HD học vi tính cho người lớn tuổi

Pháön I

NHÁÛP MÄN TIN HOÜC

I. Khaïi niãûm Tin hoüc:

Tin hoüc laì khoa hoüc nghiãn cæïu cáúu truïc vaì caïc tênh cháút chung cuía

thäng tin vaì nhæîng váún âãö thu tháûp, xæí lyï, tçm kiãúm, biãún âäøi, læu træî,

truyãön, phäø biãún vaì sæí duûng thäng tin trong caïc lénh væûc hoaût âäüng cuía con

ngæåìi.

Váûy thäng tin laì gç? Thäng tin (Infomation) laì nguäön gäúc cuía nháûn thæïc

vaì hiãøu biãút. Nhçn chung, nhæîng gç giuïp ta nháûn biãút âæåüc sæû váût vaì hiãûn

tæåüng trong thæûc tiãùn thç âoï chênh laì caïc thäng tin. Thäng tin thæåìng âæåüc

thãø hiãûn dæåïi nhiãöu daûng thæïc khaïc nhau nhæ: soïng aïnh saïng, soïng ám,

soïng âiãûn tæì, caïc kê hiãûu viãút trãn giáúy hoàûc khàõc trãn gäù, trãn âaï, trãn caïc

táúm kim loaûi v.v...Thäng tin coï thãø âæåüc phaït sinh, âæåüc læu træî, âæåüc

truyãön, âæåüc tçm kiãúm, âæåüc xæí lyï, âæåüc sao cheïp vaì nhán baín. Thäng tin

cuîng coï thãø bë biãún daûng, sai lãûch hoàûc bë phaï huyí. Thäng tin thæåìng âæåüc

biãøu diãùn bàòng caïc dæî liãûu (data).

Mäüt trong nhæîng âàûc thuì quan troüng cuía Tin hoüc laì tênh âënh hæåïng tåïi

æïng duûng. Caïc váún âãö nghiãn cæïu cuía Tin hoüc âãöu âæåüc phaït sinh tæì

thæûc tiãùn vaì moüi thaình quaí cuía Tin hoüc âãöu âæåüc nhanh choïng vaì træûc

tiãúp triãøn khai vaìo thæûc tiãùn.

Mäüt säú æïng duûng chênh cuía Tin hoüc âæåüc phán loaûi theo låïp caïc baìi

toaïn maì ta cáön giaíi quyãút nhæ sau: Giaíi caïc baìi toaïn khoa hoüc kyî thuáût, Giaíi

caïc baìi toaïn quaín lyï, Tæû âäüng hoïa vaì âiãöu khiãøn, Soaûn thaío in áún vaì læu

træî vàn baín, Trê tuãû nhán taûo.

Cäng cuû phäø biãún, væìa laì âäúi tæåüng nghiãn cæïu cuía Tin hoüc, væìa laì

phæång tiãûn duìng âãø nghiãn cæïu vaì æïng duûng caïc thaình tæûu cuía Tin hoüc

trong cuäüc säúng laì Maïy tênh âiãûn tæí.

II. Maïy tênh âiãûn tæí:

Maïy tênh âiãûn tæí (MTÂT) laì thiãút bë kyí thuáût coï khaí nàng tæû âäüng hoaï

caïc quaï trçnh thu tháûp, læu træî, xæí lyï, tçm kiãúm vaì truyãön tin. Cuû thãø noï laì

thiãút bë âiãûn tæí hoaût âäüng theo nguyãn tàõc “tæû âäüng âiãöu khiãøn bàòng

chæång trçnh”. Âàûc âiãøm chuí yãúu cuía MTÂT laì khaí nàng tæû âäüng hoaï caïc

quaï trçnh noïi trãn våïi täúc âäü cao, coï täúc âäü tênh toaïn cæûc låïn coï thãø lãn

âãún haìng tè pheïp tênh trãn mäüt giáy.

MTÂT âáöu tiãn laì ENIAC khaïnh thaình 15/1/1946 taûi Myî. Sæû phaït triãøn

cuía maïy tênh chia thaình 4 thãú hãû:

+Thãú hãû thæï nháút(1950-1959): Caïc maïy tênh sæí duûng caïc âeìn âiãûn

tæí âaî âæåüc thu nhoí laûi, tiãu thuû êt nàng læåüng, hoaût âäüng tin cáûy.

+Thãú hãû thæï 2(1959-1963): Maïy tênh thãú hãû naìy duìng boïng baïn dáùn,

bäü xæí lyï trung tám våïi caïc maûch nhanh vaì tin cáûy bàòng baïn dáùn, bäü nhåï

dung læåüng låïn bàòng loîi Pherit .

+Thãú hãû thæï ba(1964-1974): Maïy tênh duìng maûch têch håüp (IC), nhåì âoï

kêch thæåïc váût lyï vaì giaï thaình giaím. Bäü nhåï baïn dáùn bàõt âáöu xuáút hiãûn

nhiãöu âãø thiãút kãú bäü nhåï chênh.

+Thãú hãû thæï tæ(1974- cho tåïi nay): Maïy tênh sæí duûng maûch têch håüp

cåî cæûc låïn (chæïa trãn mäüt ngaìn boïng baïn dáùn). Maûch têch håüp cåî cæûc låïn

maì láûp trçnh âæåüc thç goüi laì mäüt bäü vi xæí lyï. Maïy tênh âæåüc raïp tæì vaìi

1

maûch têch håüp cåî cæûc låïn bao gäöm bäü vi xæí lyï, bäü nhåï vaì caïc maûch giao

tiãúp vaìo ra goüi laì maïy vi tênh. Maïy vi tênh âáöu tiãn laì XT ra âåìi vaìo âáöu

nhæîng nàm 80, tiãúp âoï laì caïc maïy vi tênh AT-286, AT-386, AT-486. Caïc maïy vi

tênh thäng duûng hiãûn nay laì 586-ATX, Pentium.

Cuìng våïi maïy vi tênh caï nhán (PC-Personal Computer), hiãûn nay coìn coï hai

loaûi maïy tênh:

- Caïc maïy tênh låïn(Mainframe): coï khaí nàng xæí lyï caïc dæî liãûu cæûc låïn

våïi täúc âäü haìng triãûu pheïp tênh trong mäüt giáy.Trong säú naìy coï caïc siãu maïy

tênh, noï coï thãø laìm viãûc våïi täúc âäü haìng tè pheïp tênh trong mäüt giáy.

- Caïc maïy tênh Mini(Minicomputer): loaûi naìy nhoí hån vaì cháûm hån caïc

maïy tênh låïn, noï thæåìng duìng laìm caïc maïy chuí taûi caïc trung tám tênh toaïn

phäø duûng.

1. Xæí lyï thäng tin bàòng MTÂT:

Hàòng ngaìy con ngæåìi luän luän phaíi tiãún haình xæí lyï thäng tin. Quaï trçnh xæí

lyï âoï coï thãø hçnh dung nhæ sau: tæì nhæîng dæî kiãûn coï âæåüc vaì caïc muûc

âêch âæåüc âàût ra, con ngæåìi cáön suy nghé âãø læûa choün nhæîng taïc âäüng vaì

trçnh tæû âãø thæûc hiãûn caïc taïc âäüng âoï nhàòm âæa ra âæåüc nhæîng quyãút

âënh âuïng âãø âaût âæåüc mong muäún (muûc âêch). Nhæ váûy phæång aïn haình

âäüng chênh laì kãút quaí cuía xæí lyï thäng tin. Quaï trçnh xæí lyï thäng tin noïi chung

coï thãø mä taí bàòng så âäö täøng quaït nhæ sau:

MTÂT chè coï thãø thæûc hiãûn caïc chæïc nàng mäüt caïch tæû âäüng khi con

ngæåìi âaî trao træåïc cho noï mäüt daîy caïc chè dáùn (quy tàõc) goüi laì caïc cáu

lãûnh hay chæång trçnh. Chæång trçnh cho MTÂT do con ngæåìi láûp ra vaì naûp vaìo

trong maïy. Khi nháûn âæåüc lãûnh thæûc hiãûn thäng qua viãûc báúm vaìo mäüt vaìi

phêm quy âënh, maïy seî theo chè dáùn cuía chæång trçnh , tæìng bæåïc thæûc hiãûn

caïc thao taïc âaî âæåüc vaûch sàón âãø tiãún haình xæí lyï caïc dæî liãûu âæåüc naûp

toaìn bäü hoàûc tæìng pháön trong maïy. Ta coï thãø hçnh dung så âäö xæí lyï dæî

liãûu trãn MTÂT bàòng læåüc âäö sau:

2. Cáúu truïc täøng quaït cuía MTÂT:

Cáúu truïc täøng quaït cuía caïc hãû maïy tênh âáöu tiãn cuîng nhæ caïc hãû

MTÂT noïi chung vaì hãû caïc maïy vi tênh noïi riãng âãöu bao gäöm caïc khäúi chæïc

nàng chuí yãúu sau:

2

Chæång

trçnh

Dæî liãûu

vaìo

MTÂT Kãút

quaí

Thäng tin

vaìo

Quaï trçnh

xæí lyï

Kãút quaí

Quy tàõc theo âoï quaï

trçnh

xæí lyï âæåüc thæûc

hiãûn.

- Khäúi nhåï(Memory).

- Khäúi nháûp-xuáút.

- Khäúi xæí lyï.

2.1. Khäúi nháûp-xuáút:

Khäúi nháûp xuáút coï taïc duûng chuyãøn dæî liãûu tæì bãn ngoaìi vaìo bãn

trong maïy tênh vaì ngæåüc laûi.

2.1.1. Thiãút bë vaìo:

Gäöm caïc thiãút bë: baìn phêm, con chuäüt, maïy queït, buït quang,...

*Baìn phêm (Keyboard): Laì thiãút bë nháûp cå baín, duìng âãø âæa dæî liãûu

vaìo maïy tênh âiãûn tæí mäüt caïch træûc tiãúp khäng qua giaï mang tin. Tæång tæû

nhæ baìn phêm âaïnh maïy chæî, trãn baìn phêm coï caïc phêm chæî caïi, chæî säú vaì

caïc phêm kê tæû âàûc biãût. Caïc phêm chia thaình 3 nhoïm: Nhoïm caïc phêm chæïc

nàng cho pheïp truyãön cho maïy tênh mäüt säú lãûnh naìo âoï, näüi dung caïc lãûnh

âæåüc xaïc âënh bàòng tæìng pháön mãöm cuû thãø. Nhoïm phêm chênh bao gäöm

caïc phêm tæång tæû nhæ phêm maïy âaïnh chæî. Nhoïm cuäúi cuìng laì caïc phêm

chæî säú.

Laìm quen våïi mäüt säú phêm quan troüng:

- Phêm SHIFT: Thay âäøi kiãøu chæî in hay thæåìng hoàûc choün kê tæû åí

phêa trãn cuía phêm coï hai kê tæû. (caïch goî: nháún giæî phêm Shift räöi báúm phêm

tæång æïng ta seî âæåüc chæî in hoa hoàûc kê tæû åí phêa trãn cuía phêm âoï).

- Phêm CAPSLOCK: Nháún phêm naìy thç âeìn seî saïng duìng âãø thiãút láûp

chãú âäü goî chæî in hoa. Âãø tråí laûi chæî thæåìng ta nháún phêm naìy mäüt láön

næîa.

- Phêm HOME: Âæa con troí (âiãøm saïng nháúp nhaïy trãn maìn hçnh) vãö

âáöu doìng.

- Phêm END: Âæa con troí vãö cuäúi doìng.

- Phêm PAGE DOWN (PgDn): Hiãûn tiãúp trang sau cuía maìn hçnh.

- Phêm PAGE UP (PgUp): Tråí vãö trang træåïc cuía maìn hçnh.

-Caïc phêm muîi tãn ,,,: Dëch chuyãøn con troí sang phaíi mäüt kê tæû,

sang traïi mäüt kê tæû, lãn mäüt doìng, xuäúng mäüt doìng.

- Phêm ENTER: Con troí xuäúng doìng, thæûc hiãûn lãûnh.

- Phêm SPACEBAR (thanh ngang daìi phêa dæåïi baìn phêm): Âãø biãøu diãùn

kê tæû tràõng.

- Phêm DELETE (DEL): xoaï kê tæû åí vë trê con troí.

- Phêm BACKSPACE ( phêa trãn phêm Enter): luìi vaì xoaï kê tæû bãn traïi con

troí.

- Phêm INSERT: Chuyãøn âäøi chãú âäü viãút cheìn (Insert) thaình viãút âeì

(Overwrite) vaì ngæåüc laûi.

- Phêm NUM LOCK: báût/tàõt âeìn Num lock. Khi âeìn saïng thç khu væûc phêm

táûn cuìng bãn tay phaíi seî cho ra caïc säú, coìn khäng seî sæí duûng våïi caïc chæïc

nàng åí dæåïi.

- Phêm PRINT SCREEN: in näüi dung hiãûn thåìi cuía maìn hçnh lãn giáúy hoàûc

vuìng âãûm cuía Windows.

3

*Con chuäüt (Mouse): Laì thiãút bë vaìo coï hçnh daïng con chuäüt, màût dæåïi

coï quaí boïng làn âæåüc trãn màût phàóng âæåüc sæí duûng âãø âënh vë caïc âäúi

tæåüng trãn maìn hçnh, sæí duûng chuí yãúu cho hãû âiãöu haình coï giao diãûn âäö

hoaû (Windows,..).

2.1.2. Thiãút bë xuáút (Thiãút bë ra): Gäöm: maìn hçnh, maïy in, maïy

veî(Plotter),...

*Maìn hçnh(Monitor/Display): duìng âãø hiãøn thë thäng tin trong maïy tênh, coï

hai loaûi khaïc nhau:

-Maìn hçnh âån sàõc (Monochrome): chè coï hai maìu âen tràõng

-Maìn hçnh maìu (Color): coï thãø sæí duûng nhiãöu maìu, giäúng maìn hçnh

maïy thu hçnh.

Maìn hçnh coï thãø sæí duûng åí hai chãú âäü vàn baín hoàûc chãú âäü âäö

hoaû.

*Maïy in(Printer): duìng âãø in thäng tin trong maïy tênh ra giáúy in. Coï hai

loaûi: Maïy in kim(dot Printer) vaì maïy in Lade(Laser).

2.2 Khäúi nhåï (memory): laì khäúi thiãút bë duìng âãø læu træî caïc dæî liãûu vaì

chæång trçnh. Gäöm hai loaûi: Bäü nhåï trong vaì bäü nhåï ngoaìi.

2.2.1. Bäü nhåï trong hay bäü nhåï chênh(Main memory): laì loaûi bäü nhåï

âæåüc duìng âãø ghi chæång trçnh vaì dæî liãûu trong thåìi gian maïy tênh xæí lyï.

Gäöm hai loaûi:

*ROM(Read Only Memory): laì bäü nhåï chæïa caïc thäng tin do nåi saín xuáút

maïy ghi vaìo mäüt láön duy nháút khi chãú taûo noï. Chè cho pheïp âoüc dæî liãûu tæì

ROM maì khäng cho pheïp ghi dæî liãûu vaìo. Khi tàõt nguäön âiãûn thäng tin trong

ROM khäng bë máút âi. Bãn trong ROM thæåìng chæïa caïc chæång trçnh cå baín

âiãöu khiãøn viãûc nháûp/xuáút coï tãn laì ROM-BIOS(Read Only Memory-Basic Input

Output System).

*RAM(Random Access Memory/Read Write Memory): laì loaûi bäü nhåï læu

caïc chæång trçnh vaì dæî liãûu cuía ngæåìi sæí duûng. Coï thãø âoüc dæî liãûu tæì

RAM vaì ghi dæî liãûu lãn RAM. Khi måïi báût maïy thäng tin trong RAM coi nhæ räùng.

Nãúu âang laìm viãûc maì máút nguäön âiãûn cung cáúp thç thäng tin trong RAM bë

xoaï (máút). Vç váûy caïc thäng tin cáön duìng nhiãöu láön cáön phaíi ghi træî lãn mäüt

phæång tiãûn mang tin vénh cæíu naìo âoï nhæ âéa tæì, bàng tæì ,...

2.2.2. Bäü nhåï ngoaìi: Bäü nhåï RAM chè duìng cho viãûc ghi dæî liãûu vaì

chæång trçnh khi xæí lyï, khäng duìng âæåüc khi khäng coìn nguäön nuäi. Täúc âäü

truy nháûp trãn RAM laì nhanh, nhæng dung læåüng nhåï cuía noï khäng låïn làõm, giaï

thaình tæång âäúi cao nãn âãø coï thãø læu træî thäng tin láu daìi våïi khäúi læåüng

låïn ta phaíi sæí duûng bäü nhåï ngoaìi. Våïi bäü nhåï ngoaìi, tuy täúc âäü khai thaïc

cháûm hån nhæng chi phê cho viãûc sæí duûng loaûi bäü nhåï naìy reí hån. Coï thãø

âoüc/ghi thæåìng xuyãn âäúi våïi bäü nhåï ngoaìi vaì thäng tin khäng bë máút khi tàõt

maïy. Trãn maïy vi tênh bäü nhåï ngoaìi hay sæí duûng laì âéa mãöm, âéa cæïng, âéa

quang,...

*Âéa mãöm(floppy disk): Laì chiãúc âéa hçnh troìn laìm bàòng cháút deío täøng

håüp hoàûc kim loaûi. trãn âoï coï phuí mäüt låïp váût liãûu coï tæì tênh, âæåüc chæïa

trong voí boüc hçnh vuäng bàòng nhæûa âãø baío vãû. Coï caïc loaûi : âéa coï âæåìng

kênh 5.25 inch dung læåüng 1.2MB (hiãûn nay khäng coìn sæí duûng), âéa âæåìng

kênh 3.5 inch dung læåüng 1.44MB (âa säú âang sæí duûng).

4