HẠNH PHÚC – PHẢI LỰA CHỌN (Tủ sách tuổi trẻ) – Phần 2 docx

Tính trung thực

Tôi chọn ở lại đất nước phục vụ dân tộc vì trân trọng và đặt nhiều kỳ vọng ở một số giá

trị của chủ nghĩa xã hội như: công bằng xã hội, sự quan tâm đến người lao động, người

nghèo, phụ nữ, trẻ em… Hồi mới giải phóng, có lần tôi không cầm được nước mắt khi

chứng kiến sự đổi đời của những người cùng khổ.

Tuy nhiên cũng ngay từ đâu, tôi có những điều ray rứt vì cái giá trị đạo đức căn bản nhất,

cái trục của mọi nguyên tắc không được coi trọng. Đó là sự trung thực. Đây là sự tích lũy

cô đọng nhất của sự khôn ngoan loài người từ đời này qua đời nọ để giữ cho xã hội

không náo loạn. Cái khung đạo đức chỉ có mấy điều cơ bản không rườm rà, nghi thức.

Vài năm đầu, tôi tham gia tổ thường trực một ngành khoa học nhân văn trong tập thể trí

thức, và hằng tuần phải phản ánh tâm tư, nguyện vọng và những gì anh em nêu lên từ

cuộc sống. Vào cuối thập kỷ 70, tham nhũng cơ sở đã được phản ánh. Đầy “nhiệt tình

cách mạng”, tôi phản ánh lại một cách trung thực, tưởng như vậy là đóng góp xây dựng

và trung thành với chế độ. Nào ngờ tôi nghe loáng thoáng bị đánh giá là “thiếu quan

điểm”. Từ đó, tôi tập chui vào cái vỏ ốc, tuy không bao giờ nói dối nhưng cũng không nói

sự thật, để mua lấy sự an toàn.

Trong công tác khoa học, tôi có dịp sinh hoạt nhiều tháng tại một xí nghiệp “điển hình

tiên tiến” và thấy cán bộ công đoàn ngồi lại đánh giá công nhân trên những phát biểu của

họ ở các buổi học tập chính trị. Còn công nhân thì thổ lộ: “Người ta không cần biết chúng

tôi sản xuất như thế nào, đối xử với anh em ra sao, gìn giữ tài sản chung đến mức nào…

mà chỉ coi trọng lời nói. Tôi thì rất ngượng ngùng phải nói những điều không xuất phát từ

đáy lòng”. Đó là vào giữa thập kỷ 80.

Còn ngày nay, trở lại sự trung thực thì ta thấy trong cuộc sống: mắt, mũi, môi gỉ, hàng

giả, bằng lái giả, bằng cấp giả, hôn nhân giả! Người ta giả vờ với nhau một cách tỉnh bơ.

Đáng sợ hãi cho tương lai là chuyện gian dối ở chỗ mà lẽ ra sự trung thực là nguyên tắc

hàng đầu. Đó là ở phòng thi: thầy làm lộ đề, trò quay cóp.