Kiểm nghiệm và khảo nghiệm vaccine cúm gia cầm ngoại nhập

i

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i

--------------

®µo yÕn khanh

KiÓm nghiÖm vµ kh¶o nghiÖm

vaccine Cóm gia cÇm ngo¹i nhËp

LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh : Thó y

M· sè : 60.62.50

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. t« long thµnh

PGS.TS.Tr−¬ng Quang

Hµ néi - 2005

ii

Lêi cam ®oan

- T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n

lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.

- T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n

nµy ®· ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n nµy ®· ®−îc chØ

râ nguån gèc.

T¸c gi¶

§µo YÕn Khanh

Lêi c¶m ¬n

iii

T¸c gi¶ luËn v¨n xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi:

- TS. T« Long Thµnh, PGS. TS. Tr−¬ng Quang, nh÷ng ng−êi h−íng dÉn

khoa häc trùc tiÕp ®· ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quan träng tõ nh÷ng b−íc nghiªn

cøu ban ®Çu ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn viÕt luËn v¨n.

-PGS. TS. Hoµng §¹o PhÊn, gi¸m ®èc Trung t©m KiÓm nghiÖm Thuèc

Thó y Trung −¬ng I vµ c¸c ®ång nghiÖp ®· gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc

hiÖn ®Ò tµi.

-PGS. TS. Tr−¬ng V¨n Dung, ViÖn Tr−ëng ViÖn Thó y Quèc gia vµ ban

l·nh ®¹o ViÖn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i trong qu¸ tr×nh lµm ®Ò tµi.

- Ban l·nh ®¹o Trung t©m ChÈn ®o¸n Thó y Trung −¬ng – Côc Thó y ®·

t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i trong thêi gian thùc tËp.

- TËp thÓ c¸c thÇy c« gi¸o Khoa Ch¨n nu«i Thó y, ®Æc biÖt c¸c thÇy c«

trong bé m«n Vi sinh vËt – TruyÒn nhiÔm – BÖnh lý – Tr−êng §¹i häc N«ng

nghiÖp I – Hµ Néi ®· trùc tiÕp ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quý b¸u cho t¸c gi¶

hoµn thµnh luËn v¨n nµy.

- C¶m ¬n c¸c nhµ khoa häc trong ngµnh, c¸c ®ång nghiÖp, b¹n bÌ vµ

ng−êi th©n ®· ®éng viªn gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c vµ häc tËp.

T¸c gi¶

§µo YÕn Khanh

iv

Môc lôc

Lêi cam ®oan ...................................................................................................i

Lêi c¶m ¬n....................................................................................................... ii

Môc lôc ........................................................................................................... iii

Danh môc b¶ng.............................................................................................. vi

Danh môc h×nh.............................................................................................................viii

1. Më ®Çu.......................................................................................................... 1

1.1. §Æt vÊn ®Ò................................................................................................... 1

1.2. Môc tiªu nghiªn cøu................................................................................... 3

1.3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi ................................................... 3

2. Tæng quan tµi liÖu........................................................................................ 4

2.1. Giíi thiÖu chung vÒ bÖnh Cóm gµ .............................................................. 4

2.1.1. LÞch sö bÖnh Cóm gia cÇm..................................................................... 4

2.1.2. BÖnh Cóm gia cÇm ë thÕ giíi vµ ch©u ¸ .................................................. 5

2.1.3. Tãm t¾t t×nh h×nh bÖnh Cóm gia cÇm ë ViÖt Nam .................................. 6

2.2. Virus häc BÖnh Cóm gia cÇm..................................................................... 9

2.1.1. CÊu tróc chung cña virus......................................................................... 9

2.2.2. TÝnh ®a d¹ng kh¸ng nguyªn .................................................................. 10

2.2.3. Søc ®Ò kh¸ng cña virus.......................................................................... 11

2.2.4. §éc lùc cña virus................................................................................... 11

2.2.5. Nu«i cÊy vµ l−u gi÷ virus Cóm gµ......................................................... 13

2.3. DÞch tÔ häc bÖnh Cóm ë loµi chim........................................................... 13

2.3.1. §éng vËt c¶m nhiÔm ............................................................................. 13

2.3.2. §éng vËt mang virus ............................................................................. 14

2.3.3. Sù truyÒn l©y.......................................................................................... 15

2.4. MiÔn dÞch chèng bÖnh cña gia cÇm.......................................................... 16

v

2.4.1. MiÔn dÞch tù nhiªn: ............................................................................... 16

2.4.2. MiÔn dÞch ®Æc hiÖu................................................................................ 17

2.5. T×nh h×nh sö dông vaccine trªn thÕ giíi vµ khuyÕn c¸o cña tæ chøc dÞch tÔ

thÕ giíi............................................................................................................. 20

2.5.1. C¸c lo¹i vaccine phßng bÖnh hiÖn nay .................................................. 20

2.5.2. Yªu cÇu cÇn ®¹t ®−îc ®èi víi vaccine phßng bÖnh Cóm gµ.................. 23

2.5.3. T×nh h×nh sö dông vaccine Cóm gia cÇm trªn thÕ giíi.......................... 24

2.5.4. KhuyÕn c¸o cña OIE vÒ viÖc sö dông vaccine phßng chèng Cóm gia

cÇm .................................................................................................................. 25

2.6. C¸c ph−¬ng ph¸p xÐt nghiÖm................................................................... 27

2.6.1. ChÈn ®o¸n huyÕt thanh häc ................................................................... 27

2.6.2. ChÈn ®o¸n vi- rót häc ............................................................................ 28

3. Néi dung - nguyªn liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................ 30

3.1. Néi dung................................................................................................... 30

3.1.1. KiÓm nghiÖm vaccine Cóm gia cÇm ngo¹i nhËp................................... 30

3.1.2. Kh¶o nghiÖm vaccine Cóm gia cÇm H5N2 ngo¹i nhËp ........................ 30

3.2. Nguyªn liÖu .............................................................................................. 30

3.2.1. §éng vËt thÝ nghiÖm.............................................................................. 30

3.2.2. Vaccine.................................................................................................. 31

3.2.3. C¸c trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt........................................................ 31

3.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .......................................................................... 31

3.3.1. KiÓm nghiÖm vaccine............................................................................ 31

3.3.2. Thö nghiÖm vaccine .............................................................................. 33

3.3.3. Ph¶n øng HI........................................................................................... 35

3.3.4. LÊy vµ b¶o qu¶n mÉu bÖnh phÈm.......................................................... 38

3.3.5. Ph©n lËp virus trªn ph«i gµ .................................................................... 38

3.3.6. Ph¶n øng RT - PCR ............................................................................... 39

vi

3.3.7. X¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña vaccine ®Õn thÓ träng gµ b»ng ph−¬ng ph¸p

c©n träng l−îng gµ........................................................................................... 43

3.3.8. TÝnh tû lÖ chÕt- Tû lÖ chÕt bÖnh............................................................. 43

3.3.9. TÝnh tû lÖ ®Î........................................................................................... 43

2.3.10. Xö lý sè liÖu ........................................................................................ 43

4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn ............................................................. 44

4.1. KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm vaccine .................................................................. 44

4.1.1. ChØ tiªu thuÇn khiÕt ............................................................................... 44

4.1.2. ChØ tiªu an toµn...................................................................................... 46

4.1.3. ChØ tiªu hiÖu lùc .................................................................................... 47

4.2. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm vaccine .................................................................. 56

4.2.1. ¶nh h−ëng cña vaccine Cóm gµ tíi mét sè chØ tiªu sinh lý cña gµ ®Î

trøng th−¬ng phÈm. ......................................................................................... 57

4.3.2. Gi¸m s¸t sù c¶m nhiÔm vµ sù l−u hµnh cña virus Cóm gµ chñng H5N1

trªn ®µn gµ kh¶o nghiÖm vaccine Cóm gµ H5N2............................................ 50

4.3.3. BiÕn ®æi hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh (GMT) kh¸ng kh¸ng nguyªn H5

ë gµ ®−îc tiªm vaccine Cóm gµ H5N2............................................................ 55

4.3.3.1. BiÕn ®æi hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh (GMT) kh¸ng kh¸ng nguyªn

H5 ë gµ ®−îc tiªm vaccine H5N2 cña Trung Quèc ........................................ 55

4.3.3.2. BiÕn ®æi hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh (GMT) kh¸ng kh¸ng nguyªn

H5 ë gµ ®−îc tiªm vaccine Cóm H5N2 cña Hµ Lan ......Error! Bookmark not

defined.

4.3.4. §¸p øng miÔn dÞch ë ®µn gµ ®−îc tiªm vaccine Cóm H5N2 t¹i c¸c thêi

®iÓm 3, 4, 6, 8, 14, 16 tuÇn sau khi tiªm vaccine lÇn 1. .................................. 59

5. KÕt luËn ..................................................................................................... 73

vii

B¶ng c¸c ch÷ viÕt t¾t trong luËn v¨n

AI Avian Influenza

FAO Food and Agriculture Organization of the United

GMT Geometric Mean Titer

HA Haemgglutination Assay

HI Haemgglutination Inhibition Assay

HPAI Highly Pathogenic Avian Influenza

OIE Office International des Epizooties

PCR Polymerase Chain Reaction

RNA Ribonucleic acid

viii

Danh môc b¶ng

B¶ng 4.1: KÕt qu¶ kiÓm tra chØ tiªu thuÇn khiÕt cña vaccine cóm gµ Hµ Lan vµ

vaccine cóm gµ Trung Quèc............................................................................ 45

B¶ng 4.2: KÕt qu¶ kiÓm tra chØ tiªu an toµn cña vaccine ................................ 46

B¶ng 4.3: KÕt qu¶ kiÓm tra chØ tiªu hiÖu lùc cña vaccine cóm gµ cña Trung

Quèc vµ vaccine cóm gµ cña Hµ Lan .............................................................. 55

B¶ng 4.4: KÕt qu¶ theo dâi gµ kh¶o nghiÖm vaccine cóm gµ cña Hµ Lan vµ

vaccine cóm gµ cña Trung Quèc ..................................................................... 58

B¶ng 4.5: Träng l−îng trung b×nh cña gµ kh¶o nghiÖm vaccine cóm gµ cña Hµ

Lan vµ vaccine cóm gµ cña Trung Quèc ......................................................... 59

B¶ng 4.6: Tû lÖ ®Î cña gµ kh¶o nghiÖm vaccine cóm gµ cña Hµ Lan vµ vaccine

cóm gµ cña Trung Quèc .................................................................................. 60

B¶ng 4.7: Gi¸m s¸t sù c¶m nhiÔm vµ sù l−u hµnh cña virus Cóm H5N1 trªn

®µn gµ kh¶o nghiÖm vaccine v« ho¹t H5N2.................................................... 54

B¶ng 4.8: BiÕn ®æi hiÖu gi¸ HI trung b×nh ë gµ ®−îc tiªm vaccine cóm H5N2

cña Trung Quèc............................................................................................... 56

B¶ng 4.9: BiÕn ®æi hiÖu gi¸ HI trung b×nh ë gµ ®−îc tiªm vaccine cóm H5N2

cu¶ Hµ Lan ......................................................Error! Bookmark not defined.

B¶ng 4.10: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng kh¸ng nguyªn H5 ë gµ thêi ®iÓm 3 tuÇn

sau tiªm vaccine lÇn thø nhÊt .......................................................................... 60

B¶ng 4.13: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng kh¸ng nguyªn H5 ë gµ thêi ®iÓm 8 tuÇn

sau tiªm vaccine lÇn thø nhÊt .......................................................................... 67

B¶ng 4.14: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ kh¸ng kh¸ng nguyªn H5 ë gµ thêi ®iÓm 14

tuÇn sau tiªm vaccine lÇn thø nhÊt .................................................................. 69

ix

Danh môc h×nh

H×nh 4.1: DiÔn biÕn tû lÖ ®Î cña ®µn gµ thÝ nghiÖm.......Error! Bookmark not

defined.

H×nh 4.2: BiÕn ®æi hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh kh¸ng kh¸ng nguyªn H5 ë

gµ ®−îc tiªm vaccine Trung Quèc...................Error! Bookmark not defined.

H×nh 4.3: BiÕn ®æi hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh kh¸ng kh¸ng nguyªn H5 ë

gµ ®−îc tiªm vaccine Cóm gµ Hµ Lan............................................................. 57

H×nh 4.4: BiÕn ®æi hµm l−îng kh¸ng thÓ trung b×nh kh¸ng kh¸ng nguyªn H5

ë hai ®µn gµ ®−îc tiªm vaccine Cóm Hµ Lan vµ vaccine Cóm Trung Quèc.. 58

H×nh 4.5: HiÑu gi¸ kh¸ng thÓ ë gµ ®−îc tiªm vaccine t¹i thêi ®iÓm 3 tuÇn sau

tiªm lÇn thø nhÊt.............................................................................................. 61

H×nh 4.6: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ ë gµ t¹i thêi ®iÓm 4 tuÇn sau khi tiªm lÇn thø

nhÊt .................................................................................................................. 63

H×nh 4.7: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ cña ®µn gµ- Thêi ®iÓm 6 tuÇn sau tiªm chñng

lÇn 1 ................................................................................................................. 66

H×nh 4.8: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ cña gµ t¹i thêi ®iÓm 8 tuÇn sau khi tiªm vaccine

lÇn thø nhÊt...................................................................................................... 68

H×nh 4.9: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ cña gµ t¹i thêi ®iÓm 14 tuÇn sau lÇn tiªm vaccine

thø nhÊt............................................................................................................ 70

H×nh 4.10: HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ cña gµ ®−îc tiªm vaccine t¹i thêi ®iÓm 16

tuÇn sau lÇn tiªm thø 1 .................................................................................... 72