Hát Xắng Cọ của người Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn - Những đặc điểm nội dung và nghệ thuật

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

HÁT XẮNG CỌ CỦA NGƢỜI SÁN CHỈ

Ở LỘC BÌNH, LẠNG SƠN - NHỮNG ĐẶC ĐIỂM

NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

THÁI NGUYÊN, NĂM 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

HÁT XẮNG CỌ CỦA NGƢỜI SÁN CHỈ

Ở LỘC BÌNH, LẠNG SƠN - NHỮNG ĐẶC ĐIỂM

NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT

CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM

MÃ SỐ: 62.22.34

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS - TS. Nguyễn Hằng Phƣơng

THÁI NGUYÊN, NĂM 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, tác giả xin trân trọng cảm ơn

Ban giám hiệu; Khoa sau đại học; Ban chủ nhiệm; quý Thầy, Cô giáo khoa

Ngữ Văn Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên và quý Thầy, Cô trực tiếp

giảng dạy, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập.

Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô hướng dẫn

PGS.TS Nguyễn Hằng Phƣơng, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo trong

suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tác giả xin chân thành cảm ơn bà Hoàng Thị Phát, bà Ấu Thị Nga Sơn

người đã giúp tôi trong quá trình sưu tầm tư liệu để hoàn thành luận văn.

Cuối cùng, xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, người thân, đồng

nghiệp và bạn bè đã luôn giúp đỡ, động viên tác giả hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, ngày 10 tháng 08 năm 2011

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Hiền

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng, các kết quả trong luận văn là trung

thực và chưa từng được ai công bố ở bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Hiền

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ

Lời cảm ơn

Mục lục.................................................................................................................i

MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1

NỘI DUNG....................................................................................................... 10

Chƣơng 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TẾ - CƠ SỞ TÌM

HIỂU HÁT XẮNG CỌ Ở LỘC BÌNH, LẠNG SƠN................................... 10

1.1. Tổng quan về dân tộc Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn ..........................10

1.1.1. Vài nét về cộng đồng người Sán Chỉ ở Việt Nam .......................... 10

1.1.2. Vài nét về cộng đồng người Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn. ........ 14

1.1.3. Điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội và đời sống văn

hóa của người Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn. ........................................ 16

1.2. Một số vấn đề chung về hát Xắng Cọ ....................................................23

1.2.1. Khái niệm Hát Xắng Cọ.................................................................. 23

1.2.2. Nguồn gốc của Hát Xắng Cọ .......................................................... 24

1.3. Hát Xắng Cọ ở Lộc Bình, Lạng Sơn......................................................28

1.3.1. Hát Xắng Cọ trong đời sống văn hóa của người Sán Chỉ ở Lộc

Bình, Lạng Sơn ........................................................................................ 28

1.3.2. Hình thức diễn xướng và quy trình Hát Xắng Cọ ở Lộc Bình,

Lạng Sơn ................................................................................................... 29

Chƣơng 2. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA HÁT XẮNG CỌ Ở LỘC

BÌNH, LẠNG SƠN.......................................................................................... 40

2.1. Những bài chào hỏi, kết bạn ..................................................................40

2.2. Những bài hát về tình yêu đôi lứa..........................................................46

2.2.1. Tình yêu và sự thể hiện nỗi nhớ trong tình yêu .............................. 47

2.2.2. Tình yêu và lời ước hẹn thủy chung ............................................... 51

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

2.2.3. Tình yêu và sự dang dở ngậm ngùi................................................. 54

2.3. Những bài hát thể hiện tri thức dân gian................................................57

2.3.1. Những bài hát về vòng giáp đời người ........................................... 57

2.3.2. Những ứng xử của người Sán Chỉ trong cuộc sống........................ 60

2.4. Những bài hát ca ngợi cuộc sống, con người, quê hương đất nước ......64

2.4.1. Những bài hát truyền thống ............................................................ 64

2.4.2. Những bài hát thời hiện đại............................................................. 67

Chƣơng 3. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT TIÊU BIỂU CỦA

HÁT XẮNG CỌ Ở LỘC BÌNH, LẠNG SƠN ............................................. 71

3.1. Thể thơ, kết cấu......................................................................................71

3.1.1. Thể thơ ............................................................................................ 71

3.1.2. Kết cấu ............................................................................................ 77

3.2. Một số biểu tượng tiêu biểu ...................................................................83

3.2.1. Biểu tượng “hoa” ............................................................................ 84

3.2.2. Biểu tượng “chim” .......................................................................... 89

3.2.3. Biểu tượng “cá”............................................................................... 91

3.3. Thời gian và không gian nghệ thuật.......................................................94

3.3.1. Thời gian nghệ thuật ....................................................................... 95

3.3.2. Không gian nghệ thuật ..................................................................100

KẾT LUẬN ....................................................................................................109

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................114

PHỤ LỤC.......................................................................................................119

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Về phương diện khoa học

Lạng Sơn là tỉnh miền núi biên giới phía Đông Bắc của Tổ quốc, nơi

hội tụ văn hóa của các dân tộc Nùng, Tày, Kinh, Dao, Hoa, Mông, Sán Chay

và một số dân tộc khác. Chính điều này đã tạo nên vùng văn hóa xứ Lạng đặc

sắc. Một trong những nét đặc sắc của văn hóa xứ Lạng đó là Hát Xắng Cọ của

dân tộc Sán Chỉ. Đây là hình thức sinh hoạt văn hóa đặc trưng vốn có của

người Sán Chỉ ở huyện Lộc Bình tỉnh Lạng Sơn. Hát Xắng Cọ còn ít người

biết tới. Do vậy, việc sưu tầm, nghiên cứu, bảo tồn, kế thừa và phát huy

những giá trị của Hát Xắng Cọ là sự trăn trở của nhiều người có tâm huyết với

việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Thực tế từ trước tới nay, Hát Xắng Cọ của người Sán Chỉ ở Lộc Bình đã

được một số người sưu tầm và dịch nhưng với số lượng rất hạn chế, chưa có sự

quan tâm, nghiên cứu một cách khoa học về giá trị nội dung và nghệ thuật.

Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã tiến hành điền dã và sưu tầm

những bài Hát Xắng Cọ lưu truyền trong dân gian với số lượng đáng kể.

1.2. Về phương diện thực tiễn

Hát Xắng Cọ là một làn điệu dân ca cổ truyền của người Sán Chỉ - một

sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc sắc của người Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng

Sơn. Nghiên cứu những nét cơ bản về giá trị nội dung và nghệ thuật của Hát

Xắng Cọ trong đời sống văn hóa dân gian của người Sán Chỉ ở địa phương

Lộc Bình, Lạng Sơn sẽ góp phần khẳng định, gìn giữ, bảo lưu và phát huy nét

đẹp truyền thống vốn có của văn hóa dân tộc Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn

nói riêng, các dân tộc thiểu số của Việt Nam nói chung trên con đường tìm về

với bản sắc cội nguồn dân tộc.

Xuất phát từ những phương diện nêu trên chúng tôi chọn “Hát Xắng

Cọ của ngƣời Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn - Những đặc điểm nội dung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

và nghệ thuật” làm đề tài nghiên cứu của mình. Đề tài này không chỉ có giá

trị trong lĩnh vực nghiên cứu văn học và văn hóa dân gian của các dân tộc ít

người mà còn mang ý nghĩa thiết thực đối với tôi - một giáo viên dạy Ngữ văn

ở xứ Lạng. Chúng tôi mong muốn được khám phá, tôn vinh, gìn giữ và phát

huy những giá trị văn hóa có sức sống bền bỉ của dân tộc Sán Chỉ nói riêng,

các dân tộc thiểu số ở xứ Lạng nói chung.

2. Lịch sử vấn đề

2.1. Những công trình nghiên cứu về Hát Xắng Cọ của người Sán Chỉ

Nhắc đến những giá trị văn hóa - nghệ thuật của các dân tộc trên đất

nước ta, trước hết phải nói đến những giá trị to lớn của vốn văn học dân gian

cổ truyền của mỗi dân tộc. Trong đó, dân tộc Sán Chỉ có những đóng góp

đáng kể. Qua quá trình lao động sản xuất và chiến đấu, người Sán Chỉ đã sáng

tạo nên một kho tàng vô cùng giàu có về văn nghệ dân gian. Tuy vậy, trước

Cách mạng tháng Tám, cũng như nhiều dân tộc khác, người Sán Chỉ không có

kho lưu trữ, thư viện, nhà xuất bản. Văn học chủ yếu được lưu chuyển thông

qua hình thức truyền miệng. Cũng do ưu thế của thể loại mà những bài hát

Xắng Cọ được truyền cho các thế hệ nối tiếp nhau trong những dịp lễ hội,

sinh hoạt cộng đồng, … trong tâm hồn, trí tuệ và tình cảm của những người

yêu mến thơ ca dân gian dân tộc.

Từ sau Cách mạng tháng Tám, nhờ chính sách bảo tồn văn hóa các dân

tộc của Đảng, nhà nước, việc sưu tầm, nghiên cứu và phát huy những giá trị

truyền thống như Hát Xắng Cọ đã bươc đầu được quan tâm, chú ý. Song do

nhiều lý do khác nhau như: trình độ người nghiên cứu, hoàn cảnh đất nước có

chiến tranh, do nhận thức, quan niệm… mà công việc lưu giữ và bảo tồn

những giá trị văn hóa bị mai một, chưa đạt được hiệu quả cao. Trước những

năm 1970, những công trình nghiên cứu, sưu tầm về Hát Xắng Cọ của người

Sán Chỉ hầu như không có, hoặc giới thiệu rất sơ lược, khái quát. Từ khi Bộ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

Văn hóa đã có chương trình bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể

thì đã có nhiều công trình nghiên cứu, dự án, sưu tầm về Hát Xắng Cọ. Theo

trình tự thời gian và từng mảng nghiên cứu, một số công trình, dự án có liên

quan đến đề tài xuất hiện như:

- Dự án điều tra, sưu tầm tục hát Soóng Cọ (tên gọi địa phương) của

người Sán Chỉ ở huyện Bình Liêu tỉnh Quảng Ninh - Chủ nhiệm dự án

Nguyễn Văn Sĩ - GĐ Sở Văn hóa Thông tin tỉnh Quảng Ninh (1998), dự án

có đoạn viết: “Soóng Cọ không chỉ là một hình thức văn hóa - nghệ thuật rất

có ý nghĩa trong đời sống tinh thần của người Sán Chỉ, mà còn thể hiện cả

một thế ứng xử xã hội qua các quy định chặt chẽ trong thực hành Soóng Cọ, ở

đó thể hiện thẩm mĩ văn hóa trong giao lưu giữa các nhóm cộng đồng của tộc

người Sán Chỉ”. [43, tr. 9]. Tuy nhiên, dự án cũng mới chỉ đưa ra những nét

khái quát nhất về giá trị văn hóa truyền thống trong tục hát Soóng Cọ của

người Sán Chỉ ở Quảng Ninh nghĩa là thiên về nghiên cứu văn hóa mà chưa

chú ý đến giá trị nội dung và nghệ thuật của Hát Soóng Cọ.

- Đề tài Hát dân ca - Dân tộc Sán Chay – Nhóm Sán Chí xã Kiên Lao,

huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang ( Chủ nhiệm đề tài Nguyễn Xuân Cần) năm

1999 đã bước đầu điều tra, khảo sát, tìm hiểu về dân ca của người Sán Chí ở

Kiên Lao - Lục Ngạn, Bắc Giang “Đó là ca ngợi cảnh đẹp quê hương, ca

ngợi lao động, mong muốn cuộc sống ấm no hạnh phúc và tính chất trữ tình,

gửi gắm lời yêu thương ca ngợi cuộc sống lứa đôi. Tất cả những bài thơ, lời

ca ấy theo năm tháng được gọt giũa và được hát lên với giai điệu êm ái,

khoan thai nhẹ nhàng và làm lắng đọng trong lòng người một cái gì đó man

mác, mênh mông nhưng hết sức gần gũi thiết tha. Hát dân ca của người Sán

Chí là một kho tàng di sản văn hóa đa dạng, phong phú về loại hình, có giá

trị cao về nghệ thuật”. [41, tr. 107-108]. Đề tài đã khảo sát về hát dân ca của

dân tộc Sán Chay- nhóm Sán Chí ở Kiên Lao - Lục Ngạn, Bắc Giang, bước

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

đầu tìm hiểu ca từ dân ca Sán Chí và một số đề nghị về công tác bảo tồn dân

ca của người Sán Chí.

- Năm 2002, Bảo tàng Bắc Giang xuất bản cuốn Dân ca Sán Chí ở Kiên

Lao – Lục Ngạn, Bắc Giang của nhóm tác giả Nguyễn Xuân Cần - Trần Văn

Lạng. Đây chính là cuốn sách được xuất bản từ đề tài Hát dân ca - Dân tộc

Sán Chay – Nhóm Sán Chí xã Kiên Lao, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang.

Cuốn sách này là công trình đầu tiên nghiên cứu về dân ca Sán Chí ở Kiên

Lao – Lục Ngạn, Bắc Giang. Cuốn sách đã khái quát phần lời của dân ca Sán

Chí ở Lục Ngạn, Bắc Giang.

- Năm 2002 Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc xuất bản cuốn: “Dân tộc Sán

Chay ở Việt Nam” - Khổng Diễn chủ biên. Cuốn sách giới thiệu về đời sống

tinh thần của người Cao Lan và Sán Chí qua kho tàng văn hóa, văn nghệ dân

gian. Đó là hát Sình ca (theo tiếng Cao Lan) hoặc Soong cộ (Theo tiếng Sán

Chí), tác giả nhấn mạnh: Ở người Sán Chí cũng như Cao Lan, hát Soong cộ

hoặc Sắng cộ khá phổ biến, hầu như xưa kia làng nào cũng hát. Hội hát dân ca

ở Kiên Lao diễn ra vào ngày 18 tháng 2 âm lịch tại đình làng gọi là đình Cống.

Trước một, hai ngày vào hội đã có nhiều khách cũng là người Sán Chí từ Lạng

Sơn đến, họ cùng nhau bàn bạc công việc chuẩn bị cho ngày hội.[5, tr. 394].

Cuốn sách còn giới thiệu các hình thức hát và trích dẫn lời một số bài hát.

- Cuốn Ca thư do PGS.TS Đỗ Thị Hảo chủ biên (2008) có đoạn viết về

những câu hát của người Sán Chay cho rằng: “Nó đã phản ánh những sinh

hoạt văn hóa độc đáo và rất riêng của từng tộc người, được truyền lại từ

nhiều thế hệ nối tiếp nhau duy trì và gìn giữ” [12, tr. 5]. Về giá trị nội dung

của sách “Ca thư” thì đây là một cuốn sách sưu tầm và chép lại khá nhiều

những câu hát đối đáp của nam nữ (tựa như những câu hát giao duyên của

người Kinh) [ 12, tr. 6]. Tuy nhiên, cuốn sách chỉ giới thiệu những câu hát của

người Sán Chay nói chung và chủ yếu giới thiệu trên bình diện nội dung.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Các dự án, đề tài trên được thực hiện bởi chương trình bảo tồn và phát

huy các giá trị văn hóa phi vật thể của Bộ Văn hóa. Đó mới là bước đầu điều

tra, khảo sát về Hát Xắng Cọ. Các dự án, đề tài, công trình khoa học của

những nhà nghiên cứu tuy chưa khám phá hết những giá trị nội dung và nghệ

thuật của loại hình Hát Xắng Cọ nhưng đây là những gợi mở, nguồn tư liệu

rất đáng trân trọng và vô cùng quí giá để chúng tôi thực hiện luận văn.

2.2. Những công trình nghiên cứu về Hát Xắng Cọ ở huyện Lộc Bình,

Lạng Sơn

Đối với dân tộc Sán Chỉ ở Lộc Bình, Hát Xắng Cọ là một làn điệu dân

ca cổ truyền – một sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc sắc được kết tinh trong

đời sống lao động, sản xuất, trong giao tiếp và ứng xử. Dù đã được biết đến,

nhưng Hát Xắng Cọ của người Sán Chỉ ở Lộc Bình vẫn còn là mảnh đất

nguyên sơ chưa được nhiều người quan tâm nghiên cứu.

Ở Lạng Sơn, nhiều người Sán Chỉ như các ông, bà: Hoàng Văn Minh

(85 tuổi), Trần Thị Khắm (85 tuổi), Hoàng Thị Thọ (77 tuổi), Lâm Văn Sằm

(74 tuổi), Hoàng Văn Dầu (74 tuổi), Hoàng Thị Phát (61 tuổi), Hoàng Văn

Pháp (68 tuổi), Hoàng Văn Sặn (56 tuổi), Hoàng Thị Giác (54 tuổi), Lý Thị

Cả (36 tuổi)... được tôn vinh là những nghệ nhân Hát Xắng Cọ. Vì yêu làn

điệu dân ca của dân tộc mình nên họ đã sưu tầm ghi chép lại các quyển sách

hát viết bằng chữ Hán và “dịch” ra để tiện cho việc dạy các con cháu. Ông

Hoàng Văn Pháp còn sáng tác và dàn dựng nhiều tác phẩm mang đậm nét văn

hóa truyền thống dân tộc Sán Chỉ. Có thể nói, những nghệ nhân Sán Chỉ có ý

thức và có công rất lớn trong việc bảo tồn lưu truyền lại Hát Xắng Cọ cho con

cháu. Tuy nhiên, họ chủ yếu dừng lại ở việc bảo tồn, lưu truyền Hát Xắng Cọ

bằng cách giải thích nội dung lời ca và dạy hát một cách tự phát.

Trên cơ sở lòng nhiệt tình của các nghệ nhân, cuối thế kỷ XX đầu thế

kỷ XXI việc sưu tầm, biên soạn và dịch Hát Xắng Cọ đã được tiến hành với

quy mô khá rộng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

Công trình đề cập tới văn hóa Sán Chỉ trong cuốn Địa chí Lạng Sơn, (

1999) có ghi: Trước kia vào ngày hội này (hội Háng Lắp) có hàng trăm đôi

thanh niên từ Lục Ngạn – Bắc Giang lên. Hội tan lại hẹn gặp nhau ngày 18

tháng Hai ở Lục Ngạn. Nội dung chủ yếu của hội là hát Sán cọ, hát theo bài

hát lưu truyền hoặc sáng tác mới.[ 8, tr. 837]

Hiện nay, tư liệu Hát Xắng Cọ chủ yếu là bản sưu tầm và dịch của ông

Hoàng Văn Pháp (68 tuổi), một người Sán Chỉ ở thôn Hán Sài xã Nhượng

Bạn huyện Lộc Bình. Tư liệu này đã được tập hợp trong cuốn “Báo cáo khoa

học Hát Xắng Cọ của dân tộc Sán Chỉ ở xã Nhượng Bạn - Lộc Bình,Lạng

Sơn” (Chủ nhiệm dự án Ấu Thị Nga Sơn – PGĐ Sở Văn hóa, Thể thao và Du

lịch tỉnh Lạng Sơn, 2008). Bên cạnh những bài hát Xắng Cọ được sưu tầm và

tập hợp thì dự án đã tìm hiểu những yếu tố của đời sống vật chất, đời sống

tinh thần của dân tộc Sán Chỉ ở Nhượng Bạn có ảnh hưởng đến Hát Xắng Cọ,

các loại hình Hát Xắng Cọ và đề xuất phương thức bảo tồn. Tuy nhiên, nghiên

cứu về phương diện nội dung và nghệ thuật của lời Hát Xắng Cọ thì dự án

mới chỉ giới thiệu sơ lược chưa có sự phân tích, nghiên cứu. Chính điều này

đã gợi ý cho tác giả thực hiện đề tài nghiên cứu Hát Xắng Cọ ở Lộc Bình,

Lạng Sơn.

- Một số bài viết về Hát Xắng Cọ đăng tải trên báo Lạng Sơn, văn nghệ

xứ Lạng cũng chỉ mang tính chất giới thiệu về loại hình sinh hoạt văn hóa Hát

Xắng Cọ của người Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn.

Các công trình nghiên cứu, những bài viết nói trên mới chỉ đưa ra một

cách khái quát về những khía cạnh văn hoá của Hát Xắng Cọ. Do vậy, việc

tìm hiểu Hát Xắng Cọ ở địa phương Lộc Bình, Lạng Sơn là việc làm thiết

thực trong đời sống hiện nay, góp phần bảo tồn gìn giữ và phát huy nền văn

hoá, văn học dân gian vô cùng quý giá của dân tộc.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu Hát Xắng Cọ về phương diện nội dung và nghệ thuật, qua

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

đó tìm hiểu đời sống tâm hồn, tình cảm của người Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng

Sơn cùng tài năng nghệ thuật của các nghệ nhân dân gian.

- Bước đầu lý giải cội nguồn của nét văn hóa dân ca Xắng Cọ trên cơ

sở tổng quan văn hóa của dân tộc Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn và đề xuất

hướng bảo tồn, phát huy những giá trị tốt đẹp vốn có của Hát Xắng Cọ.

3. 2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài.

- Khảo sát, thống kê, phân tích, lý giải lời Hát Xắng Cọ và một số vấn

đề có liên quan đến giá trị nội dung, nghệ thuật của Hát Xắng Cọ.

- Trong điều kiện có thể, sưu tầm, tìm hiểu thêm về lời Hát Xắng Cọ và

một số loại hình văn hóa nghệ thuật, tín ngưỡng có liên quan đến đề tài ở Lộc

Bình, Lạng Sơn.

4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu

4.1. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi vấn đề nghiên cứu:

Trong khuôn khổ một luận văn thạc sĩ, chúng tôi chỉ tìm hiểu những đặc

điểm nội dung và nghệ thuật tiêu biểu của Hát Xắng Cọ ở Lộc Bình, Lạng Sơn

(có sự đối sánh với Hát Xắng Cọ ở Lục Ngạn, Bắc Giang)

- Phạm vi tư liệu nghiên cứu, khảo sát:

+ Phần văn bản trong Báo cáo khoa học Hát Xắng Cọ của dân tộc Sán

Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn, chủ nhiệm dự án Ấu Thị Nga Sơn – PGĐ Sở Văn

hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn (2008).

+ Tư liệu sưu tầm thêm được trong quá trình tác giả đi điền dã từ tháng

3 năm 2010 đến tháng 7 năm 2011 ở Lộc Bình, Lạng Sơn.

4.2. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu chính là những lời hát Xắng Cọ ở Lộc Bình,

Lạng Sơn.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

- Trên bình diện phương pháp luận là tiếp cận chủ yếu theo quan điểm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

ngữ văn học, tức là dựa vào thành tố ngôn từ, cụ thể ở đây là lời hát Xắng Cọ

để phân tích.

- Tuy nhiên, Hát Xắng Cọ là một loại hình dân ca, vì thế nó không thể

tách rời đời sống văn hóa của dân tộc Sán Chỉ. Xem xét Hát Xắng Cọ phải từ

nhiều góc độ, ngành khoa học khác nhau và phải đặt văn bản trong môi

trường diễn xướng cụ thể.

Thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng những phương pháp cụ thể:

+ Phương pháp khảo sát thống kê

Đây là phương pháp chúng tôi sử dụng để cung cấp số liệu chính xác về

các bài hát Xắng Cọ của người Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn, tạo cơ sở thực

tế tin cậy cho những nghiên cứu tiếp theo. Sử dụng phương pháp này, chúng

tôi đưa ra những con số thống kê về Hát Xắng Cọ, tần số xuất hiện những

hình ảnh, biểu tượng và khả năng biểu đạt của chúng.

+ Phương pháp điền dã văn học

Đây là phương pháp chúng tôi sử dụng để thu thập thêm những lời hát

Xắng Cọ và bảo lưu Hát Xắng Cọ ở Lộc Bình, Lạng Sơn.

+ Phương pháp phân tích tổng hợp

Từ kết quả khảo sát, thống kê, chúng tôi tiến hành phân tích và đưa ra

những nhận xét đánh giá về giá trị nội dung cũng như nghệ thuật của Hát

Xắng Cọ ở Lộc Bình Lạng Sơn.

+ Phương pháp đối chiếu so sánh

Chúng tôi tiến hành đối chiếu, so sánh Hát Xắng Cọ của người Sán Chỉ

ở Lộc Bình, Lạng Sơn với Hát Xắng Cọ của người Sán Chỉ ở Lục Ngạn, Bắc

Giang để thấy được điểm tương đồng và dị biệt giữa chúng.

6. Những đóng góp của luận văn

Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống về Hát

Xắng Cọ của người Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

9

Trong quá trình nghiên cứu, qua khảo sát điền dã, tác giả đề tài đã thu

thập được một số lượng đáng kể những bài hát Xắng Cọ còn đang lưu truyền

trong đời sống dân gian ở Lộc Bình, Lạng Sơn.

Kết quả khảo sát thực tế trên là cơ sở khoa học để tác giả luận văn bước

đầu đề xuất hướng bảo tồn và phát huy giữ gìn nét đẹp, bản sắc văn hóa dân

tộc Sán Chỉ nói chung, trong đó có dân tộc Sán Chỉ ở Lộc Bình, Lạng Sơn.

7. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội

dung của luận văn được trình bày trong ba chương:

Chƣơng 1. Một số vấn đề lý luận và thực tế - Cơ sở tìm hiểu Hát

Xắng Cọ ở Lộc Bình, Lạng Sơn

Chƣơng 2. Nội dung cơ bản của Hát Xắng Cọ ở Lộc Bình, Lạng Sơn

Chƣơng 3. Những đặc điểm nghệ thuật tiêu biểu của Hát Xắng Cọ

ở Lộc Bình, Lạng Sơn