Khảo sát kĩ năng liên kết câu trong đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản của học sinh tiểu học ở một số trường trên địa bàn quận thanh khê - tp đà nẵng.

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG

KHOA GD TIỂU HỌC - MẦM NON

*****

Đề tài:

KHẢO SÁT KĨ NĂNG LIÊN KẾT CÂU TRONG ĐOẠN VĂN

VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN TRONG VĂN BẢN CỦA HỌC

SINH TIỂU HỌC Ở MỘT SỐ TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN

QUẬN THANH KHÊ - TP ĐÀ NẴNG

Giáo viên hướng dẫn : ThS. BÙI THỊ THANH

Sinh viên thực hiện : THÂN THỊ THU THÚY

Lớp : 09STH2

Đà Nẵng, tháng 5/2013

Lời cảm ơn

Em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo Bùi Thị Thanh – cán

bộ giảng dạy khoa Giáo dục Tiểu học – Mầm non, trường Đại học Sư Phạm, Đại

học Đà Nẵng đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt quá trình nghiên cứu

và hoàn thành khóa luận.

Em xin trân trọng cảm ơn Ban chủ nhiệm, các thầy cô giáo khoa Giáo dục

Tiểu học – Mầm non cùng tất cả bạn bè đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho em hoàn

thành khóa luận.

Em rất cảm ơn các thầy cô giáo và học sinh ở một số trường tiểu học trên

địa bàn quận Thanh Khê - thành phố Đà Nẵng: trường TH Trần Cao Vân, trường

TH Hàm Nghi, trường TH Hoa Lư, trường TH Huỳnh Ngọc Huệ đã giúp em có

nguồn tư liệu thực tế trong quá trình nghiên cứu, thực hiện khóa luận.

Do bước đầu làm quen với việc nghiên cứu đề tài khoa học, kiến thức,

trình độ chuyên môn, kinh nghiệm còn hạn chế, thời gian thực hiện ngắn, việc

thu thập tư liệu gặp nhiều khó khăn nên mặc dù đã có nhiều cố gắng, khóa luận

khó tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp

quý báu của các thầy cô và các bạn để khóa luận được hoàn thiện hơn.

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2013

Sinh viên

Thân Thị Thu Thúy

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................... 1

2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................ 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................... 3

3.1. Mục đích nghiên cứu............................................................................ 3

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................ 4

4.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................... 4

4.2. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................. 4

5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 4

6. Đóng góp của đề tài .................................................................................... 5

7. Cấu trúc của đề tài ...................................................................................... 5

PHẦN NỘI DUNG ....................................................................................... 6

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN ........................................................................ 6

1.1. Khái niệm đoạn văn và đặc trưng cơ bản của đoạn văn .............................. 6

1.1.1. Khái niệm về đoạn văn ...................................................................... 6

1.1.2. Đặc trưng cơ bản của đoạn văn .......................................................... 6

1.1.3. Cấu trúc của đoạn văn và dạy học Tập làm văn................................... 7

1.1.4. Một số yêu cầu khi viết đoạn văn ....................................................... 7

1.1.5. Các lỗi trong đoạn văn....................................................................... 8

1.1.5.1. Lỗi nội dung ............................................................................... 8

1.1.5.2. Lỗi hình thức .............................................................................. 8

1.2. Lý thuyết chung về văn bản...................................................................... 9

1.2.1. Khái niệm về văn bản ........................................................................ 9

1.2.2. Đặc trưng của văn bản ..................................................................... 10

1.2.3. Bố cục của văn bản.......................................................................... 10

1.2.4. Tính thống nhất của văn bản và việc dạy học Tập làm văn ................ 11

1.2.5. Các lỗi về cấu tạo văn bản ............................................................... 11

1.2.5.1. Lỗi không tách đoạn.................................................................. 12

1.2.5.2. Lỗi tách đoạn tùy ý, ngẫu hứng.................................................. 12

1.2.5.3. Lỗi không chuyển đoạn, liên kết đoạn........................................ 12

1.3. Khái niệm về sự liên kết câu trong đoạn và liên kết đoạn trong văn bản.... 12

1.3.1. Liên kết câu trong đoạn văn ............................................................. 12

1.3.1.1. Liên kết nội dung ...................................................................... 12

1.3.1.2. Liên kết hình thức ..................................................................... 13

1.3.2. Các phương tiện và phương thức liên kết câu trong đoạn văn ............ 13

1.3.2.1. Phương thức lặp (phép lặp)........................................................ 13

1.3.2.2. Phương thức liên tưởng ............................................................. 13

1.3.2.3. Phương thức thế........................................................................ 14

1.3.2.4. Phương thức nối........................................................................ 14

1.3.2.5. Phương thức dùng câu hỏi......................................................... 15

1.3.3. Liên kết đoạn văn trong văn bản....................................................... 15

1.3.4. Các phương tiện liên kết đoạn văn trong văn bản .............................. 15

1.4. Nội dung dạy học các phương tiện liên kết câu trong phân môn LTVC..... 16

1.5. Nhiệm vụ của môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập làm văn nói

riêng ............................................................................................................ 16

1.5.1. Nhiệm vụ của môn Tiếng Việt ......................................................... 16

1.5.2. Nhiệm vụ của phân môn Tập làm văn............................................... 16

1.6. Đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học.............................................. 17

1.6.1. Tư duy............................................................................................ 17

1.6.2. Trí nhớ và sự phát triển nhận thức của học sinh Tiểu học .................. 17

Chương 2. THỐNG KÊ, PHÂN LOẠI CÁC LỖI LIÊN KẾT CÂU TRONG

ĐOẠN VĂN VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN TRONG VĂN BẢN CỦA HỌC

SINH TIỂU HỌC Ở MỘT SỐ TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN THANH

KHÊ - TP ĐÀ NẴNG.................................................................................. 19

2.1. Mục đích khảo sát.................................................................................. 19

2.2. Địa bàn khảo sát .................................................................................... 19

2.3. Tiêu chí phân loại lỗi liên kết câu trong đoạn và liên kết đoạn trong văn bản... 19

2.4. Kết quả khảo sát .................................................................................... 20

2.4.1. Bảng thống kê, phân loại các lỗi liên kết câu trong đoạn văn ............. 21

2.4.2. Bảng thống kê, phân loại các lỗi liên kết đoạn trong văn bản............. 21

2.4.3. Nhận xét các lỗi liên kết câu trong đoạn văn của học sinh Tiểu học ... 22

2.4.3.1. Lỗi dùng sai phương tiện thế ..................................................... 23

2.4.3.2. Lỗi dùng sai phương tiện lặp ..................................................... 24

2.4.3.3. Lỗi dùng sai phương tiện nối ..................................................... 26

2.4.4. Nhận xét các lỗi liên kết đoạn trong văn bản của học sinh Tiểu học ... 27

2.4.4.1. Lỗi dùng sai phương tiện liên kết đoạn văn ................................ 27

2.4.4.2. Lỗi tách đoạn tùy tiện................................................................ 28

2.4.4.3. Lỗi không tách đoạn.................................................................. 30

Chương 3. XÂY DỰNG MỘT SỐ BÀI TẬP BỔ TRỢ NHẰM RÈN LUYỆN

KĨ NĂNG LIÊN KẾT CÂU TRONG ĐOẠN VĂN VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN

VĂN TRONG VĂN BẢN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC........................... 35

3.1. Mục đích xây dựng hệ thống bài tập ....................................................... 35

3.2. Các dạng bài tập được xây dựng nhằm rèn luyện kĩ năng liên kết câu trong

đoạn và liên kết đoạn trong văn bản cho học sinh Tiểu học............................. 35

3.2.1. Bài tập rèn luyện kĩ năng liên kết câu trong đoạn văn........................ 35

3.2.1.1. Trắc nghiệm lựa chọn................................................................ 35

3.2.1.2. Trắc nghiệm điền khuyết ........................................................... 38

3.2.2. Bài tập sắp xếp các câu để thành đoạn văn hoàn chỉnh ...................... 42

3.2.3. Bài tập chữa lỗi về liên kết câu trong đoạn văn ................................. 45

3.2.3.1. Bài tập chữa lỗi dùng sai phép nối ............................................. 45

3.2.3.2. Bài tập chữa lỗi dùng sai phép lặp.............................................. 47

3.2.2.3. Bài tập chữa lỗi dùng sai phương tiện thế ................................... 50

3.2.4. Bài tập chữa lỗi về liên kết đoạn văn trong văn bản........................... 52

3.2.4.1. Bài tập chữa lỗi tách đoạn tùy tiện ............................................. 52

3.2.4.2. Bài tập chữa lỗi không tách đoạn............................................... 55

PHẦN KẾT LUẬN..................................................................................... 60

1. Một số kết luận ......................................................................................... 60

2. Một số đề xuất.......................................................................................... 61

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 62

PHỤ LỤC

MỘT SỐ QUY ƯỚC VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN

TLV : Tập làm văn

LTVC : Luyện từ và câu

SGK : Sách giáo khoa

TH : Tiểu học

TP : Thành phố

NXB : Nhà xuất bản

NXBGD : Nhà xuất bản Giáo dục

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Trong tất cả các phương tiện mà con người sử dụng để giao tiếp thì ngôn

ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất. Sở dĩ ngôn ngữ trở thành một công

cụ giao tiếp vạn năng của con người vì nó đồng hành cùng con người từ lúc con

người xuất hiện cho đến tận ngày nay. Phương tiện giao tiếp ấy được bổ sung và

hoàn thiện dần theo lịch sử tiến hoá của nhân loại, theo những trào lưu và xu

hướng tiếp xúc văn hoá có từ cổ xưa đến tận ngày nay. Môn Tiếng Việt ở trường

phổ thông có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ của học sinh.

Năng lực này được thể hiện trong bốn dạng hoạt động, tương ứng với chúng là

bốn kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết. Việc dạy môn Tiếng Việt không chỉ hình thành

kiến thức mà còn góp phần rèn luyện thao tác tư duy cho học sinh nên Tiếng

Việt được xem là môn học trung tâm ở trường Tiểu học.

Phân môn Tập làm văn có vị trí đặc biệt quan trọng trong quá trình dạy

học tiếng mẹ đẻ vì đây là phân môn sử dụng và hoàn thiện các kĩ năng tiếng Việt

mà các phân môn khác như Tập đọc, Chính tả, Kể chuyện, Luyện từ và câu... đã

hình thành. Bên cạnh đó, phân môn Tập làm văn thực hiện mục tiêu cuối cùng,

quan trọng nhất của dạy học tiếng mẹ đẻ là giúp học sinh hình thành và phát

triển các kĩ năng sản sinh ngôn bản, dạy học sinh sử dụng tiếng Việt để giao

tiếp, học tập và tư duy. Thông qua phân môn Tập làm văn, học sinh vận dụng và

hoàn thiện một cách tổng hợp những kiến thức, kĩ năng sử dụng tiếng Việt đã

được học vào việc tạo lập nên những bài văn hay, giàu tính nghệ thuật.

Phân môn Tập làm văn rèn cho học sinh kĩ năng nói, viết các ngôn bản

thông thường, viết một số văn bản nghệ thuật như kể chuyện, miêu tả... Kĩ năng

viết bài tập làm văn nhằm rèn luyện cho học sinh khả năng viết bài văn theo đề

bài đã cho và thuộc các thể loại, kiểu bài khác nhau. Bài tập làm văn viết là kết

tinh nhiều mặt của kĩ năng, năng lực sử dụng tiếng Việt của học sinh được rèn

luyện qua từng lớp học. Để viết được những bài tập làm văn hay học sinh phải

vận dụng rất nhiều kĩ năng như dùng từ, đặt câu, liên kết câu trong đoạn văn,

viết đoạn, liên kết đoạn thành bài văn... Trong các kĩ năng này thì kĩ năng liên

2

kết câu trong đoạn văn và kĩ năng liên kết đoạn thành bài văn là hai kĩ năng đặc

trưng, chủ yếu của phân môn Tập làm văn.

Bậc Tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Giáo

dục Tiểu học có vai trò quan trọng, giúp học sinh hình thành những cơ sở ban

đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ

và các kỹ năng cơ bản, góp phần hình thành nhân cách con người. Đây là nền

tảng để các em học tiếp lên các bậc học cao hơn. Vì vậy, việc dạy học sinh các

kĩ năng viết văn nói chung và kĩ năng liên kết câu, liên kết đoạn văn nói riêng sẽ

là những kiến thức cơ bản để các em làm kĩ năng, công cụ giúp học sinh học tốt

các môn học khác ở các lớp học trên.

Là một người giáo viên Tiểu học trong tương lai, muốn thực hiện tốt

nhiệm vụ dạy học Tập làm văn cho học sinh, bên cạnh những kiến thức cơ bản

về các kĩ năng viết văn bản, những hiểu biết thực tiễn về kĩ năng liên kết câu và

liên kết đoạn văn của học sinh Tiểu học cũng rất quan trọng đối với chúng tôi.

Bởi vì, đây là cơ sở thực tiễn để giáo viên có những điều chỉnh hoặc đưa ra

những định hướng về nội dung, phương pháp, và hình thức tổ chức giảng dạy

cho phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh.

Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài “Khảo sát kĩ năng

liên kết câu trong đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản của học sinh

Tiểu học ở một số trường trên địa bàn quận Thanh Khê - TP Đà Nẵng” để

nghiên cứu.

2. Lịch sử vấn đề

Vấn đề về liên kết câu trong đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản

được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà ngôn ngữ học. Trong phần này,

chúng tôi xin điểm qua một số công trình tiêu biểu sau:

Nhóm tác giả Nguyễn Minh Thuyết - Nguyễn Văn Hiệp, Tiếng Việt thực

hành, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, 1997, đưa ra một số lỗi của đoạn

văn như lỗi liên kết nội dung, lỗi liên kết chủ đề, lỗi liên kết hình thức. Về lỗi

văn bản, tác giả cũng đưa ra các lỗi như lỗi tách đoạn tùy tiện, lỗi không chuyển

đoạn, liên kết đoạn...

3

Nhóm tác giả Bùi Minh Toán - Lê A - Đỗ Việt Hùng, Tiếng Việt thực

hành, NXB Giáo dục (1998), đưa ra các phương thức liên kết câu trong đoạn và

liên kết đoạn văn trong văn bản, phân tích, chữa lỗi trong đoạn văn và chữa lỗi

về cấu tạo văn bản.

Trần Ngọc Thêm, Hệ thống liên kết văn bản tiếng Việt, NXB Khoa học

Xã Hội, 1985 (Xuất bản lần thứ hai, NXB Giáo dục, 1999), trình bày lý thuyết

chung về liên kết trong văn bản như: khái niệm về liên kết văn bản, những

phương thức liên kết giữa các phát ngôn…

Nguyễn Thị Ly Kha, Ngữ pháp văn bản và luyện Tập làm văn, NXBGD,

2007, trình bày các vấn đề về đoạn văn, văn bản, liên kết trong văn bản. Nội

dung của phần kiến thức cơ bản được trình bày kết hợp với phần ứng dụng như

viết đoạn, thực hành liên kết câu, liên kết đoạn trong văn bản…

Nhóm tác giả Trương Đức Thành (chủ biên) - Hồ Sĩ Minh Đô - Vũ Duy

Quảng - Hoàng Trọng Canh, Bài tập về phép viết câu, viết đoạn, làm bài, Nhà

XB Giáo dục, 1996, nêu ra một số bài tập và hướng dẫn về cách viết câu, đoạn

văn, bài văn. Các tác giả không nêu lí thuyết về cách viết đoạn văn, liên kết đoạn

văn trong văn bản.

Mỗi công trình nghiên cứu là một đóng góp to lớn trong xây dựng lí

thuyết về câu, đoạn văn, văn bản, liên kết câu trong đoạn và liên kết đoạn trong

văn bản. Tuy nhiên, vẫn chưa có một công trình nghiên cứu nào khảo sát về kĩ

năng liên kết câu trong đoạn và liên kết đoạn văn trong văn bản của học sinh

Tiểu học ở quận Thanh Khê – TP Đà Nẵng.

Các công trình nghiên cứu trên là tài liệu tham khảo quý giá, bổ ích cho

chúng tôi trong quá trình thực hiện khóa luận.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Chúng tôi chọn đề tài “Khảo sát kĩ năng liên kết câu trong đoạn văn và

liên kết đoạn văn trong văn bản của học sinh Tiểu học ở một số trường trên địa

bàn quận Thanh Khê - TP Đà Nẵng” với mục đích thống kê, phân loại các lỗi

liên kết câu trong đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản của học sinh Tiểu

4

học qua các bài Tập làm văn và tìm hiểu nguyên nhân mắc lỗi của học sinh; trên

cơ sở đó, xây dựng một số bài tập bổ trợ nhằm rèn luyện kĩ năng liên kết câu

trong đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản cho học sinh Tiểu học.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Tìm hiểu về nội dung lí thuyết có liên quan đến đề tài.

Thống kê, phân loại, nhận xét các lỗi liên kết câu trong đoạn văn và liên

kết đoạn văn trong văn bản của học sinh Tiểu học.

Tìm hiểu nguyên nhân mắc từng loại lỗi.

Xây dựng một số bài tập bổ trợ nhằm rèn luyện kĩ năng liên kết câu trong

đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản cho học sinh Tiểu học.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Các lỗi liên kết câu trong đoạn văn và liên kết đoạn văn trong văn bản của

học sinh Tiểu học (từ lớp 2 đến lớp 5) ở một số trường trên địa bàn quận Thanh

Khê - TP Đà Nẵng.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Khảo sát, nghiên cứu các lỗi liên kết câu trong đoạn văn và liên kết đoạn

văn trong văn bản về mặt hình thức trong các bài Tập làm văn của học sinh Tiểu

học ở một số trường trên địa bàn quận Thanh Khê - TP Đà Nẵng: trường TH

Trần Cao Vân, trường TH Hoa Lư, trường TH Hàm Nghi, trường TH Huỳnh

Ngọc Huệ…

5. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu lí luận: nghiên cứu những vấn đề liên quan đến đề

tài.

Phương pháp thống kê: thống kê, phân loại các lỗi liên kết câu trong đoạn

và liên kết đoạn văn trong văn bản của học sinh Tiểu học.

Phương pháp phân tích: phân tích, nhận xét các câu, đoạn văn, bài văn của

học sinh Tiểu học dựa vào bảng thống kê, phân loại.

Phương pháp tổng hợp: phương pháp này tổng hợp các kết quả đã phân

tích, tìm hiểu để trên cơ sở đó xây dựng một số bài tập bổ trợ nhằm rèn kĩ năng