Hoãn chấp hành án phạt tù theo luật thi hành án hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

VÕ MINH THẮNG

HOÃN CHẤP HÀNH ÁN PHẠT TÙ

THEO LUẬT THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

HOÃN CHẤP HÀNH ÁN PHẠT TÙ

THEO LUẬT THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Định hướng ứng dụng

Mã số cn: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: Pgs.Ts. Nguyễn Thị Phương Hoa

Học viên: Võ Minh Thắng

Lớp: Cao học luật, tiền giang, Khóa 2

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan

Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Phương Hoa, Phó trưởng Khoa Luật hình sự và tố

tụng hình sự Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh.

Các kết quả nghiên cứu và số liệu trong luận văn là các số liệu trung thực và

chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác./.

Tác giả luận văn

Võ Minh Thắng

MỤC LUC

PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1

CHƯƠNG 1. THỦ TỤC HOÃN CHẤP HÀNH ÁN PHẠT TÙ THEO LUẬT

THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ VIỆT NAM.................................................................6

1.1. Quy định của pháp luật về thủ tục hoãn chấp hành án phạt tù................6

1.2. Thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật về thủ tục hoãn chấp hành án

phạt tù................................................................................................................11

1.3. Kiến nghị về thủ tục hoãn chấp hành án phạt tù.....................................19

Kết luận Chương 1............................................................................................25

CHƯƠNG 2. THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH HOÃN CHẤP HÀNH ÁN PHẠT TÙ

................................................................................................................................26

2.1. Quy định của pháp luật về thi hành quyết định hoãn chấp hành án phạt

tù.........................................................................................................................26

2.2. Thực tiễn thi hành quyết định hoãn chấp hành hình phạt tù .................28

2.3. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về hoãn chấp hành án phạt tù..............35

Kết luận chương 2.............................................................................................38

KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................39

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hoãn chấp hành án phạt tù là một quy định quan trọng thể hiện nguyên tắc

cơ bản của pháp luật hình sự Việt Nam – nguyên tắc nhân đạo của pháp luật hình

sự, nghĩa là pháp luật không chỉ mang tính răn đe, phòng ngừa tội phạm mà còn

hướng tới giáo dục, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con người. Qua đó, góp

phần đưa pháp luật hình sự nước ta ngày càng hoàn thiện hơn, gắn liền với xu thế

hội nhập quốc tế trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Điều này đã

thể hiện rõ trong các chính sách hình sự của Việt Nam về các biện pháp tha miễn

trách nhiệm hình sự trong đó quy định hoãn chấp hành án phạt tù về đối tượng áp

dụng, biện pháp, điều kiện được hoãn chấp hành án phạt tù ngày càng được mở

rộng và phù hợp hơn qua các lần sửa đổi Bộ luật hình sự, tố tụng hình sự cũng như

những văn bản pháp luật hướng dẫn có liên quan đến hoãn chấp hành án phạt tù,

đặc biệt lần đầu tiên các quy định về giám sát, về thủ tục áp dụng hoãn chấp hành

án phạt tù đã được đưa vào Luật thi hành án hình sự năm 2010. Những quy định

này phần nào đã đáp ứng được yêu cầu thực tế của xã hội, thể hiện tính nhân đạo,

tính hợp lý của pháp luật hình sự Việt Nam góp phần hoàn thiện pháp luật hình sự

Việt Nam nói chung và Luật thi hành án hình sự nói riêng. Trong những năm qua,

các cơ quan bảo vệ pháp luật được giao các hoạt động liên quan đến công tác hoãn

chấp hành án phạt tù đã có nhiều đổi mới và cố gắng trong việc thực hiện đúng các

thủ tục và giám sát người hoãn chấp hành án phạt tù theo quy định của pháp luật,

cũng như đã ban hành các văn bản quy định có liên quan, từ đó quản lý tốt người

được hoãn chấp hành án phạt tù, không để họ có điều kiện tiếp tục phạm tội mới,

góp phần quan trọng để công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm có hiệu quả.

Qua đó, còn thể hiện được chính sách khoan hồng, nhân đạo của Đảng và Nhà

nước ta trong việc thực hiện chính sách hình sự đối với người phạm tội; tạo được

sự đồng thuận của đông đảo quần chúng nhân dân trong thực hiện công tác cải

cách tư pháp.

Từ năm 2012 đến năm 2016, Tòa án nhân dân các cấp trong phạm vi cả nước

đã xem xét hoãn chấp hành án phạt tù cho 13.854 người bị kết án phạt tù trong đó

năm 2012 là 2.403 người bị kết án phạt tù; năm 2013 là 2.920 người bị kết án phạt tù;

2014 là 2.753 người bị kết án phạt tù; năm 2015 là 2.873 người bị kết án phạt tù;

2

2016 là 2.905 người bị kết án phạt tù1

. Bên cạnh kết quả quan trọng đã đạt được trong

quá trình thực hiện công tác hoãn chấp hành án phạt tù, vẫn còn xuất hiện nhiều khó

khăn, vướng mắc xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như: một số người

không đủ điều kiện hoãn chấp hành án phạt tù theo quy định của pháp luật nhưng vẫn

được hoãn chấp hành án phạt tù, trong khi đó có những trường hợp cần thiết phải

được hoãn chấp hành án phạt tù nhưng pháp luật không quy định cụ thể; vì vậy,

không có căn cứ để làm thủ tục, quyết định cho họ được hoãn chấp hành án phạt tù.

Thậm chí có nhiều người còn lợi dụng khoảng trống của pháp luật để được hoãn chấp

hành án phạt tù nhiều lần, gây bức xúc trong nhân dân. Một khó khăn không nhỏ hiện

nay là việc quy định của Luật thi hành án hình sự là việc giao cho cá nhân, cơ quan,

tổ chức giám sát người được hoãn chấp hành án phạt tù còn nhiều bất cập, chưa được

hướng dẫn cụ thể, rõ ràng. Từ đó, mỗi địa phương thực hiện việc giao cho cá nhân, cơ

quan, tổ chức quản lý khác nhau, dẫn đến việc giám sát người hoãn chấp hành án phạt

tù chưa được chặt chẽ, có trường hợp bỏ trốn, tiếp tục phạm tội mới nguy hiểm hơn,

từ đó gây rất nhiều khó khăn cho các cơ quan bảo vệ pháp luật.

Hiện nay, việc hoãn chấp hành án phạt tù là một trong những nội dung hết

sức quan trọng của công tác thi hành án hình sự được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt

quan tâm. Trên thực tế, việc áp dụng quy định của pháp luật về giám sát người hoãn

chấp hành án phạt tù và thủ tục áp dụng hoãn chấp hành án phạt tù đã thể hiện tính

đúng đắn của pháp luật theo tinh thần cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế, cũng

như phù hợp với thực tiễn của đất nước ta hiện nay; góp phần nâng cao hiệu lực

quản lý xã hội và công tác đấu tranh phòng ngừa tội phạm. Tuy nhiên, theo quan

điểm của tác giả, việc thực hiện chế định hoãn chấp hành án phạt tù còn đang gặp

nhiều khó khăn, vướng mắc, nhất là về thủ tục, biện pháp thi hành, thực tiễn áp

dụng… cần phải tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, sửa đổi trong thời gian tới cho phù

hợp với thực tiễn đặt ra. Xuất phát từ những lý do trên, học viên quyết định chọn đề

tài “Hoãn chấp hành án phạt tù theo Luật thi hành án hình sự Việt Nam” làm

luận văn thạc sĩ luật học.

Thông qua công trình nghiên cứu này, tác giả mong muốn đưa ra cái nhìn

khách quan, toàn diện về những vướng mắc, bất cập trong quy định của Luật thi

hành án hình sự năm 2010 và các văn bản pháp luật có liên quan đến việc giám sát

người được hoãn chấp hành án phạt tù và thủ tục áp dụng hoãn chấp hành án phạt

1 Tổng cục Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp, Báo cáo 5 năm công tác thi hành án hình sự giai

đoạn 2012-2016, tr.6

3

tù. Từ đó, đưa ra một số giải pháp, kiến nghị góp phần hoàn thiện các quy định của

pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng trong thực tiễn.

2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài

Thời gian qua, đã có một số bài viết và công trình nghiên cứu liên quan đến

nội dung nghiên cứu như các luận văn thạc sĩ, các bài viết chuyên đề về hoãn chấp

hành án phạt tù, cụ thể như sau:

Nhiều bài viết liên quan đến vấn đề nghiên cứu trên các tạp chí của nhiều tác

giả như: Vũ Văn Minh (2014), “Thực trạng và giải pháp công tác kiểm sát việc hoãn,

miễn, tạm đình chỉ, giảm thời hạn chấp hành án phạt tù” Tạp chí Kiểm sát, số 18;

Nguyễn Đức Hải (2017), “Một số khó khăn trong công tác quản lý người được tại

ngoại, hoãn, tạm đình chỉ thi hành án trên địa bàn tỉnh Nghệ An” Tạp chí Công an

nhân dân, số 01; Nguyễn Ngọc Bằng (2017), “Kết quả nổi bật của công tác thi hành

án hình sự và hỗ trợ tư pháp năm 2016 và một số nhiệm vụ trọng tâm năm 2017” Tạp

chí Công an nhân dân, số 02 và rất nhiều bài viết trên các tạp chí, sách báo có liên

quan đến nội dung hoãn thi hành án phạt tù... với các bài viết này các tác giả đã đi sâu

phân tích những hạn chế bất cập liên quan đến từng lĩnh vực chuyên ngành như công

tác kiểm sát việc hoãn chấp hành án, một số khó khăn trong công tác quản lý người

được hoãn tại một số địa phương và cơ quan được giao thực hiện tổng kết đánh giá

công tác hoãn chấp hành án phạt tù, từ đó có những đề xuất liên quan đến đơn vị địa

phương mình trong việc thực hiện nhiệm vụ được pháp luật quy định. Ngoài ra còn

phải kể đến các bài viết đăng trên các báo, tạp chí chuyên ngành Luật như: "Việc áp

dụng thời hiệu thi hành bản án hình sự đối với người được hoãn, tạm đình chỉ chấp

hành án phạt tù theo Luật thi hành án hình sự", của tác giả Đỗ Văn Chỉnh và Phạm

Thị Thanh Mai đăng trên tạp chí Tòa án nhân dân, số 07/2011 Đây là những công

trình nghiên cứu toàn diện cả về lĩnh vực thi hành án hình sự, trong đó có hoãn chấp

hành hình phạt tù. Tuy nhiên, những nghiên cứu trên chưa thể hiện tính chuyên sâu

trong nghiên cứu về lĩnh vực hoãn chấp hành hình phạt tù.

Một số công trình nghiên cứu liên quan như các luận văn thạc sĩ: Nguyễn

Văn Sơn (2014), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hoãn thi hành án trong Luật

Thi hành án hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học quốc gia Hà Nội;

Hà Thanh Loan (2014), Hoãn chấp hành hình phạt tù, tạm đình chỉ chấp hành

hình phạt tù trong Luật hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Quốc

gia Hà Nội; Nguyễn Thu Hiền (2016), Hoãn thi hành án hình sự theo Pháp luật

Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Ba luận văn

4

thạc sĩ của các tác giả trên đã đưa ra được những bất cập về quy định của pháp luật,

vướng mắc trong thực tiễn thực hiện thủ tục, vấn đề quản lý, giám sát đối tượng

được hoãn, mối quan hệ giữa các cơ quan chức năng được giao nhiệm vụ quản lý

giám sát trong quá trình thực hiện hoãn thi hành án phạt tù, trong quá trình áp dụng

Luật hình sự nói chung và Luật thi hành án hình sự nói riêng đồng thời các tác giả

cũng đã đề ra một số giải pháp, kiến nghị góp phần nâng cao việc hoãn chấp hành

án phạt tù mà cụ thể đã đề xuất giải quyết về thủ tục hoãn chấp hành án phạt tù và

thi hành quyết định hoãn chấp hành án phạt tù theo Điều 23, Điều 24 Luật thi hành

án hình sự năm 2010.

Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên chỉ dừng lại ở việc phân tích

những khó khăn vướng mắc và đề xuất một số giải pháp mang tính khái quát mà

chưa đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống theo định hướng ứng dụng về thủ tục

hoãn chấp chấp hành án phạt tù và thi hành quyết định hoãn chấp hành án phạt tù

theo Luật thi hành án hình sự Việt Nam. Tuy vậy, những kết quả nghiên cứu của

các công trình trên là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị cho việc thực hiện đề tài

luận văn thạc sĩ của tác giả.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận quy định và thực tiễn về hoãn chấp hành án

phạt tù, tác giả đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật thi

hành án hình sự.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu

Luận văn tập trung nghiên cứu, đánh giá quy định của Luật thi hành án hình

sự năm 2010; thực tiễn giám sát người được hoãn chấp hành án phạt tù.

Phạm vi nghiên cứu

Về thời gian: Luận văn phân tích, đánh giá về thủ tục hoãn chấp hành án phạt

tù và thi hành quyết định hoãn chấp hành án phạt tù trong Luật thi hành án hình sự

năm 2010, Bộ Luật tố tụng hình sự 2015, Bộ Luật hình sự năm 2015 sửa đổi năm

2017 và các văn bản pháp luật có liên quan đến hoãn chấp hành án phạt tù cũng như

nghiên cứu khảo sát thực tiễn công tác hoãn chấp hành án phạt tù ở các địa phương

giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2017.

Về không gian: Luận văn nghiên cứu về thủ tục hoãn chấp hành án phạt tù và

thi hành quyết định hoãn chấp hành án phạt tù ở một số tỉnh thành Tây Nam Bộ trong

đó tập trung nghiên cứu sâu thực tiễn ở 3 tỉnh: Bến Tre, Vĩnh Long và Sóc Trăng.