Khoa học công dân

V KIGN NH A KHOH HOC

vKHOA HOC €OI\G DAIV

Khoa hQC cOng dSn (KHCD) diTorc hilu la

ho9t dOng khoa hgc va c6ng nghe (KH&CN)

ma tham gia vao do la cac nha khoa hpc

nghifp dir. Qua thirc tiin nghign cii'u t^i tmh

Ha Nam, tac gia cho r^ng, chiing ta cSn co

nhifng nhin nhSn dung va diy du hdn ve vj

trf, vai tro cua l^c liri^ng KHCD, ddng thdi cd

nhifng chmh sach phu hdp d^ phat trien ldc

Iddng nay, phgc vg cho phat triln KH&CN

cung nhd kinh t@'- xa h6i cr dja phddng.

K HCD {tieng Anh la citizen science, crowd

science, civic science, hay networked science)

la hoat ddng KH&CN dupc thuc hien m6t phan

hoac toan bp hd\ cac nha khoa hpc nghiep du,

khong chuyen. Mpt each ddn gian, c6 the hieu KHCD la "su

tham gia cCia cong chung trong hoat dpng KH&CN".

Theo danh gia chung, li/c lupng KHCD da trd thanh mpt

phan trong cpng dong KH&CN vdi vai tro rat quan trpng the

hien d chd: hp la nhQng ngudi thu thap thong tin, sUu tam,

phan tich va h§ thong hoa dQ li§u phuc vy qua trinh nghien

cdu va Qng dyng KH&CN; la nhOng ngudi hoan thien cac

c6ng nghg dang trien khai tgi dja phUdng; true tiep kiem tra

ket qu^ cCia cac nha nghien cQu. Oieu quan trong la, hp

tu nguy§n dbng gdp cdng sdc, kinh phi vao thuc hien cac

nhiem vy KH&CN; langudidexuatvatacdong vaohau het

cac dng dyng KH&CN d cac dia phUdng. 6 mpt khia canh

nao do, hp la lUc lUdng KH&CN chinh quyet dinh nang luc

not sinh cua dia phUdng dd, vi ho phan anh nhu cau cong

nghe thi/c te tgi dia phUdng va cung la luc IUdng hap thu

cdng ngh§.

Thdc tiin tai tinh Ha Nam

TU n5m 2010 den nay, trong qua trinh trien khai ChUdng

trinh "BSo t6n va phat trien cac mat hang ndi tieng tinh Ha

Nam" v^ ChUdng trinh "Lfng dyng KH&CN phat then mat

hang chii lye tinh Ha Nam", chung tdi nhan thay day la luc

Iddng d$c bi^t, cd Snh hddng r^t Idn den qua trinh nghien

ciJfu khoa hpc va phat triln cdng nghe 6 dia phUdng, vi vay

cdn dddc nghien cQu va c6 chinh sach phii hdp de phat

triln, khai thSc cic the mgnh nh^m thu hut hp tham gia ngay

cdng nhilu vdo cdc hogt ddng KH&CN tgi dja phUdng.

NGUYEN MANH TIEN 5d KHSLCN tfnh Ha rJan

ChUdng trinh "Bao ton va phat trien cac mat hang noi

tieng tinh Ha Nam" gdm 12 dy an {chuoi ngiJ Dai Hoang;

banh da nem lang Cheu; ga mong Tien Phong; ca troi Ba

Sao; rau sdng vung niji huy§n Thanh Liem va Kim Bang; ca

kho xa Nhan Hau; rifdu lang Vooc; gom son Quyet Thanh;

trong Dpi Tam; banh cuon cha Pliu Ly; hiidng den DQc Ban;

det lya xa Nha Xa); ChUdng trinh "Lfng dung KH&CN phat

trien san pham chu lye t?nh Ha Nam" gom 4 dy an (phyc

trang 8 gidng lua thuan ehu ldc cua tfnh; nha may ximang

But Sdn day chuyen 2; be tdng dy dng ldc; gach sieu nhe).

Qua nghien cdu 2 ehUdng trinh nay, chung toi nhan thay,

lye lypng KHCD tai t?nh Ha Nam cd sd phat trien ck v^

so lypng va chat lupng. l^e sd lUcSng, tgi mdi thdi diem bSt

ky, lye lypng KHCD luon chiem ddng dao nhat, tiep den la

ngudi lam cong tac phat then va chuyen giao eong nghe

chuyen nghiep va cuo'i cung la cac chuyen gia, nha nghien

cu'u. Vi du trong Dy an "Chudi ngy Dai Hoang", sy phat

triln so lydng thanh vien trong eae giai dogn phat trien eua

sdn pham dupc mieu td trong do thi sau:

'^^k—~Mm\\ *

Trong giai doan bao ton {tim gen chudi ngy co chat

lypng nguyen thijy, td dd dp dung 2 hinh thdc bdo ton dd

Id bdo ton tai Vien Di truyen ndng nghiep va bdo ton tai

cho) cua Dd dn chuoi ngy Dgi Hodng, sd IUdng ban dau chi

gom 32 ngudi. Den giai doan phdt then {nhan rdng md hinh

trong ra khodng 70 ha), so lupng ngydi tham gia da tang

len 450 ngudi, tQc la da tang hdn 14 lan Giai doan thuong

mai hda san pham (san xuat kinh doanh san pham) da thu

hut 630 ngydi tham gia. Giai doan doi mdi cdng nghe (trudc

kia chuoi ngy dddc thyc hien nhan giong bdng each tach tU

cay me, nay Id bdng phUPng phdp nudi cay md nhiim phyc

trdng cay cd chat lupng cao de tiep tyc nhan rong) da thu

hilt 670 ngudi tham gia. Cudi ciing Id giai doan phdt triln

cong nghe (hien nay da trong dUdc 100 ha vijng d§m) da

thu hut 1.500 ngydi tham gia.

S I 17 nam 2014 . TapcH_KH0AHOf 31

CONG NGHE VIET N)W