Khai thác và phát triển nguồn gen cây nguyên liệu giấy

Bé c«ng th−¬ng

ViÖn nghiªn cøu c©y nguyªn liÖu giÊy

b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi kh&cn cÊp bé

khai th¸c vµ ph¸t triÓn nguån gen

c©y nguyªn liÖu giÊy

chñ nhiÖm ®Ò tµi: nguyÔn ®øc thÕ

7111

17/02/2008

Phó thä - 2008

BỘ CÔNG THƢƠNG

TỔNG CÔNG TY GIẤY VIỆT NAM

VIỆN NGHIÊN CỨU CÂY NGUYÊN LIỆU GIẤY

BÁO CÁO KẾT QUẢ NHIỆM VỤ CẤP BỘ NĂM 2008

Tên nhiệm vụ:

KHAI THÁC VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN GEN

CÂY NGUYÊN LIỆU GIẤY

Cơ quan chủ quản: BỘ CÔNG THƢƠNG

Cơ quan chủ trì: VIỆN N.C CÂY NGUYÊN LIỆU GIẤY

Chủ nhiệm: Th.S Nguyễn Đức Thế

Phú Thọ, 2008

i

MỤC LỤC

DANH MỤC BẢNG....................................................................................iv

DANH MỤC HÌNH ...................................................................................... v

PHẦN 1. TỔNG QUAN ............................................................................... 1

1.1. Cơ sở pháp lý của nhiệm vụ................................................................... 1

1.2. Tính cấp thiết.......................................................................................... 2

1.3. Mục tiêu nhiệm vụ ................................................................................. 4

1.4. Địa điểm, đối tƣợng và nội dung công việc ........................................... 4

1.4.1. Địa điểm thực hiện .............................................................................. 4

1.4.2. Đối tƣợng khai thác và phát triển........................................................ 5

1.4.3. Nội dung nhiệm vụ.............................................................................. 6

1.5. Tổng quan nhiệm vụ............................................................................... 7

1.5.1. Trên thế giới........................................................................................ 7

1.5.2. Ở Việt Nam ....................................................................................... 17

PHẦN 2. THỰC NGHIỆM......................................................................... 23

2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................... 23

2.1.1. Phƣơng pháp khai thác nguồn gen .................................................... 23

2.1.1.1. Khai thác hom giống Bạch đàn và Keo tai tƣợng.......................... 23

2.1.1.2. Khai thác hạt giống Keo tai tƣợng ................................................. 24

2.1.2. Phƣơ ................................................... 24

2.1.2.1. Phát triển cây giống Keo tai tƣợng ................................................ 24

2.1.2.2. Phát triển cây giống Bạch đàn........................................................ 27

2.1.3. Phƣơng pháp đánh giá hiệu quả rừng trồng giống mới .................... 28

ii

2.1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ảnh hƣởng của chiều cao tạo tán.............. 30

2.1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu ảnh hƣởng của tỷ lệ phối trộn đất mùn .... 30

2.1.6. Phƣơng pháp nghiên cứu đa dạng hình thái lá Bạch đàn.................. 32

2.2. Kết quả và thảo luận............................................................................. 33

2.2.1. Chọn lọc nguồn gen .......................................................................... 33

2.2.2. Khai thác nguồn gen.......................................................................... 35

2.2.3. Phát triển nguồn gen.......................................................................... 37

2.2.4. Khảo nghiệm đánh giá rừng trồng giống mới................................... 40

2.2.4.1. Địa điểm và quy mô khảo nghiệm ................................................. 40

2.2.4.2. Đánh giá giống năm thứ nhất......................................................... 41

2.2.5. Nghiên cứu hỗ trợ kỹ thuật khai thác phát triển nguồn gen.............. 45

2.2.5.1. Nghiên cứu ảnh hƣởng của chiều cao tạo tán đến sản lƣợng hom

Keo tai tƣợng............................................................................................... 45

2.2.5.2. Nghiên cứu ảnh hƣởng của một số nhân tố môi trƣờng đến sinh

trƣởng và phát triển cây hom Keo tai tƣợng: Nghiên cứu ảnh hƣởng của tỷ

lệ phối trộn mùn - đất.................................................................................. 49

2.2.6. Nghiên cứu đa dạng hình thái lá Bạch đàn ....................................... 53

PHẦN 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................... 56

3.1. Kết luận ................................................................................................ 56

3.2. Kiến nghị.............................................................................................. 57

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................... 58

Phụ lục 1. Sơ đồ rừng trồng khảo nghiệm giống ........................................ 61

Phụ lục 2. Danh mục nguồn gen chọn lọc năm 2008.................................. 63

iii

Phụ lục 3. Danh mục vật liệu giống khai thác năm 2008 ........................... 64

Phụ lục 4. Các bảng phân tích thống kê...................................................... 65

Phụ lục 5. Các văn bản pháp lý................................................................... 69

iv

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1. Tiêu chuẩn chọn lọc nguồn gen....................................................... 6

Bảng 2. Danh sách giống trồng rừng khảo nghiệm .................................... 28

Bảng 3. Các công thức phối trộn mùn đất giâm hom Keo tai tƣợng .......... 30

Bảng 4. Sản phẩm phát triển nguồn gen cây nguyên liệu giấy năm 2008 .. 38

Bảng 5. Sinh trƣởng chiều cao, đƣờng kính gốc và đƣờng kính tán lá của

hậu thế cây trội Keo tai tƣợng tại Bắc Quang - Hà Giang (6 tháng tuổi)... 41

Bảng 6. Tỷ lệ cây sống của hậu thế cây trội Keo tai tƣợng tại Bắc Quang -

Hà Giang (6 tháng tuổi)............................................................................... 44

Bảng 7. Tỷ lệ cây theo chất lƣợng sinh trƣởng của hậu thế cây trội Keo tai

tƣợng tại Bắc Quang - Hà Giang (6 tháng tuổi).......................................... 45

Bảng 8. Số lƣợng chồi của cây mẹ Keo tai tƣợng 18 tháng tuổi ở các cỡ

chiều cao tạo tán 20cm, 25cm và 30cm ...................................................... 46

Bảng 9. Tỷ lệ chồi phân theo 3 cấp chất lƣợng A, B, C của cây mẹ Keo tai

tƣợng 18 tháng tuổi ở các cỡ chiều cao tạo tán 20cm, 25cm và 30cm ....... 48

Bảng 10. Tỷ lệ hom Keo tai tƣợng ra rễ ở các công thức phối trộn mùn đất

(hom cắm 45 ngày)...................................................................................... 50

Bảng 11. Số lƣợng rễ, mắt rễ của hom Keo tai tƣợng (45 ngày) ở các công

thức phối trộn mùn đất ................................................................................ 50

Bảng 12. Chiều dài bộ rễ và rễ cây hom Keo tai tƣợng (45 ngày) ở các công

thức phối trộn mùn đất ................................................................................ 52

Bảng 13. Chiều dài, bề rộng, tỷ số dài/rộng của phiến lá và chiều dài cuống

lá 4 dòng Bạch đàn trồng ở khu bảo tồn gen Tiên Kiên - Phú Thọ (tuổi 44

tháng)........................................................................................................... 53

v

DANH MỤC HÌNH

Hình 1. Cây trội Keo tai tƣợng chọn ở rừng giống Quốc gia Hàm Yên -

Tuyên Quang............................................................................................... 34

Hình 2. Cây mẹ đem trồng bổ sung nguồn gen Vƣờn vật liệu giống. Bạch

đàn (trái) và Keo tai tƣợng (phải)................................................................ 36

Hình 3. Ken vỏ tạo chồi trên cây mẹ Bạch đàn urophylla để dẫn giống về

Vƣờn vật liệu............................................................................................... 36

Hình 4. Cắt chồi tạo hom giống Bạch đàn .................................................. 37

Hình 5. Cây hom Keo tai tƣợng dòng AH.07.09 giâm ở giá thể cát chuyển

sang nuôi dƣỡng ở bầu đất lớn hơn............................................................. 39

Hình 6. Cắt chồi tạo hom Keo tai tƣợng dòng AH.07.08 và AH.07.11...... 39

Hình 7. Bản đồ khu trồng rừng khảo nghiệm hậu thế 5 cây trội Keo tai

tƣợng............................................................................................................ 40

Hình 8. Gốc cây con gia đình Keo tai tƣợng AH.07.10 (6 tháng tuổi,

Dmax=3cm)................................................................................................... 42

Hình 9. Cây con của gia đình Keo tai tƣợng AH.07.10; AH.07.03;

AH.07.07 và AH.07.09 trồng ở Đội Sông Bạc Công ty Lâm nghiệp Cầu

Ham - Hà Giang (6 tháng tuổi) ................................................................... 43

Hình 10. Chồi Keo tai tƣợng có giai đoạn lá thật (trái) và không qua giai

đoạn lá không lá thật (phải) sau tạo tán 30 ngày (Cỡ chiều cao tạo tán

30cm)........................................................................................................... 48

Hình 11. Lá của 4 dòng Bạch đàn CTIV, PN14, PN3d và PN2 ở khu bảo tồn

gen Tiên Kiên - Phú Thọ............................................................................. 55

1

PHẦN 1. TỔNG QUAN

1.1. Cơ sở pháp lý của nhiệm vụ

Năm 2008 nhiệm vụ khoa học công nghệ: “Khai thác và phát triển nguồn

gen cây nguyên liệu giấy” đƣợc triển khai thực hiện dựa trên các căn cứ

pháp lý sau (chi tiết xem phụ lục 5):

- Quyết định số 1999/QĐ-BTC ngày 03/12/2007 của Bộ trƣởng Bộ Công

nghiệp về việc giao kế hoạch khoa học và công nghệ năm 2008 cho Viện

Nghiên cứu Cây Nguyên liệu Giấy.

- Hợp đồng Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ số

03.08.QG/HĐ-KHCN ký ngày 28/01/2008 giữa Bộ Công thƣơng và Viện

Nghiên cứu Cây Nguyên liệu Giấy.

- Quyết định số 17/QĐ-KHTH ngày 28/01/2008 của Viện trƣởng Viện

Nghiên cứu Cây Nguyên liệu Giấy về việc giao nhiệm vụ nghiên cứu khoa

học và phát triển công nghệ.