Hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ theo công ước của Liên hiệp quốc về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN BÁ LÊ DŨNG

HỦY BỎ HỢP ĐỒNG TRƢỚC THỜI HẠN THỰC HIỆN

NGHĨA VỤ THEO CÔNG ƢỚC CỦA LIÊN HIỆP QUỐC VỀ

HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

HỦY BỎ HỢP ĐỒNG TRƢỚC THỜI HẠN THỰC HIỆN

NGHĨA VỤ THEO CÔNG ƢỚC CỦA LIÊN HIỆP QUỐC VỀ

HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ

Chuyên ngành: Luật Kinh tế

Mã số: 8380107

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Hà Thị Thanh Bình

Học viên: Nguyễn Bá Lê Dũng

Lớp: Cao học Luật Kinh tế khóa 32

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các

thông tin, số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung

thực, có trích dẫn rõ ràng. Nếu có sự gian dối, tôi xin chịu

hoàn toàn trách nhiệm.

Tác giả luận văn

Nguyễn Bá Lê Dũng

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TỪ VIẾT TẮT TỪ VIẾT ĐẦY ĐỦ

BLDS 2015 Bộ Luật Dân sự 2015

CISG hoặc

Công ước Viên năm 1980

Công ước của Liên hiệp quốc về hợp đồng mua bán

hàng hóa quốc tế năm 1980

LTM 2005 Luật Thương mại 2005

PECL Principles of European Contract Law – Bộ Nguyên

tắc Luật Hợp đồng Châu Âu (phiên bản 2002)

PICC Principles of International Commercial Contract – Bộ

Nguyên tắc Hợp đồng thương mại quốc tế của

UNIDROIT (phiên bản 2016)

UCC Uniform Commercial Code – Bộ Luật Thương mại

thống nhất Hoa Kỳ (phiên bản 2002)

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU..........................................................................................................1

CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ BIỆN PHÁP HỦY BỎ HỢP ĐỒNG TRƢỚC

THỜI HẠN THỰC HIỆN NGHĨA VỤ THEO CÔNG ƢỚC VIÊN NĂM 1980 ..7

1.1. Khái quát về vi phạm dự đoán trƣớc và biện pháp hủy bỏ hợp đồng

trƣớc thời hạn thực hiện nghĩa vụ theo Công ƣớc Viên năm 1980 .....................7

1.1.1 Khái niệm vi phạm dự đoán trước.................................................................7

1.1.2 Đặc điểm vi phạm dự đoán trước................................................................10

1.1.2.1 Thời điểm xảy ra vi phạm.........................................................................10

1.1.2.2 Phạm vi nghĩa vụ bị vi phạm....................................................................12

1.1.2.3 Quyền áp dụng biện pháp khắc phục đối với hành vi vi phạm ................13

1.1.3 Khái niệm biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ

theo Công ước Viên năm 1980 .............................................................................15

1.1.4 Đặc điểm của biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa

vụ theo Công ước Viên năm 1980 ........................................................................17

1.1.4.1 Thời điểm áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện

nghĩa vụ ................................................................................................................17

1.1.4.2 Căn cứ áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn không mang

tính chất “tuyệt đối”.............................................................................................18

1.1.4.3 Trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh ngay lập tức khi hợp đồng bị

hủy bỏ ...................................................................................................................19

1.2 Phân biệt biện pháp hủy bỏ hợp đồng trƣớc thời hạn thực hiện nghĩa vụ

với biện pháp tạm ngừng thực hiện hợp đồng ....................................................21

1.2.1 Khả năng xảy ra vi phạm dự đoán trước ....................................................21

1.2.2 Phạm vi nghĩa vụ bị vi phạm.......................................................................23

1.2.3 Nghĩa vụ thông báo .....................................................................................24

Kết luận Chƣơng 1.................................................................................................26

CHƢƠNG 2: CĂN CỨ ÁP DỤNG BIỆN PHÁP HỦY BỎ HỢP ĐỒNG

TRƢỚC THỜI HẠN THỰC HIỆN NGHĨA VỤ THEO CÔNG ƢỚC VIÊN

NĂM 1980 – KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM..................................................27

2.1. Căn cứ áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng trƣớc thời hạn thực hiện

nghĩa vụ theo Công ƣớc Viên năm 1980 ..............................................................27

2.1.1 Khả năng một bên sẽ có hành vi vi phạm cơ bản........................................27

2.1.1.1 Khái quát về vi phạm cơ bản....................................................................27

2.1.1.2 Tính chất “rõ ràng” của vi phạm cơ bản đối với hợp đồng giao hàng

một lần..................................................................................................................30

2.1.1.3 Tính chất “rõ ràng” của vi phạm cơ bản đối với hợp đồng giao hàng

từng phần..............................................................................................................33

2.1.2 Căn cứ một bên tuyên bố sẽ không thực hiện hợp đồng..............................34

2.2. Quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng

trƣớc thời hạn thực hiện nghĩa vụ theo pháp luật Việt Nam.............................38

2.2.1 Quy định của pháp luật Việt Nam về biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước

thời hạn thực hiện nghĩa vụ..................................................................................38

2.2.2 Thực tiễn áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện

nghĩa vụ tại Việt Nam...........................................................................................41

2.2.3 Đề xuất hoàn thiện pháp luật Việt Nam về biện pháp hủy bỏ hợp đồng

trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ từ kinh nghiệm của Công ước Viên năm 198046

2.2.3.1 Sự phù hợp của quy định vi phạm dự đoán trước và biện pháp hủy bỏ

hợp đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ theo pháp luật Việt Nam................46

2.2.3.2 Một số đề xuất cụ thể hoàn thiện pháp luật Việt Nam về biện pháp hủy

bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ...................................................48

Kết luận Chƣơng 2.................................................................................................50

CHƢƠNG 3: NGHĨA VỤ THÔNG BÁO VÀ HỆ QUẢ PHÁP LÝ CỦA BIỆN

PHÁP HỦY BỎ HỢP ĐỒNG TRƢỚC THỜI HẠN THỰC HIỆN NGHĨA VỤ

THEO CÔNG ƢỚC VIÊN NĂM 1980 – KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM...51

3.1 Nghĩa vụ thông báo khi áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng trƣớc thời

hạn thực hiện nghĩa vụ theo Công ƣớc Viên năm 1980 .....................................51

3.1.1 Thời hạn thông báo .....................................................................................52

3.1.2 Hình thức thông báo....................................................................................53

3.1.3 Nội dung thông báo .....................................................................................55

3.1.3.1 Ý định hủy bỏ hợp đồng............................................................................55

3.1.3.2 Sự cho phép bên kia cung cấp bảo đảm đầy đủ về khả năng thực hiện

nghĩa vụ ................................................................................................................56

3.1.4 Hiệu lực của thông báo ...............................................................................59

3.2 Hệ quả pháp lý của biện pháp hủy bỏ hợp đồng trƣớc thời hạn thực hiện

nghĩa vụ theo Công ƣớc Viên năm 1980 ..............................................................62

3.2.1 Hiệu lực của hợp đồng ................................................................................62

3.2.2 Trách nhiệm bồi thường thiệt hại................................................................63

3.2.3 Nghĩa vụ giảm thiểu tổn thất .......................................................................64

3.2.4 Hệ quả pháp lý của việc áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước thời

hạn không có căn cứ.............................................................................................66

3.3 Đề xuất hoàn thiện pháp luật Việt Nam về nghĩa vụ thông báo và hệ

quả pháp lý khi áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng trƣớc thời hạn thực

hiện nghĩa vụ từ kinh nghiệm của Công ƣớc Viên năm 1980 ........................68

3.3.1 Quy định về nghĩa vụ thông báo khi áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng

trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ ........................................................................68

3.3.2 Quy định về hệ quả pháp lý khi áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước

thời hạn thực hiện nghĩa vụ..................................................................................71

Kết luận Chƣơng 3.................................................................................................72

KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................73

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC 1

PHỤ LỤC 2

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Luật Thương mại 2005 được Quốc hội Khóa XI, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày

14/6/2005 và chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2006, thay thế Luật Thương mại

năm 1997. Trải qua hơn 15 năm, Luật Thương mại 2005 đã góp phần to lớn vào sự

ổn định và phát triển của hoạt động thương mại, điều chỉnh, khắc phục những hạn

chế, thiếu sót của Luật Thương mại 1997. Cùng với sự phát triển của xã hội, đặc

biệt là trong lĩnh vực thương mại, các hoạt động của thương nhân ngày càng đa

dạng, phong phú. Một trong những yếu tố quan trọng nhất trong hoạt động thương

mại là hợp đồng.

Trong quá trình thực hiện hợp đồng, không phải lúc nào các bên cũng đều

nghiêm túc thực hiện những nghĩa vụ đã thỏa thuận. Do đó, pháp luật trao cho các

chủ thể trong hợp đồng, tùy theo tính chất, mức độ của hành vi vi phạm có quyền áp

dụng các biện pháp, chế tài khác nhau nhằm đảm bảo quyền lợi của mình. Trong

thực tế, việc nhận diện hành vi vi phạm của một bên đôi khi không dễ dàng, cụ thể

là khi một bên có căn cứ cho rằng bên kia không có khả năng trong việc thực hiện

nghĩa vụ của mình khi đến hạn – tức là trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ, bên đó có

quyền tạm ngừng thực hiện hợp đồng và yêu cầu cung cấp bảo đảm đầy đủ, hoặc

thậm chí hủy bỏ hợp đồng hay không?

Với mục tiêu thống nhất luật pháp quốc tế về hợp đồng mua bán hàng hóa,

Công ước của Liên Hiệp Quốc về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế (Công ước

Viên năm 1980) là một thành tựu to lớn trong việc nỗ lực hài hòa hóa các hệ thống

luật trên thế giới. Ngày 18/12/2015, Việt Nam chính thức là thành viên thứ 84 của

Công ước Viên năm 1980 và Công ước chính thức có hiệu lực ở Việt Nam từ ngày

01/01/2017. Đây là một bước tiến vượt bậc trong quá trình hội nhập quốc tế sâu

rộng của Việt Nam, tạo sự thuận lợi cho các thương nhân trong nước tiếp cận với

một nguồn pháp luật tiến bộ và được áp dụng rộng rãi, đặc biệt là các nước có nền

kinh tế phát triển bậc nhất thế giới. Những quy định tiến bộ và hài hòa của Công

ước Viên năm 1980 đã được các nước thành viên vận dụng và đem lại những lợi ích

to lớn trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại.

Đối với vấn đề xác định hành vi vi phạm hợp đồng dự đoán trước, tại Chương

V Mục I Công ước Viên năm 1980 đã quy định về vi phạm dự đoán trước và hợp

đồng giao hàng từng phần. Theo đó, tại Điều 71, Điều 72 và Điều 73 Công ước

2

Viên năm 1980 đã cho một bên có quyền lựa chọn áp dụng biện pháp tạm ngừng

thực hiện hợp đồng hoặc biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa

vụ để giảm thiểu tối đa các thiệt hại của mình do bên kia có khả năng vi phạm cơ

bản nghĩa vụ hợp đồng khi đến thời hạn thực hiện.

Nhằm làm rõ những quy định của Công ước Viên năm 1980 về biện pháp hủy

bỏ hợp đồng trước thời hạn, và có cái nhìn tổng thể giữa pháp luật Việt Nam với

Công ước Viên năm 1980. Tác giả chọn đề tài “Hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn

thực hiện nghĩa vụ theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về hợp đồng mua bán

hàng hóa quốc tế” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình là cần thiết và phù hợp với

chuyên ngành đào tạo.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Vi phạm dự đoán trước và hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ

là một đề tài gây nhiều tranh luận trong giới học thuật bởi những vấn đề vượt ra

ngoài các nguyên tắc của pháp luật truyền thống. Chính vì vậy, đã có nhiều công

trình, bài viết của nhiều tác giả nghiên cứu về vi phạm dự đoán trước và hủy bỏ hợp

đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ, cụ thể như sau:

- Tác giả G. H. Treitel và Edwin Peel (2015), The Law of Contract (fourteenth

edition). Cuốn sách chuyên khảo đã trình bày lịch sử hình thành của học thuyết vi

phạm dự đoán trước và phân tích về quyền chấp nhận hoặc từ chối đối với vi phạm

dự đoán trước của bên bị vi phạm.

- Tác giả Robert E. Scott, Jody S. Kraus (2013), Contract Law and Theory

(fifth edition). Cuốn sách chuyên khảo đã phân tích một số bản án áp dụng khái

niệm vi phạm dự đoán trước và biện pháp hủy bỏ hợp đồng trước thời hạn thực hiện

nghĩa vụ.

- Tác giả John O. Honnold (1999), Uniform Law for International Sales under

the 1980 United Nations Convention (3rd edition). Cuốn sách đã trình bày chi tiết

lịch sử hình thành các Điều 71, 72 và 73 CISG. Đồng thời, cuốn sách cũng phân

tích những nội dung cơ bản của các điều khoản này.

- Tác giả Trevor Bennett (1987), Bianca-Bonell Commentary on the

International Sales Law. Cuốn sách đã giới thiệu và phân tích lịch sử hình thành

Điều 72 CISG và so sánh với Điều 71 CISG. Từ đó, tác giả làm rõ về khái niệm vi

phạm dự đoán trước và các biện pháp áp dụng tương ứng với mức độ hành vi vi

phạm.

3

Ngoài ra còn có nhiều cuốn sách, bài nghiên cứu cũng viết về nội dung này,

như: Marnah Stuff (1997), Essential Contract Law (second edition); M. Gilbey

Strub (1989), The Convention on the International Sale of Goods: Anticipatory

repudiation provisions and developing countries; Reza Beheshti (2018),

Anticipatory breach of contract and the necessity of adequate assurance under

English law and Uniform Commercial Code; Keith A. Rowley, A Brief History of

Anticipatory Repudiation in American Contract Law;…

- Tác giả Đặng Huỳnh Thiên Vy và Nguyễn Xuân Mỹ Hiền (2017), “Một số

vấn đề về hủy hợp đồng do vi phạm hợp đồng khi chưa đến thời hạn thực hiện nghĩa

vụ”, Tài liệu hội thảo “Nghiên cứu Công ước Viên 1980 về hợp đồng mua bán hàng

hóa quốc tế - Trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa quốc

tế”, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Bài viết này đã trình bày về

khái niệm vi phạm dự đoán trước và điều kiện để áp dụng biện pháp hủy bỏ hợp

đồng trước thời hạn. Đồng thời, bài viết cũng bình luận một số bản án, án lệ áp

dụng Điều 72 Công ước Viên năm 1980.

Luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ liên quan đến nội dung quy định về hủy bỏ

hợp đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ như sau:

- Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2015), Võ Sỹ Mạnh, “Vi

phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng

hóa quốc tế và định hướng hoàn thiện các quy định có liên quan của pháp luật Việt

Nam”, Luận án tiến sĩ, người hướng dẫn khoa học: GS.TS.NGƯT Mai Hồng Quỳ.

Luận án đã nêu ra một số vấn đề về vi phạm dự đoán trước và biện pháp hủy bỏ hợp

đồng trước thời hạn thực hiện nghĩa vụ. Đồng thời, tác giả cũng đã chỉ ra một số

vướng mắc, bất cập của pháp luật Việt Nam khi chưa quy định nội dung này và kiến

nghị pháp luật Việt Nam cần quy định về chế tài này trong Luật Thương mại. Tuy

nhiên, do phạm vi nghiên cứu của luận án là vi phạm cơ bản nên tác giả không tập

trung phân tích chi tiết về khái niệm vi phạm dự đoán trước, cũng như chế tài áp

dụng. Tác giả chỉ gợi mở vấn đề và trích dẫn nguồn tài liệu tham khảo nước ngoài

mà chưa tập trung nghiên cứu quy định của pháp luật Việt Nam.

- Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2006), Phạm Thị Trong, “Vi

phạm hợp đồng khi chưa đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ - Sự cần thiết phải điều

chỉnh trong pháp luật hợp đồng của Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ, người hướng dẫn

khoa học: TS. Dương Anh Sơn. Luận văn đã phân tích và làm rõ khái niệm vi phạm

dự đoán trước và quyền áp dụng biện pháp hoãn thực hiện nghĩa vụ và hủy bỏ hợp