Hệ quả pháp lí của việc nuôi con nuôi theo Luật nuôi con nuôi Việt Nam

nghiªn cøu - trao ®æi

20 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2011

TS. NguyÔn Ph-¬ng Lan *

1. Những khía cạnh lí luận về hệ quả

pháp lí của việc nuôi con nuôi

Việc nhận nuôi con nuôi được cơ quan

nhà nước có thẩm quyền công nhận theo thủ

tục luật định sẽ làm phát sinh quan hệ pháp

luật cha mẹ và con giữa người nhận nuôi con

nuôi và người được nhận làm con nuôi. Khoản

1 Điều 3 Luật nuôi con nuôi quy định: “Nuôi

con nuôi là việc xác lập quan hệ cha, mẹ và

con giữa người nhận con nuôi và người

được nhận làm con nuôi”.

Quan hệ cha mẹ và con giữa người nhận

con nuôi và người được nhận làm con nuôi

là quan hệ cha mẹ và con đặc biệt, vì quan

hệ này không phát sinh trên cơ sở sự sinh đẻ

tự nhiên và gắn với huyết thống giữa hai bên.

Nếu quan hệ giữa cha mẹ đẻ và con, về bản

chất là quan hệ tự nhiên gắn với huyết thống,

phát sinh từ việc thụ thai, mang thai, sinh con

thì quan hệ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi là

quan hệ cha mẹ và con dựa trên ý chí, tình

cảm không liên quan đến sự sinh đẻ và quan

hệ huyết thống giữa hai bên. Do quan hệ cha

mẹ và con giữa người nhận nuôi và người

được nhận làm con nuôi được tạo lập một

cách có chủ định nên sự điều chỉnh bằng pháp

luật đối với quan hệ này là cần thiết.

Trong quan hệ nuôi con nuôi tồn tại mối

quan hệ giữa các chủ thể có liên quan là

người có quyền đồng ý cho trẻ em làm con

nuôi (cha, mẹ đẻ; người giám hộ của trẻ em),

trẻ em được cho làm con nuôi và người nhận

nuôi. Mối quan hệ giữa ba bên này không

chỉ tồn tại khi bắt đầu xác lập quan hệ nuôi

con nuôi, mà tồn tại suốt trong toàn bộ quá

trình thực hiện việc nuôi con nuôi, tuỳ theo

sự điều chỉnh pháp luật của mỗi nước. Pháp

luật cần có quy định cụ thể, rõ ràng, đầy đủ

và toàn diện về các quyền và nghĩa vụ có thể

phát sinh giữa các bên có liên quan trong

quan hệ cho-nhận con nuôi. Sự quy định về

hệ quả pháp lí của việc nuôi con nuôi càng

đầy đủ, cụ thể, phù hợp với bản chất của

quan hệ nuôi con nuôi thì việc điều chỉnh

quan hệ nuôi con nuôi càng có tính khả thi

hiệu quả, đảm bảo được quyền, lợi ích chính

đáng của các chủ thể đồng thời tránh được

các tranh chấp có thể xảy ra.

Theo quy định trong hệ thống pháp luật

của một số nước trên thế giới, hệ quả pháp

lí của việc nuôi con nuôi phụ thuộc vào

việc nuôi con nuôi được xác lập theo hình

thức nuôi con nuôi đầy đủ hay nuôi con

nuôi đơn giản.

Nuôi con nuôi đơn giản là hình thức xác

lập quan hệ cha mẹ và con giữa người nhận

nuôi và con nuôi nhưng không làm chấm dứt

hoàn toàn các quyền và nghĩa vụ pháp lí giữa

người được nhận nuôi với cha mẹ đẻ và gia

đình huyết thống. Hình thức nuôi con nuôi

đơn giản tồn tại đồng thời hai quan hệ cha

* Trường Đại học Luật Hà Nội