HUONG DAN GIANG DAY LICH SU QUANG TRI.doc

HƯỚNG DẪN GIẢNG DẠY BÀI 1

QUẢNG TRỊ - MẢNH ĐẤT VÀ CON NGƯỜI

(1tiết)

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

Giúp HS nắm được:

- Những đặc điểm lớn về điều kiện tự nhiên Quảng Trị.

- Quá trình hình thành và phát triển địa giới hành chính qua các thời kỳ.

- Những nét chính trong đời sống kinh tế, văn hoá và xã hội của tỉnh: Kinh tế

nông nghiệp vẫn là chủ đạo. Một số ngành nghề được duy trì. Công nghiệp trong

những năm cuối thế kỷ XX có phát triển song quy mô nhỏ. Đời sống văn hoá ở

Quảng Trị phong phú, đa dạng. Người dân ở Quảng Trị có truyền thống hiếu học và

đã sản sinh ra những người con ưu tú của quê hương.

2. Tưởng tưởng

-Giáo dục niềm tự hào về truyền thống văn hoá, lịch sử của quê hương, ý chí

vươn lên trong mọi điều kiện hoàn cảnh.

- Kh¾c s©u nh÷ng phÈm chÊt, truyÒn thèng cña con ngêi vµ quª h¬ng Qu¶ng TrÞ,

®ã lµ sù bÒn bØ, dÎo dai, chÞu th¬ng chÞu khã, nh©n hËu thuû chung, kiªn cêng dòng

c¶m, träng nh©n nghÜa, quý hiÒn tµi.

3.Kyí nàng

- Rèn luyện kỷ năng đọc bản đồ, kỷ năng phân tích, đối chiếu so sánh và nhận

xét.

II. NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý

Bài giảng mang tính khái quát cao, do đó để giúp học sinh nắm và hiểu được

giáo viên cần lưu ý một số vấn đề sau:

-Sử dụng bản đồ hành chính Việt Nam và bản đồ hành chính Quảng Trị để xác

định vị trí địa lý, quá trình hình địa giới hành chính Quảng Trị thông qua các mốc

thời gian.

-Về truyền thống lịch sử: Thông qua những phong tục thờ cúng tổ tiên và

những người có công với dân với nước, giáo viên nhấn mạnh đó là nét văn hoá đặc

sắc thể hiện đạo lý " uống nước nhớ nguồn " của nhân dân Việt Nam nói chung và

nhân đân Quảng Trị nói riêng.

III. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU CẦN CHO BÀI HỌC

-Sử dụng bản đồ hành chính Việt Nam và bản đồ hành chính Quảng Trị.

-Tranh ảnh, tư liệu về một số danh nhân lịch sử ở địa phương

12 1

- Tài liệu tham khảo: Ban chấp hành Đảng bộ Quảng Trị- Lịch sử Đảng bộ

QuảngTrị-Tập I- NXBXCTQG- 1996; Cục Thống kê Quảng Trị- Quảng Trị trước

thèm thế kỷ XX- Con số và sự kiện, Công ty in Thống kê và sản xuất bao bì Huế; Sở

Giáo dục- Đào tạo Quảng Trị-Lịch sử giáo dục Quảng Trị, Xí nghiệp In Giáo dục

Huế, 2002.

IV. GỢI Ý THỰC HIỆN BÀI GIẢNG

1.Giới thiệu bài mới

Ngay từ xa xưa ông cha ta đã có công lao rất lớn trong việc dựng nước và giữ

nước.Trong quá trình ấy, nhân dân Quảng Trị đã đóng góp một phần không nhỏ để

tạo lập quê hương và đất nước Việt Nam.

2. Dạy và học bài mới

Mục 1- Điều kiện tự nhiên

-Giáo viên dùng bản đồ hành chính Việt Nam hướng dẫn cho học sinh xác định

vị trí địa lý tỉnh Quảng Trị hiện nay.

- Nêu rõ những đặc điểm lớn về điều kiện tự nhiên của Quảng Trị:

+ Địa hình

+ Sông ngòi

+ Tài nguyên thiên nhiên.

+ Khí hậu ở Quảng Trị khá khắc nghiệt, hạn hán lụt, bão thường xuyên xảy ra

nhiều (theo SGK).

GV hỏi HS: Đặc điểm chính của điều kiện tự nhiên Quảng Trị là gì?

Mục 2- Địa giới hành chính

Để xác định địa giới hành chính Quảng Trị trong buổi đầu tạo lập, GV chú ý

những mốc lịch sử sau:

-Từ năm 179 TCN đến năm 192, Quảng Trị thuộc Quận Nhật Nam

-Từ năm 192 đến năm 1069 Quảng Trị thuộc vương quốc Chăm

-Từ năm 1075 đến năm 1306 Quảng Trị là đất của 2 nước Đại Việt và Chăm

Pa,lấy Cửa Việt-sông Hiếu làm ranh giới.

-Từ năm 1307 đến năm 1400 Quảng Trị thuộc nước Đại Việt thời Trần.

GV xác định: Suốt hơn 3 thế kỷ(1075-1400) Quảng Trị là vùng địa đầu của

nước Đại Việt. Trong suốt 300 năm giằng co của cuộc chiến tranh biên giới Việt￾Chăm, người dân Quảng Trị đã nung nấu quyết tâm xây dựng và bảo vệ quê hương

ngay từ buổi đầu tạo lập, góp phần cho sự ổn định về quốc phòng và an ninh Đại Việt.

-Năm 1801, Nguyễn Ánh đặt tên dinh Quảng Trị. Năm 1832, tỉnh Quảng Trị

thành lập.

12 2

-Sau hiệp định Giơ-ne-vơ (1954), Quảng Trị bị chia cắt, lấy vĩ tuyến 17 (sông

Bến Hải) làm ranh giới. Phía Bắc sông Bến Hải là huyện Vĩnh Linh, phía Nam sông

Bến Hải là vùng địch tạm chiếm...

-Năm 1976, Quảng Trị nằm trong Bình Trị Thiên hợp nhất.

-Tháng 7 năm 1989, tỉnh Quảng Trị được lập lại.

GV sử dụng bản đồ hành chính Quảng Trị để giúp học sinh xác định 2 thị xã và

7 huyện trong toàn tỉnh hiện nay.

GV hỏi HS: Quá trình hình thành địa giới Quảng Trị có những nét gì nổi bật?

Hãy nêu những mốc chính về sự thay đổi địa giới hành chính Quảng Trị ?

Mục 3- Đời sống kinh tế, văn hoá, xã hội

a.Về kinh tế

-GV hỏi HS: Với vị trí và điều kiện tự nhiên ở Quảng Trị, em nào có thể cho

biết kinh tế chủ yếu ở Quảng Trị là gì ?

-Sau khi HS trả lời, GV nhấn mạnh: Kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước vốn có

lâu đời ở nước ta. Đối với tỉnh Quảng Trị hiện nay sản xuất nông nghiệp vẫn chiếm vị

trí quan trọng trong toàn tỉnh.

-GV hỏi và hướng dẫn HS trả lời: Bên cạnh nghề nông còn có các ngành nghề

gì nữa mà em biết ? (nghề đánh bắt cá, nuôi cá, dệt vải, dệt chiếu mây, cói, đan lát

chằm nón, làm muối, đúc đồng, rèn...)

- Gv có thể kể thêm một số làng nghề truyền thống ở tỉnh như: làng rèn

(phường 3, Đông Hà), nghề đúc đồng (làng Phước Tuyền, Cam Thành, Cam Lộ), làng

Bún (Cẩm Thạch, Cam An, Cam Lộ), nghề bông sợi, dệt vải (làng Lập Thạch, Đông

Hà), làng rượu Kim Long, Hải Quế, Hải Lăng.

-GV hỏi và hướng dẫn HS trả lời: Khi hàng hoá nông nghiệp và các ngành

nghề thủ công được sản xuất ra nhiều đòi hỏi phải có vấn đề gì ? (đòi hỏi phải có sự

giao lưu buôn bán giữa các vùng).

-GV khẳng định: Ở Quảng Trị chúng ta ngay từ xa xưa cũng như hiện nay đã

có sự giao lưu buôn bán giữa các vùng và với nước bạn Lào. Các chợ mọc lên ở nhiều

nơi: chợ Phiên ở xã Cam Thành, Cam Lộ. Chợ Kẻ Diên ở làng Diên Sanh, Hải Thọ,

Hải Lăng. Chợ Sòng ở Cam An, Cam Lộ. Chợ Mai Xá ở Gio Mai, Gio Linh. GV có

thể giới thiệu thêm về chợ Phiên theo tài liệu tham khảo 2.

- GV xác định vị trí các chợ Kẻ Diên, chợ Sòng, Mai Xá, Tùng Luật, chợ

Phiên..

-Ngoài các chợ đó ra, có những chợ nào nữa mà em biết ?Hiện nay trung tâm

buôn bán của tỉnh ta ở đâu ?

12 3

GV kết luận: Việc giao lưu buôn bán là kết quả tất yếu của sự phát triển sản

xuất và thúc đẩy sản xuất phát triển.

-Về công nghiệp: GV trình bày như sách giáo khoa và hỏi HS: Em có nhận xét

gì về kinh tế ở Quảng Trị ? Muốn quê hương ngày càng giàu đẹp, bản thân chúng ta

phải làm gì ?

b.Văn hoá, xã hội

GV có thể hỏi và hướng dẫn HS trả lời theo chuỗi câu hỏi sau:

- Trên mảnh đất Quảng Trị chúng ta có những dân tộc nào cùng chung sống?

- Văn hoá Quảng Trị được xây dựng trên cơ sở nào?

- Người Quảng Trị chúng ta có những phong tục gì mà em biết?

- Ở làng em (địa phương em) có ngôi miếu, đình làng nào không? Những ngôi

miếu, đình làng đó thờ ai? ...GV có thể giới thiệu thêm về miếu thờ Huyền Trân Công

chúa theo tài liệu tham khảo 3.

Sau khi hướng dẫn và sửa chữa những câu trả lời của HS, GV chốt lại: Việc thờ

cúng tổ tiên hoặc thờ những người có công với dân với nước là nét văn hoá đặc sắc

của con người Việt chúng ta, thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ

trồng cây".

- GV có thể phân biệt cho HS rõ những phong tục tập quán này khác với những

tệ nạn mê tín dị đoan khác (xem bói, ma chay, đồng bóng...)

- Về tôn giáo: GV trình bày như sách giáo khoa và hỏi HS: Trên mảnh đất

Quảng Trị chúng ta có những ngôi chùa và nhà thờ nào mà em biết?

- Về truyền thống hiếu học ở Quảng Trị: GV có thể trình bày trong sách giáo

khoa. Qua đó khẳng định về truyền thống hiếu học của ông cha ta và động viên HS

phải hết sức cố gắng trong học tập để sau này trở thành những người công dân hữu

ích cho xã hội và quê hương. GVcó thể giới thiệu về vị tiến sĩ đầu tiên Bùi Dục Tài

theo tài liệu tham khảo 1.

- Về văn hoá tinh thần: (tuỳ theo địa phương nơi trường đóng) GV có thể khai

thác trong HS về các sinh hoạt văn hoá, các trò chơi dân gian trong các lễ hội mà hiện

nay vẫn lưu truyền. Từ đó đi đến khẳng định: Đời sống văn hoá tinh thần của người

dân Quảng Trị rất phong phú và đa dạng.

GV nhấn mạnh về những phẩm chất của con người quê hương Quảng Trị về

những người con ưu tú của quê hương.

Sơ kết bài học

12 4

GV khái quát lại vị trí địa lý, quá trình hình thành và phát triển của mảnh đất,

con người Quảng Trị. Nhấn mạnh những nét nổi bật về đời sống kinh tế, văn hoá

Quảng Trị.

HS làm việc với phiếu học tập (cá nhân hoặc nhóm)

Lập bảng thống kê về sự thay đổi địa giới hành chính tỉnh Quảng Trị qua các

thời kỳ:

Thời gian Địa giới hành chính

Gợi ý về câu hỏi kiểm tra

- Quá trình hình thành địa giới hành chính Quảng Trị

- Những nét văn hoá đặc trưng của Quảng Trị

- Suy nghĩ của chúng ta khi sống trên mảnh đất này

V. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Vị tiến sĩ đầu tiên ở Quảng Trị- Bùi Dục Tài

Sinh vào năm Đinh Dậu (1477) tại một vùng quê nghèo (Hải Tân - Hải Lăng),

trong buổi đầu của xứ Ô - Lý mới trở về Đại Việt, nơi "đất đai hẻo lánh, phong tục

chất phát, nhân dân thưa thớt, không thể so với châu Hoan, châu Ái". Nhưng với ý chí

khổ học sau hơn 10 năm đèn sách, ông đã "sớm nêu sĩ vọng, đột phá khai khoa" xuất

sắc vượt qua kỳ thi Hương (1501) rồi thi Hội, thi Đình (1502) để vinh hạnh nhận

bằng Đệ nhị giáp tiến sĩ, được "sắc tứ vinh quy", được khắc tên vào bia ở Văn Miếu

và được phong hàm thất phẩm. "Do có công ứng nghĩa, lại tài cao được thăng tá thị

lang Bộ lại". Trước khi mất ông làm chức tham tướng, sau khi mất vua Lê Chiêu

Tông truy tặng chức Thượng thư Bộ lễ. Học giả Dương Văn An ca ngợi ông: "Bùi

Dục Tài về chính trị, văn chương xứng đáng làm bậc anh tài trong thiên hạ chứ đâu

phải là bậc anh tài của riêng châu Ô". Nhà bác học Lê Quý Đôn khen ông "văn mạch

một phương dằng dặc không dứt". Còn nhân dân thì chôn cất, thờ cúng ông trang

trọng trong chùa lớn của làng với niềm kính yêu sâu sắc.

(Dẫn theo Lịch sử giáo dục Quảng Trị, Sở Giáo dục- Đào tạo Quảng Trị-Xí

nghiệp In Giáo dục Huế, 2002).

2. Chợ Phiên Cam Lộ

Chợ Phiên Cam Lộ là một chợ lớn nhất nhì Trung Bộ trong các thế kỷ XV￾XVII; do nhu cầu phát triển luồng buôn bán hàng hoá trên bộ dưới thuyền theo tuyến

Cửa Việt- Cam Lộ- Ai Lao mà hình thành. Thị trường nội địa liên kết một cách sầm

uất làm cho chợ Phiên trở thành trung gian giữa Cửa Việt và dinh Ai Lao. Thuyền

12 5

buôn Nhật, Trung Quốc, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha...vào Cửa Việt lên; thương nhân

các bộ lạc: Lạc Hoàn, Vạn Tượng, miền Tây Thanh Nghệ từ Trấn Ninh, Quy Hợp qua

cửa khẩu dinh Ai Lao về. Luồng thương nghiệp mạnh mẽ này đã tạo điều kiện để

hình thành con đường chuyên chở hàng hoá (trâu, voi, hải sản, nông sản, kim loại, vũ

khí...) và chính đó là tiền thân của con đường 9 ngày nay. Gọi là chợ Phiên vì chợ

nhóm họp theo phiên (kỳ); cứ mỗi tháng có 6 phiên họp vào các ngày mồng 3, 8, 13,

23, 28 Âm lịch.

(Dẫn theo Di tích lịch sử Văn hoá tỉnh Quảng Trị- Sở Văn hoá- Thông tin- Bảo

tàng Quảng Trị 1995, trang 239-240).

3. Miếu thờ Huyền Trân công chúa

Ngôi miếu thờ nay nằm ở xóm Chùa, làng Kim Đâu thuộc xã Cam An, huyện

Cam Lộ. Đó là ngôi miếu thờ Bà Huyền Trân công chúa- một nhân vật lịch sử đã

nhận lời gả bán của 2 triều đại, đem tấm thân ngọc ngà để đổi lấy 2 châu Ô, Lý

“vuông ngàn dặm” về cho dân tộc Việt vào đầu thế kỷ XIV. Người dân Cam Lộ,

Đông Hà nói riêng, Quảng Trị nói chung thờ bà, tôn bà là một vị nhân thần trong cõi

tâm linh của họ.

(Dẫn theo Di tích lịch sử Văn hoá tỉnh Quảng Trị- Sở Văn hoá- Thông tin- Bảo

tàng Quảng Trị 1995, trang 239-240).

12 6