Hoa văn trên kiến trúc cổ truyền

Hoa văn trên kiến trúc cổ truyền

Những làng quê của Việt Nam không phải lúc nào cũng yên ả như vẻ vốn có của nó, bởi ở đó còn

có những mối quan hệ làng xóm, cộng đồng, gắn với những sinh hoạt văn hoá của những cư dân

trồng lúa nước. Những người con của nước Việt hôm nay đang sinh sống ở mảnh đất thân yêu,

hay đang ở một phương trời nào đó họ vẫn nghĩ về lễ hội mà ở nơi đó còn hiện hữu bóng dáng

của những ngôi đền, ngôi chùa đã đi vào tiềm thức của người Việt. Không phải ngẫu nhiên mà

trên hoa văn của kiến trúc cổ truyền lại có hình ảnh của lễ hội, của các sinh hoạt văn hoá, của các

nhân vật, hay của các loài hoa cao quí mà tất cả đều có nguồn gốc sâu xa của nó.

Những mái đình, mái chùa xưa luôn dàn trải theo không gian với thế đất và thế nước như muốn

ôm chọn, muốn ấp ủ những làng quê yên ả của Việt Nam. Theo thời gian, nhiều công trình kiến

trúc cổ xưa vẫn là đề tài nghiên cứu của các nhà sử học, các kiến trúc sư và các nhà văn hoá. Một

trong những đề tài nghiên cứu đó là việc tìm hiểu các mô típ, các hoa văn trên kiến trúc cổ xưa.

Theo sự đánh gía của các nhà nghiên cứu thì hoa văn trên kiến trúc biểu hiện nhiều khía cạnh

khác nhau về lịch sử về niên đại về văn hoá của người Việt qua bao nhiêu triều đại, ở mỗi thời kỳ

ở mỗi một công trình kiến trúc thì hoa văn được khắc hoạ theo những mô típ khác nhau mà không

có ngôi chùa nào giống nhau cả. Những hoa văn những hoạ tiết đã tạo nên những nét văn hoá và

những sắc màu trong kiến trúc mà chỉ có các nhà khoa học mới lý giải được điều này.

Theo thời gian thì hoa văn trên kiến trúc cũng có nhiều thay đổi, những hoa văn được cách điệu

nhịp nhàng đã làm cho phần kết cấu bên trong của di tích mềm mại hơn. Người Việt xưa luôn thích

sự dàn trải trong không gian kiến trúc, vì thế dẫn tới xu hướng phát triển chiều rộng mà không

vươn tới chiều cao đó cũng là cách gửi gắm những khát vọng của những cư dân trồng lúa nước

xưa kia. Hoa văn trên kiến trúc, đôi khi chỉ là những nét chấm phá rất mộc mạc nhưng cũng rất

hình tượng. Một hình ảnh vẫn thường thấy trong các ngôi đình, ngôi chùa ở Việt Nam đó là hình

ảnh các con vật gác cửa cho Đức Phật mà người ta vẫn quen gọi đó là sự kiểm soát tâm hồn của

những kẻ hành hương, đó là các linh vật như: rồng, lân, quy, phượng và các con vật khác như các

con giáp. Hình ảnh các con vật như thỏ đang dạo chơi, trâu đang thong thả trong thế nhàn rỗi cũng

đã tạo nên những nét trạm khắc khá đặc biệt trong kiến trúc. Một hình ảnh vẫn thường thấy trong

kiến trúc cổ đó là hình ảnh con cá chép tượng trưng cho vinh hoa phú quý. Hoa văn trên kiến trúc

luôn định hình và được nối giữa các họa tiết, các mảng màu khác nhau, cũng là hoa văn hình hoa

nhưng bản thân bông hoa cũng ở trong những thế khác nhau, khi thì chúm chím lúc thì toả hương

vươn mình trong thế đứng. Còn những con vật trạm khắc nổi trên xà ngang, trên cột là biểu tượng

của sức mạnh để chiến thắng và chinh phục thiên nhiên, chính điều đó đã làm cho kết cấu của

kiến trúc vững chắc hơn, ví dụ như con rồng, lúc thì ngậm ngọc, lúc thì kết hoa có đôi khi nó lại

cõng trên mình những con vật khác.

Chùa Tây Phương là một trong những ngôi chùa cổ nổi tiếng về nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc

cổ Việt Nam. Những hoa văn trên mái chùa được uốn cong và trạm trổ một cách khéo léo, tỷ mỷ

đã chứng tỏ bàn tay của những người thợ Việt và óc thẩm mỹ của họ. Những hoa văn hình xoắn

độc đáo như hình tam giác, hình trái tim được xắt mỏng tạo thành những chuỗi, những móc xích

đan kết vào nhau như muốn ấp ủ, muốn nối kết tấm lòng của những người con đất Việt luôn đoàn

kết một lòng, những cột đỡ vững chắc trên vòm mái cũng điểm kết những hoa văn nổi, làm cho

ngôi chùa vừa có vẻ vững chắc nhưng cũng tạo được những nét mềm mại cho lối kiến trúc độc

đáo này. Những hoa văn chủ yếu được trạm khắc ở đây là hình hoa cúc, hình lá cây và những hoa

văn này được dàn trải sang hai bên của toà nhà.

Nét độc đáo trong kiến trúc chùa tây Phương nói riêng và các ngôi chùa cổ ở Việt Nam nói chung,

là cách bài trí nhuần nhuyễn lối kiến trúc không gian và tạo hình rất gần gũi với cư dân Đông Nam

á. Người ta cũng sử dụng các mảng hoa văn một cách hợp lý theo nguyên tắc từ trái qua phải, ở

bên trên qua bên dưới. Cách bài trí kiến trúc trong chùa cũng tuân thủ theo một nguyên tắc nhất