Khảo sát chăn nuôi bò nông hộ và nghiên cứu một số giải pháp kỹ thuật võ béo bò lai SIND ở huyện

1

Më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

N¨m 2002, ®µn bß c¶ n−íc cã 4.062 ngµn con, ®−îc ph©n bè réng ë c¸c

vïng sinh th¸i kh¸c nhau, trong ®ã ®µn bß ë 3 tØnh T©y Nguyªn lµ Kon Tum,

Gia Lai vµ §¨k L¨k ®· cã 390.900 con, chiÕm tíi 9,62% vµ chñ yÕu lµ bß thÞt

(Tæng côc Thèng kª, 2003) [72].

TØnh §¨k L¨k cã diÖn tÝch 19.599 km2

, chiÕm gÇn 6% tæng diÖn tÝch tù

nhiªn cña c¶ n−íc (bao gåm 18 huyÖn vµ thµnh phè), d©n sè h¬n 2 triÖu ng−êi,

mËt ®é trung b×nh 102,23 ng−êi/km2

(Côc Thèng kª tØnh §¨k L¨k, 2003) [10].

Lµ mét tØnh n»m trong vïng sinh th¸i khÝ hËu ®Æc thï T©y Nguyªn cã ®ång cá

tù nhiªn réng vµ ®a d¹ng, ®©y chÝnh lµ thÕ m¹nh ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®¹i

gia sóc nhÊt lµ ®èi víi bß thÞt.

TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002, ®µn bß cña tØnh cã 94.845 con, nh−ng ®µn bß

thuéc së h÷u tËp thÓ chiÕm ch−a tíi 4% sè l−îng chñ yÕu n»m ë n«ng hé (Côc

Thèng kª tØnh §¨k L¨k, 2001 vµ 2003) [9], [10]. V× vËy, thu nhËp vÒ ch¨n

nu«i bß ®ang gi÷ mét vai trß quan träng trong kinh tÕ n«ng hé ë §¨k L¨k, ®Æc

biÖt lµ t¹i huyÖn M’§r¨k - mét huyÖn cã nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh

nu«i bß nhÊt cña tØnh. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña tØnh §¨k L¨k lµ tËp trung

x©y dùng M’§r¨k thµnh vïng träng ®iÓm ch¨n nu«i bß thÞt: dµnh 12.000 ha ®Êt

cho ph¸t triÓn ®ång cá vµ phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 tæng ®µn bß trong huyÖn sÏ t¨ng

lªn 35.000 con, tû lÖ bß lai ®¹t tíi 70 - 80% (UBND tØnh §¨k L¨k, 2001) [78].

Tuy nhiªn, sù gia t¨ng sè l−îng ®Çu con phô thuéc nhiÒu vµo nguån thøc ¨n

tù nhiªn, khi nguån thøc ¨n hiÖn cã ®−îc khai th¸c tèi ®a th× sù t¨ng ®µn sÏ dõng

l¹i æn ®Þnh. §i ®«i theo xu h−íng gi¶m diÖn tÝch ch¨n th¶ lµ mËt ®é ch¨n th¶ ngµy

cµng cao dÉn ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l−îng cña ®ång cá tù nhiªn cµng gi¶m, v× thÕ t¸c

®éng xÊu ®Õn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cña ch¨n nu«i ®ång thêi t¹o ra søc Ðp gi÷a gia

2

t¨ng sè l−îng ®Çu con víi chÊt l−îng ®µn, gi÷a tËn dông thøc ¨n tù nhiªn víi sö

dông hiÖu qu¶ c¸c s¶n phÈm cña ®Þa ph−¬ng cho ch¨n nu«i...

Do tèc ®é ®« thÞ hãa nhanh nªn ViÖt Nam, còng nh− nhiÒu quèc gia

kh¸c ®ang ph¶i ®−¬ng ®Çu víi sù t¨ng nhanh vÒ nhu cÇu thÞt, trung b×nh mçi

n¨m kho¶ng 8,5%. §Ó t¨ng khèi l−îng s¶n phÈm ph¶i cã nh÷ng ®Çu t− khoa

häc kü thuËt th©m canh trong ch¨n nu«i vµ ®ã lµ mét b−íc biÕn ®æi vÒ chÊt.

§©y còng chÝnh lµ ®Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn víi ch¨n nu«i bß thÞt nh»m

tõng b−íc ®¸p øng nhu cÇu c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña ng−êi tiªu dïng.

§Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ thøc ¨n, ®· cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ viÖc sö dông

phô phÈm trong ch¨n nu«i bß thÞt. Tuy nhiªn, do quy m« ®µn, kh¶ n¨ng vÒ vèn,

tr×nh ®é cña chñ hé, ®Æc thï vïng... mµ viÖc ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt ë

c¸c n«ng hé th−êng bÞ h¹n chÕ. Do vËy, viÖc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ

nh÷ng ®Æc thï ch¨n nu«i bß trong n«ng hé ®Ó t×m ra mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao

hiÖu qu¶ vç bÐo bß lai Sind, trªn c¬ së sö dông c¸c s¶n phÈm ®Þa ph−¬ng t¹i

M’§r¨k - tØnh §¨k L¨k, lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt hç trî cho sù ph¸t triÓn ngµnh

ch¨n nu«i bß ®ång thêi gãp phÇn tham gia vµo ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ

xãa ®ãi gi¶m nghÌo tõ mçi n«ng hé.

§Ó gi¶i quyÕt mét phÇn nh÷ng ®ßi hái tõ thùc tÕ s¶n xuÊt ®ã, chóng t«i

thùc hiÖn ®Ò tµi:

“Kh¶o s¸t ch¨n nu«i bß n«ng hé vµ nghiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p kü

thuËt vç bÐo bß lai Sind ë huyÖn M’§r¨k - tØnh §¨k L¨k”.

2. Môc tiªu cña ®Ò tµi

- §¸nh gi¸ c¸c tiÒm n¨ng cña ®Þa ph−¬ng th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh

nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n t¸c ®éng tíi ch¨n nu«i bß n«ng hé;

- X¸c ®Þnh nh÷ng ®Æc thï trong ch¨n nu«i bß n«ng hé;

- X¸c ®Þnh nguån phô phÈm c©y trång lµm thøc ¨n nu«i bß n«ng hé ë

huyÖn M’§r¨k - tØnh §¨k L¨k;

3

- Thö nghiÖm mét sè chÕ ®é nu«i d−ìng ®Ó vç bÐo bß thÞt lai Sind trªn

c¬ së khai th¸c tiÒm n¨ng phô phÈm cña ®Þa ph−¬ng theo c¸c ph−¬ng thøc

ch¨n nu«i kh¸c nhau.

3. ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi

- §Ò tµi nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng vÒ c¸c yÕu tè tù nhiªn, kinh tÕ -

x· héi, ph©n tÝch nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n t¸c ®éng tíi ch¨n nu«i bß thÞt

t¹i n«ng hé ë huyÖn M’§r¨k.

- X¸c ®Þnh c¸c nguån phô phÈm n«ng nghiÖp sö dông lµm thøc ¨n nu«i

bß thÞt t¹i ®Þa ph−¬ng.

- §Ò tµi nghiªn cøu thö nghiÖm vç bÐo bß lai Sind th«ng qua mét sè c¸c

gi¶i ph¸p kü thuËt vÒ x©y dùng c¸c khÈu phÇn phï hîp víi nguån nguyªn liÖu

®Þa ph−¬ng vµ ph−¬ng thøc ch¨n nu«i hiÖn t¹i cña n«ng hé.

4. ý nghÜa thùc tiÔn cña ®Ò tµi

- §Ò tµi ®· x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng ®Æc thï ch¨n nu«i bß thÞt cña c¸c n«ng

hé t¹i M’§r¨k, ®ãng gãp c¬ së khoa häc vµ t− liÖu cho c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n

hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé.

- §−a ra mét sè gi¶i ph¸p kü thuËt vç bÐo bß thÞt phï hîp víi ®iÒu kiÖn

®Þa ph−¬ng cã thÓ øng dông réng r·i trong c¸c n«ng hé.

- æn ®Þnh s¶n xuÊt t¹i chç vµ t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp cËn kü thuËt khoa häc kü

thuËt trong ch¨n nu«i bß cho n«ng hé, tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ ch¨n nu«i vµ gãp

phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo cho céng ®ång d©n c− ë huyÖn M’§r¨k - tØnh §¨k L¨k.

4

CH¦¥NG 1

TæNG QUAN TµI LIÖU

1.1. Vai trß cña ch¨n nu«i bß trong kinh tÕ hé

1.1.1. Vai trß cña ch¨n nu«i bß trong kinh tÕ hé

Tæng thu nhËp n«ng - l©m - ng− nghiÖp cña ViÖt Nam hiÖn chiÕm

23,6% trong tæng GDP, trong ®ã ngµnh trång trät ®¹t 62,37%, ch¨n nu«i ®¹t

15,63% (NguyÔn §¨ng Vang, 2003) [80]. Ngµnh ch¨n nu«i hiÖn ®ang ngµy

cµng cã vÞ trÝ quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tèc ®é t¨ng tr−ëng æn

®Þnh (b×nh qu©n t¨ng 5,24%/n¨m) vµ cao h¬n so víi trång trät (§Æng TrÇn

TÝnh, 2003; NguyÔn Ph−îng VÜ, 2003) [69], [83].

Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ch¨n nu«i ®−îc t¨ng lªn nhê tiÕp cËn thÞ tr−êng ®· gãp

phÇn gia t¨ng hiÖu qu¶ cho c¸c s¶n phÈm ch¨n nu«i c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt

l−îng trªn mét ®¬n vÞ hÐc ta cao h¬n... ®−a ch¨n nu«i trë thµnh ngµnh mòi nhän

trong chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h−íng hµng hãa.

C¸c tiÕn bé kü thuËt ®· ®−îc ¸p dông kh«ng chØ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh

tÕ cao, ®ãng vai trß quan träng trong kinh tÕ hé gia ®×nh, ®iÒu quan träng n÷a

lµ s¶n xuÊt ch¨n nu«i chØ sö dông cã kho¶ng 10% thêi gian lao ®éng nh−ng

hiÖu qu¶ n¨ng suÊt lao ®éng vÉn cao h¬n 25% so víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong

ngµnh n«ng nghiÖp vµ ®· ®em l¹i tíi h¬n 50% thu nhËp b»ng tiÒn mÆt cho c¸c

hé n«ng d©n (§Æng TrÇn TÝnh, 2003) [69]. S¶n phÈm ch¨n nu«i kh«ng nh÷ng

chØ phôc vô cho nhu cÇu con ng−êi mµ cßn lµ nh©n tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn

cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c nh− trång trät, chÕ biÕn...

Ch¨n nu«i n«ng hé ®· vµ ®ang thùc sù gi÷ vai trß quan träng, cã ý nghÜa

quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng cña ngµnh ch¨n nu«i n−íc ta.

Nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch phï hîp cña Nhµ n−íc ®· t¹o ra nh÷ng c¬ héi

thuËn lîi nh− ®ßn bÈy kÝch cÇu ®Ó ch¨n nu«i n«ng hé ph¸t triÓn.

5

B¶ng 1.1. Tû lÖ hé nghÌo ®ãi ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ

ChØ tiªu Sè hé nghÌo (hé) Tû lÖ hé nghÌo (%)

N«ng th«n miÒn nói 785.000 28,0

N«ng th«n

N«ng th«n thµnh thÞ 1.750.000 62,5

Thµnh thÞ 265.000 9,5

Tæng sè hé nghÌo 2.800.000 100

Nguån: Lª ViÕt Ly (2003) [41].

Trong khi c¸c nguån thu nhËp vÒ n«ng nghiÖp t¨ng 60%, nh−ng nghÌo

®ãi vÉn lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi ph¸t triÓn. TÝnh ®Õn n¨m 2000, tû lÖ hé

nghÌo ë n−íc ta lµ 32% (theo tiªu chuÈn nghÌo quèc tÕ) hoÆc lµ 17,2% (theo

tiªu chuÈn nghÌo cña ViÖt Nam), tøc lµ cßn kho¶ng 2,8 triÖu hé nghÌo mµ

90,5% hé nghÌo trong sè ®ã lµ thuéc n«ng th«n (Lª ViÕt Ly, 2003) [41]. Do

®ã, −u tiªn vÒ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n trong ch−¬ng tr×nh, chÝnh

s¸ch cña quèc gia lµ ®iÓm cèt yÕu ®Ó gi¶m nghÌo vµ thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh

tÕ cña ViÖt Nam.

1.1.2. Mét sè yÕu tè t¸c ®éng tíi ch¨n nu«i bß n«ng hé

Bß lµ ®éng vËt nhai l¹i cã ®Æc ®iÓm vÒ sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn, sö dông

thøc ¨n vµ nhu cÇu dinh d−ìng mang nhiÒu ®Æc thï riªng. Tuy nhiªn, nh− c¸c

ngµnh s¶n xuÊt kh¸c, ch¨n nu«i bß còng ph¶i n»m trong mét tæng thÓ chung vµ

bÞ chi phèi bëi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ - x· héi, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, th«ng qua

c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng chuyªn tr¸ch vµ nhÊt lµ tõ b¶n th©n chñ n«ng hé - ng−êi

cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh tíi hiÖu qu¶ ch¨n nu«i bß.

C¸c yÕu tè t¸c ®éng qua l¹i, chi phèi vµ ¶nh h−ëng lÉn nhau, còng cã

thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp qua c¸c nh©n tè trung gian t¸c ®éng tíi

hiÖu qu¶ ch¨n nu«i bß. Tïy theo c¸c møc ®é kh¸c nhau mµ c¸c yÕu tè nµy cã

thÓ lµ trë thµnh nh©n tè thuËn lîi hay khã kh¨n t¸c ®éng tíi ch¨n nu«i bß.

6

§iÒu kiÖn

kinh tÕ - x· héi

§iÒu kiÖn

tù nhiªn

C¸c ®¬n vÞ KHKT

chuyªn tr¸ch

N«ng hé

Ch¨n nu«i bß

n«ng hé

H×nh 1.1. S¬ ®å c¸c yÕu tè t¸c ®éng tíi ch¨n nu«i bß n«ng hé

1.1.2.1. Nhãm c¸c nh©n tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn

C¸c yÕu tè khÝ hËu vµ thêi tiÕt nh− nhiÖt ®é, ®é Èm, l−îng m−a... t¸c ®éng

trùc tiÕp ®Õn sù sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña gia sóc, tíi kh¶ n¨ng thu nhËn thøc

¨n... DiÖn tÝch vµ ®é ph× cña ®Êt ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt, s¶n l−îng cña c©y

trång vµ thøc ¨n cho gia sóc. Khi d©n sè gia t¨ng, diÖn tÝch ®Êt ®ång cá ngµy

cµng bÞ thu hÑp, th× viÖc x©y dùng hÖ thèng ch¨n nu«i gia sóc nhai l¹i dùa trªn

c¸c phô phÈm s½n cã lµ yªu cÇu sèng cßn hiÖn nay vµ trong t−¬ng lai.

KhÝ hËu thêi tiÕt cßn t¸c ®éng tíi sù sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y thøc

¨n trªn ®ång cá. NhiÖt ®é m«i tr−êng cao ®· lµm ®Èy nhanh qu¸ tr×nh lignin hãa

cña c©y thøc ¨n, gi¶m kh¶ n¨ng tÝch luü chÊt dinh d−ìng trong cá... do vËy dÉn

®Õn hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n thÊp, dinh d−ìng cña gia sóc kh«ng b¶o ®¶m. C¸c

®iÒu kiÖn tù nhiªn còng chi phèi tíi sù h×nh thµnh vµ l©y lan cña nhiÒu bÖnh tËt

kh¸c nhau nh− dÞch t¶, tiªu ch¶y, tô huyÕt trïng, lë måm long mãng...

1.1.2.2. Nhãm nh©n tè vÒ kinh tÕ - x∙ héi

Nhãm nh©n tè nµy bao gåm chuçi c¸c vÊn ®Ò vÒ chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch,

thÞ tr−êng, h¹ tÇng c¬ së, tr×nh ®é d©n trÝ, tËp qu¸n, tÝn ng−ìng, quy ho¹ch, sù

ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, c«ng t¸c qu¶n lý, th«ng tin...

7

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ®Òu

h−íng tíi môc ®Ých hç trî ®Ó lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt ch¨n nu«i quy m«

nhá, gióp ch¨n nu«i n«ng hé ph¸t triÓn nhanh h¬n n÷a (gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt,

t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ kiÓm so¸t dÞch bÖnh h÷u hiÖu...), ®¸p øng nhu cÇu

trong n−íc vµ xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng còng nh− v−ît qua nh÷ng th¸ch thøc cña

qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa. Tõ ®ã n©ng cao thu nhËp cho n«ng hé vµ hç trî cho c«ng

cuéc xãa ®ãi, gi¶m nghÌo ë n−íc ta.

ThÞ tr−êng tiªu thô lµ yÕu tè rÊt quan träng tham gia quyÕt ®Þnh s¶n

xuÊt, ®iÒu chØnh quy m« vµ tèc ®é s¶n xuÊt. Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, th«ng tin

®ãng vai trß quan träng cho c¶ ng−êi b¸n vµ ng−êi mua, c¶ ng−êi s¶n xuÊt vµ

ng−êi tiªu dïng. Th«ng tin ë c¸c vïng n«ng th«n hiÖn nay cßn h¹n chÕ ®· trë

thµnh nh©n tè lµm cho thÞ tr−êng hµng hãa cña n«ng th«n ch−a ph¸t triÓn.

Víi 80 triÖu d©n vµ ®µn bß hiÖn nay lµ 4,062 triÖu con (Tæng côc Thèng

kª, 2003) [72], cã thÓ thÊy r»ng thÞ tr−êng thÞt bß ë ViÖt Nam kh¸ lín. Tuy

nhiªn, do møc ®é ®Çu t− cßn h¹n chÕ, cïng víi c¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm, giao

th«ng ®i l¹i khã kh¨n, thÞ tr−êng ®Çu ra cña con bß ph¶i qua nhiÒu kh©u trung

gian nªn thu nhËp thËt sù cña n«ng hé ch−a cao... TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè ®ã ®Òu

chi phèi ®Õn n¨ng lùc ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß n«ng hé. Ngoµi ra, c¸c vÊn ®Ò

kh¸c nh− t«n gi¸o, phong tôc, tËp qu¸n ch¨n nu«i, tËp qu¸n tiªu dïng còng cã

¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn hiÖu qu¶ ch¨n nu«i.

1.1.2.3. Nhãm c¸c nh©n tè vÒ kü thuËt

Nhãm nh©n tè nµy bao gåm c¸c ®¬n vÞ chøc cã tr¸ch nhiÖm t− vÊn,

nghiªn cøu, thö nghiÖm vµ chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc kü thuËt chuyªn

ngµnh cho n«ng hé, ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau vÒ con gièng, vÒ dinh d−ìng, kü

thuËt ch¨m sãc nu«i d−ìng, vÒ c«ng t¸c phßng vµ trÞ bÖnh...

Tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2000, ViÖt Nam tiÕn hµnh ch−¬ng tr×nh c¶i t¹o

®µn bß Vµng ®Þa ph−¬ng víi c¸c gièng bß ngo¹i nhËp nh− Red Sindhi,

Sahiwal, Brahman... TÝnh ®Õn n¨m 2003, sè bª lai ®· ®¹t 630.000 con, tû lÖ

8

nu«i sèng ®¹t 95%, träng l−îng s¬ sinh bª lai t¨ng 60 - 70% so víi bª néi

(§Æng TrÇn TÝnh, 2003) [69], kho¶ng 28% sè l−îng bß ®· ®−îc Sind hãa

(NguyÔn §¨ng Vang, 2003) [80], n©ng träng l−îng bß lai Sind: con c¸i 250 -

300 kg, con ®ùc 400 - 500 kg, tû lÖ thÞt xÎ ®¹t 48 - 49%, n¨ng suÊt s÷a 800 -

1.000 kg/con/chu kú v¾t s÷a (NguyÔn V¨n Th−ëng, 2003) [61].

1.1.2.4. N«ng hé

Chñ hé cïng víi n¨ng lùc vÒ vèn, tr×nh ®é hiÓu biÕt, môc ®Ých ch¨n nu«i,

nguån th«ng tin tiÕp nhËn, nh©n c«ng... sÏ quyÕt ®Þnh tíi hiÖu qu¶ ch¨n nu«i bß.

Tr×nh ®é nhËn thøc cña ng−êi d©n vÒ kü thuËt ch¨n nu«i cßn thÊp, môc ®Ých

ch¨n nu«i chñ yÕu lµ tËn dông (®ång cá, lao ®éng nhµn rçi...), kh¶ n¨ng n¾m b¾t

th«ng tin ch−a kÞp thêi. Thùc tÕ còng cho thÊy, ch¨n nu«i n«ng hé trong c¬ chÕ

thÞ tr−êng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu trë ng¹i, khã kh¨n trong ho¹t ®éng s¶n

xuÊt vÒ quy m« ®µn, ph−¬ng thøc ch¨n th¶, c¸c yªu cÇu vÒ kü thuËt, møc ®é ®Çu

t− víi lîi nhuËn, vÒ gi¶i quyÕt thÞ tr−êng tiªu thô...

Kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng cña chñ hé sÏ lµ ch×a khãa ®Ó thóc ®Èy tèc

®é ph¸t triÓn ch¨n nu«i n«ng hé. Tuy nhiªn thùc tÕ hiÖn nay, kh¶ n¨ng t×m hiÓu

thÞ tr−êng cña chñ hé vÉn bÞ h¹n chÕ bëi nhiÒu trë ng¹i hay rµo c¶n cã thÓ n¶y

sinh tõ c¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh hiÖn cã, c¸c ®Æc ®iÓm cña vïng, sù kh¸c biÖt

vÒ ®Þa lý, c¬ cÊu, tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ ®Æc biÖt lµ tr×nh ®é cña chñ hé...

ChiÕn l−îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam phÊn ®Êu ®−a tû träng gi¸

trÞ ch¨n nu«i trong tæng gi¸ trÞ n«ng nghiÖp lªn møc 20 - 25% vµo n¨m 2010

(NguyÔn Ph−îng VÜ, 2003) [83], chÝnh v× vËy nh÷ng nghiªn cøu vÒ ch¨n nu«i

n«ng hé (trong ®ã cã ch¨n nu«i bß) sÏ rÊt cÇn thiÕt vµ lµ c¬ së khoa häc cho

viÖc ®Èy m¹nh ph¸t triÓn quy m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ch¨n nu«i ®Ó tõng b−íc

®−a ch¨n nu«i trë thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän.

1.2. §Æc ®iÓm tiªu hãa ë d¹ cá loµi nhai l¹i

D¹ cá ®−îc coi nh− mét tói lªn men lín vµ cã kho¶ng 50% vËt chÊt kh«

cña khÈu phÇn ®−îc tiªu hãa t¹i ®©y nhê vµo vai trß cña hÖ vi sinh vËt. Nguån

9

vi sinh vËt nµy theo thøc ¨n, n−íc uèng ®i vµo d¹ cá tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhê

m«i tr−êng thÝch hîp ë ®©y (NguyÔn Träng TiÕn vµ cs., 2001; NguyÔn Xu©n

TÞnh vµ cs., 1996) [68], [70]:

- §é pH gÇn nh− trung tÝnh th−êng trong kho¶ng 6 - 7 vµ t−¬ng ®èi æn

®Þnh nhê t¸c dông ®Öm cña muèi phèt ph¸t vµ bicacbonat cña n−íc bät.

- NhiÖt ®é kho¶ng tõ 38 - 420

C vµ kh«ng bÞ phô thuéc vµo thøc ¨n,

th−êng nhiÖt ®é ban ®ªm cao h¬n ban ngµy (do qu¸ tr×nh lªn men m¹nh h¬n).

- M«i tr−êng yÕm khÝ, nång ®é O2 nhá h¬n 1%, CO2 tíi 50 - 70% vµ

phÇn cßn l¹i lµ CH4.

- §é Èm trong d¹ cá cao kho¶ng 70 - 80% vµ kh¸ æn ®Þnh nhê vai trß

®iÒu hßa cña n−íc bät.

- Nhu ®éng d¹ cá yÕu nªn thøc ¨n th−êng dõng l¹i l©u.

- Thøc ¨n vµo d¹ cá ®· trë thµnh nguån cung cÊp chÊt dinh d−ìng mét c¸ch

®Òu ®Æn ®Ó cho vi sinh vËt sö dông. C¸c s¶n phÈm th−êng xuyªn ®−îc chuyÓn hãa,

trao ®æi qua thµnh d¹ cá ®· t¹o ra nång ®é cña c¬ chÊt thÝch hîp cho qu¸ tr×nh lªn

men vi sinh vËt (Barcroft vµ cs., 1944) [84].

HÖ vi sinh vËt sèng céng sinh trong d¹ cá, sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn t¹i ®©y

vµ råi chÝnh hÖ vi sinh vËt nµy l¹i ®ãng vai trß cùc kú quan träng vµo qu¸ tr×nh

tiªu hãa, hÊp thu ®éc ®¸o ë ®éng vËt nhai l¹i.

1.2.1. Khu hÖ vi sinh vËt d¹ cá

Sè l−îng loµi hoÆc gièng vi sinh vËt trong d¹ cá th−êng xuyªn thay ®æi,

nã phô thuéc vµo thµnh phÇn thøc ¨n vµ sù tiªu hãa trong d¹ cá l¹i dùa vµo sù

ho¹t ®éng ph©n gi¶i cña c¸c loµi vi sinh vËt nµy. HÖ vi sinh vËt ë d¹ cá gåm 3

nhãm chÝnh lµ vi khuÈn, nguyªn sinh ®éng vËt vµ nÊm.

1.2.1.1. Vi khuÈn (Bacteria)

Trong d¹ cá cña loµi nhai l¹i cã sè l−îng lín vi khuÈn tõ 109

- 1011/ml

dÞch (Hungate, 1966) [110], cã kho¶ng 60 loµi vi khuÈn kh¸c nhau chñ yÕu lµ

10

c¸c vi khuÈn yÕm khÝ vµ kh«ng cã nha bµo. L−îng sinh khèi vi khuÈn chiÕm

kho¶ng 1/2 tæng sinh khèi cña vi sinh vËt d¹ cá (Vò Duy Gi¶ng, 2001) [17].

Nhãm vi khuÈn tù do trong dÞch d¹ cá chiÕm kho¶ng 30%, cßn l¹i kho¶ng 70%

lµ c¸c nhãm vi khuÈn b¸m vµo thøc ¨n, vi khuÈn tró ngô ë c¸c nÕp gÊp biÓu m«

vµ vi khuÈn b¸m vµo ®éng vËt nguyªn sinh (chñ yÕu lo¹i sinh khÝ metan).

Do ®Æc ®iÓm thøc ¨n liªn tôc chuyÓn khái d¹ cá nªn phÇn lín vi khuÈn

b¸m vµo thøc ¨n sÏ bÞ tiªu hãa ®i, v× vËy sè l−îng vi khuÈn d¹ng tù do trong dÞch

d¹ cá quyÕt ®Þnh tèc ®é c«ng ph¸ vµ lªn men thøc ¨n. Vi khuÈn d¹ng tù do nµy

phô thuéc vµo c¸c chÊt dinh d−ìng hßa tan, ®ång thêi còng cã mét sè l−îng vi

khuÈn di chuyÓn tõ mÈu thøc ¨n nµy ®Õn mÈu thøc ¨n kh¸c.

Vi khuÈn ®−îc coi lµ thµnh phÇn vi sinh vËt quan träng bËc nhÊt trong d¹ cá

trong viÖc ph©n gi¶i chÊt x¬ vµ sinh tæng hîp protein tõ NH3. Cã c¸c nhãm vi

khuÈn chÝnh lµ (Vò Duy Gi¶ng, 2001; NguyÔn Träng TiÕn vµ cs., 2001) [17], [68]:

- Nhãm vi khuÈn ph©n gi¶i x¬ (Cellulolytic bacteria)

Nh÷ng loµi ph©n gi¶i xenluloza quan träng lµ bacteroides succinogenes,

ruminococcus albus, cillobacterium cellulosolvens, butyrivibrio fibrisolvens,

ruminoccocus flavefaciens... chóng b¸m vµo c¸c m¶nh thøc ¨n, tiÕt ra enzym ph¸ vì

c¸c khung x−¬ng cña ph©n tö xenluloza vµ thuû ph©n thµnh c¸c oligosaccarit.

Nh÷ng vi khuÈn ph©n gi¶i xenluloza th× còng cã kh¶ n¨ng sö dông

hemixenluloza nh−ng ng−îc l¹i th× kh«ng. Mét sè loµi sö dông hemixenluloza lµ

butyrivibrio fibrisolvens, lachnospira multiparus vµ bacteroides ruminicola.

Vi khuÈn ph©n gi¶i x¬ ph¸t triÓn tèt ë m«i tr−êng pH trung tÝnh, khi pH

cña d¹ cá xuèng ®Õn 6 th× qu¸ tr×nh ph©n gi¶i xenluloza bÞ gi¶m vµ ngõng khi pH

b»ng 5,6. M«i tr−êng ®ñ nit¬ vµ pH thÝch hîp th× nhãm vi khuÈn nµy sinh s¶n

nhanh, qu¸ tr×nh tiªu hãa x¬ sÏ cã kÕt qu¶ tèt. Ng−îc l¹i nÕu trong thøc ¨n chøa

c¸c yÕu tè lµm t¨ng tÝnh toan cña d¹ cá sÏ lµm gi¶m tiªu hãa x¬.

- Nhãm vi khuÈn tiªu hãa tinh bét (Amylolytic bacteria)

11

Trong d¹ cá sè l−îng loµi vi khuÈn ph©n gi¶i tinh bét rÊt lín, ®ã lµ

bacteroides amylophilus, succinimonas amylolytica, butyrivibrio fibrisolbvens,

bacteroides ruminantium, selenomonas ruminantium vµ steptococcus bovis. S¶n

phÈm cuèi cïng khi ph©n gi¶i tinh bét lµ axit lactic. NÕu cã ®Çy ®ñ nit¬ th× c¸c

vi khuÈn thuéc nhãm nµy t¨ng nhanh vµ s¶n sinh ra nhiÒu axit lactic lµm cho pH

cña d¹ dµy thÊp xuèng vµ sÏ øc chÕ c¸c nhãm vi khuÈn ph©n gi¶i x¬, khi ®ã c¸c

loµi vi khuÈn amylolytic (®iÓn h×nh lµ streptococus bovis) chiÕm −u thÕ. Khi pH

®· bÞ gi¶m xuèng thÊp th× vi khuÈn tiÕp tôc ph©n gi¶i axit lactic thµnh axit

axetic vµ propionic, nh−ng qu¸ tr×nh nµy chËm h¬n so víi qu¸ tr×nh t¹o ra axit

lactic cho nªn rÊt dÔ bÞ tróng ®éc toan.

NhiÒu nhãm vi khuÈn kh¸c còng cã kh¶ n¨ng sö dông c¸c axit h÷u c¬ nh− axit

lactic (veillonella gazogenes, veillonella alacalescens, peptostreptococcus elsdenii,

propioni bacterium vµ selenomonas lactilytica...), axit succinic, malic, fumaric,

formic hay axit axetic. Trong sè nh÷ng loµi vi khuÈn ph©n gi¶i protein vµ sinh

amoniac th× peptostreptococus vµ clostridium cã kh¶ n¨ng lín nhÊt. C¸c loµi vi khuÈn

t¹o CH4 lµ methano bacterium, methano ruminantium vµ methano forminicum.

1.2.1.2. §éng vËt nguyªn sinh (Protozoa)

Khi cßn trong thêi gian bó s÷a, d¹ dµy tr−íc cña bª ch−a cã ®éng vËt

nguyªn sinh vµ chóng chØ thùc sù xuÊt hiÖn trong d¹ cá khi bª b¾t ®Çu ¨n thøc

¨n th«. ®éng vËt nguyªn sinh cã sè l−îng kho¶ng 105 - 106

tÕ bµo/g chÊt chøa

víi kho¶ng 120 loµi, víi tõng c¸ thÓ còng cã sè loµi vµ sè l−îng kh¸c nhau.

®éng vËt nguyªn sinh cã mÆt trong d¹ cá thuéc líp ciliata cã 2 líp phô lµ

entodiniomorphida vµ holotrica.

Gi÷a ®éng vËt nguyªn sinh vµ vi khuÈn cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau: kÝch

th−íc cña ®éng vËt nguyªn sinh lín h¬n rÊt nhiÒu vµ cã thÓ ®¹t tõ 25 - 250 µm;

tèc ®é x©m nhËp cña ®éng vËt nguyªn sinh vµo c¸c m¶nh thøc ¨n nhanh h¬n;

®éng vËt nguyªn sinh cã kh¶ n¨ng dù tr÷ cacbohydrat d− d−íi d¹ng amylopectin

12

kh«ng tan; ®éng vËt nguyªn sinh l¹i dÔ dµng bÞ ph¸ huû trong m«i tr−êng axÝt;

®éng vËt nguyªn sinh kh«ng cã kh¶ n¨ng tæng hîp ®−îc axit amin tõ NH3, nguån

axit amin ®Ó tæng hîp nªn protein cho c¬ thÓ chóng l¹i nhê ¨n vµ tiªu hãa protein

cña vi khuÈn hay tõ thøc ¨n mµ cã. ¦íc tÝnh mçi giê ®éng vËt nguyªn sinh trong

d¹ cá cã thÓ ¨n tíi 200*105

vi khuÈn vµ cø mçi phót cã kho¶ng 1% vi khuÈn d¹

cá bÞ ®éng vËt nguyªn sinh ¨n (Vò Duy Gi¶ng, 2001) [17]. ChÝnh do ®iÒu nµy,

mµ ®éng vËt nguyªn sinh l¹i lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông protein nãi chung.

§éng vËt nguyªn sinh cã thÓ tró ngô ë c¸c mÈu thøc ¨n lín vµ còng cã

thÓ tró ngô ë thµnh d¹ cá d¹ng ®¸m holotric. MËt ®é t¨ng, ®éng vËt nguyªn

sinh tô tËp trong c¸c bäc bolus. Khi gia sóc (vËt chñ) nhai l¹i: hçn hîp thøc ¨n

cïng víi c¸c bäc chøa vi khuÈn cïng ®éng vËt nguyªn sinh sÏ ®−îc î lªn. DÞch

vµ c¸c mÈu nhá thøc ¨n sau ®ã ®−îc nuèt xuèng råi bÞ chuyÓn tíi d¹ tæ ong,

®Õn d¹ l¸ s¸ch. Riªng víi ®éng vËt nguyªn sinh nhê b¸m vµo c¸c mÈu thøc ¨n

cã kÝch th−íc lín nªn cßn n»m l¹i ë c¸c bolus, khi ®−îc nuèt l¹i xuèng d¹ cá

råi nã tiÕp tôc chu chuyÓn theo chu kú chuyÓn vËn thøc ¨n th«ng qua d¹ cá.

®éng vËt nguyªn sinh thuéc líp ciliata cã 2 nhãm chÝnh (Vò Duy Gi¶ng,

2001; NguyÔn Träng TiÕn vµ cs., 2001) [17], [68]:

- Nhãm ph©n gi¶i x¬ (Cellulolytic ciliate): chóng tham gia vµo viÖc ph¸ vì

cÊu tróc vËt lý cña thøc ¨n vµ tiÕt enzym ph©n gi¶i v¸ch tÕ bµo. ®éng vËt nguyªn sinh

kh«ng tiÕt enzym vµ ph©n gi¶i x¬ ra m«i tr−êng d¹ cá mµ chóng ¨n c¸c m¶nh thøc

¨n bÞ ph¸ vì, råi sau ®ã tiÕt enzym vµ tiªu hãa x¬ ë trong c¬ thÓ cña chóng.

- Nhãm ph©n gi¶i tinh bét (Amilolytic ciliate): ®éng vËt nguyªn sinh

tÝch luü polysaccarit nhê kh¶ n¨ng nuèt tinh bét ngay sau khi ¨n vµ dù tr÷ d−íi

d¹ng amylopectin. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng quan träng cho gia sóc nhai l¹i nhê

hiÖu øng ®Öm chèng ph©n gi¶i ®−êng qu¸ nhanh lµm gi¶m pH ®ét ngét, mµ

cßn cung cÊp n¨ng l−îng tõ tõ cho nhu cÇu duy tr× vµ sinh tr−ëng cña b¶n th©n

®éng vËt nguyªn sinh.

13

§éng vËt nguyªn sinh t¸c ®éng c¬ häc xÐ r¸ch mµng tÕ bµo thùc vËt lµm

t¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc cña thøc ¨n vµ khi ®ã thøc ¨n dÔ dµng chÞu t¸c ®éng cña

vi khuÈn. ®éng vËt nguyªn sinh b¶o tån nèi ®«i cña c¸c axit bÐo kh«ng no

m¹ch dµi quan träng nh− axit linoleic, linolenic... b»ng c¸ch nuèt, ®−a xuèng

phÇn sau cña ®−êng tiªu hãa cung cÊp trùc tiÕp cho vËt chñ, nÕu kh«ng c¸c

axit bÐo nµy sÏ bÞ lµm no hãa bëi vi khuÈn.

1.2.1.3. NÊm (Fungi)

NÊm cã mÆt trong d¹ cá cña hÇu hÕt c¸c loµi ®éng vËt nhai l¹i vµ thuéc

nhãm ho¹t ®éng yÕm khÝ, bao gåm c¸c loµi: neocalimastic frontalis, piramonas

communis, sphaerommonas communis... sè l−îng kho¶ng 103

/ml dÞch d¹ cá

(NguyÔn Träng TiÕn vµ Mai ThÞ Th¬m, 1996) [66]. MÆc dï kh¶ n¨ng x©m nhËp

vµo tÕ bµo thùc vËt kh«ng b»ng vi khuÈn nh−ng nÊm l¹i ®ãng vai trß quan träng

trong ho¹t ®éng tiªu hãa x¬ cña vi sinh vËt (Bauchop, 1981) [86].

§Çu tiªn, nÊm di chuyÓn tíi phÇn thøc ¨n x¬ ®Ó võa tiªu hãa võa x©m

nhËp vµo c¸c biÓu m« (th−êng ë chç bÞ môc n¸t hay khÝ khæng cña l¸) råi lµm

nang, mäc mÇm vµ ph¸t triÓn trªn mÈu thøc ¨n. MÆc dÇu kh«ng lªn men ®−îc

lignin nh−ng chÝnh nÊm l¹i cã kh¶ n¨ng ph¸ vì phøc chÊt lignin- hemixenluloza

vµ lµm hßa tan lignin. Mét khi cÊu tróc nµy bÞ ph¸ vì th× sù lªn men cña vi

khuÈn ®èi víi c¸c chÊt x¬ cã hiÖu qu¶ h¬n. Víi khÈu phÇn nhiÒu x¬, sinh khèi

nÊm men cã thÓ lªn tíi 10% tæng sinh khèi trong d¹ cá.

NÊm cßn cã kh¶ n¨ng tiªu hãa mét vµi thµnh phÇn trong cÊu tróc cña tÕ

bµo nh− xenluloza, tinh bét, ®−êng... mét sè loµi lªn men ®−îc c¶ hemixenluloza.

Tuy nhiªn cã nh÷ng cacbohydrat mµ nÊm kh«ng thÓ sö dông ®−îc bao gåm

pectin, axit galacturonic, fructoza, mantoza vµ galactoza.

1.2.2. Mét sè yÕu tè ¶nh h−ëng tíi hÖ vi sinh vËt

Vi sinh vËt d¹ cá (c¶ ë thøc ¨n vµ ë biÓu m« d¹ cá) kÕt hîp víi nhau

trong qu¸ tr×nh tiªu hãa thøc ¨n, loµi nµy ph¸t triÓn trªn s¶n phÈm cña loµi kia.

14

S¶n phÈm ph©n gi¶i cuèi cïng cña mét loµi nµo ®ã l¹i ®−îc loµi kh¸c tiÕp tôc

sö dông (Preston vµ Leng, 1987) [132].

1.2.2.1. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhãm vi sinh vËt

Mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhãm vi sinh vËt d¹ cá lµ mèi quan hÖ c¹nh tranh

vµ hîp t¸c lÉn nhau mµ kÕt qu¶ cuèi cïng h×nh thµnh nªn mét khu hÖ vi sinh

vËt mµ trong ®ã tû lÖ cña c¸c loµi lµ thÝch hîp cho sù ph©n gi¶i thøc ¨n.

- Mèi quan hÖ c¹nh tranh: mèi quan hÖ nµy cã thÓ thÊy râ bëi ®éng vËt

nguyªn sinh ¨n vµ tiªu hãa vi khuÈn, sö dông protein cña vi khuÈn ®Ó phôc vô

cho sinh tr−ëng cña m×nh, do ®ã lµm gi¶m tèc ®é vµ hiÖu qu¶ chuyÓn hãa protein

trong d¹ cá. Khi l−îng entodian trong d¹ cá t¨ng lªn cao ®Õn 2*106

c¸ thÓ /1ml

dÞch d¹ cá th× toµn bé vi khuÈn trong d¹ cá bÞ ¨n hÕt (Coleman, 1975) [93]. Víi

nh÷ng lo¹i thøc ¨n dÔ tiªu hãa th× ®iÒu nµy kh«ng cã ý nghÜa lín, song ®èi víi

thøc ¨n nghÌo nit¬ th× ®éng vËt nguyªn sinh ®· lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông thøc

¨n nãi chung.

Gi÷a c¸c nhãm vi khuÈn kh¸c nhau còng cã sù c¹nh tranh ®iÒu kiÖn sinh

tån. Ch¼ng h¹n, khi gia sóc ¨n khÈu phÇn ¨n giµu tinh bét nh−ng nghÌo protein

th× sè l−îng vi khuÈn ph©n gi¶i xenluloza sÏ gi¶m vµ do ®ã mµ tû lÖ tiªu hãa

x¬ thÊp. Sù cã mÆt cña tinh bét trong khÈu phÇn sÏ kÝch thÝch vi khuÈn ph©n

gi¶i bét ®−êng ph¸t triÓn nhanh vµ chóng còng sÏ nhanh chãng sö dông c¹n

kiÖt ®i nh÷ng yÕu tè dinh d−ìng quan träng cÇn thiÕt cho vi khuÈn ph©n gi¶i

x¬ nh− c¸c lo¹i kho¸ng, amoniac, axit amin, isoaxit...

- Mèi quan hÖ hîp t¸c: trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng gi÷a vi khuÈn vµ

®éng vËt nguyªn sinh lµ quan hÖ céng sinh cïng cã lîi, thÓ hiÖn râ nhÊt trong

viÖc ph©n gi¶i chÊt x¬. NÕu m«i tr−êng chØ cã ciliate th× l−îng x¬ ph©n gi¶i

®−îc chØ lµ 7%, nÕu chØ cã vi khuÈn th× còng chØ ®¹t tíi 40%, tuy nhiªn khi

cã mÆt c¶ vi khuÈn lÉn ciliate víi mét tû lÖ tèi −u, tû lÖ ph©n gi¶i x¬ lªn tíi

60% (Vò Duy Gi¶ng, 2001) [17].

15

Sù sèng cña vi sinh vËt th−êng phô thuéc vµo giíi h¹n d−íi cña pH mµ Ýt

phô thuéc vµo giíi h¹n trªn (Coleman, 1975) [93]. KhÈu phÇn bæ sung nhiÒu

thøc ¨n tinh th× ciliate tËp trung tiªu thô tinh bét, l−îng axit lactic sinh ra trong

d¹ cá gi¶m ®i vµ gi÷ pH cña d¹ cá ë møc an toµn cho c¸c loµi vi sinh vËt. Mét

sè vi khuÈn ®−îc ®éng vËt nguyªn sinh nuèt vµo l¹i cã t¸c dông lªn men ë

trong ®ã tèt h¬n v× mçi ®éng vËt nguyªn sinh t¹o ra mét kiÓu “d¹ cá mini” víi

c¸c ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho vi khuÈn ho¹t ®éng. Mét sè loµi ciliate cßn hÊp thu

«xy gióp ®¶m b¶o cho ®iÒu kiÖn yÕm khÝ æn ®Þnh t¹o nªn m«i tr−êng trong d¹

cá thuËn lîi cho hÖ vi sinh vËt.

Nh− vËy, khÈu phÇn ¨n cña ®éng vËt nhai l¹i cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn

sù t−¬ng t¸c gi÷a c¸c nhãm vi sinh vËt d¹ cá víi nhau. KhÈu phÇn giµu c¸c

chÊt dinh d−ìng kh«ng g©y sù c¹nh tranh gi÷a c¸c nhãm vi sinh vËt, mÆt céng

sinh cïng cã lîi biÓu hiÖn râ. Nh−ng víi khÈu phÇn nghÌo dinh d−ìng sÏ g©y

ra sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c nhãm vi sinh vËt, øc chÕ lÉn nhau... t¹o nªn

khuynh h−íng bÊt lîi cho qu¸ tr×nh lªn men thøc ¨n nãi chung dÉn ®Õn hiÖu

qu¶ tiªu hãa bÞ gi¶m ®i (Preston vµ Leng, 1987) [132].

1.2.2.2. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña hÖ vi sinh vËt

§Ó t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng lµ protein cña m×nh, còng nh− mäi c¬ thÓ

sèng kh¸c vi sinh vËt cÇn cã ®Çy ®ñ c¬ chÊt cho nhu cÇu duy tr×, sinh tr−ëng vµ

ph¸t triÓn cña b¶n th©n nh− n¨ng l−îng ATP, khung cacbon, nguån nit¬, kho¸ng...

- N¨ng l−îng

L−îng sinh khèi cña vi sinh vËt d¹ cá phô thuéc vµo qu¸ tr×nh sinh tæng

hîp axit amin vµ protein cña c¬ thÓ vi sinh vËt. Sù tæng hîp nµy cÇn rÊt nhiÒu

n¨ng l−îng mµ chñ yÕu ®−îc phãng thÝch dÇn dÇn qua qu¸ tr×nh ph©n gi¶i

phøc hîp cacbohydrat.

S¶n phÈm ph©n gi¶i yÕm khÝ cacbohydrat gåm axit bÐo bay h¬i vµ ATP:

axit bÐo bay h¬i ®−îc hÊp thu qua thµnh d¹ cá vµ cung cÊp n¨ng l−îng cho vËt

chñ, cßn ATP lµ nguån n¨ng l−îng chñ yÕu cho vi sinh vËt. Cø 1 mol glucoza