơ xảy ra tại Chi nhánh,

nguyên nhân của rủi ro xuất phát từ kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng.