Khảo sát đánh giá thực trạng công nghệ và đề xuất các giải pháp kỹ thuật công nghệ phát triển nhóm các sản phẩm pin và ắc quy của ngành công nghiệp hoá chất Việt Nam

BỘ CÔNG THƯƠNG

TỔNG CÔNG TY HOÁ CHẤT VIỆT NAM

BÁO CÁO ĐỀ TÀI

Khảo sát đánh giá thực trạng công nghệ

và dề xuất các giải pháp kỹ thuật công nghệ

phát triển nhóm các sản phẩm pin và ăcquy

của ngành công nghiệp hoá chất Việt Nam

Thực hiện Hợp đồng số: 194.08- RD/HĐ-KHCN

Người viết báo cáo: TS. Chử Văn Nguyên

Cơ quan: Tổng công ty Hoá chất Việt Nam

7233

26/3/2009

Hà Nội, 10/2008

1

Më ®Çu

Nguån ®iÖn hãa häc lµ mét hÖ thèng tÝch tr÷ n¨ng l−îng hãa häc vµ khi sö

dông ®−îc biÕn ®æi thµnh ®iÖn n¨ng d−íi d¹ng dßng ®iÖn mét chiÒu. Ra ®êi vµo ®Çu

thÕ kû 18 (nh− pin volta - n¨m 1800; ¨cqui axit ch× do G. PlantÐ ph¸t minh n¨m

1859; pin LeclanchÐ n¨m 1866... tr−íc c¶ ph¸t minh ra ®ynam« ®iÖn do W. von

Siemens), c¸c nguån ®iÖn hãa häc ®· chøng tá lµ mét ph−¬ng tiÖn cã hiÖu suÊt biÕn

®æi n¨ng l−îng kh¸ cao (60 - 90%) vµ ngµy cµng trë thµnh nguån n¨ng l−îng phô

trî kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong ®êi sèng vµ c«ng nghiÖp. Nguån ®iÖn hãa häc cã thÓ

cung cÊp n¨ng l−îng tõ vµi chôc mWh (dïng trong ®ång hå ®eo tay, m¸y t¹o nhÞp

tim ®Æt trong c¬ thÓ, v.v...) cho ®Õn hµng tr¨m kWh (dïng ch¹y « t« ®iÖn thÕ hÖ

HEV, EV sÏ thay ®éng c¬ x¨ng) hoÆc cùc ®¹i ®Õn hµng chôc MWh (tr¹m ph¸t ®iÖn

b»ng pin nhiªn liÖu). Ngµy nay chØ riªng trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin, b−u

chÝnh viÔn th«ng vµ ®iÖn tö kh«ng d©y ®ang ®−îc ph¸t triÓn mét c¸ch bïng næ, ta sÏ

kh«ng thÓ h×nh dung næi nÕu kh«ng cã c¸c "nguån ®iÖn bá tói" tiªn tiÕn - ®ãng vai

trß nh− lµ tr¸i tim cña hÖ thèng huyÕt m¹ch trong c¸c ph−¬ng tiÖn nµy.

Tuy nhiªn ë n−íc ta c¸c c¬ së s¶n xuÊt hiÖn chØ s¶n xuÊt ra hai lo¹i nguån ®iÖn

ho¸ häc chÝnh lµ :

- Pin muèi (pin hÖ Mn/Zn ®iÖn dÞch muèi) vµ pin kiÒm (pin hÖ Mn/Zn ®iÖn

dÞch kiÒm).

- ¡c qui ch× axÝt.

C¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt ¾c quy ®Òu thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l−îng theo tiªu

chuÈn quèc tÕ ISO 9000 – ISO 9001. S¶n phÈm ®¹t chÊt l−îng theo TCVN, t−¬ng

®−¬ng víi tiªu chuÈn c¸c n−íc trong khu vùc. ChÊt l−îng ¾c quy ViÖt Nam nh×n

chung ®· ®−îc n©ng cÊp xÊp xØ víi nhiÒu s¶n phÈm ngo¹i nhËp. Cho ®Õn nay, ®· cã

nh÷ng s¶n phÈm ¾c quy ViÖt Nam ®−îc s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn ch©u ¢u vµ phï

hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ DIN 43539 vµ JIS 5310. Do ®ã, s¶n phÈm pin ¾c quy cña

ngµnh kh«ng nh÷ng tõng b−íc chiÕm lÜnh ®−îc thÞ tr−êng trong n−íc mµ cßn ®−îc

xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng Hång K«ng, Singapo, Brun©y, Hµn Quèc vµ c¸c n−íc

Trung §«ng ...

Nh−ng ®Õn nay nh×n chung ngµnh pin - ¨c qui vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò tån t¹i

¶nh h−ëng ®Õn søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. VÝ dô nh−:

LÜnh vùc sö dông cña nh÷ng nguån ®iÖn nµy cßn hÑp vµ Ýt thay ®æi nh− khëi

®éng, chiÕu s¸ng, radio, v« tuyÕn... ®èi víi ¨c qui ch× axÝt vµ ®Ó th¾p s¸ng, radio,

cassette, m¸y ¶nh, ®ång hå ®iÖn, ®å ch¬i... ®èi víi pin. Nh÷ng lo¹i ¨cquy tiªn tiÕn

nh− ¨cqui kh«ng b¶o d−ìng do C«ng ty ¡c qui Tia s¸ng H¶i phßng s¶n xuÊt vµ

¨cqui kh«ng b¶o d−ìng cña C«ng ty Pin - ¨cqui miÒn Nam, s¶n l−îng cßn chiÕm tû

träng ch−a cao.

- MÆc dï ®· ®¹t ®−îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ, nh−ng nãi chung, c¸c s¶n phÈm

nguån ®iÖn mµ n−íc ta hiÖn ®ang s¶n xuÊt ®Òu thuéc lo¹i nguån ®iÖn thÕ hÖ 1, cæ

®iÓn vÒ c«ng nghÖ, vËt liÖu vµ nghÌo nµn vÒ chñng lo¹i.

2

- MÆt b»ng c«ng nghÖ ch−a ®−îc ®ång ®Òu trªn tÊt c¶ c¸c c¬ së s¶n xuÊt, nªn

chÊt l−îng s¶n phÈm cßn chªnh lÖch nhiÒu gi÷a c¸c c¬ së. ChÊt l−îng s¶n phÈm

kh«ng æn ®Þnh, tÝnh c¹nh tranh trong n−íc, ®Æc biÖt lµ trong khu vùc cßn thÊp. ë

nh÷ng n¬i nµy, nÕu kh«ng cã gi¶i ph¸p ®ång bé, kiªn quyÕt ®æi míi, ®Çu t− c«ng

nghÖ tiªn tiÕn th× sÏ rÊt khã c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng.

- Ch−a cã c«ng nghÖ s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm thÕ hÖ míi nh− pin NiMH, pin

Liti vµ pin ion Liti ....

Do ®ã chóng t«i tæ chøc thùc hiÖn ®Ò tµi nµy víi c¸c môc tiªu vµ néi dung

chÝnh nh− sau:

Môc tiªu:

Tæng kÕt ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng nghÖ vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh

nhãm s¶n phÈm pin ¨cquy cña ViÖt Nam. §Ò xuÊt ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn s¶n

xuÊt s¶n phÈm pin ¨cquy ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020 nh»m ®¸p øng

tèt yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh.

Néi dung :

- Thèng kª, kh¶o s¸t vµ rµ so¸t c¸c v¨n b¶n, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh s¶n xuÊt

kinh doanh vµ kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm pin ¨cquy cña ViÖt Nam.

- TËp hîp vµ ®−a ra xu h−íng kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn ph¸t triÓn c¸c s¶n

phÈm pin ¨cquy trªn thÕ giíi hiÖn nay.

- §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vÒ kü thuËt c«ng nghÖ nhãm c¸c s¶n phÈm

pin ¨cquy cña ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020.

3

CHƯƠNG I

KHẢO SÁT THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG SẢN XUẤT KINH DOANH

NHÓM SẢN PHẨM PIN, ẮC QUY CỦA VIỆT NAM

---------------------------

A. THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG SẢN XUẤT KINH DOANH

1.1 - Khảo sát thực trạng tình hình sản xuất nhóm sản phẩm pin, ắc quy.

1.1.1 - Năng lực sản xuất

Ở nước ta hiện chỉ có hai loại nguồn điện hoá học phổ cập chính do các cơ sở

trong nước sản xuất với công nghệ đang từng bước được đổi mới trong những năm

gần đây. Hai nhóm sản phẩm chính là :

- Pin kẽm/các bon (pin hệ Mn/Zn điện dịch muối).

- Ắc qui chì axít.

Lĩnh vực sử dụng của những nguồn điện này còn hẹp và ít thay đổi như khởi động,

chiếu sáng, radio, vô tuyến... đối với ăc qui chì axít và để thắp sáng, radio, cassette,

máy ảnh, đồng hồ điện, đồ chơi... đối với pin.

Trên cả nước hiện có 5 cơ sở sản xuất pin - ăc qui là công ty CP có vốn nhà nước; 6

cơ sở liên doanh và đầu tư nước ngoài 100% và một vài cơ sở tư nhân.

Các công ty có sản lượng sản xuất lớn và chiếm thị phần lớn tại thị trường nội địa

về các sản phẩm ắc quy ôtô, xe máy là Công ty CP Pin, ắc quy Miền Nam, Công ty

TNHH ắc quy GS, Công ty CP ắc quy Tia Sáng, Công ty TNHH Lelong.

Tháng 7/2008 Công ty ắc quy CSB Việt Nam đã đầu tư nhà máy sản xuất các sản

phẩm ắc quy khô cao cấp cho ngành viễn thông, máy tính và các ngành công

nghiệp khác, công suất 18 triệu bình /năm với tổng vốn đầu tư 25 triệu USD tại khu

Công nghiệp Nhơn Trạch, Tỉnh Đồng Nai, 100% sản phẩm sẽ xuất khẩu.

So sánh sản lượng pin và ắc qui do các cơ sở thuộc Tổng công ty Hoá chất Việt

Nam (Vinachem) sản xuất trong những năm gần đây và sản lượng chung của các

thành phần kinh tế ta thấy:

4

- Sản lượng pin chủ yếu do các đơn vị thuộc Vinachem sản xuất. Không có các sản

phẩm liên doanh. Các sản phẩm do tư nhân sản xuất chiếm tỷ trọng còn thấp.

- Năm 2007 tỷ trọng ắc quy của Vinachem chỉ chiếm gần 60% sản lượng chung

toàn quốc.

Bảng 1.1 – Các cơ sở sản xuất pin, ắc quy chính

Cơ sở sản xuất Sản phẩm Năng lực sản xuất

Công ty CP Pin Hà Nội

Công ty CP Pin Xuân Hòa

Cty CP Ắc qui Tia Sáng

Công ty CP Pin ắcqui Vĩnh

Phú

Cty CP Pin ăcqui Miền Nam

Pin

Pin

ăc qui ôtô, xe máy

ăc qui ôtô, xe máy

Pin

ăc qui ôtô, xe máy

Pin

250 triệu viên/năm

50 triệu viên/năm

350.000 kWh/năm

100.000 kWh/năm

20 triệu

viên/năm

1.100.000

kWh/năm

250 triệu viên/năm

Công ty TNHH Pin Ngọc

Khánh và một số Công ty

TNHH nhỏ khác

Pin 50 triệu viên/năm

Cty LD Malaysia- VN

Cty LD 3K

Công ty LeLong

Ắc quy ôtô, xe máy

Ắc quy ôtô, xe máy

Ắc quy, ôtô, xe máy

250.000 kWh/năm

200.000 Kwh/năm

450.000 Kwh/năm

Công ty GS ắc quy ôtô, xe máy 750.000 Kwh/năm

Công ty CSB Việt Nam Ắc quy khô cho ngành

viễn thông và các

ngành công nghiệp

khác

700.000 Kwh

(100% sản phẩm xuất

khẩu)

Sản lượng pin sản xuất hiện vào khoảng 500 - 550 triệu chiếc/năm, chủ yếu

là các kích cỡ R6, R20; thiếu các loại pin đặc chủng, pin chất lượng cao, pin kích

5

thước nhỏ và pin chuyên dùng như pin cho máy ảnh điện tử, đồng hồ điện tử, máy

tính...

Những năm gần đây, các loại pin cao cấp chất lượng cao chủ yếu do nước

ngoài đưa vào với giá trị tiêu thụ hàng trăm tỷ đồng.

Sản lượng sản xuất tất cả các nhà máy ác quy thuộc Vinachem năm 2007 đạt

khoảng 1.270.000 kWh.

Về chủng loại cũng còn hạn chế, mới chỉ có trên 40 loại. Những loại ắc quy tiên

tiến như ăcqui khô kín khí, không bảo dưỡng do Công ty CP ăc qui Tia sáng Hải

phòng, Công ty CP Pin - ăcqui miền Nam, Công ty GS, Công ty LeLong chiếm tỷ

trọng khoảng 65%.

Tốc độ tăng trưởng trong giai đoạn 2000-2007 của nhóm sản phẩm pin vào

khoảng 7% và của nhóm sản phẩm ắc quy là 16%.

1.1.2 - Thị trường tiêu thụ sản phẩm.

Nhìn chung, các sản phẩm pin và ắc quy do Việt Nam sản xuất mới chỉ đáp

ứng được các nhu cầu thông dụng của thị trường trong nước. Cụ thể là:

- Pin thông dụng (loại R6 và R20) đáp ứng được khoảng trên 95% nhu cầu.

- Ắc quy đã đáp ứng được khoảng 70% nhu cầu cho ôtô và 50-60% nhu cầu

cho xe máy.

Các sản phẩm đặc chủng khác như pin, ắc quy cho bưu chính viễn thông, pin

cho máy tính, đồng hồ, máy ảnh… hiện trong nước chưa sản xuất được mà vẫn bị

sản phẩm nước ngoài chi phối hoàn toàn.

Mặc dầu năng lực sản xuất còn hạn chế cả về sản lượng và chủng loại sản

phẩm, nhưng các sản phẩm điện hóa của Việt Nam cũng đã được xuất khẩu (chủ

yếu là các loại ắc quy).

1.1.3 -Thị trường cung cấp nguyên vật liệu và máy móc thiết bị:

Nguyên, phụ liệu cho sản xuất pin và ắc quy gồm có các loại như chì hoàn nguyên,

dioxit mangan điện giải và tự nhiên, than chì và hầu hết các loại thiết bị chính như

máy nghiền bột chì, hệ thống đúc sườn cực, máy trộn chì, hệ thống trát các lá cực

và phòng sấy, máy sấy cực âm… do yêu cầu công nghệ cao, nên chúng ta vẫn phải

nhập khẩu từ các nước và vùng lãnh thổ như Mỹ, EU, Hàn Quốc, Đài Loan…