Hội đồng tương trợ kinh tế và vai trò của liên xô trong tổ chức này

Trêng ®¹i häc vinh

Khoa lÞch sö

--------------------

trÞnh thÞ th¾m

kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc

Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ vµ

vai trß cña liªn x« trong tæ chøc nµy

chuyªn ngµnh: lÞch sö thÕ giíi

Gi¸o viªn híng dÉn: TS. V¨n Ngäc Thµnh

Vinh, 2006

Kho¸ luËn tèt nghiÖp

Môc lôc

A. PhÇn më ®Çu.

1. Lý do chän ®Ò tµi.

2. LÞch sö nghiªn cøu.

3. §èi tîng nghiªn cøu, ph¹m vi vµ ý nghÜa ®Ò tµi.

4. Nguån tµi liÖu vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.

5. Bè côc cña luËn v¨n.

B. Néi dung.

Ch ¬ng 1: Vµi nÐt vÒ tæ chøc Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (SEV).

1.1. Sù ra ®êi cña Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

1.2. Môc ®Ých, nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

1.3. C¬ cÊu tæ chøc cña Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

1.4. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

Ch ¬ng 2:Nh÷ng ho¹t ®éng tiªu biÓu cña tæ chøc Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

2.1. Phèi hîp c¸c kÕ ho¹ch kinh tÕ quèc d©n.

2.1.1. Yªu cÇu kh¸ch quan cña viÖc phèi hîp kÕ ho¹ch.

2.1.2. C¬ chÕ cña viÖc phèi hîp kÕ ho¹ch.

2.1.3. C¸c giai ®o¹n phèi hîp kÕ ho¹ch.

2.2. Sù ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ bu«n b¸n, trao ®æi.

2.3. Quan hÖ hîp t¸c vÒ khoa häc - kü thuËt.

2.3.1. Yªu cÇu cña hîp t¸c khoa häc - kü thuËt trong quan hÖ kinh tÕ

cña c¸c níc thµnh viªn Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

2.3.2. C¸c giai ®o¹n hîp t¸c khoa häc - kü thuËt.

Ch ¬ng 3:Vai trß cña Liªn X« trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña Héi

®ång t¬ng trî kinh tÕ.

3.1. Vai trß l·nh ®¹o cña Liªn X« trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña

Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

3.2. H¹n chÕ cña Liªn X« trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

C. KÕt luËn:

D. Tµi liÖu tham kh¶o

2

1

1

2

3

4

4

5

5

5

9

11

17

24

24

25

29

31

3643

44

46

55

55

62

66

71

Kho¸ luËn tèt nghiÖp

A. më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi

Sau ChiÕn tranh thÕ giíi II, tuy Liªn X« vµ c¸c níc Mü, Anh, ®· liªn

minh víi nhau ®Ó chèng l¹i phe ph¸t xÝt §øc - Italia - NhËt B¶n, nhng m©u

thuÉn gi÷a Liªn X« vµ Mü, Anh VÉn lu«n lu«n tån t¹i. Khi chiÕn tranh kÕt …

thóc, m©u thuÉn gi÷a Liªn X« vµ c¸c níc §ång minh víi chñ nghÜa ph¸t xÝt ®·

kÕt thóc, th× m©u thuÉn gi÷a Liªn X« vµ c¸c níc §ång minh Mü, Anh, l¹i trë

thµnh m©u thuÉn chñ yÕu. Lóc nµy ®øng tríc nguy c¬ phong trµo c¸ch m¹ng x·

héi chñ nghÜa ngµy cµng më réng, c¸c níc ®Õ quèc ®øng ®Çu lµ Mü ®· chÝnh

thøc ®a ra "Häc thuyÕt Truman", "KÕ ho¹ch M¸csan”, thµnh lËp khèi NATO.

§ång thêi Tæng thèng Mü Truman ®· ph¸t ®éng cuéc "ChiÕn tranh l¹nh" chèng

Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa c¶ vÒ qu©n sù lÉn kinh tÕ. Môc ®Ých cña

Mü lµ ph¸ ho¹i viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc Liªn X« vµ

§«ng ¢u sau chiÕn tranh.

§øng tríc nh÷ng hµnh ®éng ®iªn cuång cña Mü, Liªn X« - níc ®øng ®Çu

c¸c níc x· héi chñ nghÜa ph¶i t×m ra biÖn ph¸p, ph¬ng híng nh»m ®èi phã l¹i

®Ó gi÷ g×n hoµ b×nh vµ an ninh cho c¶ hÖ thèng x· héi chñ nghÜa. Liªn X« vµ

§«ng ¢u ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp tæ chøc kinh tÕ cña c¸c níc x· héi chñ nghÜa:

Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (gäi t¾t lµ khèi SEV). Nh vËy, trªn thÕ giíi ®· xuÊt

hiÖn hai khèi kinh tÕ lín ®èi lËp nhau: khèi kinh tÕ cña c¸c níc x· héi chñ

nghÜa vµ khèi kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa.

Nhng suèt thêi kú chiÕn tranh l¹nh ®· cho thÊy r»ng ©m mu "b¸ chñ toµn

cÇu" cña Mü cuèi cïng ®· thÊt b¹i. Së dÜ Mü thÊt b¹i lµ do hÖ thèng x· héi chñ

nghÜa ngµy cµng lín m¹nh, ®ñ søc chèng l¹i nh÷ng ©m mu cña Mü vµ c¸c níc

ph¬ng T©y. Søc m¹nh ®ã cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa lµ do mét phÇn kh«ng

nhá nh÷ng ®ãng gãp cña Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ. Qua nh÷ng ho¹t ®éng cña

3

Kho¸ luËn tèt nghiÖp

Héi ®ång, Liªn X« còng ®· thÓ hiÖn ®îc vai trß l·nh ®¹o cña m×nh, gãp phÇn

vµo viÖc gi÷ g×n hoµ b×nh vµ an ninh thÕ giíi.

Víi t c¸ch lµ sinh viªn khoa LÞch sö, häc tËp vµ nghiªn cøu LÞch sö nãi

chung, chuyªn ngµnh LÞch sö thÕ giíi nãi riªng, chóng t«i muèn th«ng qua viÖc

t×m hiÓu s©u thªm vÒ tæ chøc Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ ®Ó biÕt ®îc c¬ cÊu tæ

chøc, ho¹t ®éng cña Héi ®ång, vµ vai trß l·nh ®¹o cña Liªn X« th«ng qua tæ

chøc thÓ hiÖn nh thÕ nµo ®Ó hÖ thèng XHCN cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn

m¹nh trong suèt thêi kú chiÕn tranh l¹nh. MÆt kh¸c còng ®Ó t×m hiÓu thªm,

phôc vô cho b¶n th©n m×nh tríc khi bíc vµo ®êi.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng mong muèn trªn, chóng t«i quyÕt ®Þnh chän cho

m×nh ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp lµ: “Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (SEV) vµ vai trß

cña Liªn X« trong tæ chøc nµy”.

2. LÞch sö nghiªn cøu.

Tõ khi tæ chøc Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ ®îc thµnh lËp th× viÖc nghiªn

cøu vÒ tæ chøc ®· ®îc ®«ng ®¶o giíi nghiªn cøu chó t©m, ®Æc biÖt lµ sau khi

ViÖt Nam ®îc thèng nhÊt n¨m 1975 th× lÜnh vùc nµy ®· thu hót nhiÒu nhµ

nghiªn cøu ViÖt Nam tham gia.

VÒ tæ chøc Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nghiªn

cøu. Nhng nãi vÒ vai trß l·nh ®¹o cña Liªn X« trong Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ

th× cha cã nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu tham gia.

MÆc dï vËy, nhng kÓ tõ khi tæ chøc Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ ra ®êi ®·

cã mét sè t¸c phÈm nghiªn cøu vÒ c¬ cÊu tæ chøc, ho¹t ®éng, sù ph¸t triÓn nÒn

kinh tÕ cña c¸c níc trong Héi ®ång nh cuèn: “Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ - Ho¹t

®éng - Thµnh tùu - TriÓn väng" cña ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi, hay nh cuèn: “Sù

ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n c¸c níc thµnh viªn Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ”

NXB Th«ng tin lý luËn C¸c cuèn s¸ch nµy ®· ®Ò cËp ®Õn sù l·nh ®¹o cña …

Liªn X« trong tæ chøc. Song nh×n chung nã míi chØ mang tÝnh chÊt tËp hîp c¸c

bµi viÕt cña nhiÒu t¸c gi¶ nªn vai trß cña Liªn X« nã cha hoµn chØnh nh mét tµi

liÖu cã hÖ thèng.

4

Kho¸ luËn tèt nghiÖp

Tuy nhiªn cã thÓ t×m thÊy néi dung nµy ®¨ng t¶i r¶i r¾c trªn c¸c t¹p chÝ:

T¹p chÝ Céng s¶n, c¸c chuyªn ®Ò cña ViÖt Nam Th«ng tÊn x· . …

V× thÕ, viÖc t×m hiÓu tµi liÖu ®Ó phôc vô cho ®Ò tµi cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do

®ã trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu b¶n th©n ngêi nghiªn cøu gÆp nhiÒu khã kh¨n.

Nhng víi cè g¾ng cña b¶n th©n, lßng nhiÖt t×nh say mª nghiªn cøu LÞch sö thÕ

giíi hiÖn ®¹i t«i ®· hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Hy väng r»ng víi ®ãng gãp nhá

bÐ cña b¶n th©n sÏ gãp phÇn t×m hiÓu vai trß l·nh ®¹o cña Liªn X« trong Héi

®ång t¬ng trî kinh tÕ.

Khi nghiªn cøu vÒ ®Ò tµi do cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ t liÖu, t¸c gi¶ chØ dùa

vµo c¸c t¹p chÝ nªn cha ®Ò cËp ®îc mét c¸ch toµn diÖn vµ hÖ thèng. MÆt kh¸c do

b¶n th©n ngêi nghiªn cøu, tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm nghiªn cøu khoa häc cßn

thiÕu, ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khuyÕt ®iÓm. RÊt mong ®îc sù chØ b¶o

gãp ý cña thÇy híng dÉn còng nh c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n bÌ quan t©m.

3. §èi tîng nghiªn cøu, ph¹m vi vµ ý nghÜa ®Ò tµi.

XuÊt ph¸t tõ viÖc nªu lÞch sö vÊn ®Ò nh ë môc trªn, ®èi tîng cña kho¸

luËn lµ: “Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (SEV) vµ vai trß cña Liªn X« trong tæ chøc

nµy”.

Ph¹m vi nghiªn cøu:

Cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, song trong luËn v¨n

chóng t«i tiÕp cËn tõ viÖc t×m hiÓu bèi c¶nh quèc tÕ sau chiÕn tranh dÉn ®Õn sù

ra ®êi cña Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ. T×m hiÓu vÒ c¬ cÊu tæ chøc, ho¹t ®éng cña

Héi ®ång. Tõ ®ã ®Ó thÊy râ ®îc vai trß cña Liªn X« trong Héi ®ång t¬ng trî

kinh tÕ suèt thêi kú tån t¹i cña nã.

ý nghÜa cña ®Ò tµi:

Nghiªn cøu vai trß l·nh ®¹o cña Liªn X« trong Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ

®Ó thÊy ®îc vÞ trÝ quan träng cña Liªn X« trong hÖ thèng XHCN. §ång thêi

th«ng qua viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy ®Ó ta t×m hiÓu thªm vÒ Héi ®ång t¬ng trî

kinh tÕ.

4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.

5

Kho¸ luËn tèt nghiÖp

Xung quanh ®Ò tµi nµy ®· cã nhiÒu ngêi nghiªn cøu cho nªn chóng t«i sö

dông chñ yÕu lµ s¸ch, b¸o, t¹p chÝ. Chñ yÕu khai th¸c tõ nguån tµi liÖu cña ViÖn

Kinh tÕ thÕ giíi, nhµ xuÊt b¶n Th«ng tin lý luËn, Th«ng tÊn x· ViÖt Nam, ngoµi

ra cßn mét sè tµi liÖu kh¸c.

Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:

Do ®©y lµ mét ®Ò tµi Khoa häc x· héi nªn chóng t«i sö dông ph¬ng ph¸p

truyÒn thèng trong viÖc nghiªn cøu lÞch sö: Ph¬ng ph¸p lÞch sö vµ ph¬ng ph¸p

l« gÝc. Víi mong muèn qua viÖc su tÇm, nghiªn cøu tµi liÖu, ph¸t triÓn vµ tæng

hîp mét c¸ch cã hÖ thèng tõ ®ã rót ra c¸c nhËn xÐt.

5. Bè côc cña kho¸ luËn.

Ngoµi phÇn Më ®Çu vµ KÕt luËn Kho¸ luËn bao gåm 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: Vµi nÐt vÒ tæ chøc Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (SEV).

Ch¬ng 2: Nh÷ng ho¹t ®éng tiªu biÓu cña tæ chøc Héi ®ång t¬ng trî kinh

tÕ.

Ch¬ng 3: Vai trß cña Liªn X« trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña Héi ®ång t-

¬ng trî kinh tÕ.

6

Kho¸ luËn tèt nghiÖp

b. Néi dung

Ch¬ng 1

vµi nÐt vÒ tæ chøc héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (sev)

1.1. Sù ra ®êi cña Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ.

§Õn 1949, sau khi hoµn thµnh c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n, c¸c

níc §«ng ¢u bíc vµo giai ®o¹n x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Lóc nµy Liªn X« ®·

hoµn thµnh KÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø IV (1946 - 1950) vµ chuÈn bÞ hoµn thµnh

KÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø V. C¸c níc §«ng ¢u cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do xuÊt

ph¸t ®iÓm thÊp. Trong khi ®ã c¶ Liªn X« vµ §«ng ¢u ®Òu bÞ c¸c níc ®Õ quèc

bao v©y cÊm vËn vÒ kinh tÕ.

T×nh h×nh ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa vµ

khoa häc - kü thuËt gi÷a Liªn X« vµ c¸c níc XHCN kh¸c ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc

x©y dùng CNXH ë c¸c níc nµy. XuÊt ph¸t tõ ®ã Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (tõ

®©y lµ viÕt t¾t: H§TTKT) ®îc chÝnh thøc thµnh lËp theo NghÞ quyÕt cña héi

nghÞ quèc tÕ gåm ®¹i diÖn ChÝnh phñ c¸c níc Liªn X«, Bungari, Hungari, Ba

Lan, Anbani, Rumani vµ TiÖp Kh¾c vµo ngµy 8/1/1949 trªn c¬ së quyÒn ®¹i

diÖn ngang nhau cña c¸c níc thµnh viªn. Lóc ®Çu H§TTKT ra ®êi vµ ph¸t triÓn

nh mét tæ chøc khu vùc cña c¸c níc §«ng vµ Trung ¢u víi tiÒn ®Ò lµ ®¸nh b¹i

chñ nghÜa ph¸t xÝt, vµ c¸c níc ®ång minh cña chóng, t¹o ra mét liªn minh c¸c

níc míi ®îc gi¶i phãng lùa chän con ®êng ®i lªn CNXH cã quan hÖ kinh tÕ

chÆt chÏ víi Liªn X«, lÊy Liªn X« lµm trô cét. VÒ sau H§TTKT lÇn lît cã c¸c

níc tham gia: 9 - 1950 Céng hßa d©n chñ §øc, 1962 Céng hßa nh©n d©n M«ng

Cæ, 1972 Céng hßa Cu Ba, 2 - 1978 Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam.

Nh vËy víi viÖc kÕt n¹p thªm c¸c thµnh viªn ®· lµm cho tæ chøc nµy

kh«ng mang tÝnh chÊt khu vùc n÷a mµ më réng ra c¶ ba ch©u: Ch©u ¸, ch©u

©u, khu vùc Mü La Tinh víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau.

7