Kết hợp các thí nghiệm vật lý nằm trong chương trình “điện học” lớp 11 với các thí nghiệm tự chế tạo theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức cho học sinh.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA VẬT LÝ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI:

KẾT HỢP CÁC THÍ NGHIỆM VẬT LÝ NẰM TRONG

CHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN HỌC LỚP 11 VỚI CÁC THÍ

NGHIỆM TỰ CHẾ TẠO THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HOÁ

HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CHO HỌC SINH

Người thực hiện : TRẦN THỊ HỒNG ÂN

Lớp : 10SVL

Khóa : 2010 – 2014

Ngành : SƯ PHẠM VẬT LÝ

Người hướng dẫn : ThS NGUYỄN NHẬT QUANG

Đà Nẵng, 05/2014

Trong suốt thời gian thực hiện khóa luận, em đã nhận được nhiều

sự quan tâm giúp đỡ từ quý thầy cô giáo cũng như người thân và bạn

bè để hoàn thành đề tài: “Kết hợp các thí nghiệm Vật lý nằm trong

chương trình Điện học lớp 11 với các thí nghiệm tự chế tạo theo

hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức cho học sinh”

Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy giáo Nguyễn Nhật

Quang đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt thời gian thực

hiện khóa luận. Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô giáo,

cán bộ nhà trường đã giảng dạy và giúp đỡ em trong suốt bốn năm

học, cảm ơn gia đình bạn bè đã động viên và tạo mọi điều kiện để em

hoàn thành khóa luận này.

Dù đã hết sức cố gắng nhưng khóa luận này không thể tránh khỏi

những khó khăn, thiếu sót, vì vậy em rất mong những góp ý từ quý

thầy cô cũng như các bạn để khóa luận được hoàn thiện hơn.

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2014

Sinh viên thực hiện

Trần Thị Hồng Ân

Khoá luận tốt nghiệp GVHD: ThS Nguyễn Nhật Quang

SVTH: Trần Thị Hồng Ân Trang 1

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU..........................................................................................................................2

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................2

2. Mục đích của luận văn..............................................................................................3

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................3

3.1. Đối tƣợng ...........................................................................................................3

3.2. Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................3

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...............................................................................................4

5. Phƣơng pháp nghiên cứu..........................................................................................4

6. Đóng góp của luận văn.............................................................................................5

7. Cấu trúc của luận văn ...............................................................................................5

- Phần mở đầu:..........................................................................................................5

- Phần nội dung:........................................................................................................5

- Phần kết luận. .........................................................................................................6

NỘI DUNG ......................................................................................................................7

CHƢƠNG 1..................................................................................................................7

1.1. Khái niệm thí nghiệm Vật lý .............................................................................7

1.2. Đặc điểm của thí nghiệm Vật lý ........................................................................7

1.3. Vai trò của thí nghiệm Vật lý . ..........................................................................7

CHƢƠNG 2................................................................................................................10

2.1 Phần Điện học trong chƣơng trình Vật lý 11 Cơ bản .......................................10

2.2 Phần Điện học trong chƣơng trình Vật lý 11 Nâng cao. ..................................13

CHƢƠNG 3................................................................................................................16

3.1. Các bài thí nghiệm phần Điện học trong sách giáo khoa. ...............................16

3.2 Một số thí nghiệm tự thiết kế từ vật liệu đơn giản, có tính hiệu quả cao trong

việc giảng dạy. ........................................................................................................50

3.3 Giáo án ứng dụng thí nghiệm vào dạy học Vật lý............................................61

3.4 Một số hình thức tổ chức dạy học có kết hợp với thí nghiệm nhằm tạo hứng

thú học tập đối với học sinh.....................................................................................65

KẾT LUẬN....................................................................................................................69

PHỤ LỤC.......................................................................................................................72

Khoá luận tốt nghiệp GVHD: ThS Nguyễn Nhật Quang

SVTH: Trần Thị Hồng Ân Trang 2

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Chúng ta đã đang và sẽ thực hiện đổi mới toàn diện trong ngành giáo dục. Bởi

lẽ việc đầu tƣ cho giáo dục đƣợc Đảng và Nhà nƣớc xác định là “quốc sách hàng

đầu”. Trong đó, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho việc dạy học ngày càng

đƣợc quan tâm và trang bị đầy đủ, nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục, đổi mới nội

dung, phƣơng pháp, chƣơng trình giáo dục ở tất cả các cấp học, bậc học, đồng thời

góp phần nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên.

Trong giảng dạy các bộ môn khoa học nói chung và Vật lý nói riêng, thực

nghiệm có vai trò hết sức quan trọng. Đặc biệt, Vật lý là một môn khoa học thực

nghiệm, vì hầu hết các kiến thức đƣợc xây dựng hoặc rút ra từ đó. Do đó thông qua

thực nghiệm có thể giúp cho quá trình lĩnh hội kiến thức của học sinh đƣợc diễn ra

một cách chủ động, phát huy đƣợc tính năng động, sáng tạo, rèn luyện kỹ năng thực

hành, tƣ duy phán đoán của học sinh, giúp cho quá trình nhận thức đƣợc rõ ràng

hơn về bản chất của các hiện tƣợng Vật lý. Điều này làm cho hiệu quả dạy và học

ngày càng đƣợc nâng cao.

Thực trạng khảo sát việc sử dụng các thiết bị tại các trƣờng THPT trên địa bàn

thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam cho thấy một thực trạng đáng báo động về

tình trạng xuống cấp các bộ thiết bị cũng nhƣ hiệu quả sử dụng các thiết bị thí

nghiệm còn rất thấp. Vấn đề hệ thống lại các bài thí nghiệm cũng nhƣ việc nghiên

cứu chế tạo những thiết bị đơn giản có tính hiệu quả trong việc giảng dạy môn Vật

lý để thay thế các thiết bị thí nghiệm hƣ hỏng cũng nhƣ bổ sung vào kho thiết bị thí

nghiệm ở cấp THPT là hết sức cần thiết.

Vậy, để có thể nắm vững các thao tác, hình thành các kỹ năng, kỹ xảo trong

khi tiến hành thí nghiệm và hƣớng dẫn học sinh thực hiện thí nghiệm khi về dạy

Khoá luận tốt nghiệp GVHD: ThS Nguyễn Nhật Quang

SVTH: Trần Thị Hồng Ân Trang 3

học ở trƣờng phổ thông, tôi đã tiến hành nghiên cứu và thực hành các bài thí

nghiệm trong phần Điện học chƣơng trình Vật lý lớp 11 bậc THPT theo chƣơng

trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành, bên cạnh đó cũng đã nghiên cứu chế

tạo một số bài thí nghiệm Điện học đơn giản, dễ thực hiện cũng nhƣ đề cập đến các

hình thức dạy học có sử dụng hiệu quả các thí nghiệm. Đó là những lý do tôi chọn

đề khóa luận tốt nghiệp: “Kết hợp các thí nghiệm Vật lý nằm trong chương trình

Điện học lớp 11 với các thí nghiệm tự chế tạo theo hướng tích cực hoá hoạt động

nhận thức cho học sinh”.

2. Mục đích của luận văn

Nghiên cứu, khai thác, sử dụng hiệu quả các bộ dụng cụ thí nghiệm Điện học

trong chƣơng trình Vật lý lớp 11 bậc THPT và các thí nghiệm đơn giản tự chế tạo

nhằm nâng cao tính tích cực trong dạy và học môn Vật lý lớp 11 bậc THPT.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tƣợng

- Các tài liệu về phƣơng pháp dạy học thí nghiệm trong chƣơng trình Vật lý lớp

11 bậc THPT.

- Các tài liệu liên quan đến cơ sở lý thuyết của các bài thí nghiệm Điện lớp 11.

- Tài liệu hƣớng dẫn sử dụng các bộ thí nghiệm Điện về phƣơng pháp giảng dạy

Vật lý ở khoa Vật lý.

- Các bộ thí nghiệm phần Điện học trong chƣơng trình Vật lý lớp 11.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lý thuyết và các dụng cụ thí nghiệm Điện học trong chƣơng

trình Vật lý lớp 11 bậc THPT. Từ đó rút ra những kết luận và các phƣơng pháp tổ chức

Khoá luận tốt nghiệp GVHD: ThS Nguyễn Nhật Quang

SVTH: Trần Thị Hồng Ân Trang 4

dạy học kết hợp với tiến hành thí nghiệm nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học trong

bộ môn Vật lý ở bậc THPT.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý thuyết phần Điện học trong chƣơng trình Vật lý lớp 11 bậc

trung học phổ thông.

- Nghiên cứu xây dựng các bài thí nghiệm, lấy các số liệu mẫu của các bài thí

nghiệm phần Điện học trong chƣơng trình Vật lý lớp 11 phổ thông.

- Phân tích, xử lý các kết quả thu đƣợc. Từ đó rút ra những kết luận cần thiết và

tổng kết các kinh nghiệm để có thể hƣớng dẫn học sinh thí nghiệm một cách hiệu quả.

- Tiến hành thiết kế và chế tạo một số thí nghiệm ở phần Điện học trong chƣơng

trình Vật lý lớp 11 bậc THPT từ những vật liệu đơn giản có tính hiệu quả cao.

- Giới thiệu một số hình thức tổ chức dạy học kết hợp với các thí nghiệm Vật lý

nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học trong bộ môn Vật lý.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Để thực hiện nhiệm vụ trên, tôi đã tiến hành các phƣơng pháp nghiên cứu sau:

- Nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu những tài liệu liên quan trong chƣơng trình Vật

lý phổ thông, những tài liệu hƣớng dẫn sử dụng các bộ dụng cụ thí nghiệm liên quan.

Nghiên cứu những tài liệu về phƣơng pháp dạy học thí nghiệm Vật lý lớp 11 trong

trƣờng phổ thông.

- Nghiên cứu thực nghiệm : Tiến hành các bài thí nghiệm, từ kết quả thí nghiệm,

kết hợp với quá trình quan sát, thực hiện rút ra những kết luận và những hƣớng dẫn sƣ

phạm cần thiết. Nghiên cứu chế tạo các thiết bị thí nghiệm đơn giản để nâng cao hứng

thú cho học sinh trong việc giảng dạy Vật lý.

Khoá luận tốt nghiệp GVHD: ThS Nguyễn Nhật Quang

SVTH: Trần Thị Hồng Ân Trang 5

6. Đóng góp của luận văn

Khoá luận là cơ sở để tôi có thể xây dựng và hoàn thiện các bài thí nghiệm Vật

lý khi về dạy ở trƣờng phổ thông. Nó còn có thể làm tài liệu tham khảo cho giáo viên,

sinh viên và học sinh khi giảng dạy và tiến hành các bài thí nghiệm Vật lý liên quan.

7. Cấu trúc của luận văn

Luận văn gồm có 3 phần:

- Phần mở đầu:

Lý do chọn đề tài.

Mục đích nghiên cứu.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.

Nhiệm vụ nghiên cứu.

Phƣơng pháp nghiên cứu.

Đóng góp của đề tài.

- Phần nội dung:

Chƣơng 1: Vai trò của thí nghiệm trong dạy học Vật lý.

Chƣơng 2: Chuẩn kiến thức kỹ năng chƣơng trình Điện học lớp 11 bậc THPT.

2.1 Chuẩn kiến thức kỹ năng.

2.2 Các bài thí nghiệm thực hành và biểu diễn ở phần Điện học chƣơng

trình Vật lý lớp 11 bậc THPT.

Chƣơng 3: Một số bài thí nghiệm phần Điện học chƣơng trình Vật lý lớp 11.

3.1 Các bài thí nghiệm chính phần Điện học chƣơng trình Vật lý lớp 11

trong SGK.

3.2 Một số thí nghiệm tự thiết kế từ những vật liệu đơn giản, có tính hiệu

quả cao trong giảng dạy.