Hệ thống kiểm soát nội bộ tại ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Nguyễn Minh Huyền

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN MINH HUYỀN

HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI

NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN

ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN MINH HUYỀN

HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ

TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN

ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã số: 8 34 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN QUỲNH HOA

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Luận văn với đề tài hệ thống kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Thương mại Cổ

phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) có mục tiêu nghiên cứu về hệ thống

kiểm soát nội bộ tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi. Với mục tiêu cụ thể là đánh giá

thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ và nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến hệ

thống kiểm soát nội bộ tại BIDV là chi nhánh Hàm Nghi, có tiền thân là một chi

nhánh lớn nhất cả về quy mô hoạt động và nhân sự trong các chi nhánh Ngân hàng

Thương mại cổ phần Phát triển Nhà đồng bằng sông Cửu Long (MHB) trước đây.

Thời gian của nghiên cứu là trong khoảng 3 năm sau sáp nhập từ tháng 5 năm 2015

đến hết quý III năm 2018.

Với mục tiêu nghiên cứu đã chọn, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu

thống kê thông qua việc thu thập các văn bản, quan sát quy trình, quy định, báo cáo,

biên bản kiểm tra, thu thập số liệu hoạt động của BIDV chi nhánh Hàm Nghi sau đó

tổng hợp và phân tích. Đồng thời tác giả thực hiện phỏng vấn các chuyên gia tại chi

nhánh để thu thập ý kiến đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ tại BIDV chi nhánh

Hàm Nghi và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống kiểm soát nội bộ tại chi

nhánh. Từ đó đánh giá thực trạng hoạt động kiểm soát nội bộ tại chi nhánh, tìm ra

các ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế của hệ thống kiểm soát nội

bộ tại chi nhánh và căn cứ vào đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị phù hợp để hoàn

thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Chi nhánh trong thời gian tới.

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước

đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn

nguồn đầy đủ trong luận văn.

Tác giả

Nguyễn Minh Huyền

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin trân trọng cám ơn quý thầy cô là giảng viên trường Đại học Ngân

hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tâm giảng dạy, hướng dẫn cách nghiên cứu và

các kiến thức mới cho tác giả trong suốt 2 năm học của khóa đào tạo sau Đại học

vừa qua.

Tác giả xin chân thành cám ơn Thầy Võ Minh Đức là giáo viên chủ nhiệm

lớp CH18A cùng các thầy cô của văn phòng khoa sau Đại học đã luôn theo sát nhắc

nhở và giúp tác giả cùng các bạn trong quá trình học tập và hoàn thành khóa luận.

Tác giả xin gửi lời tri ân sâu sắc đến tiến sĩ Nguyễn Quỳnh Hoa, là người đã

tốn nhiều công sức, trí tuệ hướng dẫn nghiêm khắc, tỉ mỉ và luôn hỗ trợ tác giả hoàn

thành bài luận văn này.

Tác giả xin cám ơn các thầy cô trong hội đồng bảo vệ đề cương và bảo vệ

luận văn đã dành thời gian quý báu của mình để đọc và theo dõi phần trình bày của

tác giả để đưa ra những nhận xét góp ý cho tác giả thấy được những thiếu sót cần

chỉnh sửa trong kết quả nghiên cứu làm khóa luận này của tác giả và tiếp tục quá

trình nghiên cứu chuyên sâu hơn trong tương lai.

Xin gởi lời cám ơn đến các đồng chí lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp đã luôn

tạo điều kiện giúp đỡ, đóng góp những ý kiến quý báu từ sự hiểu biết và kinh

nghiệm thực tế làm việc của bản thân để hỗ trợ tác giả hoàn thành luận văn.

Tác giả xin gửi lời cảm tạ sâu sắc nhất đến mẹ, chồng và các con đã luôn

cảm thông, động viên, ủng hộ và tạo điều kiện hỗ trợ cả về mặt vật chất lẫn tinh

thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập khóa học sau Đại học và nghiên cứu

hoàn thành bài khóa luận này.

Tác giả

Nguyễn Minh Huyền

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT........................................................................... i

DANH MỤC BẢNG.................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC HÌNH........................................................................................ iv

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................ v

1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. v

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................. vii

2.1. Mục tiêu tổng quát: .................................................................................. vii

2.2. Mục tiêu cụ thể......................................................................................... vii

3. Câu hỏi nghiên cứu.................................................................................... vii

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................viii

4.1. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................viii

4.2. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................viii

5. Phƣơng pháp nghiên cứu.........................................................................viii

6. Tổng quan về đề tài nghiên cứu ................................................................ ix

7. Kết cấu của luận văn ................................................................................. xii

CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN

HÀNG THƢƠNG MẠI............................................................................................... 1

1.1. Khái niệm cơ bản......................................................................................... 1

1.1.1. Khái niệm kiểm soát nội bộ .......................................................................... 1

1.1.2. Hệ thống kiểm soát nội bộ ............................................................................ 3

1.1.3. Khái niệm Hệ thống Kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng thương mại. ............. 4

1.2. Vai trò của KSNB tại Ngân hàng thƣơng mại .......................................... 4

1.2.1. Bảo vệ tài sản và độ tin cậy của các báo cáo tài chính ................................. 5

1.2.2 . Bảo đảm việc tuân thủ luật pháp và các quy định. ...................................... 5

1.2.3. Dự báo và ngăn ngừa rủi ro. ......................................................................... 6

1.3. Các bộ phận cấu thành KSNB.................................................................... 7

1.3.1. Môi trường kiểm soát (Control environment) .............................................. 7

1.3.2. Đánh giá rủi ro (Risk Assessment)............................................................... 8

1.3.3. Hoạt động kiểm soát (Control Activities)..................................................... 9

1.3.4. Thông tin và truyền thông (Information and Communication).................. 10

1.3.5. Hoạt động giám sát (Monitoring Activities)............................................... 10

1.4. Mục tiêu của kiểm soát nội bộ:................................................................. 11

1.4.1. Tính hiệu lực và hiệu quả (Effectiveness and Efficiency).......................... 12

1.4.2. Tính đáng tin cậy của báo cáo tài chính (Reliability of financial Reporting)12

1.4.3. Tính tuân thủ (Compliance)........................................................................ 13

1.5. Phân loại hoạt động kiểm soát nội bộ ...................................................... 13

1.6. Ðặc điểm của NHTM ảnh hƣởng đến việc xây dựng và vận hành của

hệ thống KSNB..................................................................................................... 14

1.7. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động của kiểm soát nội bộ tại ngân

hàng thƣơng mại .................................................................................................. 15

1.7.1. Nhân tố bên trong ....................................................................................... 15

1.7.2. Nhân tố bên ngoài....................................................................................... 19

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1........................................................................................ 19

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN

HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHI NHÁNH HÀM

NGHI........................................................................................................................ 21

2.1. Giới thiệu chung các quan điểm về KSNB tại Việt Nam ....................... 21

2.1.1. Quan điểm về kiểm soát nội bộ: ................................................................. 21

2.1.2. Quan điểm về kiểm soát nội bộ trong hoạt động ngân hàng: ..................... 22

2.2. Giới thiệu tổng quan về ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt

Nam ..................................................................................................................... 24

2.3. Giới thiệu về Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam - chi

nhánh Hàm Nghi.................................................................................................. 25

2.3.1. Cơ cấu bộ máy tổ chức: .............................................................................. 25

2.3.2. Kết quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh giai đoạn từ 22/5/2015 đến

hết 31/12/2017........................................................................................................... 27

2.4. Thực trạng hệ thống KSNB tại BIDV chi nhánh Hàm Nghi................. 31

2.4.1. Về môi trường kiểm soát ............................................................................ 31

2.4.2. Về đánh giá rủi ro ....................................................................................... 35

2.4.3. Về hoạt động kiểm soát .............................................................................. 39

2.4.4. Về thông tin truyền thông ........................................................................... 44

2.4.5. Về giám sát ................................................................................................. 45

2.5. Kết quả phỏng vấn các chuyên gia về các nhân tố ảnh hƣởng đến

KSNB tại BIDV Chi nhánh Hàm Nghi .............................................................. 46

2.5.1. Tiêu chí lựa chọn chuyên gia mời tham dự phỏng vấn .............................. 47

2.5.2. Kết quả phỏng vấn .................................................................................... 47

2.6. Đánh giá về hệ thống KSNB tại BIDV CN Hàm Nghi ........................... 49

2.6.1. Kết quả đạt được......................................................................................... 49

2.6.2. Các hạn chế................................................................................................. 50

2.6.3. Nguyên nhân .............................................................................................. 51

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2........................................................................................ 54

CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN HỆ THỐNG

KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI BIDV CHI NHÁNH HÀM NGHI ......................... 55

3.1. Xu hƣớng phát triển của hệ thống kiểm soát nội bộ tại NHTM ........... 55

3.1.1. Trên thế giới................................................................................................ 55

3.1.2. Tại Việt Nam .............................................................................................. 55

3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB tại BIDV chi nhánh Hàm

Nghi ..................................................................................................................... 56

3.2.1. Về môi trường kiểm soát ............................................................................. 56

3.2.2. Về đánh giá rủi ro ....................................................................................... 58

3.2.3. Về hoạt động kiểm soát .............................................................................. 59

3.2.4. Về thông tin và truyền thông ...................................................................... 60

3.2.5. Về hoạt động giám sát ................................................................................ 61

3.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam.. 61

3.4. Kiến nghị với các cơ quan hữu quan ....................................................... 64

3.4.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng nhà nước...................................................... 64

3.4.2. Kiến nghị đối với các cơ quan hữu quan .................................................... 65

3.4.3. Kiến nghị đối với nơi đào tạo cán bộ cho ngành Ngân hàng...................... 66

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3........................................................................................ 67

PHẦN KẾT LUẬN.................................................................................................. 68

TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT ............................................................. 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG ANH .............................................................. 71

PHỤ LỤC 1. BẢNG CÂU HỎI PHỎNG VẤN .................................................... 72

PHỤ LỤC 2. DANH SÁCH CHUYÊN GIA ĐÃ PHỎNG VẤN......................... 74

PHỤ LỤC 3. BẢNG TRẢ LỜI CÂU HỎI PHỎNG VẤN................................... 77

PHỤ LỤC 4. VIỆC SÁP NHẬP MHB VÀO BIDV ............................................. 83

i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt

AICPA

American Institute of Certified

Public Accountants

Hiệp hội kế toán viên công

chứng Hoa Kỳ

BIDV

Bank for Investment and

Development of Viet Nam

Ngân hàng Thương Mại Cổ

Phần Đầu tư và Phát triển

Việt Nam

BCBS

Basel Committee on Banking

supervision

Uỷ ban Basel về giám sát

ngân hàng

BSC Balanced Scorecard Thẻ điểm cân bằng

BGĐ - Ban Giám đốc

CAR Capital Adequary Ratio Tỉ lệ an toàn vốn tối thiểu

CN - Chi nhánh

COSO

The Committee of Sponsoring

Organizations of the Treadway

Commission

-

HĐQT - Hội đồng quản trị

HTKSNB - Hệ thống Kiểm soát nội bộ

INTOSAI International Organization of

Supreme Audit Institutions

Cơ quan kiểm toán tối cao

KSNB - Kiểm soát nội bộ

MHB MEKONG HOUSING BANK

Ngân hàng Thương Mại Cổ

Phần Phát triển Nhà Đồng

Bằng Sông Cửu Long

M&A Merges and acquisitions Mua bán và sáp nhập