Hoàn thiện công tác chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng tại ngân hàng thương mại cổ phần Công

LỜI MỞ ĐẦU

Trong những năm qua, thực hiện đường lối đổi mới nền kinh tế của Đảng

và nhà nước, hệ thống Ngân hàng Việt Nam đã thực hiện chiến lược đổi mới mạnh

mẽ các hoạt động của mình, tăng cường huy động vốn từ nhiều nguồn. Tuy nhiên

ngành ngân hàng cũng đang gặp phải nhiều khó khăn cản trở tiến trình đổi mới của

mình như tỷ lệ nợ quá hạn, nợ khó đòi lớn, sự bất hợp lý về mô hình và cơ cấu tổ

chức, nội dung hoạt động, cơ chế, chính sách và thiếu môi trường pháp lý cho hoạt

động ngân hàng…phản ánh phần nào thưc trạng và những khó khăn trong hoạt

động tín dụng ngân hàng thương mại ở nước ta.

Hoạt động tín dụng – một trong những hoạt động kinh doanh chủ yếu của

ngân hàng là môt hoạt động khá phức tạp và chưa đựng nhiều rủi ro do nhiều

nguyên nhân gây ra. Bởi hoạt động ngân hàng chủ yếu là huy động tiền gửi và cho

vay. Nếu ngân hàng không thể thu hồi những khoản cho vay, đến một lúc nào đó,

ngân hàng sẽ mất khả năng thanh toán, hậu quả tiếp theo là ngân hàng bị phá sản,

de dọa sự ổn định và an toàn của cả hệ thống.

Mặt khác, do hoạt động tín dụng là hoạt động chủ yếu của ngân hàng nên

rủi ro trong tín dụng là rủi ro chiếm tỷ trọng nhiều nhất, dễ xảy ra nhất, ảnh hưởng

tới tính an toàn của ngân hàng.

Vì vậy, việc quản lý, dự báo rủi ro và biện pháp phòng ngừa rủi ro, hạn chế

rủi ro đã và đang trở thành một nội dung hết sức quan trọng nhằm tiếp tục nâng

cao chất lượng và hiệu quả kinh doanh ngân hàng.

Một trong những giải pháp đang được khuyến khích áp dụng đó là hệ thống

chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng. Đây là một vấn đề khá mới đối với

các NHTM Việt Nam nói chung và ngân hàng Công thương- chi nhánh Hai Bà

Trưng nói riêng.

Với các kiến thức tiếp thu được trong quá trình học tập ở trường Đại học

Kinh Tế Quốc Dân, và quá trình thực tập, em nhận thấy hệ thống chấm điểm tín

dụng áp dụng tại ngân hàng Công thương đang còn một số hạn chế. Vì vậy, em

quyết định chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác chấm điểm tín dụng và xếp hạng

khách hàng tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương-chi nhánh Hà Bà

Trưng”.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368

Cấu trúc bài viết gồm 3 phần

Chương 1: Lý luận chung về chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách

hàng

Chương 2: Thực trạng chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng tại

ngân hàng thương mại cổ phần Công thương- chi nhánh Hai Bà Trưng

Chương 3: Biện pháp hoàn thiện công tác chấm điểm tín dụng và xếp

hạng khách hàng tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương- chi nhánh

Hai Bà Trưng.

Em xin chân thành cảm ơn thầy cô giáo hướng dẫn, cùng toàn bộ cán bộ

đang công tác tại phòng khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ(KH số 2) đã giúp đỡ

em hoàn thành đề tài này.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368

CHƯƠNG 1:

LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHẤM ĐIỂM TÍN DỤNG VÀ

XẾP HẠNG KHÁCH HÀNG

1.1. CƠ SỞ HÌNH THÀNH CHẤM ĐIỂM TÍN DỤNG VÀ XẾP HẠNG

KHÁCH HÀNG

1.1.1. Hoạt động Tín dụng của Ngân hàng Thương mại

1.1.1.1 Khái niệm Tín dụng Ngân hàng

Tín dụng ngân hàng là quan hệ chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ

ngân hàng cho khách hàng trong một thời gian nhất định với một khoản chi phí

nhất định. Có nghĩa ngân hàng là người mô giới giữa những người có vốn nhàn rỗi

với những người có nhu cầu vay vốn. Thông qua cơ chế thị trường, ngân hàng có

khả năng thu hút hầu hết những nguồn tiền nhàn rỗi trong nền kinh tế để chuyển

giao đúng nơi, đúng lúc, phù hợp với nhu cầu trong sản xuất kinh doanh.

Cũng như quan hệ tín dụng khác, tín dụng ngân hàng chứa đựng ba nội

dụng sau:

- Có sự chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ người sở hữu sang cho người

sử dụng.

- Sự chuyển nhượng này có thời hạn hay mang tính tạm thời

- Sự chuyển nhượng này có kèm theo chi phí

1.1.1.2. Vai trò của Tín dụng Ngân hàng

Tín dụng ngân hàng trong thời kì bao cấp được xem là một tổ chức cung

cấp vốn ngân sách, vì vậy thường xảy ra tình trạng nơi cần vốn để sản xuất thì

không có hoặc không kịp thời, nơi thì bị ứ đọng vốn trong một thời gian dài, gây

nên tình trạng lãng phí Vốn. Kể từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, thì hầu

như tình trạng đó đã chấm dứt. Với sự cải tổ hệ thống ngân hàng từ một cấp sang

hai cấp, các ngân hàng thương mại lần lượt được thành lập. Theo thời gian hoạt

động ngân hàng ngày càng tích cực và hiệu quả với nội dụng thường xuyên nhận

tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán.

Vì vậy, ngày nay vai trò của tín dụng không chỉ dừng lại là sự cung cấp

vốn ngân sách, mà nó còn đóng những vai trò quan trọng như sau:

 Thúc đẩy tích tụ và cung cấp vốn cho nền kinh tế.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368

Hoạt động tín dụng Ngân hàng đáp ứng nhu cầu về vốn cho nền kinh tế

Quốc dân, là cầu nối cung và cầu về vốn. Là tổ chức kinh doanh tiền tệ các Ngân

hàng thương mại luôn cố gắng đat lợi nhuận tối đa để tự khẳng định mình. Hoạt

động chính của Ngân hàng thương mại là hoạt động tín dụng, nó đem lại 70 - 80%

thu nhập cho Ngân hàng . Việc tập trung và phân phối tín dụng đã góp phần điều

hoà vốn trong toàn bộ nền kinh tế Quốc dân. Tín dụng Ngân hàng là cầu nối giữa

tiết kiệm và đầu tư, là động lực khuyến khích tiết kiệm và đầu tư.

Như vậy tín dụng Ngân hàng là cánh tay đắc lực của Ngân hàng thương

mại, góp phần nâng cao chất lượng và điều hoà tiền tệ, thực hiện chính sách kinh

tế vĩ mô của Nhà nước, kìm chế và đẩy lùi lạm phát tạo môi trường kinh doanh ổn

định.

 Đẩy mạnh quá trình tái sản xuất mở rộng cho đầu tư phát triển.

Trong nền kinh tế thị trường, các tổ chức sản xuất kinh doanh luôn phải

cạnh tranh gay gắt với nhau nếu không muốn tụt hậu và đào thải. Để có thể mở

rộng, phát triển sản xuất các doanh nghiệp cần có nhiều yếu tố như: nguồn nhân

lực, công nghệ, đất đai, kỹ thuật, vốn... Tuy nhiên, có thể khẳng định vốn là quan

trọng nhất vì nếu có vốn doanh nghiệp sẽ có được các yếu tố khác do thị trường

sẵn sàng cung ứng. Để có vốn doanh nghiệp có thể tim kiếm ở các nguồn khác

nhau... nhưng những hình thức này không ổn định mà chi phí lại lớn. Vì vậy

thường thì các doanh nghiệp tìm đến các Ngân hàng bởi vì Ngân hàng là một

trong những nguồn vốn sẵn có rẻ nhất và linh hoạt nhất. Đặc biệt là đối với những

doanh nghiệp nhỏ, Ngân hàng thường là nguồn duy nhất cung cấp tư vấn và vốn

bổ xung. Thông qua hoạt động tín dụng Ngân hàng đã đẩy nhanh quá trình phát

triển kinh tế đồng thời giải quyết các vấn đề xã hội.

 Tổ chức điều hoà lưu thông tiền tệ.

Trong nền kinh tế thị trường thường xuyên xuất hiện những khoản tiền tạm

thời nhàn rỗi, trong khi các thành phần kinh tế khác lại xuất hiện hiện tượng thiếu

vốn tạm thời hoặc thiếu vốn bổ xung đầu tư tài sản cố định. Sự có mặt của tín

dụng Ngân hàng được coi như một giải pháp để giải quuyết mâu thuẫn này. Trong

quá trình thực hiện nghiệp vụ tín dụng Ngân hàng đã huy động được nguồn tiết

kiệm trong dân cư và phân phối lại cho các thành phần kinh tế có nhu cầu vốn, tạo

điều kiện cho sự phát triển nền kinh tế. Tất cả mọi quốc gia đều dùng tín dụng

Ngân hàng như là một công cụ hữu hiệu để điều hoà vốn trên phạm vi toàn bộ nền

kinh tế quốc dân

 Công cụ tài trợ cho các thành phần kinh tế kém phát triển và các

ngành mũi nhọn.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368

Hoạt động chủ yếu của Ngân hàng là huy động nguồn tiền nhàn rỗi trong

nền kinh tế rồi đầu tư trở lại cho các ngành kinh tế cần vốn. Nhưng việc cho vay

này không phải trải đều cho các chủ thể có nhu cầu mà viêc đầu tư được thực hiện

qua một quá trình thẩm định kỹ lưỡng. Quá trình này rất quan trọng với các Ngân

hàng, nó mang tính sống còn của Ngân hàng. Vì vậy, Ngân hàng đã đưa ra những

biện pháp chính sách khuyến khích các Ngân hàng thương mại cho vay hỗ trợ các

dự án phát triển Nhà nước thông qua hoạt động tín dụng để từ đó đạt mục tiêu phát

triển kinh tế.

Sự phát triển đa dạng các thành phần kinh tế đã tạo cho nước ta thế và lực

mới, thoát ra khỏi khủng hoảng kinh tế xã hội, bắt đầu sự nghiệp công nghiệp hoá,

hiện đại hoá đất nước. Nhà nước đã tạo ra môi trường thuận lợi để phát huy vai trò

và thế mạnh của từng thành phần kinh tế, song song với các chính sách hỗ trợ các

ngành kinh tế kém phát triển, tập trung phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn.

Rủi ro tín dụng phát sinh trong trường hợp ngân hàng không thu được đầy

đủ cả gốc và lãi của khoản vay, hoặc là việc thanh toán nợ gốc và lãi không đúng

kỳ hạn.

1.1.1.3 Rủi ro hoạt động Tín dụng tại các Ngân hàng Thương mại

Theo điều 2/ khoản 1, quyết định số 493/2005/QĐ- NHNN, ngày

22/4/2005 của thống đốc ngân hàng nhà nước: “ Rủi ro tín dụng trong hoạt động

ngân hàng của tổ chức tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân

hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện đủ hoặc không có khả

năng thực hiện nghiệp vụ của mình theo cam kết”. Có nghĩa rủi ro tín dụng phát

sinh khi ngân hàng không thu được đầy đủ hoặc thu không đúng kỳ hạn cả gốc lẫn

lãi của khoản cho vay. Do đó, tại thời điểm cấp tín dụng và chấp nhận giấy nợ thì

ngân hàng đã thừa nhận khả năng thanh toán không đầy đủ và đúng hạn của khách

hàng.

Rủi ro tín dụng gắn liền với hoạt động quan trọng nhất, có quy mô lớn

nhất của Ngân hàng thương mại- Hoạt động tín dụng. Rủi ro tín dụng mang tính

khách quan, không một nhà kinh doanh ngân hàng tài ba nào có thể dự đoán chính

xác những rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra.Vì vậy, rủi ro tín dụng là điều không thể

tránh khỏi trong kinh doanh Ngân hàng. Rủi ro tín dụng xuất phát từ môi trường

kinh doanh gọi là rủi ro do nguyên nhân khách quan, ví như những biến động quá

nhanh và khó lường của nên kinh tế, môi trường pháp lý chưa thuận lợi. Rủi ro do

nguyên nhân chủ quan thường xuất phát từ người đi vay và Ngân hàng cho vay

bao gồm sử dụng vốn sai mục đích, không có thiện chí trong việc trả nợ vay, năng

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368

lực tài chính của người đi vay yếu kém, thiếu minh bạch, thông tin bất cân xứng,

việc xác định hạn mức tín dụng cho khách hàng còn khá đơn giản.

Chúng ta có thể nhận thức khái quát hơn vể rủi ro tín dụng qua quy trình

sau:

Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp trước đây, rủi ro trong

hoạt động ngân hàng ít được quan tâm nhưng khi chuyển sang nền kinh tế thị

trường với tính chất cạnh tranh khốc liệt thì tình trạng mất khả năng thanh toán,

thất thoát vốn, phát sản luôn luôn là tiềm ẩn. Trong môi trường kinh doanh đầy

biến động, rủi ro đối với các đơn vị, tổ chức vay vốn ngân hàng khó lường trước

được, do đó khiến khả năng xảy ra rủi ro với ngân hàng càng khó dự đoán. Vì thế

nhận biết đầy đủ về rủi ro tín dụng sẽ giúp ngân hàng có biện pháp phòng ngừa kịp

thời, từ đó giảm thiểu tối đa tổn thất cho ngân hàng. Muốn vậy trong quản lý ngân

hàng phải có một phương thức quản lý rủi ro hiệu quả, phải đề ra các biện pháp

theo dỗi và các quy trình nghiệp vụ cụ thể ngăn ngừa phòng chốn rủi ro tín dụng

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368

RỦI RO TÍN DỤNG

Không

thu được

lãi đúng

hạn

Không

thu được

vốn đúng

hạn

Không

thu đủ lãi

Không

thu đủ

vốn cho

vay

Phát sinh

lãi treo

Phát sinh

lãi treo

đóng

băng

Phát sinh

nợ khó

đòi

Khả năng thanhh toán suy

giảm, hiệu quả kinh doanh

giảm, thất thoạt vốn, phá sản

Phát sinh

nợ quá

hạn

1.2 HỆ THỐNG CHẤM ĐIỂM TÍN DỤNG VÀ XẾP HẠNG KHÁCH

HÀNG

1.2.1 Khái niệm chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng

Chấm điểm tín dụng là quy trình đánh giá khả năng thực hiện nghĩa vụ tài

chính của khách hàng đối với Ngân hàng nhằm xác định rủi ro trong hoạt động cấp

tín dụng của Ngân hàng cho vay thông qua việc phân tích đánh giá, cho điểm và

tổng hợp điểm xếp hạng từ các tiêu thức thuộc hạng mục rủi ro tài chính, và rủi ro

phi tài chính.

Xếp hạng tín dụng về mức độ tín nhiệm đối với trách nhiệm tài chính, hoặc

đánh giá mức độ rủi ro tín dụng phụ thuộc các yếu tố bao gồm năng lực đáp ứng

các cam kết tài chính, khả năng dễ bị vỡ nợ khi các điều kiện kinh doanh thay đổi,

ý thức và thiện chí trả nợ của người đi vay.

1.2.2. Vai trò của Chấm điểm và xếp hạng khách hàng

1.2.2.1. Hệ thống chấm điêm tín dụng và xếp hạng khách hàng giúp các Ngân

hàng giảm thiểu rủi ro tín dụng

Rủi ro trong quá trình phân tích, thẩm định tín dụng và sau khi giải ngân

vốn cho khách hàng là những rủi ro mà ngân hàng dễ gặp phải,và không lường

trước hết những tổn thất mà nó gây ra. Tuy nhiên, từ khi áp dụng hệ thống chấm

điểm tín dụng, nó phần nào đã giúp ngân hàng hạn chế tối đa nhất có thể những

tổn thất hậu quả mà rủi ro trên mang lại.

Hệ thống xếp hạng tín dụng đã lường hóa được những rủi do tín dụng của

khách hàng có thể xảy ra, với một độ chính xác tương đối cao. Điều này sẽ giúp

cho ngân hàng có thể tính toán được mức độ rủi ro tín dụng về khả năng không trả

được nợ, hay trả không đúng hạn của khách hàng. Từ đó ngân hàng có thể đưa ra

các biện pháp phòng ngừa rủi ro.

Hệ thống xếp hạng tín dụng giúp ngân hàng có một khung chuẩn chấm

điểm chung, tạo ra sự đồng bộ trong khâu chấm điểm tín dụng. Giúp các ngân

hàng có thể ra các quyết định tín dụng nhanh chóng, khách quan, toàn diện, kịp

thời tăng khả năng cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường trên bối cảnh ngày

càng có sự cạnh tranh khốc liệt giữa các ngân hàng với nhau.

Sau khi áp dụng hệ thống chấm điểm, đã giúp ngân hàng rất nhiều trong

công tác quản lý khách hàng đang vay vốn. Ngân hàng có thể chủ động biết được

rủi ro tín dụng của khách hàng đã thay đổi ra sao khi ngân hàng giải ngân vốn cho

khách hàng. Nếu ngân hàng nhận thấy có dấu hiệu rủi ro tăng lên, thì ngân hàng sẽ

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368

đưa ra được các biện pháp phù hợp giảm thiểu kịp thời rủi ro tín dụng như: tăng

cường giám sát tài sản bảo đảm, giảm dần số tiền giải ngân định kì…

1.2.2.2. Hệ thống xếp hạng tín dụng giúp các ngân hàng thực hiện chính sách

khách hàng hiệu quả.

Khách hàng đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự tồn vong của một

doanh nghiệp. Vì vậy, trong tầm nhìn, và sứ mệnh phát triển của một doanh

nghiệp, thì chính sách phát triển khách hàng hiệu quả là kim chỉ nam của định

hướng phát triển của doanh nghiệp. Ngân hàng cũng không nằm loài quy luật đó.

Mục tiêu chung và cuối cùng của các ngân hàng là đáp ứng tốt nhất nhu cầu của

khách hàng thông qua việc không ngừng cải tiến và đa dạng hoá sản phẩm, dịch

vụ. Chính cuộc chạy đua giữa các ngân hàng đã giúp khách hàng có nhiều sự lựa

chọn hơn để giải quyết nhu cầu tài chính cá nhân. Hiện tại, sản phẩm dịch vụ ngân

hàng dành cho đối lượng khách hàng doanh nghiệp có thể chia thành 5 nhóm như

sau:

Cho vay, Tài khoản, Bảo lãnh, Thanh toán,Dịch vụ khác (như thẻ tín dụng

doanh nghiệp, cho thuê tài chính, bao thanh toán...). Thông qua hệ thống xếp hạng

tín dụng, ngân hàng có thể xây dựng quy trình tín dụng chi tiết, cụ thể cho từng

nhóm khách hàng. Ví dụ: Nhóm khách hàng tốt, có độ rủi ro tín dụng thấp, sẽ

được ưu tiên về lãi suất, phí dịch vụ, hạn mức tín dụng…, trong khi các nhóm

khách hàng có rủi ro tín dụng cao sẽ bị hạn chế tín dụng, cấp tín dụng với lãi suất

cao…với chính sách ưu đãi đối với những khách hàng tốt, giúp ngân hàng cạnh

tranh được với các ngân hàng khác.

1.2.2.3. Hệ thống xếp hạng tín dụng giúp các ngân hàng tiến tới hội nhập quốc tế.

Hiện nay, nền kinh tế nước ta đang có những bước chuyển mình rất

lớn để hội nhập và phát triển cùng quốc tế. Đánh dấu bằng sự ra nhập tổ chức

WTO vào năm 2007, đồng nghĩa với việc Việt Nam sẽ có những cơ hội và thách

thức rất lớn, trên tất các các lĩnh vực, các ngành kinh tế. Các thông lệ quốc tế trở

thành các tiêu chuẩn chung để các quốc gia thi hành. Hiệp đinh basel II quy định

các quy tắc giám sát, quản trị và quản lý rủi ro đối với các ngân hàng, mà ngân

hàng nên tuân theo. Hiệp định Basel II đề cập tới vấn đề vốn tự có của tổ chức tín

dụng, các tài sản được điều chỉnh theo mức độ rủi ro trong đó nhấn mạnh tới các

phương pháp để tính mức độ rủi ro tín dụng như phương pháp chuẩn hoá, phương

pháp dựa trên hệ thống đánh giá rủi ro nội bộ. Bằng việc xây dựng hệ thống xếp

hạng tín dụng nội bộ, các ngân hàng có thể ước tính tương đối chính xác mức độ

rủi ro, tổn thất dự kiến, từ đó trích lập dự phòng phù hợp. Như vậy, hệ thống xếp

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368