Hình ảnh Chuột qua thơ văn Nguyễn Đình Chiểu

Trang tÕt MËu Tý (2008)

46 Tạp chí chăn nuôi 2-08

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

HÌNH ẢNH CHUỘT QUA THƠ VĂN NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU

Phạm Thị Bắc

Nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu (1822-

1888) có vị trí quan trọng trong văn học và lịch sử

của nước ta. Từ trước cách mạng cho đến nay, các

nhà văn hoá, triết học, sử học, y học, chính trị... đều

đánh giá cao về cụ từ những góc độ khác nhau.*

Năm Tý gợi nhớ về cụ ít nhất hai trường

hợp: Cụ mất năm Mậu Tý(1888), thứ hai khi viết

tác phẩm “Lục Vân Tiên” cụ tôn trọng quan niệm

của người xưa về thời gian: “Thiên khai ư Tý”;

Chuột đứng đầu tiên trong 12 con Giáp; giờ Tý -

giờ đầu tiên của ngày; một đêm 5 canh thì giờ

Tý nằm vào canh 3 (từ 23 đến 1 giờ) lúc ranh

giới giữa cũ và mới hay nói khác, kết thúc giữa

quá khứ và tương lai. Năm Tý - biểu tượng của

Chuột. Nhân vật Vân Tiên từ giã Tôn Sư lên

đường đi thi, Tôn Sư như biết trước, báo Vân

Tiên là: “Công danh đâu đã đến tay” và phải đui

mù đau khổ đến năm Tý mới khá:

“Số con hai chữ khoa kỳ

Khôi tinh đã rạng, tử vi thân loà

Hiềm vì ngựa hãy còn xa

Thỏ vừa ló bóng gà đà gáy tan

Bao giờ cho tới Bắc phương

Gặp Chuột ra đàng con mới nên danh”.

Đúng vào năm Tý, Vân Tiên sáng mắt, đoạt

bảng vàng:

“Nửa đêm nằm thấy ông Tiên

Đem cho linh dược mắt liền sáng ra”

Để rồi:

“Vân tiên được trúng khôi hoa

Hẳn sang năm Tý thực là năm nay”

* Số 3 ngõ 30 phố Hồng Mai - Hai Bà Trưng - Hà Nội.

Đặc biệt, sinh thời Nguyễn Đình Chiếu viết

“Thảo thử hịch” (Hịch đánh Chuột), đây là một

thể văn nghị luận cổ có giọng đanh thép, hùng

hồn nhằm cổ động thuyết phục mọi người đánh

chuột, bởi họ hàng nhà chuội sinh sôi nảy nở

tràn lan và phát triển nhanh vô kể, gây hại cho

mùa màng, gây bệnh dịch như dịch hạch,sốt

phát ban..., “Hịch đánh Chuột” có đoạn:

“Lông mọc xồm xoàm, tục kêu xù lắt

Tính hay ăn vặt, lòng chẳng kiêng dè

Chỗ ở ăn hang lỗ nhiều bề

Đường qua lại đào soi lắm ngách

Nghe hơi động nhẹ nhàng lĩnh mất, nhát

quá mẹ cheo

Chờ đêm khuya sẽ lén lút ra, tiếng hơn cha

khỉ

Gọi danh hiệu: chuột xạ, chuột lắt, chuột

chù, chuột cống, anh em dòng họ nhiều lên.

Tra quán chỉ: ở nhà, ở ruộng, ở rạch, ở

ngòi, bầu bạn non sông lắm lối.

Lớn nhỏ răng đều bốn cái, ăn của người

thầm tối biết bao!”

“Hịch đánh Chuột” của Nguyễn Đình Chiểu

có những câu đả kích sâu cay, nói lên cái đặc

tính ma quái nham hiểm của lũ chuột - tưởng

khó có thể nói một cách độc đáo hơn: “Sâu hiểm

lắm tấm lòng nghiệt thử, cục cứt ra cũng nhọn

hai đầu” nên cụ cổ động mọi người ra sức đánh

chuột:

“Chớ để con não sơ lậu, phải ra tay lấp lỗ

tam bành

Đừng để cho chúng nó sẩy ra, phải hết sức

trừ đồ lục tặc”

Đằng sau nghĩa đen của “Hịch đánh Chuột”

chính là bọn quan lại phong kiến gian tham. Chủ

đề tư tưởng mà Nguyễn Đình Chiếu đặt ra ở

đây chính là nạn tham ô lại vốn là vấn đề có ý

nghĩa thời sự.