Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang-thực trạng và phương hướng đổi mới

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

ĐỖ THỊ THU DUYÊN

HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN

QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TIỀN GIANG –

THỰC TRẠNG VÀ PHƯƠNG HƯỚNG ĐỔI MỚI

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2009

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

ĐỖ THỊ THU DUYÊN

HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN

QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TIỀN GIANG –

THỰC TRẠNG VÀ PHƯƠNG HƯỚNG ĐỔI MỚI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật hành chính - Mã số: 60.38.20

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Cửu Việt

TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2009

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của bản thân với sự

giúp đỡ của giảng viên hướng dẫn. Những thông tin, dữ liệu, số liệu đưa ra

trong luận văn được trích dẫn rõ ràng, đầy đủ về nguồn gốc. Những số liệu

thu thập và tổng hợp của cá nhân đảm bảo tính khách quan và trung thực.

Tác giả

Đỗ Thị Thu Duyên

MỤC LỤC

trang

PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................................1

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN

QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP TỈNH .................4

1.1. KHÁI NIỆM VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN

DÂN CẤP TỈNH........................................................................................................4

1.1.1. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật.................................................4

1.1.2. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh

và vai trò của nó ............................................................................................14

1.1.3. Tính hợp pháp và tính hợp lý của văn bản quy phạm pháp luật của Ủy

ban nhân dân cấp tỉnh ....................................................................................20

1.2. KHÁI NIỆM HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP

LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP TỈNH...................................................28

1.2.1. Khái niệm hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật .............28

1.2.2. Nguyên tắc hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy

ban nhân dân cấp tỉnh.....................................................................................31

1.2.3. Thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân

cấp tỉnh...........................................................................................................34

Tiểu kết Chương 1

CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY

PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TIỀN GIANG VÀ

MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN ................................................................44

2.1. LƯỢC SỬ ĐIỀU CHỈNH PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG BAN

HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN

TỈNH TIỀN GIANG ..............................................................................................44

2.1.1. Giai đoạn trước Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996

2.1.2. Từ Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996 đến trước

Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban

nhân dân năm 2004 ........................................................................................45

2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM

PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TIỀN GIANG .....................47

2.2.1. Thực trạng ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân

dân tỉnh Tiền Giang trên một số lĩnh vực ....................................................47

2.2.2. Thực trạng thủ tục xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật

của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang ..........................................................54

2.2.3. Những tồn tại chủ yếu của hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp

luật của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang ....................................................64

2.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN

BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP TỈNH VÀ

CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TIỀN GIANG...............................................68

2.3.1. Các kiến nghị hoàn thiện sự điều chỉnh pháp luật đối với hoạt động

ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ..........68

2.3.2. Các kiến nghị hoàn thiện hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp

luật của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang ....................................................73

KẾT LUẬN ..............................................................................................................77

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật là hình thức hoạt

động trung tâm, quan trọng nhất của hoạt động hành chính. Vì thế, Nhà

nước ta đã rất quan tâm điều chỉnh vấn đề này. Luật ban hành văn bản quy

phạm pháp luật được ban hành năm 1996 (được sửa đổi, bổ sung năm

2002) (dưới đây gọi là: Luật BHVB 1996); Luật ban hành văn bản quy

phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân được ban hành

năm 2004 (dưới đây gọi là: Luật BHVB HĐND và UBND 2004); năm

2008 Quốc hội đã thông qua Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật

(dưới đây gọi là: Luật BHVB 2008) thay thế Luật BHVB 1996. Các luật

này là cơ sở pháp lý cho hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật

dần dần đi vào nền nếp. Theo Hiến pháp, Luật tổ chức Hội đồng nhân dân

và Ủy ban nhân dân và các luật này, Ủy ban nhân dân các cấp ban hành văn

bản dưới hình thức quyết định và chỉ thị. Chúng là cơ sở pháp lý cho hoạt

động ban hành văn bản pháp luật của địa phương được quy củ, hệ thống

hơn, đáp ứng yêu cầu cần phải công khai minh bạch hóa quy định pháp luật

do cơ quan có thẩm quyền ban hành, thực hiện chính sách, quy định của

Trung ương vào tình hình cụ thể ở địa phương.

Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân

tỉnh Tiền Giang về cơ bản đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển kinh tế xã

hội tại địa phương. Tuy nhiên, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, hoạt động

ban hành văn bản quy phạm pháp luật của tỉnh cần phải được nâng cao chất

lượng hơn so với trước, hạn chế đến mức thấp nhất sai sót, tạo được sự

đồng thuận cao trong nhân dân, phát hiện kịp thời những mâu thuẫn chồng

chéo trong hệ thống văn bản để đề xuất kiến nghị cơ quan có thẩm quyền

sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ, ban hành văn bản mới để thay thế những văn bản

có nội dung không còn phù hợp, đồng thời đề xuất ban hành những văn bản

quy phạm pháp luật theo thẩm quyền để thực hiện quản lý nhà nước trên

các lĩnh vực tại địa phương. Vì vậy cần có những cải tiến, điều chỉnh trong

hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời cần có sự quan

2

tâm từ các cấp có thẩm quyền về các nguồn lực phục vụ hoạt động ban

hành văn bản quy phạm pháp luật của địa phương.

Từ tình hình trên, để đáp ứng yêu cầu công tác liên quan trực tiếp đến

hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân tỉnh

tại Sở Tư pháp tỉnh Tiền Giang, tôi xin chọn đề tài “Hoạt động ban hành

văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang - Thực

trạng và phương hướng đổi mới” làm đề tài luận văn tốt nghiệp cao học

luật Khóa 10 Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh.

2. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài

Làm rõ một số cơ sở lý luận chung liên quan đến văn bản quy phạm

pháp luật, hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban

nhân dân cấp tỉnh, thực tiễn hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp

luật của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang, qua đó đánh giá thực trạng hoạt

động ban hành văn bản quy phạm pháp luật Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền

Giang và đề xuất phương hướng đổi mới hoạt động ban hành văn bản quy

phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân tỉnh đáp ứng yêu cầu văn bản quy

phạm pháp luật được ban hành luôn mang tính khả thi cao, phù hợp pháp

luật, là cơ sở pháp lý phát triển kinh tế xã hội, ổn định an ninh trật tự xã hội

tại địa phương.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu:

Lý luận chung về hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật

của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thực trạng điều chỉnh pháp luật hoạt động

ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và

thực trạng hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban

nhân dân tỉnh Tiền Giang, phương hướng đổi mới.

- Phạm vi nghiên cứu:

Thực tiễn 10 năm hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật

của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang, trong thực trạng hoạt động ban hành

văn bản bản của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang chú trọng đến một số

lĩnh vực pháp luật có phát sinh những vướng mắc trong quá trình ban hành

3

và thực hiện văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền

Giang.

4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

Luận văn được viết dựa trên phương pháp luận Mác-Lênin: quan

điểm duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và phép biện chứng duy vật, quan

điểm của Đảng và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về xây

dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền Việt nam xã hội chủ nghĩa của

nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, về hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt

Nam.

Trong đề tài phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu cụ thể như:

phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, so sánh, …

5. Ý nghĩa của luận văn

Luận văn sẽ là một đóng góp nhỏ cho lý luận về hoạt động ban hành

văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Kết quả nghiên

cứu này sẽ góp phần cung cấp một số cơ sở thực tiễn để Ủy ban nhân dân

tỉnh Tiền Giang đề xuất trong việc góp phần hoàn thiện chế định hoạt động

ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân tỉnh.

6. Kết cấu của luận văn

Luận văn gồm có phần mở đầu, nội dung, kết luận, mục lục và danh

mục tài liệu tham khảo.

Nội dung của luận văn gồm có 2 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động ban hành văn bản quy phạm

pháp luật của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Chương 2: Thực trạng hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp

luật của Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang và một số kiến nghị hoàn thiện.

4

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY

PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP TỈNH

1.1. KHÁI NIỆM VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY

BAN NHÂN DÂN CẤP TỈNH

Để làm rõ khái niệm văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân

dân cấp tỉnh trước hết cần tìm hiểu khái niệm văn bản quy phạm pháp luật.

1.1.1. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật

1.1.1.1. Khái niệm quy phạm pháp luật

1. Khái niệm quy phạm

Quy phạm theo tiếng Latinh là quy tắc, khuôn mẫu, là tri thức về hành

vi cần thiết trong những điều kiện xác định. Các thông tin chứa đựng trong

các quy phạm rất phong phú, nhưng có một trật tự hình thành nhất định 1

.

Theo từ Hán Việt phổ thông, quy phạm được hiểu là quy tắc xử sự, hay nói

cách khác là phương án hành vi là khuôn mẫu hành vi, điều được làm và

điều không được làm và làm như thế nào2

. Trong quá trình nhận thức và

hoạt động con người tích lũy dần tri thức và kinh nghiệm, hình thành các

quy tắc hành vi, nó chứa đựng sự thống nhất các nhân tố chủ quan và khách

quan. Phản ánh quy luật vận động của tự nhiên và xã hội, phản ánh sự phản

ứng của cá nhân hay một cộng đồng đối với tính quy luật đó, phụ thuộc vào

mục đích, kết quả, lợi ích và nhu cầu của chủ thể nhận thức. Ý chí thể hiện

trong quy phạm được hình thành dưới sự tác động của các quy luật khách

quan của đời sống xã hội hay của tự nhiên, đồng thời ảnh hưởng của lợi ích

và nhu cầu của chủ thể. Sự liên kết hai yếu tố đó quyết định nội dung và ý

chí của quy phạm. Quy phạm là phương tiện đăng tải các lượng thông tin

1

Đinh Văn Mậu, Phạm Hồng Thái. 1997. Lý luận chung về nhà nước và pháp luật. Nhà xuất bản chính trị

quốc gia năm 1997, trang 375 2

Nguyễn Cửu Việt. “Trở lại khái niệm văn bản quy phạm pháp luật”. Tạp chí nghiên cứu lập pháp số

4/2007.

5

về những tình huống hợp lý của các hành vi xác định là một trong những

khả năng điều chỉnh hành vi của con người.3

Quy phạm có các đặc điểm là khuôn mẫu của hành vi, cách xử sự.

Quy phạm được hình thành trên cơ sở nhận thức về các quy luật khách

quan của sự vận động tự nhiên và xã hội, có nội dung phản ánh chức năng

điều chỉnh hành vi, quy phạm có cấu trúc xác định. Khi nói đến quy phạm

là nói đến khuôn mẫu của hành vi, cách xử sự. Nội dung của quy phạm

phản ánh chức năng điều chỉnh của hành vi, quy phạm có cấu trúc xác định.

Dựa trên tính chất nội dung của quy phạm, có hai loại quy phạm thể

hiện mối quan hệ giữa người với người và mối quan hệ giữa người với tự

nhiên, vì thế có hai loại quy phạm: quy phạm tự nhiên và quy phạm xã hội.

Quy phạm xã hội được hình thành trong quá trình phát triển xã hội dựa trên

nhận thức con người về các quy luật vận động của xã hội, quy phạm xã hội

điều chỉnh hành vi trong mối quan hệ giữa con người với nhau trong xã hội.

Quy phạm xã hội do chế độ kinh tế, xã hội quyết định, là kết quả của hoạt

động ý chí, ý thức của con người. Quy phạm xã hội là nguyên tắc hành vi

do con người tạo ra và để phục vụ trở lại cho xã hội.

Căn cứ vào phương thức hình thành và thực hiện các quy phạm, quy

phạm xã hội gồm có quy phạm pháp luật, quy phạm đạo đức, quy phạm tổ

chức xã hội, quy phạm phong tục, tập quán.

- Quy phạm đạo đức là những quy tắc hành vi được hình thành trong

xã hội trên cơ sở quan niệm về đạo đức và con người tự giác thực hiện, quy

phạm đạo đức được thực hiện bởi lòng tin con người.

- Quy phạm phong tục, tập quán thì được hình thành lâu dài trong lịch

sử, trở thành thói quen của mọi người trong xã hội. Phong tục được hình

thành do trở thành thói quen xử sự của mọi người trong xã hội về một vấn

đề nào đó, trong một lĩnh vực nào đó và cũng chính vì việc xử sự theo thói

quen đó mà phong tục được thực hiện trong xã hội.

- Quy phạm của các tổ chức xã hội là quy tắc xử sự trong tổ chức xã

hội nhất định, do tổ chức đó ban hành, nó tồn tại và được thực hiện trong tổ

3

Đinh Văn Mậu, Phạm Hồng Thái. Lý luận chung về nhà nước và pháp luật. Nhà xuất bản chính

trị quốc gia. Năm 1997. Đã dẫn.