Hoạt động quản lý Ngân sách nhà nước tại thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LẠI HỮU DƯƠNG

HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TẠI THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Ngành: Quản lý kinh tế

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LẠI HỮU DƯƠNG

HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TẠI THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Ngô Sỹ Trung

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, luận văn nghiên cứu là công trình của riêng tôi, dựa

trên cơ sở lý thuyết đã được học tập và qua tìm hiểu tình hình thực tiễn tại

Thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, dưới dự hướng dẫn của TS.Ngô Sỹ Trung.

Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung

thực, các giải pháp đưa ra xuất phát từ thực tiễn nghiên cứu, kinh nghiệm phù

hợp với địa phương và chưa được sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào.

Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc.

Một lần nữa tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam kết trên.

Việt Trì, tháng 6 năm 2018

Tác giả luận văn

Lại Hữu Dương

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Hoạt động quản lý Ngân sách nhà

nước tại thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ”, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản

thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ động viên của nhiều cá nhân, cơ

quan, đơn vị có liên quan.

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của TS. Ngô

Sỹ Trung - người trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp những ý kiến quý báu của Nhà

trường, của các thầy cô trong khoa Sau đại học Trường Đại học kinh tế và

quản trị kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Cục thống kê tỉnh Phú Thọ;

lãnh đạo sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Phú Thọ; Thành ủy,

HĐND, UBND Thành phố Việt Trì; lãnh đạo các phòng ban Thành phố Việt

Trì; lãnh đạo các xã, phường thuộc Thành phố Việt Trì, đã tạo điều kiện giúp

đỡ, cung cấp những thông tin và số liệu cần thiết cho tôi để tôi hoàn thành

luận văn.

Tôi cũng xin được bày tỏ sự biết ơn chân thành tới gia đình, bạn bè,

đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và

nghiên cứu.

Đây là công trình nghiên cứu, là kết quả làm việc nghiêm túc của bản

thân, song do khả năng và trình độ có hạn, chắc rằng đề tài sẽ không tránh

khỏi những thiếu sót. Vì vậy tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của

quý thầy cô, bạn bè và bạn đọc quan tâm tới đề tài.

Xin chân thành cảm ơn!

Việt Trì, tháng 6 năm 2018

Tác giả luận văn

Lại Hữu Dương

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài...................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3

4. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 3

5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ........................................................ 5

1.1. Ngân sách nhà nước ................................................................................... 5

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm của ngân sách nhà nước ........................................ 5

1.1.2. Vai trò, chức năng của ngân sách nhà nước............................................ 8

1.1.3. Phân loại ngân sách nhà nước ............................................................... 10

1.2. Quản lý Ngân sách Nhà nước .................................................................. 11

1.2.1. Khái niệm, mục tiêu và vai trò của quản lý NSNN .............................. 11

1.2.2. Nguyên tắc và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước .......................... 15

1.2.3. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước .................................................. 19

1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách nhà nước ....................... 29

1.3. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước của một số địa phương

cấp huyện ở Việt Nam..................................................................................... 31

1.3.1. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước của thành phố Bắc Ninh,

tỉnh Bắc Ninh .................................................................................................. 31

iv

1.3.2. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước của thành phố Tuyên

Quang, tỉnh Tuyên Quang............................................................................... 33

1.3.3. Bài học kinh nghiệm đối với thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ ........... 35

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ HỆ THỐNG CÁC

CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ............ 38

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 38

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 39

2.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ............................................................... 39

2.3.2. Phương pháp tổng hợp dữ liệu .............................................................. 40

2.3.3. Phương pháp phân tích dữ liệu ............................................................. 40

2.4.2. Các chỉ tiêu phản ánh quản lý ngân sách nhà nước .............................. 41

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TẠI THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ...................................... 42

3.1. Khái quát về thành phố Việt Trì............................................................... 42

3.1.1. Lịch sử phát triển và vị thế của Thành phố Việt Trì............................. 42

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội...................................................................... 42

3.1.3. Đánh giá những ảnh hưởng của điều kiện kinh tế - xã hội đến công

tác quản lý NSNN của thành phố Việt Trì...................................................... 46

3.2. Thực trạng quản lý NSNN tại TP Việt Trì............................................... 47

3.2.1. Thực trạng quản lý thu NSNN .............................................................. 47

3.2.2. Thực trạng quản lý chi NSNN .............................................................. 56

3.3. Thực trạng thực hiện quy trình quản lý ngân sách nhà nước tại thành

phố Việt Trì ..................................................................................................... 66

3.3.1. Thực trạng lập dự toán ngân sách nhà nước ......................................... 66

3.3.2. Thực trạng chấp hành NSNN................................................................ 68

3.3.3. Thực trạng quyết toán ngân sách nhà nước .......................................... 69

3.3.4. Thực trạng giám sát, kiểm tra việc quản lý ngân sách nhà nước.......... 73

3.4. Đánh giá hoạt động quản lý NSNN tại thành phố Việt Trì...................... 74

3.4.1. Ưu điểm và nguyên nhân ...................................................................... 74

3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 75

v

Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ

NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH

PHÚ THỌ....................................................................................................... 87

4.1. Quan điểm và định hướng nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý ngân

sách nhà nước.................................................................................................. 87

4.1.1. Quan điểm hoàn thiện hoạt động quản lý NSNN của thành phố

Việt Trì đến năm 2022 .................................................................................... 87

4.1.2. Định hướng công tác quản lý NSNN của thành phố Việt Trì đến

năm 2022 ......................................................................................................... 89

4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nước tại thành

phố Việt Trì ..................................................................................................... 90

4.2.1. Đổi mới công tác tổ chức, lãnh đạo và nâng cao chất lượng đội

ngũ cán bộ, công chức quản lý ngân sách nhà nước....................................... 90

4.2.2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động quản lý

ngân sách nhà nước ......................................................................................... 92

4.2.3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trong quản lý NSNN ............ 93

4.2.4. Các giải pháp hoàn thiện quy trình quản lý NSNN .............................. 94

4.2.5. Tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật liên quan

đến NSNN ..................................................................................................... 104

4.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý chi Ngân sách Nhà nước

trên địa bàn thành phố Việt Trì ..................................................................... 105

4.3.1. Đối với Tỉnh ủy và UBND tỉnh Phú Thọ............................................ 105

4.3.2. Đối với UBND thành phố Việt Trì ..................................................... 106

4.3.3. Đối với các xã, phường ....................................................................... 107

KẾT LUẬN.................................................................................................. 108

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 110

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

HĐND Hội đồng nhân dân

KH Kế hoạch

NSNN Ngân sách nhà nước

TP Thành phố

UBND ủy ban nhân dân

WTO Tổ chức thương mại thế giới

XHCN Xã hội chủ nghĩa

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Giá trị tăng thêm (theo giá so sánh 2010) và giá trị tăng thêm

bình quân đầu người của Thành phố Việt Trì giai đoạn 2015 -

2017................................................................................................. 42

Bảng 3.2: Tổng hợp thu NSNN trên địa bàn thành phố Việt Trì năm 2015...... 48

Bảng 3.3. Tổng hợp thu NSNN trên địa bàn thành phố Việt Trì năm 2016... 49

Bảng 3.4. Tổng hợp thu NSNN trên địa bàn thành phố Việt Trì năm 2017... 50

Bảng 3.5. Tổng hợp thu ngân sách trên địa bàn thành phố Việt Trì giai

đoạn 2015 - 2017 ............................................................................ 51

Bảng 3.6. Tổng hợp chi NSNN trên địa bàn thành phố Việt Trì năm 2015 ... 57

Bảng 3.7. Tổng hợp chi NSNN trên địa bàn thành phố Việt Trì năm 2016 ... 58

Bảng 3.8. Tổng hợp chi NSNN trên địa bàn thành phố Việt Trì năm 2017 ... 59

Bảng 3.9. Tổng hợp chi ngân sách TP. Việt Trì giai đoạn 2015-2017........... 60

Bảng 3.10: Cân đối thu - Chi NSNN trên địa bàn thành phố Việt Trì giai

đoạn 2015 - 2017 ............................................................................ 70

Bảng 3.11: Tình hình thực hiện kế hoạch thu - chi NSNN trên địa bàn

TP.Việt Trì giai đoạn 2015 - 2017.................................................. 71

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Sơ đồ 1.1: Hệ thống các cấp NSNN................................................................ 10

Sơ đồ 2.1: Quy trình nghiên cứu..................................................................... 39

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Việt Nam đang đi trên con đường đổi mới sau khi gia nhập tổ chức

thương mại thế giới (WTO) để hội nhập với nền kinh tế thế giới. Quá trình

mở cửa, hội nhập kinh tế trong khu vực tiến đến toàn cầu hóa nền kinh tế

đang dần chứng tỏ là một quy luật tiến bộ của loài người. Để bắt kịp với quá

trình này thì mỗi quốc gia phải liên tục có những cải cách nền kinh tế để phù

hợp và thích nghi với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thế giới, trong đó

đổi mới quản lý ngân sách nhà nước là một trong những nội dung quan trọng.

Trên thực tế quản lý điều hành đất nước, ngân sách nhà nước (NSNN)

là tấm gương tài chính cho những lựa chọn về kinh tế và xã hội của một quốc

gia. Để thực hiện được vai trò quản lý mà người dân đã ủy nhiệm, nhà nước

trước hết cần phải đảm bảo thu đủ các nguồn tài chính bằng những công cụ,

biện pháp hợp pháp; trên cơ sở đó, sử dụng các nguồn thu này một cách có

trách nhiệm và hiệu quả trong các hoạt động của mình nhằm đảm bảo xã hội

được phát triển ổn định và bền vững. Đây chính là mục tiêu, nhiệm vụ của

quản lý NSNN.

Ở Việt Nam, trong những năm qua, cùng với sự đổi mới chung của đất

nước và thực hiện chương trình tổng thể về cải cách hành chính nhà nước,

hoạt động quản lý NSNN cũng đã có những thành tựu đáng kể, góp phần quan

trọng để Việt Nam thực thi thành công quá trình đổi mới. Từ khi Luật Ngân

sách nhà nước năm 2002 và có hiệu lực thi hành (được sửa đổi bổ sung năm

2017), các bộ ngành, địa phương đã có được nhiều thuận lợi trong việc quản

lý và điều hành NSNN; giúp tăng cường tiềm lực tài chính đất nước và quản

lý thống nhất nền tài chính quốc gia; xây dựng NSNN lành mạnh, thúc đẩy

vốn và tài sản nhà nước tiết kiệm, hiệu quả; tăng tích luỹ để thực hiện công

nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; đảm bảo các nhiệm vụ quốc phòng an ninh

và đối ngoại.

2

Ở cấp địa phương, thành phố (TP) Việt Trì - trung tâm chính trị, kinh

tế, văn hóa, giáo dục, khoa học - kỹ thuật, y tế, du lịch, dịch vụ của tỉnh Phú

Thọ, từ khi Luật NSNN ra đời và có hiệu lực, cơ chế quản lý nguồn NSNN

thành phố Việt Trì đã dần từng bước được hoàn thiện, tạo được những bước

ngoặt trong lĩnh vực quản lý thu chi ngân sách của các đơn vị thụ hưởng ngân

sách các cấp. Tuy nhiên việc quản lý nguồn NSNN trong thời gian qua còn

tồn tại nhiều bất cập như: Công tác thu ngân sách; phân bổ dự toán, chi đầu tư

phát triển từ nguồn NSNN hiệu quả không cao, việc phân bổ kế hoạch vốn

đầu tư còn dàn trải, manh mún, gây thất thoát lãng phí vốn. Những hạn chế,

bất cập trên đã và đang đặt ra nhiều thách thức đối với các nhà lãnh đạo địa

phương: làm thế nào để tăng cường quản lý NSNN, đổi mới quản lý thu, chi

ngân sách trên địa bàn thành phố nhằm tăng thu ngân sách và sử dụng ngân

sách quốc gia hiệu quả. Để giải quyết vấn đề này, việc đẩy mạnh hoạt động

nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý NSNN là rất cần thiết, trong khi

hiện chưa có đề tài nghiên cứu của cán bộ, công chức, viên chức các cơ quan

đơn vị của thành phố về vấn đề này, đã tạo ra một khoảng trống trong công

tác nghiên cứu ứng dụng phục vụ hoạt động quản lý của địa phương. Với lý

do trên, tác giả quyết định lựa chọn đề tài "Hoạt động quản lý ngân sách

nhà nước tại thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ” để làm đề tài luận văn cao

học chuyên ngành Quản lý kinh tế.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đề tài được thực hiện nhằm đánh giá đúng thực trạng quản lý ngân sách

nhà nước, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp, khả thi góp phần hoàn thiện

công tác quản lý NSNN tại thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý NSNN.