Hệ thống ISOO 9001 và hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong trường đại học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC

NGUYỄN BÍCH CHÂU

HỆ THỐNG ISO9001 VÀ HỆ THỐNG

ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG BÊN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC: SỰ

THÍCH ỨNG VÀ XUNG ĐỘT

NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP: TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Hà Nội - 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC

NGUYỄN BÍCH CHÂU

HỆ THỐNG ISO9001 VÀ HỆ THỐNG

ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG BÊN TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC: SỰ

THÍCH ỨNG VÀ XUNG ĐỘT

NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP: TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Đo lƣờng và đánh giá trong giáo dục

(Chuyên ngành đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: Tiến sĩ Vũ Thị Phƣơng Anh

Hà Nội - 2013

3

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan............................................................................................................1

Lời cảm ơn ...............................................................................................................2

Mục lục.....................................................................................................................3

Danh mục chữ viết tắt ..............................................................................................5

MỞ ĐẦU .................................................................................................................6

1. Lý do chọn đề tài: ...............................................................................................6

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài:..........................................................................9

3. Ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn....................................................................10

4. Phạm vi và phương pháp nghiên cứu của đề tài:................................................10

5. Câu hỏi nghiên cứu.............................................................................................11

6. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:...................................................................11

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU...............................................................12

1.1Giới thiệu:...........................................................................................................12

1.2Các nghiên cứu liên quan đến việc đánh giá hệ thống QLCL ISO9001 trong lĩnh

vực giáo dục........................................................................................................13

1.2.1 Nghiên cứu ở các nước Phương Tây:......................................................13

1.2.2 Các nghiên cứu tại khu vực Châu Á........................................................19

1.2.3 Tình hình áp dụng hệ thống ISO9001 tại các trường đại học Việt Nam:21

1.3Tóm tắt................................................................................................................22

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN...........................................................................25

2.1 Giới thiệu:........................................................................................................25

2.2 Định nghĩa khái niệm ......................................................................................25

2.2.1 Định nghĩa khái niệm “Chất lượng” trong giáo dục .............................25

2.2.2 Định nghĩa khái niệm “Khách hàng” trong giáo dục............................27

2.2.3 Định nghĩa khái niệm “Sản phẩm” trong giáo dục ...............................30

2.3 Hệ thống Đảm bảo chất lượng bên trong trường đại học................................31

2.3.1 Giới thiệu về hệ thống ĐBCL bên trong trường đại học........................31

2.3.2 So sánh các cơ chế ĐBCL ......................................................................32

4

2.3.3 Các mô hình ĐBCL bên trong trường đại học.......................................34

2.4 Giới thiệu chung về bộ tiêu chuẩn ISO9001:..................................................35

2.4.1 Giới thiệu chung về hệ thống ISO9001 ..................................................35

2.4.2 Lý do các trường đại học chọn hệ thống QLCL ISO9001 .....................39

2.4.3 Những thuận lợi và khó khăn khi áp dụng hệ thống ISO9001 ...............40

2.5 Cơ sở lý thuyết & mô hình nghiên cứu ...........................................................43

2.5.1 Cơ sở lý thuyết:.......................................................................................43

2.5.2 Mô hình nghiên cứu................................................................................48

CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................49

3.1 Phương pháp luận..............................................................................................49

3.2 Qui trình nghiên cứu .........................................................................................49

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................52

4.1 Lý do trường ĐHSPKT chọn hệ thống ISO9001:2000.....................................52

4.2 Phân tích và đánh giá sự phù hợp của hệ thống QLCL ISO9001.....................55

4.2.1 Mức độ phù hợp của hệ thống ISO9001 trong nhà trường:....................60

4.2.2 Những vấn đề chưa phù hợp nảy sinh trong quá trình thực hiện: ..........

4.2.3 Điều kiện để áp dụng thành công hệ thống ISO9001 trong giáo dục .....69

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................71

1. Kết luận...............................................................................................................71

2. Khuyến nghị .......................................................................................................72

TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................75

PHỤ LỤC................................................................................................................81

Phụ lục 1:Sơ đồ phạm vi áp dụng hệ thống QLCL ISO9001 của trường Đại học

SPKT tp. Hồ Chí Minh.......................................................................................82

Phụ lục 2:Bảng câu hỏi bán cấu trúc dành cho nhà quản lý ....................................83

Phụ lục 3:Bảng câu hỏi bán cấu trúc dành cho Giảng viên, nhân viên ...................85

Phụ lục 4:Bảng câu hỏi bán cấu trúc dành cho sinh viên ........................................86

Phụ lục 5:Bảng thống kê kết quả phỏng vấn ...........................................................87

Phụ lục 6:Danh sách các trường ĐH, CĐ áp dụng hệ thống QLCL ISO9001 ........91

5

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BSI : British Standard of Instistution

ĐBCL : Đảm bảo Chất lượng

GDĐH : Giáo dục Đại học

ISO : International Standardization for Organization

QMS : Quality Management System

QLCL : Quản lý chất lượng

TQM : Total Quality Management

6

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:

Thế kỷ 21 là thời đại của nền kinh tế tri thức. Trong nền kinh tế tri thức, giáo

dục là yếu tố then chốt, là bộ phận trung tâm (Philip Altbach, 2006). Cải cách giáo

dục là yêu cầu bức thiết của thời đại để thế hệ mới ứng phó thành công trước những

thay đổi nhanh chóng và khó lường của một thế giới bị tác động bởi quá trình toàn

cầu hóa, bởi bước chuyển sang kinh tế tri thức, bởi cách mạng công nghệ thông tin

và truyền thông, cùng những bài toán toàn cầu liên quan đến sự phát triển bền vững

như dân số, môi trường, thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh. Năm 1992, Đại hội VII

của Đảng đã khẳng định: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo

phải được coi là quốc sách hàng đầu”. Công cuộc cải cách chất lượng giáo dục Việt

Nam đã được khởi xướng từ năm 1982 trong đại hội đảng toàn quốc lần thứ V. Cho

đến nay, công cuộc chấn hưng giáo dục vẫn là vấn đề nóng bỏng của đất nước. Bởi,

theo qui luật của sự vận động thì thế giới không ngừng đổi thay, tri thức của nhân

loại không ngừng phát triển, và giáo dục chính là chìa khóa để con người có thể

theo kịp sự tiến hóa của nhân loại. Chính vì thế nghiên cứu về chất lượng giáo dục

không bao giờ là vấn đề của quá khứ mà là của hiện tại và tương lai.

Sứ mạng của một trường đại học là phải cung cấp cho học viên mọi thứ để giúp

họ thành công trong nền kinh tế toàn cầu (Wolverhampton University). Giáo dục

đại học không những giúp sinh viên ra trường có thể đáp ứng nền kinh tế của quốc

gia mà còn là nền kinh tế của các quốc gia trên thế giới. Đó không chỉ là sứ mạng

của trường đại học Wolverhampton mà còn là sứ mạng của các trường đại học hiện

nay trên thế giới.

Bắt đầu từ tháng 11/2004, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã khởi động chương trình

kiểm định chất lượng cho các trường Đại học trong cả nước qua 10 tiêu chuẩn kiểm

định chất lượng với 53 tiêu chí đánh giá. 20 trường đại học đầu tiên được lựa chọn

tham gia kiểm định và cho đến nay đã được công bố kết quả đánh giá. Hiện nay, 40

trường đại học đã hoàn thành báo cáo tự đánh giá, 71 trường đại học khác đang

triển khai tự đánh giá để cuối năm hoàn thành báo cáo tự đánh giá. 20 trường đại

7

học đầu tiên được đánh giá theo quyết định 38/2004 QĐ-BGDĐT. Vào tháng

11/2007, bộ tiêu chuẩn kiểm định đã được thay thế bởi quyết định 65/2007 BDG￾ĐT. Các trường đại học hiện nay đang trong quá trình tự đánh giá để được tham gia

kiểm định theo bộ tiêu chuẩn mới.

Công tác tự đánh giá là một quá trình mấu chốt trong qui trình kiểm định chất

lượng. Nếu công tác này được thực hiện tốt, nhà trường sẽ có nhiều khả năng đạt

được tiêu chuẩn kiểm định chất lượng. Quá trình tự đánh giá đòi hỏi nhà trường

phải xây dựng hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong nhằm thỏa mãn các yêu cầu

của tiêu chuẩn kiểm định, đồng thời đáp ứng việc cải tiến liên tục chất lượng hoạt

động của nhà trường. Chính vì thế, hơn 30 trường cao đẳng & đại học trên cả nước

đã chọn hệ thống quản lý chất lượng ISO9001 để xây dựng hệ thống đảm bảo chất

lượng bên trong của mình. Sau một thời gian 4-5 năm áp dụng, có trường đã thành

công và cũng có trường đã thất bại. Chính vì thế, cho đến nay, việc đem ISO vào

trường học vẫn còn là sự tranh cãi. Một số trường chỉ áp dụng những qui trình cốt

lõi trong hệ thống ISO9001.

Hiện nay, tại Việt Nam, chưa có công trình nghiên cứu nào đánh giá tác động

của hệ thống QLCL ISO9001 khi áp dụng vào các trường đại học tại Việt Nam từ

năm 2004 đến nay. Chỉ là những bài viết về kinh nghiệm áp dụng hệ thống của vài

trường đại học mà chưa có sự phân tích kỹ càng và toàn cảnh bức tranh chất lượng

của trường đại học. Tính đến tháng 3/2011, hơn 30 trường cao đẳng & đại học trên

cả nước đã áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO9001, một con

số không nhỏ để có thể tiến hành một cuộc nghiên cứu đánh giá về hiệu quả áp

dụng vấn đề này, đặt biệt, đối với một số trường đại học mới được thành lập, việc

chọn lựa một mô hình quản lý chất lượng đúng đắn ngay từ đầu là tiền đề quan

trọng để thiết lập nền móng vững chắc cho tòa nhà chất lượng của Nhà trường. Kết

quả nghiên cứu nhằm đóng góp một cái nhìn sâu sắc hơn một trong những mô hình

quản lý chất lượng đã được sử dụng rộng rãi trên thế giới khi áp dụng vào bối cảnh

xã hội của Việt Nam.

8

Vì vậy, nghiên cứu của tôi nhằm trả lời cho câu hỏi: Liệu việc áp dụng hệ thống

ISO9001 hiện nay có sự thích ứng và xung đột như thế nào trong việc quản lý chất

lượng trường đại học? thông qua kinh nghiệm áp dụng tại trường đại học Sư phạm

Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, một trong những trường đã áp dụng hệ thống ISO9001

từ năm 2004 đến nay.

Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh được hình thành và phát

triển trên cơ sở Ban Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật của Trường Bách Khoa Phú Thọ,

thành lập ngày 5.10.1962 theo quyết định số 1082/GD của chính quyền Sài Gòn cũ.

Ngày 21.9.1972 theo công lệnh số 2826/GD/TTH/CL Ban đổi tên thành Trung

tâm Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật Nguyễn Trường Tộ - Thủ Đức. Năm 1974, cùng

với việc thành lập Viện Đại học Thủ Đức, Trung tâm Cao đẳng Sư phạm Kỹ thuật

được nâng cấp thành Trường Đại học Giáo dục Thủ Đức.

Ngày 27.10.1976, Thủ tướng chính phủ ra quyết định số 426/TTg thành lập

Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thủ Đức.

Ngày 28.01.1984, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thủ Đức hợp nhất với

Trường Trung học Công nghiệp Thủ Đức theo quyết định số 72/QĐ của Bộ trưởng

Bộ Đại học và Trung học Chuyên nghiệp. Ngày 12.6.1991, Trường sáp nhập thêm

trường Sư phạm Kỹ thuật Cơ giới hóa nông nghiệp ( gọi tắt là trường Sư phạm Kỹ

thuật 5), theo quyết định số 186-HĐBT của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng. Theo

Nghị định 16/CP, ngày 27/01/1995, Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh ra đời gồm

9 trường đại học ở khu vực thành phố Hồ Chí Minh, trong đó có trường Đại học Sư

phạm Kỹ thuật Thủ Đức. Ngày 10/10/2000, theo quyết định số 118/2000/QĐ-TTg

của Thủ tướng chính phủ, Trường được tách khỏi Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí

Minh với tên gọi Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh và

trực thuộc Bộ giáo dục và đào tạo cho đến nay.

Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh có chức năng đào

tạo đội ngũ kỹ sư công nghệ và bồi dưỡng nguồn nhân lực kỹ thuật thích ứng với thị

trường lao động. Tính đến thời điểm năm học 2011-2012, tổng số cán bộ viên chức

của nhà trường là 698 người; trong đó có 560 cán bộ giảng dạy ( bao gồm 9 PGS,

9

47 Tiến sĩ, 302 thạc sĩ) và 138 cán bộ phục vụ. Hàng năm, trường Đại học Sư phạm

Kỹ Thuật đào tạo cho xã hội khoảng 80 thạc sỹ, 3.500 cử nhân cao đẳng, 36 kỹ

thuật viên và 280 công nhân. Cơ cấu tổ chức của nhà trường có 14 khoa, 14 phòng

ban chức năng và 10 trung tâm trực thuộc. Trường đã áp dụng hệ thống QLCL theo

tiêu chuẩn ISO9001 phiên bản 2000 từ năm 2004 cho đến nay.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài:

Chính vì những lý do trên mà tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này, với mục đích

tìm hiểu hệ thống quản lý chất lượng ISO9001:2000 phù hợp như thế nào trong việc

quản lý chất lượng của trường đại học thông qua kinh nghiệm áp dụng của trường

đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh.

Mục tiêu cụ thể của đề tài nhằm muốn khám phá

- Mức độ thích ứng  & sự xung đột  khi áp dụng hệ thống quản lý

chất lượng ISO9001:2000 trong hệ thống ĐBCL của nhà trường.

- Những điều kiện cần thiết giúp cho nhà trường có thể triển khai hệ

thống ISO9001 một cách hiệu quả.

 Sự thích ứng: mức độ phù hợp của hệ thống ISO9001 trong hệ thống ĐBCL

của nhà trường

 Sự xung đột: những khó khăn nhà trường gặp phải khi vận hành và duy trì

hệ thống ISO9001

3. Ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn

a) Ý nghĩa về mặt lý luận

Nghiên cứu góp phần vào lý thuyết đánh giá tác động của mô hình quản lý chất

lượng ISO9001 vào hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong các trường đại học nói

chung, trong bối cảnh kinh tế -chính trị - xã hội của Việt Nam hiện nay.