Hiệu quả điều trị bằng máy chườm ấm heated eye pad ở bệnh nhân rối loạn tuyến meibomius tại bệnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------------

HUỲNH THỊ BÍCH LIỄU

HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ BẰNG MÁY CHƯỜM ẤM

HEATED EYE PAD Ở BỆNH NHÂN RỐI LOẠN TUYẾN

MEIBOMIUS TẠI BỆNH VIỆN QUẬN 2

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2020

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------------

HUỲNH THỊ BÍCH LIỄU

HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ BẰNG MÁY CHƯỜM ẤM

HEATED EYE PAD Ở BỆNH NHÂN RỐI LOẠN TUYẾN

MEIBOMIUS TẠI BỆNH VIỆN QUẬN 2

CHUYÊN NGÀNH: NHÃN KHOA

MÃ SỐ: CK 62725601

LUẬN VĂN CHUYÊN KHOA CẤP II

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. VÕ QUANG MINH

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2020

.

.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả

nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa

từng được công bố ở bất kỳ nơi nào.

Tác giả luận văn

Huỳnh Thị Bích Liễu

.

.

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................i

MỤC LỤC ..................................................................................................ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VÀ THUẬT NGỮ ANH VIỆT .............vi

DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................viii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ........................................................................xi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ.............................................................................xi

ĐẶT VẤN ĐỀ.............................................................................................1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.......................................................................3

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU....................................................4

1.1. Tổng quan phim nước mắt .................................................................4

1.1.1. Giải phẫu phim nước mắt................................................................4

1.1.2. Đơn vị chức năng phim nước mắt (LFU) ........................................5

1.2. Tổng quan tuyến meibomius..............................................................6

1.2.1. Giải phẫu tuyến meibomius.............................................................6

1.2.2. Sinh lý tuyến Meibomius................................................................7

1.2.3. Mô học tuyến Meibomius ...............................................................9

1.2.4. Định nghĩa khô mắt.........................................................................9

1.2.5. Rối loạn chức năng tuyến Meibomius...........................................12

.

.

1.2.6. Lâm sàng ......................................................................................14

1.3. Điều trị.............................................................................................20

1.3.1. Phân độ giai đoạn lâm sàng...........................................................21

1.3.2. Phân độ giai đoạn điều trị..............................................................21

1.3.3. Điều trị cơ bản ..............................................................................22

1.4. Sơ lược một số nghiên cứu gần đây .................................................27

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......31

2.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................31

2.1.1. Dân số mục tiêu ............................................................................31

2.1.2. Dân số chọn mẫu...........................................................................31

2.1.3. Tiêu chuẩn chọn mẫu....................................................................31

2.2. Phương pháp nghiên cứu..................................................................32

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ......................................................................32

2.2.2. Cỡ mẫu: ........................................................................................32

2.2.3. Phương tiện và vật liệu nghiên cứu ...............................................32

2.2.4. Quy trình nghiên cứu ....................................................................33

2.2.5. Các bước tiến hành nghiên cứu .....................................................34

2.2.5.1. Phần hành chính.........................................................................34

2.2.6. Các biến số nghiên cứu .................................................................45

2.2.7. Xử lí số liệu thống kê....................................................................51

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................52

3.1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu .............................................................52

.

.

3.1.1. Đặc điểm dịch tễ ...........................................................................52

3.1.2. Đặc điểm triệu chứng cơ năng trước nghiên cứu: OSDI (Ocular

Surface Disease Index- Chỉ số bệnh lý bề mặt nhãn cầu)........................55

3.1.3. Đặc điểm lâm sàng trước nghiên cứu ............................................60

3.1.4. Xác định hiệu quả điều trị của chườm máy và chườm khăn dựa trên

sự thay đổi các triệu chứng cơ năng và lâm sàng sau điều trị 1 tuần, 1 tháng

và 3 tháng ...............................................................................................66

3.2. Tỉ lệ tác dụng phụ của mỗi nhóm điều trị.........................................73

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN........................................................................75

4.1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu .............................................................77

4.1.1. Đặc điểm dịch tể học.....................................................................77

4.1.2. Đặc điểm lâm sàng trước điều trị (OSDI)......................................80

4.1.3. Đặc điểm cận lâm sàng trước điều trị............................................81

4.2. Xác định hiệu quả điều trị của nhóm chườm ấm mí mắt bằng máy

Heated Eye Pad và nhóm chườm ấm mí mắt bằng khăn dựa trên các chỉ số

lâm sàng và cận lâm sàng sau điều trị 1 tuần, 1 tháng và 3 tháng............87

4.2.1 Sự thay đổi của OSDI trước và sau điều trị 1 tuần, 1 tháng, 3

tháng……………………………………………………………………..88

4.2.2. Sự thay đổi chỉ số NIBUT trước và sau điều trị 1 tuần, 1 tháng và 3

tháng.......................................................................................................90

4.2.3. Sự thay đổi chỉ số LLT trước và sau điều trị 1 tuần, 1 tháng và 3 tháng

...........................................................................................................93

4.3. Tỷ lệ tác dụng phụ của mỗi nhóm điều trị ........................................95

4.4. Độ hài lòng của bệnh nhân đối với 2 phương pháp điều trị ..............95

.

.

4.5. Hạn chế của đề tài............................................................................96

KẾT LUẬN

ĐỀ XUẤT - KIẾN NGHỊ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

Phụ Lục 1: Bệnh án

Phụ Lục 2: Giấy Đồng Thuận Tham Gia Nghiên Cứu

Phụ Lục 3: Danh Sách Bệnh Nhân Tham Gia Nghiên Cứu

Phụ lục 4: Quyết Định Về Việc Công Nhận Tên Đề Tài Và Người Hướng Dẫn

Học Viên Chuyên Khoa Cấp II

Phụ Lục 4: Giấy Chấp Thuận Hội Đồng Đạo Đức Trong Nghiên Cứu Y Sinh

Học

Phụ Lục 5: Quyết Định Về Việc Thành Lập Hội Đồng Chấm Luận Văn Tốt

Nghiệp Chuyên Khoa Cấp II

Phụ Lục 6: Kết Luận Hội Đồng Chấm Luận Văn Chuyên Khoa Cấp II

Phụ Lục 7: Bản Nhận Xét Luận Văn Chuyên Khoa Cấp II

Phụ Lục 8: Giấy Xác Nhận Đã Bổ Sung, Sửa Chữa Luận Văn Theo Ý Kiến

Hội Đồng Chấm Luận Văn Chuyên Khoa Cấp II

.

.

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VÀ THUẬT NGỮ ANH VIỆT

OSDI Ocular Surface Disease Index Chỉ số bệnh lý bề mặt

nhãn cầu

MCJ Mucocutaneous junction Đường nối da niêm

TMH Tear Meniscus Height Chiều cao liềm nước mắt

MGD Meibomian gland dysfunction Rối loạn chức năng tuyến

Meibomius

FDA Food and Drug Administration Cơ quan Quản lý Thực

phẩm và Thuốc Hoa Kỳ

LLT Lipid Layer Thickness Độ dày lớp lipid

NIBUT Non Invasive Break Up Time Thời gian vỡ phim nước

mắt không xâm lấn

R-scan Ký hiệu máy Kanghua quy

định

Mức độ cương tụ của kết

mạc

.

.

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1. 1. Phân loại khô mắt dựa trên các xét nghiệm Keratograph 5M[51]

...........................................................................................................10

Bảng 1. 2. Thang dộ Oxford đánh giá sự toàn vẹn biểu mô bề mặt nhãn cầu

...........................................................................................................18

Bảng 1. 3. Phân loại các xét nghiệm khô mắt[51]...................................20

Bảng 1. 4. Bảng phân độ MGD[18]........................................................21

Bảng 1. 5. Bảng phân độ giai đoạn điều trị[20].......................................22

Bảng 3. 1. Đặc điểm dịch tể học chung của 2 nhóm điều trị ...................53

Bảng 3. 2. Đặc điểm dịch tể học từng nhóm điều trị...............................54

Bảng 3. 3. Kết quả chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng chung 2 nhóm trước

điều trị....................................................................................................57

Bảng 3. 4. Giá trị trung bình của lâm sàng và cận lâm sàng trước điều trị

cho riêng từng nhóm chườm ấm máy và chườm ấm khăn.......................58

Bảng 3. 5. Kết quả chỉ số bề mặt nhãn cầu trước điều trị........................59

Bảng 3. 6. Chiều cao liềm nước mắt trước điều trị..................................60

Bảng 3. 7. Thời gian vỡ phim nước mắt không xâm lấn NIBUT trước điều

trị ...........................................................................................................61

Bảng 3. 8. Độ dày lớp Lipid trước điều trị..............................................62

Bảng 3. 9. Hình ảnh của lỗ tuyến trước điều trị ......................................63

Bảng 3. 10. Mức độ cương tụ rìa kết mạc trước điều trị..........................63

Bảng 3. 11. Mức độ bắt màu fluorescein kết giác mạc trước điều trị ......64

Bảng 3. 12. Tình trạng tuyến Meibomius trước điều trị ..........................65

.

.

Bảng 3. 13. Sự thay đổi bề mặt nhãn cầu trước và sau điều trị của 2 nhóm

điều trị....................................................................................................67

Bảng 3. 14. Sự thay đổi của thời gian phá vỡ phim nước mắt NIBUT trước

và sau điều trị của 2 nhóm điều trị..........................................................69

Bảng 3. 15. Khảo sát sự thay đổi của LLT trước và sau khi điều trị của 2

nhóm điều trị ..........................................................................................71

Bảng 3. 16. Kết quả tác dụng phụ của 2 nhóm điều trị............................73

Bảng 3. 17. Mức độ hài lòng của bệnh nhân với 2 nhóm điều trị............74

Bảng 4. 1. Bảng so sánh kết quả nghiên cứu về tuổi với nghiên cứu khác ..

...........................................................................................................78

Bảng 4. 2. Bảng so sánh kết quả về giới với nghiên cứu khác.................79

Bảng 4. 3. Bảng so sánh kết quả chỉ số OSDI trước điều trị với nghiên cứu

khác .......................................................................................................81

Bảng 4. 4. Bảng so sánh thời gian phá vỡ phim nước mắt của nghiên cứu

với nghiên cứu khác trước điều trị..........................................................83

Bảng 4. 5. Bảng so sánh kết quả hình thái tuyến Meibomius trước điều trị

với nghiên cứu khác ...............................................................................85

Bảng 4. 6. Bảng so sánh kết quả hình ảnh bắt màu fluorescein của bề mặt

nhãn cầu trước điều trị so với nghiên cứu khác.......................................87

.

.

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Cấu tạo phim nước mắt.............................................................4

Hình 1.2. Các lớp của phim nước mắt ......................................................5

Hình 1.3. Thần kinh chi phối tiết nước mắt ..............................................6

Hình 1.4. Giải phẫu tuyến Meibomius......................................................7

Hình 1.5. Giải phẫu ống tuyến Meibomius...............................................7

Hình 1.6. Cơ chế tiết tuyến Meibomius....................................................8

Hình 1.7. Cơ chế tác động của các cơ lên tuyến Meibomius.....................9

Hình 1.8. Sinh lý bệnh khô mắt ..............................................................10

Hình 1.9. Sinh lý bệnh MGD..................................................................13

Hình 1.10. Hình thái bờ mi, [Upper Mild] mí trên nhẹ; [Nether Mild] mí

dưới nhẹ .................................................................................................15

Hình 1.11. Hình ảnh tuyến Meibomian trên hệ thống máy Kanghua ......16

Hình 1.12. Hình ảnh phá vỡ phim nước mắt trên hệ thống Kanghua.......17

Hình 1.13. Hình ảnh lớp Lipid trên hệ thống máy Kanghua....................17

Hình 1. 14 Hình ảnh nhuộm giác mạc với fluorescein ............................19

Hình 1.15. Test Schirmer .......................................................................20

Hình 1. 16. Hình ảnh máy Heated Eye Pad.............................................25

Hình 1. 17. Hình ảnh bệnh nhân chườm ấm bằng máy Heated Eye Pad..26

Hình 1. 18. Hình ảnh chườm ấm và massage với máy LipiFlow.............26

Hình 1. 19. Đầu tiếp xúc với mí mắt của máy LipiFlow .........................26

Hình 1.20. Thiết bị vận hành máy LipiFlow ...........................................27

Hình 2.1. Hình tóm tắt 6 bước kiểm tra khô mắt trên hệ thống Kanghua 37

.

.

Hình 2.2. Hình ảnh đo TMH trên hệ thống Kanghua [TMH=0,2mm].....38

Hình 2.3. Kết quả đo thời gian phá vỡ phim nước mắt không xâm lấn [mắt

phải: thời gian trung bình NIBUT 3,50 giây; mắt trái: 1,3 giây] .............39

Hình 2.4. Hình ảnh phân độ lớp Lipid trên hệ thống máy Kanghua ........40

Hình 2.5. Kết quả phân độ lớp Lipid trên hệ thống máy Kanghua [2 mắt:

LLT mỏng].............................................................................................40

Hình 2.6. Hình ảnh độ mất tuyến Meibomian trên hệ thống Kanghua ....41

Hình 2.7. Hình ảnh độ mất tuyến Meibomian trên hệ thống Kanghua [2 Mắt

mí trên và dưới mất < 1/3 số lượng tuyến]..............................................42

Hình 2.8. Kết quả phân độ lỗ tuyến trên hệ thống Kanghua [mí trên và dưới

2 mắt mức độ nhẹ]..................................................................................42

Hình 2.9. Hình ảnh viêm kết mạc được xác định ở 5 mức độ từ 1 – 5.....43

Hình 2.10. Hình ảnh phản ứng kết mạc rìa được xác định ở 5 mức độ từ 1–

5 ...........................................................................................................43

Hình 2.11. Hình ảnh cương tụ kết mạc trên hệ thống Kanghua [mắt phải có

cương tụ rìa, mắt trái không cương tụ rìa] ..............................................43

Hình 3. 1. Hình ảnh tuyến Meibomius bị mất tuyến nhiều nhất trong nghiên

cứu .........................................................................................................66

.

.