Hoàn thiện công tác hạch toàn chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty xây dựng số 34

Lêi nãi ®Çu:

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt bao gåm hai mÆt: mÆt hao

phÝ s¶n xuÊt vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. Hai kh¸i niÖm t¬ng øng ®Ó ®o lêng hai mÆt

®ã vÒ gi¸ trÞ lµ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Víi ý nghÜa ®ã, chi phÝ s¶n

xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt

kinh doanh cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi, tæ chøc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt

bao gåm hai giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau ®ã lµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸

thµnh s¶n phÈm.

Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, c¸c doanh

nghiÖp buéc ph¶i c¹nh tranh, h¹ch to¸n kinh doanh th× viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n

xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cµng cÇn thiÕt, tiÕt kiÖm chi phÝ h¹ gi¸ thµnh lµ

t¨ng thu nhËp võa lµ vò khÝ c¹nh tranh cu¶ doanh nghiÖp. Trong c¸c chØ tiªu vÒ

ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp th× gi¸ thµnh chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc

biÖt. GÝa thµnh lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt lîng toµn bé ho¹t

®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ cña doanh nghiÖp, gi¸ thµnh cao hay

thÊp ph¶n ¸nh mäi cè g¾ng cu¶ doanh nghiÖp nh tr×nh ®é tæ chøc, kü thuËt vµ

tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt... , tÊt c¶ mäi mÆt ho¹t ®éng, c¸c biÖn ph¸p chi tiªu,

biÖn ph¸p qu¶n lý cã ®em l¹i hiÖu qu¶ hay kh«ng ®Òu thÓ hiÖn qua chØ tiªu gi¸

thµnh, vÒ gãc ®é nµy gi¸ thµnh thùc hiÖn chøc n¨ng bï ®¾p chi phÝ, ph¶n ¸nh møc

®é tÝch luü cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, gi¸ thµnh cßn cã chøc n¨ng lËp gi¸, lóc

nµy nã thÓ hiÖn lµ vò khÝ c¹nh tranh hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. Nh vËy, gi¸

thµnh s¶n phÈm ®îc ®Æt trong nhiÒu mèi quan t©m cña ®èi tîng sö dông th«ng tin.

Do ®ã lµ tiÕt kiÖm chi phÝ h¹ gi¸ thµnh ®ång thêi cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c vÒ

chóng lµ yªu cÇu ®Æt ra cã tÝnh cÊp thiÕt.

Trªn ph¬ng diÖn qu¶n lý, kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét

c«ng cô ®¸p øng yªu cÇu trªn mét c¸ch hiÖu qu¶.

Trong doanh nghiÖp x©y dùng nãi riªng, víi vÞ trÝ lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt

chÊt duy nhÊt cã nhiÖm vô t¸i s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh cho x· héi, lu«n chiÕm møc

vèn ®Çu t cao, ®Æc ®iÓm kinh tÕ-kÜ thuËt phøc t¹p vµ võa ®îc ®Æt trong m«i trêng

c¹nh tranh gay g¾t cña thÞ trêng võa l¹i chÞu sù qu¶n lý chÆt chÏ cña nhµ níc th×

viÖc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phxÈm cµng trë nªn cÇn thiÕt.

§øng tríc vÊn ®Ò ®ã, trong thêi gian nghiªn cøu lý luËn trong trêng häc vµ

thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty x©y dùng sè 34, ®îc sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o

NguyÔn Ngäc Quang vµ phßng tµi chÝnh-kÕ to¸n c«ng ty, em ®· chän ®Ò tµi

‘Hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch toµn chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i

c«ng ty x©y dùng sè 34’ lµm chuyªn ®Ò thùc tËp cña m×nh. Bè côc ®Ò tµi ngoµi lêi

nãi ®Çu vµ kÕt luËn gåm cã 3 ch¬ng:

1

Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n

phÈm ë c¸c doanh nghiÖp x©y dùng.

Ch¬ng II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm

t¹i c«ng ty x©y dùng sè 34.

Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ

tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty x©y dùng sè 34.

Trong bµi viÕt cña m×nh, em ®· cè g¾ng t×m tßi ®Ó hoµn thµnh chuyªn ®Ò

song do kiÕn thøc cã h¹n nªn kh«ng tr¸nh khái sai sãt. Em kÝnh mong ®îc sù gióp

®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó ®Ò tµi cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n.

Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o!

2

Néi dung:

Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n

tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n

phÈm ë doanh nghiÖp x©y dùng.

I-®Æc ®iÓm cña ngµnh x©y dùng vµ s¶n phÈm x©y l¾p￾yªu cÇu c«ng t¸c qu¶n lý, kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ

tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.

1/ §Æc ®iÓm cña ngµnh x©y dùng vµ s¶n phÈm x©y l¾p.

X©y dùng c¬ b¶n lµ mét ngµnh s¶n xuÊt ®éc lËp vµ duy nhÊt cã chøc n¨ng

t¹o ra vµ trang bÞ tµi s¶n cè ®Þnh cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ, t¹o tiÒn ®Ò cho sù

ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. V× vËy, nã cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong x·

héi, s¶n phÈm cña ngµnh x©y dùng kh«ng chØ cã ý nghÜa trong ph¹m vi mét doanh

nghiÖp mµ cßn cã ý nghÜa víi toµn bé nÒn kinh tÕ. Sau nh÷ng n¨m thùc hiÖn

chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, còng nh tÊt c¶ c¸c ngµnh trong c¶ níc,

ngµnh x©y dùng c¬ b¶n ngµy mét thÝch nghi vµ ph¸t triÓn. Víi môc tiªu c«ng

nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ngµnh x©y dùng c¬ b¶n l¹i cµng kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ

cña m×nh, ®îc §¶ng vµ Nhµ níc quan t©m nhiÒu h¬n. V× vËy, phÇn lín thu nhËp

quèc d©n nãi chung vµ tÝch luü nãi riªng cïng víi vèn ®Çu t tµi trî tõ níc ngoµi ®-

îc sö dông trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n. Hµng n¨m ngµnh x©y dùng c¬ b¶n

thu hót gÇn 30% tæng sè vèn ®Çu t trong c¶ níc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm sao qu¶n lý

vèn cã hiÖu qu¶, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÊt tho¸t vèn, l·ng phÝ trong thi c«ng, tiÕt

kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh, t¨ng tÝnh c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp.

So víi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c, ngµnh x©y dùng c¬ b¶n cã nh÷ng ®Æc

®iÓm kinh tÕ- kÜ thuËt ®Æc trng thÓ hiÖn rÊt râ ë s¶n phÈm vµ qu¸ tr×nh s¸ng t¹o ra

s¶n phÈm cña ngµnh. Do vËy, c«ng t¸c kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp x©y dùng

c¬ b¶n ph¶i cã nÐt ®Æc trng riªng phï hîp ®Ó thùc hiÖn tèt nhÊt chøc n¨ng cña kÕ

to¸n lµ th«ng tin vµ ph¶n ¸nh, ®ång thêi còng ph¶i phï hîp víi nh÷ng chuÈn mùc

kÕ to¸n chung ®îc thõa nhËn.

Th«ng thêng, s¶n phÈm x©y dùng ë doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn th«ng qua

h×nh thøc nhËn thÇu hoÆc theo ®¬n ®Æt hµng, s¶n phÈm x©y l¾p ®îc tiªu thô theo

gi¸ dù to¸n hoÆc gi¸ tho¶ thuËn víi chñ ®Çu t (gi¸ ®Êu thÇu), s¶n phÈm s¶n xuÊt

xong kh«ng ph¶i ®em ®i tiªu thô vµ kh¸ch hµng ®· ®îc x¸c ®Þnh tríc khi thùc hiÖn

qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. V× vËy, c¸c chi phÝ lu th«ng trong c¸c doanh nghÖp

nµy lµ kh«ng cã. Chi phÝ ph¸t sinh chñ yÕu trong qu¸ tr×nh cung øng vµ qu¸ tr×nh

s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, doanh nghiÖp sÏ kh«ng ph¶i tiÕn hµnh c¸c

ho¹t ®éng xóc tiÕn tiªu thô nhng mÆt kh¸c l¹i ph¶i cã quan hÖ chÆt chÏ víi kh¸ch

3

hµng vÒ viÖc b¶o ®¶m qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo ®óng tiÕn ®é còng nh chÊt lîng c«ng

tr×nh vµ ®ã chÝnh lµ viÖc xóc tiÕn tiªu thô trong t¬ng lai. Phï hîp víi ®Æc ®iÓm

nµy, kÕ to¸n chØ tËp trung theo dâi vµ tËp hîp chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

S¶n phÈm x©y l¾p lµ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng, vËt kiÕn tróc... - nã mang

tÝnh tæng hîp vÒ nhiÒu mÆt kinh tÕ, v¨n ho¸, chÝnh trÞ, x· héi... cã quy m« lín,

kÕt cÊu phøc t¹p cã tÝnh ®¬n chiÕc, thêi gian s¶n xuÊt l©u dµi. §Æc ®iÓm nµy ®ßi

hái viÖc tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ph¶i x¸c

®Þnh cho m×nh mét ph¬ng ph¸p vµ tr×nh tù h¹ch to¸n thÝch hîp, linh ho¹t, hiÖu

qu¶ ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ®îc ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c c¸c chi phÝ ph¸t sinh. Th«ng th￾êng, tríc khi tiÕn hµnh x©y l¾p s¶n phÈm ph¶i qua c¸c kh©u tõ lËp dù ¸n råi ®Õn dù

to¸n c«ng tr×nh. Dù to¸n c«ng tr×nhlµ tæng møc phÝ cÇn thiÕt cho viÖc x©y l¾p c«ng

tr×nh, ®îc tÝnh to¸n cô thÓ ë giai ®o¹n thiÕt kÕ kÜ thuËt. Tæng dù to¸n c«ng tr×nh

cã liªn quan ®Õn kh¶o s¸t thiÕt kÕ, x©y dùng, mua s¾m thiÕt bÞ vµ c¸c chi phÝ

kh¸c bao gåm c¶ chi phÝ dù phßng vµ yÕu tè trît gi¸. Dù to¸n chi phÝ bao gåm dù

to¸n thiÕt kÕ vµ dù to¸n thi c«ng ®îc lËp cho tõng phÇn viÖc cô thÓ, qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt x©y l¾p ph¶i so s¸nh víi dù to¸n vµ lÊy dù to¸n lµm thíc ®o c¶ vÒ mÆt gi¸ trÞ

lÉn mÆt kÜ thuËt.

S¶n phÈm x©y l¾p cè ®Þnh t¹i n¬i s¶n xuÊt cßn c¸c ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt

(xe m¸y, thiÕt bÞ thi c«ng, vËt t, ngêi lao ®éng...) ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm

cña c«ng tr×nh. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n chñ yÕu ®îc tiÕn hµnh ë

ngoµi trêi, thêng chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn vµ m«i trêng: ma,

n¾ng, giã, b·o,... dÔ dÉn ®Õn mÊt m¸t h háng vµ kh«ng cã tÝnh æn ®Þnh. V× vËy

c«ng t¸c qu¶n lý, sö dông vµ h¹ch to¸n vËt t tµi s¶n gÆp nhiÌu khã kh¨n vµ phøc

t¹p.

Thêi gian sö dông s¶n phÈm rÊt l©u dµi, ®ßi hái viÖc tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch

to¸n sao cho chÊt lîng c«ng tr×nh ®îc b¶o ®¶m ®óng dù to¸n thiÕt kÕ nghÜa lµ ph¶i

b¶o ®¶m ph¶n ¸nh chÝnh x¸c vµ ®óng theo tõng thêi ®iÓm ph¸t sinh.

2/Yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸

thµnh s¶n phÈm x©y l¾p trong doanh nghiÖp x©y dùng.

Do vÞ trÝ quan träng cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n vµ ®Æc thï s¶n xuÊt cña nã

mµ viÖc qu¶n lý vÒ ®Çu t vµ x©y dùng lµ mét qu¸ tr×nh khã kh¨n vµ phøc t¹p. §Ó

qu¶n lý chÆt chÏ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn ®Çu t, Nhµ níc ®· ban

hµnh nh÷ng quy chÕ qu¶n lý phï hîp. Yªu cÇu c¬ b¶n cña qu¶n lý ®Çu t vµ x©y

dùng lµ:

1. B¶o ®¶m ®óng môc tiªu chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi trong tõng

thêi kú theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ

theo híng c«ng nghiÖp h¸o-hiÖn ®¹i ho¸, ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ,

n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n.

4

2. Huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ cao nhÊt c¸c nguån vèn ®Çu t trong níc

còng nh cña níc ngoµi ®Çu t t¹i ViÖt Nam, khai th¸c tèt tµi nguyªn vµ tiÒm n¨ng

ngêi lao ®éng, ®Êt ®ai vµ mäi tiÒm lùc kh¸c, ®ång thêi b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i,

chèng hµnh vi tham «, l·ng phÝ trong ho¹t ®éng ®Çu t vµ x©y dùng.

3. X©y dùng theo quy ho¹ch, kiÕn tróc vµ thiÕt kÕ kü thuËt ®îc duyÖt, b¶o

®¶m bÒn v÷ng, mü quan, thùc hiÖn c¹nh tranh trong x©y dùngnh»m ¸p dông c«ng

nghÖ x©y dùng tiªn tiÕn, b¶o ®¶m chÊt lîng vµ thêi h¹n x©y dùng víi chi phÝ hîp

lý vµ thùc hiÖn b¶o hµnh c«ng tr×nh.

(TrÝch ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè

42/CP ngµy 16/7/1996 cña ChÝnh phñ vÒ söa ®æi, bæ sung NghÞ ®Þnh 177/CP)

Tríc ®©y x©y dùng c¬ b¶n lµ mét lç háng lín lµm thÊt tho¸t nguån vèn ®µu

tcña Nhµ níc. §Ó h¹n chÕ sù thÊt tho¸t nµy, Nhµ níc thùc hiÖn qu¶n lý gi¸ x©y

dùng th«ng qua c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch vÒ gi¸, c¸c nguyªn t¾c, ph¬ng ph¸p lËp dù

to¸n... ®Ó x¸c ®Þnh tæng møc vèn ®Çu t, tæng dù to¸n c«ng tr×nh. §Æc biÖt tiÕt

kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh lµ lµ mèi quan t©m hµng ®Çu, lµ nhiÖm vô hÕt søc quan

träng.

HiÖn nay, trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n chñ yÕu ¸p dông ph¬ng ph¸p ®Êu

thÇu, giao nhËn thÇu x©y dùng, trong ®ã ph¬ng ph¸p ®Êu thÇu ®îc Nhµ níc

khuyÕn khÝch ¸p dông. V× vËy ®Ó tróng thÇu, ®îc nhËn thi c«ng mét c«ng tr×nh th×

doanh nghiÖp ph¶i cã mét gi¸ ®Êu thÇu hîp lý dùa trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc, c¸c

®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n do Nhµ níc ban hµnh trªn c¬ së gi¸ c¶ thÞ trêng vµ kh¶

n¨ng cña b¶n th©n doanh nghiÖp, mÆt kh¸c, l¹i ph¶i ®¶m b¶o kinh doanh cã l·i

tøc lµ doanh nghiÖp lu«n lu«n phÊn ®Êu tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.

§Ó thùc hiÖn ®îc c¸c yªu cÇu trªn, ®¬n vÞ ph¶i biÕt sö dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c

nhau. §øng trªn gãc ®é qu¶n lý th× cÇn ph¶i biÕt nguån gèc hay con ®êng h×nh

thµnh nã ®Ó trªn c¬ së ®ã, qu¶n lý míi ®Ò ra ®îc biÖn ph¸p cÇn thiÕt h¹n chÕ, lo¹i

trõ ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè tiªu cùc, khuyÕn khÝch ph¸t huy møc ®é ¶nh hëng

cña c¸c nh©n tè tÝch cùc, khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng trong qu¶n lý sö dông c¸c

nguån lùc. Do ®ã, ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ nãi chung, qu¶n lý chi

phÝ, gi¸ thµnh nãi riªng, trong ®ã träng t©m lµ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt

vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®¶m b¶o ph¸t huy tèi ®a t¸c dông cña c«ng cô kÕ to¸n

®èi víi qu¶n lý s¶n xuÊt.

Yªu cÇu ®Æt ra cho c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n

phÈm lµ:

➣Ph¶i ph¶n ¸nh kÞp thêi, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c toµn bé chi phÝ thùc tÕ ph¸t

sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, thi c«ng.

➣Ph©n bæ hîp lý c¸c chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng kho¶n môc vµo c¸c ®èi t￾îng tËp hîp chi phÝ. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ

mµ ¸p dông ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp.

5

➣TÝnh to¸n chÝnh x¸c, ph©n bæ kÞp thêi gi¸ thµnh x©y l¾p theo ®èi tîng

tÝnh gi¸ thµnh.

➣KiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc vÒ c¸c chi phÝ vÒ vËt t, nh©n

c«ng, sö dông m¸y vµ c¸c dù to¸n chi phÝ kh¸c, ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c kho¶n khi

phÝ chªnh lÖch so víi ®Þnh møc, c¸c kho¶n chi phÝ ngoµi kho, c¸c kho¶n thiÖt h¹i

mÊt m¸t h háng... ®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn kÞp thêi.

➣KiÓm tra viÖc thùc hiÖn gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp theo tõng c«ng tr×nh,

h¹ng môc c«ng tr×nh, v¹ch ra c¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng vµ cã biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh

hîp lý vµ cã hiÖu qu¶.

➣X¸c ®Þnh ®óng ®¾n vµ bµn giao tÝnh to¸n kÞp thêi khèi lîng c«ng t¸c x©y

l¾p hoµn thµnh, ®Þnh kú kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ khèi lîng thi c«ng dë dang theo

nguyªn t¾c quy ®Þnh.

➣Th«ng qua viÖc ghi chÐp, ph¶n ¸nh tÝnh to¸n ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng kÕt qu¶

ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, tõng bé

phËn, tæ ®éi thi c«ng vµ toµn doanh nghiÖp trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. KÞp thêi

lËp c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Cung

cÊp chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm phôc vô

cho qu¶n lýcña l·nh ®¹o doanh nghiÖp, ®ång thêi kiÓm tra dîc viÖc thùc hiÖn kÕ

ho¹ch h¹ gi¸ thµnh vµ nhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh, v¹ch ra ®îc nh÷ng nguyªn nh©n lµm

cho hoµn thµnh hoÆc cha hoµn thµnh kÕ ho¹ch, khai th¸c nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm

tµng vµ ®Ò ra nh÷ng ph¬ng híng phÊn ®Êu ®Ó kh«ng ngõng h¹ gÝa thµnh s¶n phÈm

thùc tÕ.

§Ó thùc hiÖn ®îc c¸c yªu cÇu trªn, nhiÖm vô ®Æt ra cho c«ng t¸c h¹ch to¸n

chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ:

➣X¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, chän ph¬ng ph¸p tËp

hîp vµ ph©n bæ chi phÝ thÝch hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh.

➣X¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸

thµnh thÝch hîp. Tæ chøc tèt viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.

➣X©y dùng quy t¾c tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh

nghiÖp, quy ®Þnh tr×nh tù c«ng viÖc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi tîng, tõng chi

tiÕt s¶n phÈm.

II-b¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸

thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y dùng.

1/ Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt

6

1. 1. Kh¸i niÖm:

Sù ph¸t sinhvµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi g¾n liÒn v¬Ý qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt. NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù

vËn ®éng vµ tiªu hao c¸c yÕu tè c¬ b¶n. Nãi c¸ch kh¸c, thùc chÊt cña ho¹t ®éng

s¶n xuÊt kinh doanh c¸c yÕu tè s¶n xuÊt bá ra vµ sù biÕn ®æi chóng cã môc ®Ých

thµnh s¶n phÈm cuèi cïng. Mét doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt

kinh doanh b×nh thêng th× kh«ng cã g× thay thÕ lµ ph¶i kÕt hîp hµi hoµ ba yÕu tè

c¬ b¶n:

-T liÖu lao ®éng: Nh nhµ xëng, m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh

kh¸c.

-§èi tîng lao ®éng:Nh nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu,. . .

-Lao ®éng cña con ngêi

Qóa tr×nh sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ång thêi còng

lµ qóa tr×nh doanh nghiÖp ph¶i chi ra nh÷ng chi phÝ t¬ng øng. T¬ng øng víi viÖc sö

dông tµi s¶n cè ®Þnh lµ chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, víi viÖc sö dông

nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu... lµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu, víi viÖc sö dông lµ tiÒn

c«ng, tiÒn trÝch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ... V× thÕ, sù h×nh thµnh nªn chi

phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm lµ tÊt yÕu kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo

ý chÝ chñ quan cña ngêi s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mäi chi

phÝ trªn ®Òu biÓu hiÖn b»ng tiÒn, chi phÝ vÒ tiÒn c«ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña

hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ vÒ nguyªn

vËt liÖu... lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ vÒ lao ®éng vËt ho¸.

Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¸t sinh thêng xuyªn trong

suèt qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhng ®Ó phôc vô cho qu¶n lý

vµ h¹ch to¸n kinh doanh, chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tÝnh to¸n tËp hîp theo tõng

thêi kú: hµng th¸ng, hµng quý, hµng n¨m phï hîp víi kú b¸o c¸o.

CÇn chó ý ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu. Chi phÝ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn

cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh

ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong mét kú kinh

doanh. Nh vËy chØ ®îc tÝnh chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nh÷ng hao phÝ vÒ tµi s¶n vµ

lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú chø kh«ng

pgh¶i mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Ngîc l¹i chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n

thuÇn c¸c lo¹i vËt t, tµi s¶n tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã ®îc dïng vµo

môc ®Ých g×. Tæng sè chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm chi tiªu cho

qu¸ tr×nh cung cÊp(chi mua s¾m vËt t hµng ho¸), chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt

kinh doanh (chi cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, c«ng t¸c qu¶n lý...) vµ

chi cho qu¸ tr×nh tiªu thô (chi vËn chuyÓn, bèc dì, qu¶ng c¸o... )

7

Chi phÝ vµ chi tiªu lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau nhng cã quan hÖ mËt thiÕt víi

nhau. Chi tiªu lµ c¬ së ph¸t sinh cña chi phÝ, kh«ng cã chi tiªu th× kh«ng cã chi

phÝ. Tæng sè chi phÝ trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n

hao phÝ hoÆc tiªu dïng hÕt cho qu¨ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh vµo kú nµy. Chi

phÝ vµ chi tiªu kh«ng nh÷ng kh¸c nhau vÒ lîmg mµ cßn kh¸c nhau vÒ thêi gian.

Cã nh÷ng kho¶n chi tiªu kú nµynhng cha ®îc tÝnh vµo chi phÝ(chi mua nguyªn vËt

liÖu vÒ nhËp kho nhng cha sö dông) vµ còng cã nh÷ng kho¶n tÝnh vµo chi phÝ kú

nµy nhng thùc tÕ cha chi tiªu(chi phÝ trÝch tríc). Së dÜ cã sù kh¸c biÖt gi÷a chi phÝ

vµ chi tiªu trong c¸c doanh nghiÖp lµ do ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt vËn ®éng vµ ph¬ng

thøc chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña tõng lo¹i tµi s¶n vµo qu¶ tr×nh s¶n xuÊt vµ yªu cÇu

h¹ch to¸n chóng.

Cã thÓ kÕt kuËn r»ng: Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn

cña toµn bé hao phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tiªu dïng trong mét kú ®Ó thùc hiÖn

qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm. Thùc chÊt, chi phÝ lµ sù chuyÓn dÞch vèn,

chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸(s¶n phÈm,

lao vô, dÞch vô... )

Chi phÝ ph¸t sinh ®Ó phôc vô nhiÒu chøc n¨ng trong doanh nghiÖp, bao gåm

chøc n¨ng s¶n xuÊt, chøc n¨ng tiªu thô, chøc n¨bg qu¶n lý doanh nghiÖp. Chi

phÝ s¶n xuÊt lµ chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨e\ng s¶n xuÊt, nã ®îc tËp hîp tõ c¸c

kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn s¶n phÈm, kho¶n chi phÝ nµy ®îc

tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm.

Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt trong ngµnh x©y dùng c¬ b¶n lµ biÓu hiÖn b»ng

tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vµ c¸c kho¶n hao

phÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt thi

c«ng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.

1. 2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt.

Trong doanh nghiÖp, chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu lo¹i, nhiÒu kho¶n

kh¸c nhau c¶ vÒ tÝnh chÊt, néi dung, c«ng dông, vai trß, vÞ trÝ... §Ó thuËn lîi

cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n, cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n

xuÊt. XuÊt ph¸t tõ c¸c môc ®Ých vµ yªu cÇu kh¸c nhau cña qu¶n lý, chi phÝ s¶n

xuÊt còng ®îc ph©n lo¹i theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n

xuÊt lµ viÖc s¾p xÕp chi phÝ vµo tõng lo¹i, tõng nhãm kh¸c nhau s¶n xuÊt theo

nh÷ng ®Æc trng nhÊt ®Þnh.

XÐt vÒ mÆt lý luËn còng nh trªn thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ

kh¸c nhau nh ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ, theo c«ng dông, theo vÞ trÝ, theo

quan hÖ cña chi phÝ víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, v. v... Mçi c¸ch ph©n lo¹i ®Òu ®¸p øng

Ýt nhiÒu cho môc ®Ých qu¶n lý, h¹ch to¸n, kiÓm tra, kiÓm so¸t chi phÝ ph¸t sinh...

ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau. V× thÕ, c¸c c¸ch ph©n lo¹i ®Òu tån t¹i, bæ sung cho nhau

vµ gi÷ vai trß nhÊt ®Þnh trong qu¶n lý chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. XuÊt

ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña ngµnh x©y l¾p vµ yªu cÇu qu¶n lý cña ngµnh x©y dùng c¬

8

b¶n, viÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt cã nh÷ng nÐt kh«ng gièng víi c¸c ngµnh s¶n

xuÊt kh¸c. Th«ng thêng, chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y l¾p ®îc ph©n

lo¹i theo c¸c ph¬ng ph¸p sau:

☞XÐt trªn gãc ®é kÕ to¸n tµi chÝnh: Cã mét sè c¸ch ph©n lo¹i chñ yÕu ®îc

sö dông phæ biÕn trong h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm díi ®©y:

a/Ph©n lo¹i theo lÜnh vùc ho¹t ®éng:

C¨n cø vµo viÖc tham gia cña chi phÝ vµo ho¹t ®éng kinh doanh, toµn bé chi

phÝ ®îc chia lµm 3 lo¹i:

➣Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t

®éng s¶n xuÊt s¶n phÈm.

➣Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn nh÷ng

ho¹t ®éng vÒ vèn vµ ®Çu t tµi chÝnh phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm.

➣Chi phÝ ho¹t ®éng bÊt thêng: Bao gåm nh÷ng chi phÝ ngoµi dù kiÕn, cã

thÓ do chñ quan hay kh¸ch quan mang l¹i cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt,

chÕ t¹o s¶n phÈm.

C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc ph©n ®Þnh chi phÝ ®îc chÝnh x¸c, phôc vô

cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh còng nh ph©n tÝch c¸c nh©n tè cã ¶nh hëng ®Õn chi phÝ, tõ

®ã cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt thÝch hîp. Ngoµi ra, nã cßn gióp x¸c ®Þnh chi pghÝ vµ

kÕt qu¶ cña tõng ho¹t ®éng kinh doanh ®óng ®¾n còng nh lËp b¸o c¸o tµi chÝnh kÞp

thêi.

b/Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ:

§Ó phôc vô cho viÖc tËp hîp, qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ ban ®Çu

®ång nhÊt cña nã mµ kh«ng kÓ ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh th× chi

phÝ ®îc ph©n lo¹i theo yÕu tè. VÒ thùc chÊt, chØ cã hai yÕu tè chi phÝ lµ chi phÝ vÒ

lao ®éng vËt ho¸ vµ chi phÝ vÒ lao ®éng sèng. Tuy nhiªn, ®Ó cung cÊp th«ng tin

vÒ chi phÝ mét c¸ch cô thÓ h¬n nh»m phôc vô cho viÖc x©y dùng vµ ph©n tÝch ®Þnh

møc vèn lu ®éng, viÖc lËp, kiÓm tra vµ ph©n tÝch dù to¸n, c¸c yÕu tè chi phÝ trªn

cã thÓ ®îc chi tiÕt ho¸ theo néi dung cô thÓ cña chóng. Tuú theo yªu cÇu vµ tr×nh

®é qu¶n lý ë mçi níc, mçi thêi kú mµ møc ®é chi tiÕt cña c¸c yÕu tè cã thÓ kh¸c

nhau. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam, toµn bé chi phÝ ®îc chia lµm 7 yÕu

tè sau:

➣YÕu tè nguyªn vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn, vËt liÖu chÝnh,

phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô... sö dông vµo s¶n xuÊt (lo¹i trõ gi¸ trÞ

nguyªn vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi ).

➣YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc ®îc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm

trong kú (trõ sè sö dông kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi ).

9

➣YÕu tè tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l¬ng: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l¬ng

vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n, nh©n viªn qu¶n lý tæ ®éi

thi c«ng.

➣YÕu tè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao t×a s¶n cè

®Þnh ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ c¸c tiµi s¶n cè ®Þnh dïng cho s¶n xuÊt thi c«ng

trong kú.

➣YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua

ngoµi dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, thi c«ng trong kú.

➣YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn

cha ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè chi phÝ trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, thi c«ng

trong kú.

c/Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm:

C¨n cø vµo ý nghÜa cña chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ó thuËn tiÖn

viÖc tÝnh gi¸ thµnh toµn bé, chi phÝ ®îc ph©n chia theo kho¶n môc. C¸ch ph©n

lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi tîng.

Còng nh c¸ch ph©n lo¹i theo yÕu tè, sè lîng c¸c kho¶n môc tchi phÝ trong gi¸

thµnh s¶n phÈm tuú thuéc vµo tr×nh ®é nhËn thøc, tr×nh ®é qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ë

mçi níc, mçi thêi kú kh¸c nhau.

Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, chi phÝ s¶n xuÊt ë ViÖt Nam bao gåm 3 kho¶n

môc chi phÝ:

➣Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn vËt

liÖuchÝnh, phô, nhiªn liÖu... tham gia trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt, thi c«ng.

➣Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Gåm tiÒn l¬ng, phô cÊp l¬ng cña c«ng nh©n,

nh©n viªn qu¶n lý xÝ nghiÖp, ®éi thi c«ng.

➣Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng: Lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc viÖc

sö dông xe m¸y thi c«ng phôc vô trùc tiÕp cho ho¹t ®éng x©y l¾p c«ng tr×nh theo

ph¬ng thøc thi c«ng hçn hîp võa thñ c«ng võa kÕt hîp b»ng m¸y.

➣Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi xÝ

nghiÖp, ®éi x©y dùng, trõ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng

trùc tiÕp.

Ngoµi ra, khi tÝnh chØ tiªu gi¸ thµnh toµn bé ( gi¸ thµnh ®Çy ®ñ) th× chØ tiªu

gi¸ thµnh cßn bao gåm c¶ kho¶n môc chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh

nghiÖp.

Ta thÊy ®iÒu kh¸c biÖt c¸ch ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ ë doanh

nghiÖp x©y dùng so víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c lµ ë chç: Trong doanh nghÖp x©y

10

dùng, kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp kh«ng bao gåm yÕu tè b¶o hiÓm x·

héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn nhng ë c¸c doanh nghiÖp kh¸c th× cã.

d/Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ víi khèi l îng s¶n phÈm, c«ng

viÖc, lao vô s¶n xuÊt trong kú:

Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia lµm 2 lo¹i:

➣Chi phÝ kh¶ biÕn ( biÕn phÝ ): Lµ lo¹i chi phÝ cã thay ®æi vÒ lîng t¬ng

quan tû lÖ thuËn víi sù thay ®æi cña khèi lîng s¶n ph©mr s¶n xuÊt trong kú.

Thuéc lo¹i chi phÝ nµy lµ: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng

trùc tiÕp.

➣Chi phÝ cè ®Þnh ( ®Þnh phÝ ): Lµ chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè khi cã

sù thay ®æi trong møc ®é ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt hoÆc khèi lîng c«ng viÖc, lao vô

s¶n xuÊt trong kú.

Ph©n lo¹i chi phÝ thµnh chi phÝ kh¶ biÕn vµ chi phÝ cè ®Þnh cã t¸c dông qu¶n

lý ®Þnh møc vµ nh÷ng kho¶n chi phÝ mµ Nh¶ níc qu¶n lý chÆt chÏ. §Æc biÖt nã cã

vai trß rÊt quan träng ®èi víi qu¶n trÞ kinh doanh, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn phôc vô

cho viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý, tËn dông tiÒm n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh

doanh.

☞Trªn gãc ®é kÕ to¸n qu¶n trÞ: Nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ nªu trªn ®Òu

cã t¸c dông ®èi víi viÖc ra quyÕt ®Þnh cña doanh nghiÖp, tuy nhiªn, ®Ó phôc vô

tèt h¬n cho qu¸ tr×nh qu¶n trÞ doanh nghiÖp th× trong kÕ to¸n qu¶n trÞ cßn cã

nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i sau:

a/Ph©n lo¹i chi phÝ theo chøc n¨ng cña chi phÝ:

Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ ®îc chia lµm 2 lo¹i:

➣Chi phÝ ban ®Çu: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ®Çu tiªn chñ yªó cña s¶n phÈm,

gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp.

➣Chi phÝ chuyÓn ®æi: Ph¶n ¸nh møc chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn ®æi nguyªn

vËt liÖu tõ d¹ng th« sang d¹ng thµnh phÈm, nã bao gåm 2 kho¶n lµ chi phÝ nh©n

c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung.

C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc c¬ cÊu chi phÝ cña m×nh

vµ so s¸nh víi møc chung cña ngµnh, tõ ®ã cã sù ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®Ó ®a ra

quyÕt ®Þnh phï hîp.

b/Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö cña chi phÝ:

C¸ch øng xö cña chi phÝ cã nghÜa lµ chi phÝ nµy thay ®æi nh thÕ nµo ®ãi víi

c¸c møc ®é thay ®æi cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Víi c¸ch ph©n lo¹i nµy cho phÐp ng￾11

êi qu¶n lý thÊy tríc ®îc sù thay ®æi cña chi phÝ khi ho¹t ®éng s¶n xuÊt thay ®æi,

do ®ã ®¸p øng cho yªu cÇu lËp kÕ ho¹ch, kiÓm so¸t vµ chñ ®éng ®iÒu tiÕt chi phÝ.

ThËt ra c¸ch ph©n lo¹i nµy chÝnh lµ c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ víi

khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô s¶n xuÊt trong kú. Tuy nhiªn, ®Ó phôc vô

cho môc ®Ých qu¶n trÞ, nã cã mét sè nÐt kh¸c biÖt, cô thÓ, theo c¸ch ph©n lo¹i

nµy, chi phÝ ®îc chia lµm 3 lo¹i:

➣BiÕn phÝ ( chi phÝ kh¶ biÕn ): Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ

thuËn víi biÕn ®éng cña møc ®é ho¹t ®éng s¶n xuÊt, nã thêng gåm nh÷ng kho¶n

sau:

+Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp,

+Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp,

+Mét bé phËn chi phÝ s¶n xót chung bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu gi¸n

tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng gi¸n tiÕp, chi phÝ ®éng lùc, c«ng cô, dông cô, nhiªn

liÖu...

➣§Þnh phÝ (chi phÝ cè ®Þnh ): Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng thay ®æi khi

møc ®é ho¹t ®éng s¶n xuÊt thay ®æi, tuy nhiªn, ®inh phÝ chØ gi÷ nguyªn trong

ph¹m vi phï hîp cña møc ®é ho¹t ®éng gi÷a møc ®é ho¹t ®éng tèi thiÓu vµ møc

®é ho¹t ®éng tèi ®a mµ doanh nghiÖp dù ®Þnh s¶n xuÊt.

➣ Chi phÝ hçn hîp: Bao gåm c¶ yÕu tè biÕn phÝ vµ ®Þnh phÝ ë møc ®é ho¹t

®éng c¨n b¶n, chi phÝ hçn hîp thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña ®Þnh phÝ. Qóa møc ®é ®ã,

nã l¹i thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cu¶ chi phÝ biÕn ®æi. Chi phÝ hçn hîp thêng bao gåm c¸c

kho¶n ®iÖn níc, ®iÖn tho¹i, söa ch÷a, b¶o dìng m¸y mãc thiÕt bÞ... Do ®ã, chØ

cã chi phÝ s¶n xuÊt chung míi cã ®Æc ®iÓm cña chi phÝ hçn hîp.

Ngoµi ra cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i sau ®©y nh»m môc ®Ých cho viÖc ra quyÕt

®Þnh kinh doanh:

-Chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp.

-Chi phÝ kiÓm so¸t ®îc vµ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®îc. : Llµ nh÷ng kho¶n

môc chi phÝ ph¶n ¸nh phamj vi quyÒn h¹n cña ngêi qu¶n lý c¸c cÊp ®èi víi nh÷ng

lo¹i chi phÝ ®ã. Ngêi qu¶n lý cÊp cao cã ph¹m vi quyÒn h¹n réng ®èi víi chi phÝ

h¬n lµ nh÷ng ngêi qu¶n lý cÊp d¬Ý, nghÜa lµ hä cã nhiÒu quyÒn kiÓm so¸t vµ quyÕt

®Þnh chi phÝ h¬n.

-Chi phi chªnh lÖch: lµ nh÷ng lo¹i chi phÝ cã ë ph¬ng ¸n nµy mµ kh«ng cã

hoÆc chØ cã mét phÇn ë ph¬ng ¸n. Ngêi ta xÐt chi phÝ nµy khi khi chän ph¬ng ¸n

hµnh ®éng.

-Chi phÝ ch×m: Lµ lo¹i chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i chÞu vµ sÏ ph¶i chÞu dï

doanh nghiÖp chän ph¬ng ¸n hµnh ®éng nµo. Chi phÝ ch×m kh«mg bao giê thÝch

12

hîp víi viÖc ra quyÕt ®Þnhv× chóng kh«ng cã tÝnh chªnh lÖch. Do ®ã, tÊt c¶ chi

phÝ ®· ®Çu t vµo tµi s¶n cè ®Þnh dï theo gi¸ trÞ ban ®Çu hay gi¸ trÞ cßn l¹i ®Òu lµ chi

phÝ ch×m.

2/Kh¸i niÖm gi¸ thµnh vµ ph©n lo¹i gi¸ thµnh trong doanh nghiÖp x©y

dùng.

2. 1/Kh¸i niÖm:

Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ

vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng t¸c, s¶n

phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh.

Trong doanh nghiÖp x©y dùng, khèi lîng c«ng t¸c, s¶n phÈm, lao vô ®·

hoµn thµnh lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, khèi lîng x©y l¾p ®· hoµn

thµnh.

Nh ta ®· biÕt, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt bao gåm hai

mÆt: MÆt hao phÝ s¶n xuÊt vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ hai thíc ®o gi¸ trÞ t¬ng øng

cña chóng lµ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. TÊt c¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ

ph¸t sinh (ph¸t sinh trong kú, kú tríc chuyÓn sang) vµ tÊt c¶ c¸c kho¶n chi phÝ

trÝch tríc cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh

trong kú sÏ t¹o nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm.

Theo ®óng ý nghÜa ®ã, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt

h¹ng ho¸, ph¶n ¸nh lîng gi¸ trÞ cña nh÷ng lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®·

thùc sù chi ra cho s¶n xuÊt s¶n phÈm. Trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm

nh÷ng chi phÝ tham gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cÇn ph¶i ®îc

båi hoµn ®Ó t¸i s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp mµ kh«ng bao gåm toµn bé nh÷ng chi phÝ

ph¸t sinh trong kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®a vµo gi¸ thµnh

ph¶i ph¶n ¸nh ®îc gi¸ trÞ thùc cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt tiªu dông cho s¶n xuÊt s¶n

phÈm, lao vô, dÞch vô vµ c¸c kho¶n chi tiªu kh¸c cã liªn quan tíi viÖc bï ®¾p

gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng tiªu hao cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Mäi c¸ch tÝnh

to¸n mét c¸ch chó quan, kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè gi¸ trÞ trong gi¸ thµnh

®Òu cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, kh«ng x¸c ®Þnh ®îc

hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt

më réng.

Tuy nhiªn, gi¸ thµnh lµ ®¹i lîng tÝnh to¸n - lµ mét chØ tiªu biÕn tíng ý ®Þnh

nªn ë ph¬ng diÖn nµy, nã còng cã phÇn nµo mang tÝnh chñ quan (biÓu hiÖn mÆt

h¹n chÕ cña gi¸ thµnh ). §Æc ®iÓm chñ quan cña gi¸ thµnh ®îc thÓ hiÖn ë hai khÝa

c¹nh:

-TÝnh vµo gi¸ thµnh mét sè kho¶n môc chi phÝ mµ thùc chÊt lµ thu nhËp

thuÇn tuý cña x· héi nh c¸c kho¶n trÝch nép thuÕ, nép cÊp trªn...

13