Hoàn thiện công nghệ nhân giống vô tính bằng giâm cành và phát triển hai giống chè chất lượng cao Phúc Vân Tiên và Keo Am Tích

BỘ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ngth«n

viÖn KHKT n«ng l©m nghiÖp miÒn nói phÝa b¾c

b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc

hoµn thiÖn c«ng nghÖ nh©n gièng v« tÝnh

b»ng gi©m cµnh vµ ph¸t triÓn hai gièng chÌ

chÊt l−îng cao phóc v©n tiªn vµ keo am tÝch

M∙ sè: kc 06.DA 19 NN

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. nguyÔn v¨n thiÖp

6804

17/4/2008

HÀ NỘI - 2007

1

Danh s¸ch c¸ nh©n tham gia thùc hiÖn dù ¸n

TT Hä vµ tªn C¬ quan c«ng t¸c Chøc danh

1 TS. NguyÔn V¨n ThiÖp ViÖn KHKTNLN

miÒn nói phÝa B¾c

Chñ nhiÖm dù

¸n

2 TS. NguyÔn V¨n T¹o ViÖn KHNN ViÖt Nam Céng t¸c viªn

3 TS. §inh ThÞ Ngä ViÖn KHKTNLN miÒn

nói phÝa B¾c

Céng t¸c viªn

4 ThS. NguyÔn V¨n Niªn ViÖn KHKTNLN miÒn

nói phÝa B¾c

Céng t¸c viªn

5 TS. NguyÔn V¨n Toµn ViÖn KHKTNLN miÒn

nói phÝa B¾c

Céng t¸c viªn

6 ThS. Ngô Xuân Cường ViÖn KHKTNLN miÒn

nói phÝa B¾c

Céng t¸c viªn

7 PGS.TS. NguyÔn V¨n

Hïng

ViÖn KHKTNLN miÒn

nói phÝa B¾c

Céng t¸c viªn

8 KS. NguyÔn ThÞ Thu Hµ ViÖn KHKTNLN miÒn

nói phÝa B¾c

Céng t¸c viªn

9 KS. TrÞnh ThÞ Kim Mü ViÖn KHKTNLN miÒn

nói phÝa B¾c

Céng t¸c viªn

10 KS. §ç ThÞ Tr©m ViÖn KHKTNLN MN

phÝa B¾c Céng t¸c viªn

2

Bµi tãm t¾t

Hai gièng chÌ Phóc V©n Tiªn (PVT) vµ Keo Am TÝch (KAT) lµ nh÷ng

gièng cã chÊt l−îng tèt nhËp néi tõ n¨m 2001 ®· cã thêi gian kh¶o nghiÖm ë

c¸c vïng chÌ chÝnh cña ViÖt Nam vµ ®· ®−îc Bé NN & PTNT c«ng nhËn

gièng t¹m thêi n¨m 2003 vµ cho phÐp trång thö trªn diÖn réng.

Dù ¸n triÓn khai nh»m hoµn thiÖn c«ng nghÖ nh©n gièng v« tÝnh b»ng

ph−¬ng ph¸p gi©m cµnh vµ kü thuËt th©m canh cho hai gièng chÌ míi, gãp

phÇn ph¸t triÓn hai gièng chÌ PVT vµ KAT ë mét sè vïng sinh th¸i thÝch hîp;

®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé kü thuËt, c«ng nh©n vµ n«ng d©n thµnh th¹o vÒ quy

tr×nh c«ng nghÖ nh©n gièng v« tÝnh b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m cµnh vµ th©m

canh hai gièng chÌ míi.

KÕt qu¶ ®· x¸c ®Þnh ®−îc thêi vô ®Ó hom thÝch hîp nhÊt vµo løa h¸i

chÝnh th¸ng 8 hµng n¨m. Thêi gian nu«i hom trªn v−ên c©y mÑ 3 th¸ng, c¾m

hom vµo th¸ng 11-12. Trong qu¸ tr×nh nu«i hom th−êng xuyªn bÊm tØa, t¹o

t¸n, ®iÒu chØnh cµnh chÌ gièng ®Ó thu ®−îc nh÷ng hom khoÎ m¹nh. X¸c ®Þnh

®−îc liÒu l−îng, tû lÖ c¸c lo¹i ph©n, thêi kú vµ ph−¬ng ph¸p bãn ph©n cho

v−ên c©y mÑ. Nghiªn cøu kü thuËt ®iÒu chØnh ®é Èm thÝch hîp cho tõng giai

®o¹n c©y con trong v−ên −¬m, thiÕt bÞ, ph−¬ng ph¸p t−íi. Nghiªn cøu ®iÒu

chØnh ¸nh s¸ng, dïng l−íi ®en thay thÕ vËt liÖu giµn che b»ng phªn nøa ®· gãp

phÇn lµm gi¶m gi¸ thµnh, chñ ®éng ®iÒu chØnh c−êng ®é ¸nh s¸ng trùc x¹ phï

hîp víi yªu cÇu cña tõng giai ®o¹n c©y con. TiÕn hµnh ph©n lo¹i c©y con vµo

thêi ®iÓm sím, thÝch hîp sÏ t¹o cho c©y ®ång ®Òu vµ t¨ng tû lÖ xuÊt v−ên. X¸c

®Þnh ®−îc liÒu l−îng vµ tû lÖ c¸c lo¹i ph©n kho¸ng cho tõng thêi kú c©y con

trong v−ên −¬m: 2 th¸ng ®Çu kh«ng bãn ph©n, tõ sau th¸ng thø 2 b¾t ®Çu bãn,

lÇn ®Çu bãn l−îng Ýt, hoµ lo·ng råi t−íi, nh÷ng lÇn sau t¨ng dÇn. Cã thÓ bæ

sung dinh d−ìng b»ng c¸ch hoµ tan ph©n bãn nång ®é 1% phun ®Òu lªn mÆt

luèng sau ®ã phun l¹i b»ng n−íc l·.

Dù ¸n còng ®· ®iÒu tra sinh tr−ëng, biÖn ph¸p kü thuËt ®· ¸p dông ë

mét sè vïng s¶n xuÊt, ®· thö nghiÖm c¸c c¸c kü thuËt th©m canh hai gièng

chÌ PVT vµ KAT. KÕt qu¶ ®· x¸c ®Þnh ®−îc mËt ®é trång ë vïng Phó Thä víi

3

gièng PVT tõ 2,0-2,2 v¹n c©y/ha, víi gièng KAT tõ 2,2-2,5 v¹n c©y/ha. ë

nh÷ng vïng m−a nhiÒu vµ cã c¸c ®iÒu kiÖn thÝch hîp h¬n nh− Qu¶ng Ninh,

mËt ®é trång cho c¶ hai gièng tõ 2,2-2,3 v¹n c©y/ha. §èn t¹o h×nh cho chÌ

PVT cã thÓ ¸p dông lÇn thø nhÊt ®èn th©n chÝnh cao 25 cm, cµnh bªn cao 40

cm; lÇn thø hai ®èn cao 40 cm. §èi víi chÌ KAT, lÇn thø nhÊt ®èn th©n chÝnh

cao 20 cm, cµnh bªn cao 35 cm; lÇn thø hai ®èn cao 35 cm. N¨m thø 3 ®Õn

n¨m thø 5 ®èn n¨m sau cao h¬n n¨m tr−íc 5 cm.

Bãn ph©n: t¨ng c−êng bãn ph©n h÷u c¬, bãn c©n ®èi NPK, bãn nhiÒu ®ît

trong n¨m lµm t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ cña hai gièng míi. Thùc hiÖn

tñ r¸c gi÷ Èm n−¬ng chÌ, t−íi n−íc ë thêi kú kh« h¹n, phßng trõ s©u bÖnh kÞp

thêi lµ nh÷ng yÕu tè cho chÌ sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt vµ t¨ng n¨ng suÊt.

Dù ¸n ®· ®µo t¹o ®−îc 388 c¸n bé kü thuËt, c«ng nh©n vµ n«ng d©n

thµnh th¹o lµm v−ên −¬m nh©n gièng v« tÝnh vµ th©m canh 2 gièng chÌ míi

t¹i c¸c vïng triÓn khai Dù ¸n. Gãp phÇn quan träng nh©n nhanh, cung cÊp

gièng tèt cho s¶n xuÊt.

Trong thêi gian triÓn khai Dù ¸n, ®· x©y dùng ®−îc 6 v−ên −¬m chÝnh

vµ hµng chôc v−ên −¬m nhá t¹i c¸c hé gia ®×nh ë c¸c vïng triÓn khai dù ¸n

s¶n xuÊt vµ tiªu thô hÕt 9,04 triÖu bÇu chÌ, trång 5 ha m« h×nh hai gièng míi,

thu håi vèn ®Çy ®ñ.

4

Môc lôc

Néi dung Trang

Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn Dù ¸n

Bµi tãm t¾t

Môc lôc

1. Th«ng tin tæng qu¸t vÒ dù ¸n

1.1. Tæng quan chung

1.2. Môc tiªu

1.3. Néi dung thùc hiÖn

1.3.1. Nghiªn cøu Hoµn thiÖn c«ng nghÖ gi©m hom

1.3.2. Nghiªn cøu hoµn thiÖn quy tr×nh th©m canh

1.4. S¶n phÈm

1.5. Kinh phÝ thùc hiÖn Dù ¸n

1.6. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi cña Dù ¸n

1.7. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ.

2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ thùc hiÖn dù ¸n

3. KÕt qu¶ thùc hiÖn

3.1. Nghiªn cøu Hoµn thiÖn c«ng nghÖ gi©m hom

3.1.1. Kü thuËt nu«i hom gièng trªn v−ên c©y mÑ

3.1.2. Hoµn thiÖn kü thuËt v−ên −¬m.

3.1.3. KÕt qu¶ x©y dùng hÖ thèng v−ên −¬m.

3.2. Nghiªn cøu hoµn thiÖn quy tr×nh th©m canh

3.2.1. Lµm ®Êt, bãn ph©n lãt

3.2.2. MËt ®é vµ trång chÌ

3.2.3. Kü thuËt ®èn, h¸i

3.2.4. Bãn ph©n cho chÌ

3.2.5. Kü thuËt gi÷ Èm, t−íi n−íc cho chÌ

3.2.6. Phßng trõ s©u bÖnh, cá d¹i

3.4. X©y dùng m« h×nh

1

2

4

6

6

8

8

8

10

10

10

10

10

11

13

13

13

16

22

26

26

26

27

29

31

31

31

5

3.5. KÕt qu¶ ®µo t¹o cña Dù ¸n.

3.6. KÕt qu¶ thùc hiÖn kinh phÝ Dù ¸n

4. §¸nh gi¸ HiÖu qu¶

4.1. HiÖu qu¶ kinh tÕ

4.2. Hiªu qu¶ x· héi

4. kÕt luËn vµ ®Ò nghÞ

Tµi liÖu tham kh¶o

Phô lôc

C¨n cø ®Ó x©y dùng quy tr×nh

Nh÷ng ®iÓm bæ sung trong quy tr×nh

Quy tr×nh nh©n gièng v« tÝnh chÌ PVT b»ng gi©m cµnh

Quy tr×nh nh©n gièng v« tÝnh chÌ KAT b»ng gi©m cµnh

Quy tr×nh trång, ch¨m sãc, thu ho¹ch gièng chÌ PVT

Quy tr×nh trång, ch¨m sãc, thu ho¹ch gièng chÌ KAT

32

32

34

34

35

35

37

39

40

40

42

50

57

68

6

Tªn Dù ¸n SXTN:

“Hoµn thiÖn c«ng nghÖ nh©n gièng v« tÝnh b»ng gi©m cµnh vµ

ph¸t triÓn hai gièng chÌ chÊt l−îng cao Phóc V©n tiªn vµ keo

am tÝch ”

M∙ sè: KC.06.DA.19.NN

Chñ nhiÖm Dù ¸n SXTN: TS. NguyÔn V¨n ThiÖp

C¬ quan chñ tr×: ViÖn Khoa häc kü thuËt n«ng l©m nghiÖp miÒn nói phÝa B¾c,

Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n

1. Th«ng tin tæng qu¸t vÒ dù ¸n:

1.1. Tæng quan chung.

C©y chÌ cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi vïng trung du miÒn nói ViÖt Nam,

chóng cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng, ph¸t triÓn tèt trong ®iÒu kiÖn cña vïng ®Êt

dèc, ®em l¹i nguån thu nhËp quan träng gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ dÇn

tiÕn tíi lµm giµu cho nh©n d©n trong vïng. §ång thêi, c©y chÌ cßn cã vai trß

to lín trong viÖc che phñ ®Êt trèng ®åi nói träc vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i,

mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ang rÊt ®−îc quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta

hiÖn nay. ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch cô thÓ cho ph¸t triÓn c©y chÌ. Mét

sè tØnh vïng trung du miÒn nói phÝa B¾c ®· coi c©y chÌ lµ c©y kinh tÕ mòi

nhän. V× vËy, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, diÖn tÝch, s¶n l−îng, kim ng¹ch xuÊt khÈu

cña ngµnh chÌ ®· t¨ng nhanh.

Tuy vËy, n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng chÌ n−íc ta thÊp h¬n nhiÒu n−íc trªn

thÕ giíi vµ trong khu vùc. Kh¾c phôc tån t¹i ®ã, chóng ta ®ang nç lùc nghiªn

cøu vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt chÌ. Mét trong nh÷ng

gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ lµ ph¶i ®Èy m¹nh thay ®æi c¬ cÊu gièng chÌ theo h−íng

chØ trång míi vµ thay thÕ c¸c n−¬ng chÌ cò kÐm hiÖu qu¶ b»ng c¸c gièng cã

chÊt l−îng tèt, nh©n gièng v« tÝnh b»ng gi©m hom. §ã lµ ph−¬ng ph¸p tiÕn bé

vµ hÖ sè nh©n gièng lín, gi÷ nguyªn ®Æc tÝnh c©y mÑ, n−¬ng chÌ ®ång ®Òu,

n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng tèt. Hai gièng chÌ Phóc v©n tiªn (PVT) vµ Keo am

tÝch (KAT) lµ nh÷ng gièng chÌ nhËp néi cã chÊt l−îng tèt, ®· cã thêi gian

kh¶o nghiÖm ë c¸c vïng chÌ chÝnh cña ViÖt Nam vµ ®· ®−îc Bé NN & PTNT

cho phÐp trång thö trªn diÖn réng [1,2,3,4,5,6]. Tuy nhiªn, diÖn tÝch cña hai

7

gièng nµy cßn h¹n chÕ, kü thuËt nh©n gièng ch−a ®−îc hoµn thiÖn, nªn hiÖu

qu¶ nh©n gièng ch−a cao. V× vËy, më réng qui m« nh©n gièng vµ m« h×nh

th©m canh ®Ó hoµn thiÖn quy tr×nh nh©n trång hai gièng chÌ míi PVT vµ KAT

lµ cÇn thiÕt trong ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn chÌ.

Gièng chÌ Phóc V©n Tiªn thuéc hÖ v« tÝnh, lµ gièng lai gi÷a Phóc §Ønh

§¹i B¹ch Trµ vµ V©n Nam, sinh tr−ëng m¹nh, n¨ng suÊt cao, ë tuæi 3 ®¹t 4,0

tÊn/ha. Gi©m hom cã tû lÖ sèng cao 80-90%. Gièng Keo Am TÝch lµ gièng v«

tÝnh cã nguån gèc ë Phóc KiÕn Trung Quèc, sinh tr−ëng kh¸, n¨ng suÊt ë tuæi

3 ®¹t tõ 3,7-4,0 tÊn/ha, chÕ biÕn chÌ xanh chÊt l−îng rÊt cao.

Ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh chÌ b»ng gi©m hom ®−îc sö dông phæ

biÕn v× gi¸ thµnh rÎ, dÔ ¸p dông [15]. C©y chÌ v« tÝnh trång víi mËt ®é thÝch

hîp, ph©n bãn ®Çy ®ñ, chÕ ®é ch¨m sãc phï hîp ®èi víi c¸c gièng sÏ cã hiÖu

qu¶ tèt. Víi c¸c gièng chÌ xanh chÊt l−îng cao Trung Quèc, NhËt B¶n trång

tõ 2,5-3,0 v¹n c©y/ha. Ph©n h÷u c¬ bãn lãt víi l−îng lín. NhËt B¶n ngoµi bãn

lãt, cßn phñ mét líp ph©n h÷u c¬ dµy 5-10 cm trªn mÆt. ¸p dông c«ng nghÖ

t−íi ®¶m b¶o ®Çy ®ñ nhu cÇu n−íc cña c©y chÌ [16,17,19].

ë n−íc ta, kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m hom ®·

®−îc nghiªn cøu vµ ¸p dông trong s¶n xuÊt. Kü thuËt gi©m hom ngµy cµng

hoµn thiÖn cho c¸c gièng chÌ kh¸c nhau vµ ®−îc ¸p dông réng r·i, ®Æc biÖt sau

khi ra ®êi gièng chÌ míi PH1 cã n¨ng suÊt cao, sinh tr−ëng khoÎ vµ gièng chÌ

LDP1 ®−îc c«ng nhËn lµ gièng quèc gia, c¸c hé ë kh¾p c¸c vïng chÌ ®Òu cã

kh¶ n¨ng lµm v−ên −¬m nh©n gièng [11,12,14]. Còng bëi vËy mµ hiÖn nay,

hÇu hÕt c¸c n−¬ng chÌ trång míi ®−îc trång b»ng c©y chÌ nh©n gièng v« tÝnh.

Cã thÓ nãi kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh b»ng gi©m hom ®· t¹o ra b−íc nh¶y

vät vÒ diÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng ®èi víi ngµnh chÌ ViÖt Nam trong

nh÷ng n¨m võa qua.

MÆc dï ph−¬ng ph¸p nh©n gièng b»ng gi©m hom ®· trë thµnh phæ biÕn,

nh−ng kü thuËt gi©m hom kh«ng thÓ ¸p dông chung cho tÊt c¶ c¸c gièng chÌ,

mµ nã ®ßi hái mçi gièng chÌ kh¸c nhau cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh kü thuËt

8

phï hîp th× míi cã thÓ n©ng cao tû lÖ sèng cña c©y con trong v−ên −¬m vµ t¹o

cho c¸c c©y gièng cã søc sinh tr−ëng m¹nh. Hai gièng chÌ Phóc Viªn Tiªn vµ

Keo Am TÝch ®· ®−îc trång kh¶o nghiÖm ë c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau, ®Òu

thÓ hiÖn kh¶ n¨ng thÝch øng tèt, sinh tr−ëng m¹nh, mËt ®é bóp dµy, n¨ng suÊt

cao, trong ®iÒu kiÖn th©m canh 3 tuæi cã thÓ cho n¨ng suÊt tõ 3-4 tÊn bóp/ha.

Gièng Phóc V©n Tiªn chÕ biÕn chÌ xanh chÊt l−îng kh¸ cao, c¸nh nhá, xo¨n,

ch¾c, mÆt hµng ®Ñp. ChÌ ®en lµm tõ gièng nµy còng rÊt tèt. Gièng Keo Am

TÝch chÕ biÕn chÌ xanh chÊt l−îng rÊt cao [2,3,4,5].

Hai gièng chÌ trªn ®ang lµ nh÷ng gièng cã nhiÒu triÓn väng ®−îc s¶n

xuÊt mong ®îi. Mét sè c¬ së ®· thö nghiÖm nh©n gièng nh»m sím ph¸t triÓn

c¸c gièng nµy, nh−ng tû lÖ xuÊt v−ên ®¹t ®−îc rÊt thÊp. Do vËy, hoµn thiÖn

c«ng nghÖ nh©n gièng v« tÝnh b»ng gi©m cµnh vµ ph¸t triÓn hai gièng chÌ

Phóc V©n Tiªn vµ Keo Am TÝch sÏ cã t¸c ®éng trùc tiÕp thóc ®Èy ph¸t triÓn

nhanh hai gièng chÌ ra s¶n xuÊt, gãp phÇn thay ®æi c¬ cÊu gièng chÌ hiÖn nay.

1.2. Môc tiªu

Hoµn thiÖn quy tr×nh gi©m cµnh vµ kü thuËt th©m canh hai gièng chÌ

Phóc V©n Tiªn, Keo Am TÝch phôc vô më réng diÖn tÝch s¶n xuÊt hµng ho¸.

1.3. Néi dung thùc hiÖn

1.3.1. Nghiªn cøu Hoµn thiÖn c«ng nghÖ gi©m hom

a- Hoµn thiÖn kü thuËt ch¨m sãc v−ên gièng gèc vµ nu«i hom nh»m t¨ng

hÖ sè nh©n gièng, t¨ng sè l−îng hom trªn n−¬ng chÌ gièng.

- X¸c ®Þnh tiªu chuÈn lùa chän v−ên gièng gèc;

- X¸c ®Þnh tiªu chuÈn cµnh vµ hom gièng.

- Kü thuËt nu«i hom: x¸c ®Þnh thêi vô ®Ó hom; bãn ph©n, ch¨m sãc

v−ên chÌ ®Ó hom gièng.

b- Hoµn thiÖn kü thuËt v−ên −¬m gåm c¸c néi dung:

- Kü thuËt x©y dùng v−ên −¬m

- Kü thuËt ®iÒu chØnh ®é Èm, ¸nh s¸ng cña v−ên −¬m.

- Kü thuËt bãn ph©n v« c¬ cho v−ên −¬m

- Kü thuËt ph©n lo¹i c©y, luyÖn c©y tr−íc khi xuÊt v−ên.