HD học vi tính cho người lớn tuổi

Pháön I

NHÁÛP MÄN TIN HOÜC

I. Khaïi niãûm Tin hoüc:

Tin hoüc laì khoa hoüc nghiãn cæïu cáúu truïc vaì caïc tênh cháút

chung cuía thäng tin vaì nhæîng váún âãö thu tháûp, xæí lyï, tçm kiãúm,

biãún âäøi, læu træî, truyãön, phäø biãún vaì sæí duûng thäng tin trong

caïc lénh væûc hoaût âäüng cuía con ngæåìi.

Váûy thäng tin laì gç? Thäng tin (Infomation) laì nguäön gäúc cuía

nháûn thæïc vaì hiãøu biãút. Nhçn chung, nhæîng gç giuïp ta nháûn biãút

âæåüc sæû váût vaì hiãûn tæåüng trong thæûc tiãùn thç âoï chênh laì caïc

thäng tin. Thäng tin thæåìng âæåüc thãø hiãûn dæåïi nhiãöu daûng thæïc

khaïc nhau nhæ: soïng aïnh saïng, soïng ám, soïng âiãûn tæì, caïc kê hiãûu

viãút trãn giáúy hoàûc khàõc trãn gäù, trãn âaï, trãn caïc táúm kim loaûi

v.v...Thäng tin coï thãø âæåüc phaït sinh, âæåüc læu træî, âæåüc truyãön,

âæåüc tçm kiãúm, âæåüc xæí lyï, âæåüc sao cheïp vaì nhán baín. Thäng tin

cuîng coï thãø bë biãún daûng, sai lãûch hoàûc bë phaï huyí. Thäng tin

thæåìng âæåüc biãøu diãùn bàòng caïc dæî liãûu (data).

Mäüt trong nhæîng âàûc thuì quan troüng cuía Tin hoüc laì tênh âënh

hæåïng tåïi æïng duûng. Caïc váún âãö nghiãn cæïu cuía Tin hoüc âãöu

âæåüc phaït sinh tæì thæûc tiãùn vaì moüi thaình quaí cuía Tin hoüc âãöu

âæåüc nhanh choïng vaì træûc tiãúp triãøn khai vaìo thæûc tiãùn.

Mäüt säú æïng duûng chênh cuía Tin hoüc âæåüc phán loaûi theo låïp

caïc baìi toaïn maì ta cáön giaíi quyãút nhæ sau: Giaíi caïc baìi toaïn khoa

hoüc kyî thuáût, Giaíi caïc baìi toaïn quaín lyï, Tæû âäüng hoïa vaì âiãöu

khiãøn, Soaûn thaío in áún vaì læu træî vàn baín, Trê tuãû nhán taûo.

Cäng cuû phäø biãún, væìa laì âäúi tæåüng nghiãn cæïu cuía Tin

hoüc, væìa laì phæång tiãûn duìng âãø nghiãn cæïu vaì æïng duûng caïc

thaình tæûu cuía Tin hoüc trong cuäüc säúng laì Maïy tênh âiãûn tæí.

II. Maïy tênh âiãûn tæí:

Maïy tênh âiãûn tæí (MTÂT) laì thiãút bë kyí thuáût coï khaí nàng tæû

âäüng hoaï caïc quaï trçnh thu tháûp, læu træî, xæí lyï, tçm kiãúm vaì

truyãön tin. Cuû thãø noï laì thiãút bë âiãûn tæí hoaût âäüng theo nguyãn

tàõc “tæû âäüng âiãöu khiãøn bàòng chæång trçnh”. Âàûc âiãøm chuí

yãúu cuía MTÂT laì khaí nàng tæû âäüng hoaï caïc quaï trçnh noïi trãn våïi

täúc âäü cao, coï täúc âäü tênh toaïn cæûc låïn coï thãø lãn âãún haìng tè

pheïp tênh trãn mäüt giáy.

MTÂT âáöu tiãn laì ENIAC khaïnh thaình 15/1/1946 taûi Myî. Sæû phaït

triãøn cuía maïy tênh chia thaình 4 thãú hãû:

+Thãú hãû thæï nháút(1950-1959): Caïc maïy tênh sæí duûng caïc

âeìn âiãûn tæí âaî âæåüc thu nhoí laûi, tiãu thuû êt nàng læåüng, hoaût

âäüng tin cáûy.

+Thãú hãû thæï 2(1959-1963): Maïy tênh thãú hãû naìy duìng boïng

baïn dáùn, bäü xæí lyï trung tám våïi caïc maûch nhanh vaì tin cáûy bàòng

baïn dáùn, bäü nhåï dung læåüng låïn bàòng loîi Pherit .

+Thãú hãû thæï ba(1964-1974): Maïy tênh duìng maûch têch håüp

(IC), nhåì âoï kêch thæåïc váût lyï vaì giaï thaình giaím. Bäü nhåï baïn dáùn

bàõt âáöu xuáút hiãûn nhiãöu âãø thiãút kãú bäü nhåï chênh.

1

+Thãú hãû thæï tæ(1974- cho tåïi nay): Maïy tênh sæí duûng maûch

têch håüp cåî cæûc låïn (chæïa trãn mäüt ngaìn boïng baïn dáùn). Maûch

têch håüp cåî cæûc låïn maì láûp trçnh âæåüc thç goüi laì mäüt bäü vi xæí

lyï. Maïy tênh âæåüc raïp tæì vaìi maûch têch håüp cåî cæûc låïn bao gäöm

bäü vi xæí lyï, bäü nhåï vaì caïc maûch giao tiãúp vaìo ra goüi laì maïy vi

tênh. Maïy vi tênh âáöu tiãn laì XT ra âåìi vaìo âáöu nhæîng nàm 80, tiãúp

âoï laì caïc maïy vi tênh AT-286, AT-386, AT-486. Caïc maïy vi tênh thäng

duûng hiãûn nay laì 586-ATX, Pentium.

Cuìng våïi maïy vi tênh caï nhán (PC-Personal Computer), hiãûn nay

coìn coï hai loaûi maïy tênh:

- Caïc maïy tênh låïn(Mainframe): coï khaí nàng xæí lyï caïc dæî liãûu

cæûc låïn våïi täúc âäü haìng triãûu pheïp tênh trong mäüt giáy.Trong säú

naìy coï caïc siãu maïy tênh, noï coï thãø laìm viãûc våïi täúc âäü haìng tè

pheïp tênh trong mäüt giáy.

- Caïc maïy tênh Mini(Minicomputer): loaûi naìy nhoí hån vaì cháûm

hån caïc maïy tênh låïn, noï thæåìng duìng laìm caïc maïy chuí taûi caïc

trung tám tênh toaïn phäø duûng.

1. Xæí lyï thäng tin bàòng MTÂT:

Hàòng ngaìy con ngæåìi luän luän phaíi tiãún haình xæí lyï thäng tin.

Quaï trçnh xæí lyï âoï coï thãø hçnh dung nhæ sau: tæì nhæîng dæî kiãûn

coï âæåüc vaì caïc muûc âêch âæåüc âàût ra, con ngæåìi cáön suy nghé

âãø læûa choün nhæîng taïc âäüng vaì trçnh tæû âãø thæûc hiãûn caïc taïc

âäüng âoï nhàòm âæa ra âæåüc nhæîng quyãút âënh âuïng âãø âaût

âæåüc mong muäún (muûc âêch). Nhæ váûy phæång aïn haình âäüng

chênh laì kãút quaí cuía xæí lyï thäng tin. Quaï trçnh xæí lyï thäng tin noïi

chung coï thãø mä taí bàòng så âäö täøng quaït nhæ sau:

MTÂT chè coï thãø thæûc hiãûn caïc chæïc nàng mäüt caïch tæû

âäüng khi con ngæåìi âaî trao træåïc cho noï mäüt daîy caïc chè dáùn (quy

tàõc) goüi laì caïc cáu lãûnh hay chæång trçnh. Chæång trçnh cho MTÂT do

con ngæåìi láûp ra vaì naûp vaìo trong maïy. Khi nháûn âæåüc lãûnh thæûc

hiãûn thäng qua viãûc báúm vaìo mäüt vaìi phêm quy âënh, maïy seî theo

chè dáùn cuía chæång trçnh , tæìng bæåïc thæûc hiãûn caïc thao taïc âaî

âæåüc vaûch sàón âãø tiãún haình xæí lyï caïc dæî liãûu âæåüc naûp toaìn

bäü hoàûc tæìng pháön trong maïy. Ta coï thãø hçnh dung så âäö xæí lyï

dæî liãûu trãn MTÂT bàòng læåüc âäö sau:

2

Chæång

trçnh

Dæî liãûu

vaìo

MTÂT Kãút

quaí

Thäng tin

vaìo

Quaï trçnh

xæí lyï

Kãút

quaí

Quy tàõc theo âoï

quaï trçnh

xæí lyï âæåüc

thæûc hiãûn.

2. Cáúu truïc täøng quaït cuía MTÂT:

Cáúu truïc täøng quaït cuía caïc hãû maïy tênh âáöu tiãn cuîng nhæ

caïc hãû MTÂT noïi chung vaì hãû caïc maïy vi tênh noïi riãng âãöu bao

gäöm caïc khäúi chæïc nàng chuí yãúu sau:

- Khäúi nhåï(Memory).

- Khäúi nháûp-xuáút.

- Khäúi xæí lyï.

2.1. Khäúi nháûp-xuáút:

Khäúi nháûp xuáút coï taïc duûng chuyãøn dæî liãûu tæì bãn ngoaìi

vaìo bãn trong maïy tênh vaì ngæåüc laûi.

2.1.1. Thiãút bë vaìo:

Gäöm caïc thiãút bë: baìn phêm, con chuäüt, maïy queït, buït quang,...

*Baìn phêm (Keyboard): Laì thiãút bë nháûp cå baín, duìng âãø

âæa dæî liãûu vaìo maïy tênh âiãûn tæí mäüt caïch træûc tiãúp khäng qua

giaï mang tin. Tæång tæû nhæ baìn phêm âaïnh maïy chæî, trãn baìn phêm

coï caïc phêm chæî caïi, chæî säú vaì caïc phêm kê tæû âàûc biãût. Caïc

phêm chia thaình 3 nhoïm: Nhoïm caïc phêm chæïc nàng cho pheïp truyãön

cho maïy tênh mäüt säú lãûnh naìo âoï, näüi dung caïc lãûnh âæåüc xaïc

âënh bàòng tæìng pháön mãöm cuû thãø. Nhoïm phêm chênh bao gäöm

caïc phêm tæång tæû nhæ phêm maïy âaïnh chæî. Nhoïm cuäúi cuìng laì

caïc phêm chæî säú.

Laìm quen våïi mäüt säú phêm quan troüng:

- Phêm SHIFT: Thay âäøi kiãøu chæî in hay thæåìng hoàûc choün kê

tæû åí phêa trãn cuía phêm coï hai kê tæû. (caïch goî: nháún giæî phêm

Shift räöi báúm phêm tæång æïng ta seî âæåüc chæî in hoa hoàûc kê tæû

åí phêa trãn cuía phêm âoï).

- Phêm CAPSLOCK: Nháún phêm naìy thç âeìn seî saïng duìng âãø

thiãút láûp chãú âäü goî chæî in hoa. Âãø tråí laûi chæî thæåìng ta nháún

phêm naìy mäüt láön næîa.

- Phêm HOME: Âæa con troí (âiãøm saïng nháúp nhaïy trãn maìn hçnh)

vãö âáöu doìng.

- Phêm END: Âæa con troí vãö cuäúi doìng.

- Phêm PAGE DOWN (PgDn): Hiãûn tiãúp trang sau cuía maìn hçnh.

- Phêm PAGE UP (PgUp): Tråí vãö trang træåïc cuía maìn hçnh.

-Caïc phêm muîi tãn ,,,: Dëch chuyãøn con troí sang phaíi mäüt

kê tæû, sang traïi mäüt kê tæû, lãn mäüt doìng, xuäúng mäüt doìng.

- Phêm ENTER: Con troí xuäúng doìng, thæûc hiãûn lãûnh.

- Phêm SPACEBAR (thanh ngang daìi phêa dæåïi baìn phêm): Âãø

biãøu diãùn kê tæû tràõng.

- Phêm DELETE (DEL): xoaï kê tæû åí vë trê con troí.

- Phêm BACKSPACE ( phêa trãn phêm Enter): luìi vaì xoaï kê tæû bãn

traïi con troí.

3

- Phêm INSERT: Chuyãøn âäøi chãú âäü viãút cheìn (Insert) thaình

viãút âeì (Overwrite) vaì ngæåüc laûi.

- Phêm NUM LOCK: báût/tàõt âeìn Num lock. Khi âeìn saïng thç khu

væûc phêm táûn cuìng bãn tay phaíi seî cho ra caïc säú, coìn khäng seî sæí

duûng våïi caïc chæïc nàng åí dæåïi.

- Phêm PRINT SCREEN: in näüi dung hiãûn thåìi cuía maìn hçnh lãn

giáúy hoàûc vuìng âãûm cuía Windows.

*Con chuäüt (Mouse): Laì thiãút bë vaìo coï hçnh daïng con chuäüt,

màût dæåïi coï quaí boïng làn âæåüc trãn màût phàóng âæåüc sæí duûng

âãø âënh vë caïc âäúi tæåüng trãn maìn hçnh, sæí duûng chuí yãúu cho

hãû âiãöu haình coï giao diãûn âäö hoaû (Windows,..).

2.1.2. Thiãút bë xuáút (Thiãút bë ra): Gäöm: maìn hçnh, maïy in,

maïy veî(Plotter),...

*Maìn hçnh(Monitor/Display): duìng âãø hiãøn thë thäng tin trong

maïy tênh, coï hai loaûi khaïc nhau:

-Maìn hçnh âån sàõc (Monochrome): chè coï hai maìu âen tràõng

-Maìn hçnh maìu (Color): coï thãø sæí duûng nhiãöu maìu, giäúng

maìn hçnh maïy thu hçnh.

Maìn hçnh coï thãø sæí duûng åí hai chãú âäü vàn baín hoàûc chãú

âäü âäö hoaû.

*Maïy in(Printer): duìng âãø in thäng tin trong maïy tênh ra giáúy in.

Coï hai loaûi: Maïy in kim(dot Printer) vaì maïy in Lade(Laser).

2.2 Khäúi nhåï (memory): laì khäúi thiãút bë duìng âãø læu træî caïc

dæî liãûu vaì chæång trçnh. Gäöm hai loaûi: Bäü nhåï trong vaì bäü nhåï

ngoaìi.

2.2.1. Bäü nhåï trong hay bäü nhåï chênh(Main memory): laì

loaûi bäü nhåï âæåüc duìng âãø ghi chæång trçnh vaì dæî liãûu trong thåìi

gian maïy tênh xæí lyï. Gäöm hai loaûi:

*ROM(Read Only Memory): laì bäü nhåï chæïa caïc thäng tin do nåi

saín xuáút maïy ghi vaìo mäüt láön duy nháút khi chãú taûo noï. Chè cho

pheïp âoüc dæî liãûu tæì ROM maì khäng cho pheïp ghi dæî liãûu vaìo. Khi

tàõt nguäön âiãûn thäng tin trong ROM khäng bë máút âi. Bãn trong ROM

thæåìng chæïa caïc chæång trçnh cå baín âiãöu khiãøn viãûc nháûp/xuáút

coï tãn laì ROM-BIOS(Read Only Memory-Basic Input Output System).

*RAM(Random Access Memory/Read Write Memory): laì loaûi

bäü nhåï læu caïc chæång trçnh vaì dæî liãûu cuía ngæåìi sæí duûng. Coï

thãø âoüc dæî liãûu tæì RAM vaì ghi dæî liãûu lãn RAM. Khi måïi báût maïy

thäng tin trong RAM coi nhæ räùng. Nãúu âang laìm viãûc maì máút nguäön

âiãûn cung cáúp thç thäng tin trong RAM bë xoaï (máút). Vç váûy caïc

thäng tin cáön duìng nhiãöu láön cáön phaíi ghi træî lãn mäüt phæång

tiãûn mang tin vénh cæíu naìo âoï nhæ âéa tæì, bàng tæì ,...

2.2.2. Bäü nhåï ngoaìi: Bäü nhåï RAM chè duìng cho viãûc ghi dæî

liãûu vaì chæång trçnh khi xæí lyï, khäng duìng âæåüc khi khäng coìn

nguäön nuäi. Täúc âäü truy nháûp trãn RAM laì nhanh, nhæng dung læåüng

nhåï cuía noï khäng låïn làõm, giaï thaình tæång âäúi cao nãn âãø coï thãø

læu træî thäng tin láu daìi våïi khäúi læåüng låïn ta phaíi sæí duûng bäü

nhåï ngoaìi. Våïi bäü nhåï ngoaìi, tuy täúc âäü khai thaïc cháûm hån nhæng

4