Hiệp định thương mại Việt - Mỹ, ảnh hưởng của nó đối với sự phát triển quan hệ kinh tế, thương mại giữa hai nước và việc gia nhập WTO của Việt Nam

■'JJ'O 0 5 . J i b 5

—\—I—r ì I ~I I T' ĩ' I r I >~ I I [ ~ I I í ắ lire

g2él, Dn 7 ? 0 f3

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC MỞ BÁN CÔNG TP.H ồ CHÍ MINH

KHOA ĐÔNG NAM Á HỌC

ossey co GOTO

SVTH: l i TRẦN NGỌC fíOA

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

( Chuyên ngành Kinh T ế Đông Nam Á, Khóa 2002 - 2006 )

ĐỀ TẢ ĩ :

m tP ĐỊNH THƯƠNG MẬI TIỆT - M¥, ảnh hưởng

CỦẮ NÓ ĐỐI TỚI Sư PHẮT TRIỂN quan flt KINH

TÍ. THƯƠNG MẠI CHỮA HAI NƯỚC TÀ TIỆC GIA

NHẬP TTTD CỦA TIỆT NAM.

TRƯỠH8 ĐẠI HỌC MỜ IP.H Cm

THƯ VIỆN

GVHD : THẦY NGUYỄN NGỌC DƯNG

MSSV : 50200048

LỚP : DN02KE.

TP.HCM THÁNG 08/2006

& :Z E 3 ~ 3 I 1 1 I I I _L [ . ! 1 I I ' 1 I Z_1 I— I r r Z1— T 1Z 1

M iíẨt ¡Ata • •

Trang

LỜI MỞ Đ Ầ U .............................................................................................. 01

CHƯƠNG 1 : HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT - M Ỹ ................. 04

1. MỘT VÀI NÉT Sơ LƯỢC VỀ HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT

-M Ỹ ................................................................................................................ 05

1.1. Tiến trình đàm phán.......................................................................... 05

1.2. Các nguyên tắc đàm phán và ký kết Hiệp định thương mại Việt

-M ỹ ............................................................................................................... 09

1.3. Nội dung cơ bản của Hiệp định thương mại Việt - M ỹ.................. 10

1.3.1. Chương thương mại hàng h óa................................................ 10

1.3.2. Chương quyền sở hữu trí tuệ ................................................. 12

1.3.3. Chương thương mại dịch vụ.................................................... 14

1.3.4. Chương phát triển quan hệ đầu tư ........................................ 16

1.3.5. Chương tạo thuận lợi cho kinh doanh................................... 17

1.3.6. Chương minh bạch và quyền khiếu k iện............................. 17

1.3.7. Chương những điều khoản chung ......................................... 18

2. Ý NGHĨA CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI V Ệ T - MỸ................ 19

CHƯƠNG 2 : QUAN HỆ KINH TẾ THƯƠNG M ẠI VIỆT - MỸ

TRƯỚC VÀ SAU KÝ KẾT HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI GIỮA

HAI N Ư Ớ C ................................................................................................... 21

1. QUAN HỆ Hựp t á c k in h t ế , t h ư ơ n g m ạ i v ệ t - MỸ GIAI

ĐOẠN TRƯỚC KHI KÝ KẾT HIỆP ĐỊNH THƯƠNG M Ạ I.............. 22

1.1. Giai đoạn trước năm 1975 ............................................................ 22

1.2. Giai đoạn từ năm 1975 đến năm 1995...................................... 24

1.3. Giai đoạn từ năm 1995đến năm 2000........................................ 29

2. QUAN HỆ HỢP TÁC KINH TẾ, THƯƠNG MẠI VIỆT - MỸ TỪ

KHI KÝ KẾT HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI ĐEN n a y ........................ 38

2.1. Quan hệ thương mại Việt - Mỹ .................................................. 38

2.1.1. Tình hình phát triển quan hệ thương mại giai đoạn từ

năm 2001 đến nay ......................................................................................... 38

a. Thương mại Việt - Mỹ vào năm 2001 ........................... 38

b. Thương mại V iệt - Mỹ vào năm 2002 ........................... 41

c. Thương mại Việt - Mỹ vào năm 2003 ............................ 44

d. Thương mại Việt - Mỹ vào năm 2004 ............................ 47

e. Thương mại Việt - Mỹ vào năm 2005 ........................... 50

2.1.2. Các hàng rào bảo hộ mậu dịch của Mỹ đối vứi Việt Nam.. 53

a. Thuế quan của Mỹ .................................................................. 54

b. Hạn ngạch (Quota) xuất nhập khẩu của Mỹ ..................... 55

c. Biện pháp mang tính kỹ thuật............................................... 56

d. Luật chông bán phá giá ......................................................... 57

2.1.3. Một sô' biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa Việt

Nam sang M ỹ ................................................................................................. 58

a. v ề phía Nhà nước.................................................................... 58

b. v ề phía các doanh nghiệp...................................................... 62

2.2. Quan hệ đầu tư Việt - Mỹ............................................................... 66

2.2.1. Tình hình đầu t ư .................................................................... 66

2.2.2. Sự tác động của Hiệp định thương mại Việt - Mỹ đến đầu

tư nước ngoài tại Việt Nam ........................................................................ 67

a. Các cam kết về đầu tư trong Hiệp định ..................... 67

b. Việc thực hiện các cam kết về đầu tư của Hiệp

định thương mại ........................................................................................... 68

c. Tác động của Hiệp định thương mại đô'i với FDI và

đầu tư của Mỹ tại V iệt Nam ................................................................... 69

2.2.3. Một sô' biện pháp thúc đẩy đầu tư trực tiếp của Mỹ vào

Việt Nam ........................................................................................................ 74

3. ĐÁNH GIÁ TRIỂN VỌNG QUAN HỆ HỢP TÁC KINH TẾ -

THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VÀ M Ỹ .............................................. 78

CHƯƠNG 3: ẢNH HƯỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI

V IỆ T - MỸ ĐỔI VỚI S ự PHÁT TRIỂN QUAN HỆ KINH

TẾ, THƯƠNG MẠI GIỮA HAI NƯỚC VÀ VIỆC GIA NHẬP

WTO CỦA VIỆT N A M ............................................................................. 82

1. NHỮNG Cơ HỘI VÀ THÁCH THỨC Đ ố i VỚI NEN k in h t ế

VIỆT NAM KHI THựC HIỆN HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI V Ệ T

- M Ỹ ............................................................................................................... 83

1.1. Những cơ h ộ i..................................................................................... 83

1.2. Những thách thứ c............................................................................ 85

2. ẢNH HƯỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI V Ệ T - MỸ Đ ố i

VỚI Sự PHÁT TRIỂN QUAN HỆ KINH TẾ, THƯƠNG MẠI GIỮA

HAI NƯỚC VÀ VIỆC GIA NHẬP WTO CỦA VIỆT NAM ................. 87

2.1. Những cơ hội và thách thức đổi với nền kinh t ế Việt Nam khỉ

gia nhập W T O .............................................................................................. 87

a. Những cơ h ộ i............................................................................. 87

b. Những thách thức .................................................................... 89

2.2. Ảnh hưởng của Hiệp định thương mại Việt - M ỹ đối với sự

phát triển quan hệ kinh tế, thương mại giữa hai nước và việc gia

nhập WTO của Việt Nam ................................................. 92

KẾT LUẬN ................................................................................................... 95

PHỤ LỤC ...................................................................................................... 98

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 113

HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT MỸ... GVHD: TS NGUYÊN NGỌC DUNG

® LÝ DO CHON ĐẾ TẢI:

ong thời gian qua thực hiện chính sách đa phương hóa, đa dạng hóa quan

lệ kinh tế đốì ngoại, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế Việt Nam đã đạt

được những thành tựu quan trọng trong hợp tác đa phương và song phương. Nước

ta đã trở thành thành viên của nhiều tổ chức như: Khu vực mậu dịch tự do

ASEAN (AFTA), Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á Thái Bình Dương (APEC),

Diễn đàn hợp tác Á - Âu (ASEM) và đặc biệt là đã ký được Hiệp định thương

mại song phương giữa Việt Nam và Mỹ. Sự hợp tác về kinh tế thương mại giữa

Việt Nam và Mỹ kể từ khi Hiệp định thương mại Việt - Mỹ được thực thi đã

đem lại những điều kiện hết sức thuận lợi để phát triển kinh tế đất nước như mở

rộng thị trường xuất khẩu, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, tiếp thu kinh nghiệm

quản lý và công nghệ tiên tiến, góp phần giải quyết các vain đề xã hội.

Để tìm hiểu rõ hơn về Hiệp định thương mại Việt - Mỹ và tình hình phát

triển quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư giữa Việt Nam - Mỹ , chúng

tôi đã chọn đề tài: “HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT - MỸ, ẢNH HƯỞNG

CỦA NÓ ĐỐI VỚI Sự PHÁT TRIEN QUAN HỆ KINH TẾ, THƯƠNG MẠI

GIỮA HAI NƯỚC VÀ VIỆC GIA NHẬP WTO CỦA VIỆT NAM”.

® MUC TIỂU NGHIÊN cứu Đ ầ TẢI:

Chuyên đề này nhằm nghiên cứu và tìm hiểu về mối quan hệ hợp tác

kinh tế giữa Việt Nam - Mỹ thông qua Hiệp định thương mại Việt - Mỹ. Đồng

thời nó đánh giá vai trò của Hiệp định thương mại Việt - Mỹ đối với sự phát

triển kinh tế, thương mại giữa hai nước và việc gia nhập Tổ chức thương mại

Thê giới (WTO) của Việt Nam. Ngoài ra, luận văn còn cung cấp một sô' thông

SVTH: LÊ TR A N n g ọ c h o a 1

HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT MỸ... GVHD: TS NGUYỄN NGỌC DUNG

% tin giúp cho các doanh nghiệp Việt Nam hiểu biết thêm về thị trường Mỹ, một

thị trường đầy tiềm năng để xuất khẩu hàng hóa.

® ĐỔI TƯƠNG NGHIÊN CỨU:

Đề tài chủ yếu nghiên cứu các vấn đề liên quan đến Hiệp định thương

mại Việt - Mỹ và tình hình phát triển quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại giữa

hai nước.

® PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

Đề tài được thực hiện bằng việc sử dụng phương pháp tổng hợp và phân

tích. Các tài liệu được tác giả tổng hợp từ nhiều nguồn khác nhau như: sách, báo,

tạp chí, các thông tin từ mạng Internet rồi phân tích đánh giá các tài liệu này.

® TÓM TẮT NỐI DUNG NGHIÊN CỨU:

Luận văn này gồm có 3 chương với nội dung chính của từng chương là:

Chương Ị : HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT - MỸ.

Chương này nghiên cứu một vài nét sơ lược về Hiệp định thương mại Việt

- Mỹ.

Chương 2: QUAN HỆ KINH TẾ t h ư ơ n g m ạ i g iữ a v iệ t - MỸ TRƯỚC

VÀ SAU KÝ KẾT HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI GIỮA HAI NƯỚC.

Chương này chủ yếu nghiên cứu tình hình phát triển quan hệ kinh tế,

thương mại, đầu tư giữa Việt Nam - Mỹ giai đoạn từ trước khi bình thường đến

nay. Ngoài ra nội dung của chương này còn đề cập đến một sô" biện pháp thúc

đẩy xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Mỹ và đầu tư của Mỹ vào Việt

Nam.

Chương 3: ẢNH HƯỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT - MỸ Đ ối

VỚI Sự PHÁT TRIỂN QUAN HỆ KINH TẾ, t h ư ơ n g m ạ i g iữ a h a i n ư ớ c

VÀ VIỆC GIA NHẬP WTO CỦA V Ệ T NAM.

r A

SVTH: LÊ TRAN NGỌC HOA 2

I

HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT MỸ... GVHD: TS NGUYÊN NGỌC DUNG

Chương này phần lớn là những đánh giá, nhận định vai trò của Hiệp định

thương mại Việt - Mỹ đối với sự phát triển quan hệ kinh tế, thương mại Việt -

Mỹ và việc gia nhập WTO của Việt Nam.

Vì giới hạn về nguồn tư liệu cũng như kinh nghiệm trong nghiên cứu.

Những vấn đề trình bày trong luận văn này không thể tránh khỏi những khiếm

khuyết và thiếu sót. Em kính mong được sự góp ý, bổ sung của Quý thầy cô để

hoàn chỉnh hơn luận văn này.

SVTH: L Ê TR A N N G Ọ C HOA 3

!

HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT MỸ. GVHD: TS NGUYEN NGỌC DUNG

Chương1 :

H ItF ĐỊNH THƯƠNG MẠI

T í l t T - M Ỷ .

SVTH: L Ê TR A N N G Ọ C HOA 4

!

HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT MỸ... GVHD: TS NGUYÊN NGỌC DUNG

1. MỘT VÀI NÉT S ơ LƯỢC VỀ HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT -

MỸ:

1.1. Tiến trình đảm phán:

Hai năm sau khi thiết lập quan hệ ngoại giao, Việt Nam và Mỹ thỏa thuận

đẩy mạnh quan hệ thương mại và đàm phán cho một Hiệp định thương mại vào

tháng 10/1995. trở ngại lớn nhất cho thương mại giữa hai quốc gia là tình trạng

lạc hậu của hệ thông luật thương mại Việt Nam, hiện vẫn chưa tiếp cận được

luật lệ thương mại Quốc tế, đặc biệt là những thỏa thuận thương mại đa phương

và luật lệ thương mại của WTO. Một phái đoàn liên bộ Mỹ, sau khi sang thăm

và tìm hiểu luật pháp Việt Nam, tháng 04/1996, đã trao cho Việt Nam bản tóm

lược về những yếu tô" bình thường hóa quan hệ thương mại giữa Việt Nam và

Mỹ. Tháng 07/1996, phía Việt Nam cũng truyền đạt với phía Mỹ năm nguyên

tắc cơ bản của quá trình bình thường hóa quan hệ kinh tế - thương mại và

chương trình đàm phán.* (1)

Tiến trình đàm phán đã trải qua 9 vòng và suô"t 3 năm liền:

+ Vòng đàm phán thứ I: Từ 21 đến 26/09/1996, tại Hà Nội.

+ Vòng đàm phán thứ II: Từ 09 đến 11/12/1996, tại Hà Nội.

+ Vòng đàm phán thứ III: Từ 12 đến 17/04/1997, tại Hà Nội.

Trong vòng đàm phán này phía Mỹ đã trao cho Việt Nam bản Dự thảo

Hiệp định.

+ Vòng đàm phán thứ IV: Từ 06 đến 11/10/1997, tại Washington.

Hai bên trao đổi bước đầu với nhau về những quy định chung của Chương

Thương mại hàng hóa.

Chú thích:

(1) Đinh Văn Tiến — PTS. Phạm Quyền, “Tìm hiểu để hợp tác & kinh doanh với Mỹ".

SVTH: LÊ TR A N n g ọ c HOA 5

I

HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT MỸ... GYHD: TS NGUYÊN NGỌC DUNG

« + Vòng đàm phán thứ V: Từ 06 đến 22/05/1998, tại Washington.

+ Vòng đàm phán thứ VI: Từ 15 đến 22/09/1998, tại Hà Nội.

+ Vòng đàm phán thứ VII: Từ 15 đến 19/03/1999, tại Hà Nội.

+ Vòng đàm phán thứ VIII: Từ 14 đến 18/06/1999, tại Washington.

Vòng đàm phán thứ VIII có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc hoàn tất

Hiệp định thương mại giữa hai nước. Vòng đàm phán này đã đánh dấu một bước

chuyển từ những khác biệt về quan niệm sang thảo luận những vấn đề về thời

điểm và các giai đoạn chuyển tiếp để đi đến hoàn tất Hiệp định.

Sau Vòng đàm phán thứ VIII, tại cuộc họp cấp Bộ trưởng giữa hai nước từ

ngày 23 - 25/07/1999 tại Hà Nội, hai bên đã ra thông báo báo chí nội dung: Các

nhà đàm phán Việt Nam và Mỹ đã đạt được những thỏa thuận về nguyên tắc các

điều khoản của Hiệp định thương mại, bao gồm thỏa thuận về đối xử Tôi huệ I

quốc giữa hai nước với nhau, về thâm nhập thị trường hàng hóa và dịch vụ, bản

quyền sản phẩm trí tuệ, và quyền của các nhà đầu tư trực tiếp.

+ Vòng đàm phán thứ IX: Từ 28/08/1999 đến 02/09/1999 tại

Washington Việt Nam và Mỹ đã đi đến ký kết Hiệp định thương mại song

phương.

Từ khi Vòng đàm phán thứ IX kết thúc, hai bên vẫn tiếp tục có các cuộc

tiếp xúc và hoàn tất các vấn đề kỹ thuật của Hiệp định.

Từ ngày 06 - 07/07/2000 tại Thủ đô Washington, Bộ trưởng Thương mại

Việt Nam Vũ Khoan và đại diện thương mại Mỹ Charlene Barhefsky đã có cuộc

thảo luận về những vấn đề còn lại trong Hiệp định Thương mại. Và một tuần sau

ngày 13/07/2000 (giờ Washington) tức 14/07 giờ Hà Nội, hai bên ký Hiệp định

thương mại song phương, mở ra một thời kỳ mới trong quan hệ giữa hai nước.(2)

Chú thích:

. (2) Nguyễn Thiết Sơn, “Việt Nam - Hoa Kỳ, quan hệ thương mại và đầu tư", NXB KHXH, Hà

Nội, 2004.

SVTH: LÊ TRA N N G Ọ C HOA 6

HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT MỸ... GVHD: TS NGUYÊN NGỌC DUNG

Trong suốt quá trình đàm phán, hai bên còn lần lượt đạt những kết quả

sau:

Từ ngày 06 - 08/04/1997: Bộ trưởng tài chính Mỹ Robert Rubin đã đến

thăm và làm việc tại Việt Nam. Hai bên ký hiệp định giải quyết nỢ cũ của Chính

Quyền Sài Gòn - một bước để Việt Nam hòa nhập vào Cộng đồng tài chính

quốc tế.

Chuyên thăm vào tháng 06/1997 của Ngoại trưởng Mỹ M.Albright đánh

dấu một bước ngoặc quan trọng trong quan hệ kinh tế, chính trị giữa hai nước.

Ngày 27/06/1997, Ngoại trưởng hai nước đã ký Hiệp định về quyền Tác giả.

Ngày 10/03/1998: Tổng thông Mỹ Bill Clinton lần đầu tiên tuyên bố

miễn áp dụng điều luật bổ sung Jackson - Vanik đối với Việt Nam (Đây là điều

luật hạn chế một sô" quyền lợi kinh tế, tài chính với các nước mà Mỹ cho rằng

chưa có tự do di cư).

Ngày 19/03/1998: Mỹ chính thức ký Hiệp định để OPIC (Quỹ đầu tư tư

nhân hải ngoại - Cơ quan bảo hiểm và xúc tiến đầu tư Mỹ - sang các nước đang

phát triển) được hoạt động tại Việt Nam. Ngày 26/03/1998, Việt Nam cũng

chính thức ký hiệp định này.

Ngày 03/06/1999: Tổng thông Mỹ Bill Clinton gia hạn miễn áp dụng điều

luật bổ sung Jackson - Vanik với Việt Nam.

Ngày 09/12/1999: tại Hà Nội, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Ngân

hàng xuất nhập khẩu Mỹ(EXIMBANK) ký 2 Hiệp định bảo lãnh khung và

khuyến khích các dự án đầu tư của Mỹ tại Việt Nam. EXIMBANK có chức năng

trợ cấp tín dụng cho các công ty Mỹ xuâ"t khẩu hàng hóa và dịch vụ sang Việt

Nam, tài trợ trực tiếp cho Việt Nam để mua hàng hóa của Mỹ.

Ngày 02/06/2000: Tổng thống Bill Clinton tiếp tục quyết định gia hạn

miễn áp dụng điều luật bổ sung Jackson - Vanik với Việt Nam.

SVTH: LÊ TRA N N G Ọ C HOA 7