Hai mô hình phát triển kinh tế và sự đổi mới kinh tế qua thực tiễn phát triển nông nghiệp ở Việt Nam

r0r usA xuAr nAu

d nLrdc ta, n0ng nghiOp c6 m6t vi tri rdt quan trong. Su ph6t

triein cua nOng nghiOp kh6ng nhtrng bdo dim duoc ddi sdng nhan dan

vd nhr-r cAu lr-tong thLrc, thdc phdm, md cdn tao ra nhltng ti6n dd cdn

thidt dd thrrc hi6n cdng nghi6p h6a, hi6n clai h6a ddt nudc.

Kd td sau Ciich mAng Thdng Tdm ndm 1945 ddn nay, nhdt ld tii nim 1954 d6:i vdi mi6n Bdc vi tir ndrn 1925 d6'i vdi cd nLrdc,

n6ng nghiOp nl{dc ta dd trdi qua nhring giai doan phrit tridn thang

tram gdn li6n vdi nhilng m6 hinh td chirc vi phuong thirc quin llf

khdc nhau. cho ddn nay, n6ng nghi6p nudc ta trd c6 nhrfng ddi mdi

rdt cen bdn, dat rlr-roc nhirng thdnh tuu het sr-ic quan trong. Dd c6

nhi6u c6ng trinh khoa hoc di sau nghiOn cfu v6 lich sLr phdt tridn

ndn nOng nghiOp;nudc ta n6i chung, cfrng nhu nhfing cloi mdi tr6n

tirng mat trong m6i giai doan cuia n6ng nghi6p nrrdc ta n6i ri6ng. o

cdc g6c d6 nghiOn cr-i'u khdc nhau, cac t6r gi6 ddu cho thdy, x6a b6

co chd ke hoach h6a tap t1r-rng qr-ran 1i6u bao cdp, chuydn sang ph:it

tridn theo co chd thi trddng dinh hudng xd h6i chi nghra, ld m6t

tdt ydu khdch quan, hgp quy ludt; nhirng ddi mdi vd thdnh ttru dat

drjoc cua n6ng nghiop trong fr&#ng nam qua ld rdt to ldn.

Xudt ban cudn sdch Hai m6 hinh hinh td ud. s( ddi moi

hinh td qua th{c ti6n phd.t tridn n6ng nghiQp d Viil Nam c&a

PGS.TS. vu Trong Khei, chfrng t6i mudn gidi thi6u vdi ban doc

cong trinh nghiOn criu cua mOt tdc gia da c6 nhidu n[m c6ng tiic

trong ngdnh.n6ng nghi6p, v6 vdn dd ndy.

Cudn sdch g6m 10 chudng, dtloc trinh bdy trong hai phdn:

- Phdn 1: MO h)nh kinh td kd hoach h6a tAp trung quan li6u

bao cap trong n6ng nghi6p.

- Phdn 11. Edi mdi, chuyen sang co chd kinh td thi trrrdng.

Cudn s6ch duoc hinh thAnh tr6n co s6 lua chon, tAp hop cric

bdi vidt cr-ia t;ic gi6 da dang tr'6n cdc tap chi, cd.c b6o trong thdi

gian tri ndrn 1969 ddn nay.

Th6ng qua su phan tich nh.ing vdn dd kinh td nay sinh tir hai

md hinh q,in l;i trong n6ng nghi6p, tdc gi6 c6 didu ki6n gidi thi6u

vdi ban doc nhfrng ket qu6 nghiOn crlu cua minh trong hon B0 nim

qua vd sau nrJa ld g6p phdn vdo vi6c phdn tich nhdng vdn tl6 co

bdn trong dudng ldi phdt tridn n6ng nghi6p ctia DAng ta. nhfng

nhuoc clidm, khidm khuydt crja m6 hinh td chrlc, qudn l;f theo co

chd kd hoach h6a tAp trung quan li6u bao cdp, til d6 kidn nghi

nhrlng vdn d6 cdn gizii quydt dd ph6t tridn ndn n6ng nghiOp theo co

chd thi trr-xdng dinh hr-rdng xd h6i chri nghra.

Bhng kinh nghiOm thuc tiOn d6i dho vi su am hidu, nhay cim

ngh6 nghi6p, c6c bdi vidt .ld di sAu phAn tich nhi6u vdn dd thu6c vO

td chrlc sin xudt vd qu6n lf trong n6ng nghiQp, tl6 cQp ddn nhfrng

vdn d6 kinh td fi md vd vi m6 li6n quan ddn c6c giai doan phdt

tridn cua n6n n6ng nghiOp nddc ta.

Tuy nhi6n, do cudn sdch c6 sti dung nhrlng tu liQu cria nhtrng

nim thdi bao cdp trL{6c day cld phdn tich nhfrng vdn Cld nAy sinh

trong nhfng'thdi didm vi hoAn cdnh cu thd khi d6, cho n6n, c6

nhtrng vdn dti tdc giA cho li bdt hop li, la sai lAm (vi du nhrr vdn

116 hai gid), nhung thrJc td sau niy n6 cl6 duoc khdc phuc, gi6i

quydt, kh6ng cdn ld van d6 cdn ph6i d6 cap ntra; hodc c6 nhtrng vdn

tld vdn chi nriy sinh vd duoc gidi quydt trong co chd qudn l;f cfr, ddn

nay kh6ng cAn thidt ph#clua ra gi6i ph6p khdc phuc (chfng han

nhtr phAn ph6'i lrrong thrrc theo ilinh sudt), nhung dd b6o ddm tinh

khdch quan, t6n trong c6c kdt qu6 nghi6n cfu duong thdi, c6 tinh

lich srr, chdng t6i vAn girl nguy6n n6i dung nhrr tric giA d6 trinh

bdy, vd qua d6 chring ta lai bdt gap phdn nAo thtrc ti6n crja m6t

thdi n6ng nghiOp nrJdc ta d5 trAi qua, thdy dtroc c6i s6ng tao, vI dai

cria cdng cu6c ddi md'i.

Hy vong cudn sdch s6 mang

bd ich.

Iai cho ban doc nhfrng th6ng tin

Xin trAn trong gi6i thi6u cu6'n sdch vdi ban doc.

Tltdng 7 nd,m 2002

NHA xUAT eAN cHiNH TRI QU6C GIA

,

I

I

t

i

,nam

de cd

Lhrlng

eo cd

nshi

eo cd

cam

oc vO

htrng

phrit

htrng

sinh

r, c6

'vdn

gi6i

'vdn

den

han

tinh

tinh

rinh

m0t

I dal

I tin

LdI TUA

Tidn trinh kinh td crja mdt ddt nLidc ld mOt dbng chdy li6n tuc.

N6 lu6n duoc phdn iinh trong cd,c so li6u thdng k6, trong chinh

s6ch cua nhd nudc drrong thdi vd nhdt td trong cdc c6ng trinh

nghiOn cfiu.

0 m5i giai doan phr{t tridn kinh td, nhdt ld 6 nhrlng brrdc

ngodt, dd hidu drroc tidn trinh kinh td se di6n ra nhu thd ndo trong

trlong lai, ngrldi ta kh6ng nhrlng ph6i hidu dtroc cric qu6 trinh hop

thdnh todn b6 hoat d6ng kinh td hi6n tai, d.r bdo duoc nhrlng xu

hutdng s6 di6n ra, md cdn ph6i ndm dttoc di6n tidn md n6n kinh td

d6 trii qua. N6i khdc di, crich tidp cAn lich sfi ld cAn thiSt dd hidu

l6gich cria srl phdt tridn. Trong c6ch tidp cAn lich sfi, cdc tu li6u lich

sr? phdn 6nh nh{ng giai doan dd qua c6 m6t ;f nghia dic bi6t quan

trong. Chdng khOng nhrlng cung cdp. tinh hinh, v6 thrrc trang cua

nhrlng giai doan phdt tridn trtrdc d6, md di6u quan trong hdn,

th6ng qua cdc c0ng trinh nghiOn crlu 6 nhtrng giai doan dd qua d6,

ngrldi ta c6 thd hidu drroc nhfrng vdn dd ala dat ra, nhrlng di6u ki6n

tr6n d6 dd niy sinh vdn dd cdn duroc gidi quydt, nhdt ld qua su

phAn tich, ddnh gi6 cla i#gta v6 thuc trang kinh td, cdch gidi

quydt cdc vdn d6 dat ra, ngddi ta ndm drldc trt duy kinh td crja m6t

thdi kj', mOt thd hQ. Ldn tim trong nhrlng c6ng trinh nghiOn cfiu

cr-ia m6t thdi da qua, d6i khi thet bat ngd thdy rdng c6 nhffng vdn

d6 tr: lau dd drroc d6 cflp tdi, trr duy cua ngudi ta d6 tid,n s6t t6i bdn

chdt cfia vdn d6 vd c6 nhrlng f tLrdng thA*" dQc tl6o cho vi6c gi6i

quydt nhrlng vdn d6 ilat ra c(ra c6c thdi da qua d6, nhfrng vdn dd

gid Cl6y mdi lai duoc ddt ra vi. dang db tim phtrong thrlc gi6i quydt.

Nh0ng nghiOn cfu sAu sdc, dat td'i ch6 phdn 6nh d(ng bAn chdt cria

cdc quan h6 kinh t6'ld nhfng d6ng g6p thAt qu;f gi5..

Ndn kinh td Viet Nam n6i chung vi n6ng nghi6p ViOt Nam n6i

ri6ng di trii qua hai md hinh ph6t tridn. CuO'i thap kf 50, cldu

thap kf 60 & midn Bdc Vi6t Nam, vd sau 1975, thi tr6n cA nddc, m6

hinh kinh td kd hoach h6a tAp trung quan li6u bao cdp dd dluoc 6p

ddt vio ndn kinh td ThAp ki B0 c6i cdch vd ddi m6i .la d5n cldn

gi6i thd m6 hinh kinh td kd hoach h6a tAp trung quan li6u bao cdp

11

va chr-rydn n6n kinh td sang n6n kinh t6'thi trucJng vdi khu6n mau

hi6n dai. srr ddi mdi m0 hinh kinh te drroc phrin dnh trong m6t

cu6c ddi mdi trr duy vd m0 hinh ph6t tridn.

Gid d6y, c6ng cu6c adr moi d6 trdi qua gan 20 ndm vd dd c6m

duoc nhrfng crii rnoc quydt dinh. Nh.rng n6t co bdn hop thdnh m6

hinh kinh td kd hoach h6a t6p trung quan li6u bao cfp dd duo.c gd

b6 ra kh6i n6n kinh td vd thay vao c16 lh m6 hinh kinh to. thi

trirdng viri khu6n mau hien dai. co thei n6i, n6n kinh td vi6t Nam

dang chuydn dan sang kinh td thi trudng vdi khu6n m6u hi6n c1ai.

M6t cau h6i det ra, vay sLr ddi m6i trong m6 hinh ph6t tridn dA

diSn ra nhtr thd nio vd trr duy vd hai m6 hinh d6 ra sao? cd nhi6n

trri ldi cau h6i ndy Id cd m6t c6ng trinh nghi6n ciru nghiOm tric,

cong phu vd vdi ni6t quy rn6 ldn. Nhung ndu c6 cl'croc m6t t6c gi6 cd

nhrrng c6ng trinh nghiOn cfru cdp nhdt nhtrng vdn d6 det ra trong

suot tidn trinh ph6t tridn cria n6ng nghiGp trong sudt ba thap trry

trong dd dien ra hai m6 hinh phrit trien thi that lA quf gi6.

PGS.TS. vu Trong Krrzii ld m6t nhd nghi6n cfu v6 kinh te

n6ng nghiOp theo srit tien trinh n6ng nghiGp vdi hai m6 hinh ke

tidp nhau kd til cuoi thdp ki 60 cho tdi nay. Doc vd sdp xep lai

nhlrng cdng trinh nghiOn ciru cua PGS.TS. vu Trong Kh6i v6 kinh td n6ng nghidp '"\li€t Nam trong suot ba thap ki qua, t6i thdy

nhlrng c6ng trinh nghiOn c[ru ndy nhtl rn6t bi6n ni6n sr] tr-r duy v6

tiSn trinh kinh td n6ng nghi6p ciia B thap ky qua.

T6i va anh Kh6i cirng hoc Khoa kinh td N6ng nghiQp trudng

Dai hoc Kinh te ke hoach, nay ld rnrdng Dai hoc Kinh td quoc dan

Ha NOi. Ndm 1969, khi t6i cdn rlang hoc nd.m thf ba thi anh Kh6i

cho da,g cdng trinh nghi6n cfu dAu ti6n cua minh tr6n tap chi

Nghidn ct?u kinh td dai fii a4 L.ang tdc gid. Lric d6 TS. Khdi mdi

c6 24 tudi. Gid day in m6t bdi tap chf, tham chi xudt bdn m6t cudn

sdch that d5 ddng. NhLrng h6i d6 drroc in m6t bdi nghion c(ru tr6n

m6t tap chi cd qudc gia th) rdt kh6. Di6u ddng chri ti la bai b6o d6

cAp ddn m6t vdn d6 co bin song lai rat nhay c6m, vdn d6 v6 ckinh

sd.ch sd,n xudt ad phd.n phdi ltong thqc. Ta bidt rhng, thdp kf

60 vd 70 cua th6'ki XX, n6n kinh t6'mi6n Bdc, mdc dir cd chuydn

vio qu:i trinh cOng nghiOp h6a, song tlo dp luc cria chien tranh l6c

d5, sin xudt vd phan phdi ltrong thLrc trd thdnh vdn dd kinh td

trung tAm.

L2

r m6u

g mot

i cdm

Lh m6

rgc 96'

:e thi

Nam

r dai.

)n da

rhi6n

r tric,

di c6

irong

Lp ky

rh te

hkd

p iai

kinh

thay

ry vd

rldng

dAn

Khai

, chi

mdi

:uon

tr6n

ode

.inh

)ki

rydn

lIc

rtd

Ldm the ndo sdn xuat drl luong thuc vd d6m bdo cho moi ngudi

c6 du cluoc m6t lrrong lLrong thuc cdn thidt kh6ng chi ld vdn do kinh

te tlon thudn, md cdn id vdn d6 xd h6i, chinh tri brlc x6c li6n quan

tlen su orr dinh xa h6i, hau thuan ddc h-rc cho chidn tranh. Lrlc ndy

cdn c6 mOt chinh s6ch sin xudt vd phan phdi h-rong thr-rc thich hop.

vay co so cua nhttng chinh sdch dti la gi? T6c gid vu Trong Khrii da

phan tich s6.u sdc, todn di6n ve nhrlng quan h6 kinh tq xa h6i

chinh tri l6c d6 vd d6 xudt nhrlng ruan c(i khoa hoc cho m6t chinh

s6ch sdn xudi vir phan ph6-i luong thuc cdn thidt ltic bdy gid. Trong

boi canh ifrc d6, chua c6 mdt c6ng trinh nghiOn crlu nac, v6 chinh

srich 6 tdm cd nhu thd Didm dOc d:io trong cOng trinh nghiOn crlu

niy ld tdc gid d6 cQp ddn pham trr)r gi:i cd vd thi trddng lrrong thrrc.

cd nhi6n, pham tri gid ca vd thi tnrdng ltrong thuc d ddy chi duoc

d6 cQp trong m6t pham vi rdt hep. Nhrrng ta bidt rhng, vdo nd.m

1969, c6ng cuOc cdi tao x6 h6i chri nghla 6 mi6n Bdc da dr-roc m6t

th4p kf vd md \inh kinh td kd hoach h6a tap trung v6 co brin dd

duoc thiet ldp, v* khi co chd kd hoach h6a tap trung ld co chd van

hdnh cua n6n kinh td, thi ph?m trir gid cd., pham trD cria thi

trudng, khong cdn f nghia gi, tham chi al6 ld nhrlng cli6u "h(y ky".

Thd md khi d6 TS. Khei da dat ra vdn d6 gid .,ra ini t.:dng n6ng

sdn. Day ld m6t c6ch dat vdn d6 tdo bao. phei le m6t ngudi t6n

trong thuc td khdch quan'd'i c6 m6t cdch tiep can nhrl vay. Gid

day doc lai cdng trinh ,ghion cfru ndv, toi thdy, tl mot i nghia nhdt

dinh, d6 ia m6t sd tuy6n chiSn vdi mo hinh kinh td kd hoach h6a tap

trung, mo hinh ltit: d6 dang d giai doan hLrng thinh, ddy tinh chinh

thdng. vdo lirc m0 hnh kinh td kd hoach h6a tdp trung dang thinh

hanh, d[t vdn dd thi tnJong luong thrrc, thi qu6 ld m6t ph6t hi6n d6c

d6o. Cting chinh vi srr phdt hi6n ndy, t6c g1A cria nd dd chiu khOng it

phi6n phrlc sau khi cong trirrh nghiGn c(ru duoc c6ng bd. Gid ddv,

nhlrng ddi m6i ndn kinh t5 dd chuydn sang kinh td thi trudng, thuc

td da chirng minh nhirng lf giAi cfra TS V[ Trong Khei ld dring.

cung can ph6i thila nhan ngrrdi cho c6ng bd c6ng trinh nghiOn

cfu chfnh sdch ltrong thrrc cria TS. vu Trong Khei, gi6o su Trdn

Phurrng, hic d6 ii vi6n tnrdng vi6n Kinh td hoc ki6m chfr nhi6m

Tap chi Nghi6n cfru kinh td, la m6t nhd khoa hoc cdng minh. ViQc

6ng cho cong b6'mot cdng trinh c6 nhtlng khia canh dung cham d.dn

md hinh kinh td chinh th6'ng tr6n tap chi Nghi6n criu kinh td md

13

6ng ldm chu nhi6m ld mOt srr t6o bao d6ng khAm phuc. Vd dAy

cung li m6t drinh gi6 cao vd tinh khoa hoc ctia c6ng trinh nghi6n

cr-Iu cua rS. Khai.

Cdc c^.g trinh nghiOn cilu crja TS. Vu Trong KhAi mang tinh

chdt chuyon luAn, di sdu vdo trlng vdn dd m6t vd drloc c6ng bd dudi

hinh thrlc cdc bii b6o tr6n cdc tap chi. Nhrrlg nhrlng nghi6n cfu

ndy ndu tQp hgp lai theo trAt tu vdn tld vd thdi gian, ta s6 thdy

chilng c6 nhrlng dac didm sau: M6t ld, cdc nghion cfu d6 phan dnh

cdc noi dung kinh t6 mang t{.nh ha thdng cria m6 hinh kinh td kd

hoach h6a tdp trung quan li6u bao cdp n6i chung vir trong nong

nghiQp n6i ri6ng. Hai td cdc nghian cr-1u tap trung phan dnh cdc nQi

dung co bin cua qud. trinh chuydn ddi til m6 hinh kinh td kd hoach

h6a tap trung sang m6 hinh kinh td thi trudng n6i chung vd trong

n6ng nghiep n6i ri6ng. Ba la, cric nghion cfu b6m rdt set cdc di6n

bidn kinh td theo tirng thdi gian cria tidn trinh kinh td trong n6ng

nghi6p. C6c dac dilim ndy cho thdy, c6c c6ng trinh nghion crlu sudt

ba thap k}i qua crla TS. vu Trong Khai nhu m6t dang bi6n ni6n sr?

vd tidn trinh kinh td nOng nghiOp Vi6t Nam.

Tap hqp nhCtng c6ng trinh nghiOn cfu cua TS' Vfr Trong KhAi

trong m6t cudn sdch, toi hy vong cung cdp cho doc giA, nhdt ld

nhfrng ai mudn hidu m6t c6ch sAu sdc vd hQ thdng tidn trinh kinh

td n6i chung vd trong lanh'ffc n6ng nghiQp n6i ri6ng trong ba

th4p k:i qua, ld. ba thAp ki' di6n ra su thay ddi mang tinh cdch

mAng trong m6 hinh kinh td, nhfrng nghion cflu sAu sdc vd mO hinh

kinh td kd hoach h6a tdp trung vd srJ lf gi6i vd tdt ydu c0a vi6c

chuydn kinh td sang kinh to'thi trrrdng. Di6u toi mudn lrru f, doc

cudn sdch ndy, chfrng ta khong chi thdy sd thay Cldi trong m6 hinh

kinh td md cbn thdy tlrrgc sd thay rldi tu duy kinh td. d thOl nao

cfrng c6 nhr-rng dQt phd td duy, nhrrng ti6n phong trong kh6m phri.

C6 thd drrong thdi nhdng khdm ph6 d6, nhtlng ph6t hi6n khoa hoc

khong duoc thrla nh6n. Nhttng chan l;f thi van li chan if. N6 cdn

drfoc t6n trong.

He NOi, thu 200L

TS. L0 Cao Dod.n

Nhan

d

Ndng nghi6

ndy dd to li

96o cria toi.

Huu Khue.

hoc vd luAr

Trdn Trong

qu6t Iv luir

bdi viet diu

ft' sa; 52 tbi

truc tier ct

trLrong. :ngt

Ke hoa:e. i

tnJdng la:

t

Bc \:r:.g

n

bd. Ci::g :tg

hoc Le Thi

hui-€i B:nh

g:i:p 1: vir

t

va ,lang cir

biet ,--n T-s

tLlong. iu6n

tci trorg: si

\}an ldy.

t

gra di grup

\ ir rir.u

:eo. gB: iid

rong ngiri6-,

:hE kinh ti

-*l:r]: te thi

Qua tnnh

hhoag c: d:

14

6ng ldm chrl nhi6m ld m6t srJ tdo bao d6ng khdm phuc. Vd dAy

cfing ld m6t ddnh gid cao v6 tinh khoa hoc cua c6ng trinh nghi6n

cttu cua rS. Khdi.

C6c c^.g trinh nghiOn cfu crla TS. Vu Trong KhAi mang tinh

chdt chuy6n luAn, di sAu vdo tilng vdn dd mof vd duoc cong bd dudi

hinh thrlc cdc bdi b6o tron cdc tap chi. Nhrrng nhong nghion ctlu

nly ndu tap hgp iai theo trAt tu vdn dd vd thdi gian, ta s6 thdy

chirng c6 nhfrng alf,c didm sau: M6t ld., circ nghion cfu d6 phzin 6nh

ciic ndi dung kinh t6 mang ti.nh ha thdng c0a m6 hinh kinh td kd

hoach h6a tAp trung quan li6u bao cdp n6i chung vd trong n6ng

nghiQp n6i ri6ng. Hai ld. c6c nghion crlu tap trung ph6n 6nh c6c n6i

dung co bin cua qu6 trinh chuydn ddi tir m6 hinh kinh td kd hoach

h6a tap trung sang m6 hinh kinh td thi trddng n6i chung vd trong

nong nghiop n6i ri6ng. Ba ld., c6c nghion crlu bdm rdt sd,t cdc di6n

bidn kinh td theo trlng thdi gian cria tidn trinh kinh td trong n6ng

nghi6p. C6c d[c didm nby cho thdy, cdc cdng trinh nghion criu sudt

ba thAp k;; qua crja TS. Vu Trorg Khii nhrr mQt dang bi6n ni6n srl

vd tidn trinh kinh td n6ng nghiQp Vi6t Nam.

Tap hgp nhfrng c6ng trinh nghiOn cfu cria TS' Vu Trong KhAi

trong m6t cudn s6ch, t6i hy vong cung cdp cho dQc giA, nhdt ld

nhrlng ai mudn hidu m6t c6ch sdu sdc vd hQ thdng tidn trinh kinh

td n6i chung vd trong ldnh vrJc tffig nghiep n6i ri6ng trong ba

thap kf qua, ld ba thQp ki' di6n ra sd thay ddi mang tinh cdch

m?ng trong m6 hinh kinh td, nhrlng nghion cflu sAu s6c v6 m6 hinh

kinh td kd hoach h6a tap trung vi stl lf gi6i vd tdt ydu cria vi6c

chuydn kinh td sang kinh td thi tnrdng. Didu toi mudn ltru :f, doc

cudn s6ch ndy, chting ta kh6ng chi thdy sr-l thay Cldi trong m6 hinh

kinh td md cbn thdy rluoc sd thay adi tr: duy kinh td. d thoi na.o

cfrng c6 nhrlng dOt phd trl duy, nhttng ti6n phong trong kh6m ph6'

C6 thd drrong thdi nhfrng khdm ph6 d6, nhrlng ph6t hi6n khoa hoc

kh6ng duoc thria nhan. Nhung chan lf thi van li chan lf. N6 can

Clrroc t6n trong.

He NOi, thu 2001

TS. L0 Cao Dod.n

NhAn dip h

NOng nghidp ttir

ndy dd t6 lbng b

gi6o cria t6i, tnl6

HrTu Khu0, ngrld

hoc vd luAn dn

Trdn Trong, ngr

qudt lf luAn trr t

bAi vidt ddu ti6n

td s6 52 thring J

trdc tidp cda t6

trudng, 6ng Ngr.q

Kd hoach, 6ng T

trddng cii tidn q

(BQ NOng nghi4t

bd, ddng nghiCp,

hoc LO Th6o (19

huyen Binh Luc,

gi(p dd vd tao di

vd ddng cdc bii

bidt on TS. Le (

trldng, ki6n tri d

t6i trong vi6c sC

Nhdn tlAy, tdi xi

gia dd girip do td

N6i dung ot

m6, gdn li6n v6i

ndng nghiQp nrr

chd kinh td ke ,

kinh td thi tnfdt

Qu6 trinh hoc 1

kh6ng c6 cli6u ki

l4

Va dAy

nghi0n

ng tinh

bd dudi

i6n crlu

sE thdy

rdn 6nh

htdkd

rg n6ng

ciic n6i

d hoach

t trong

ac oren

rg ndng

rnr sudt

ni6n sr]

rg KhAi

nhdt la

th kinh

:ong ba

rh c6ch

o6 hinh

ila vrec

r f, doc

o6 hinh

hdi ndo

im ph6.

hoa hoc

N6 cAn

ldr rAc clA

NhAn dip ki niOm 35 ndm ldm vi6c trong cdc co quan cria B0

NOng nghiQp (tr) thdng 8-1967 ddn thring 8-2002), toi in cudn s:ich

ndy dd t6 lbng bidt on sAu ndng crja minh ddn ba, me tOi, cdc thdy

girio c[ra t6i, trddc hdt le Gi6o sr,t Nguy6n Dinh Nam vA Gido sr-r Mai

Hrlu Khu6, ngudi hudng dAn khoa hoc cho luAn dn tdt nghiOp ilai

hoc vd luQn 6n ph6 tidn sI kinh td hoc ciia t6i; Griio srJ Nguy6n

Trdn Trong, ngudi hudng d6n t6i c:ich ddc lAp suy nghi vd kh6i

qu6t l;f luAn tir thuc ti6n; Gi6o su TrAn Phuong, ngddi d6 cho ddng

bdi vidt ddu ti6n cfia t6i, chidm m6t nrla td tap chi NghiAn ciu kinh

td s6 52 thdng 12-1969 do 6ng ldm tdng bi6n tdp; cric thri trudng

trrrc tidp cfia tdi, cdc 6ng: Nguy6n Duy Hi6n, nguy6n quydn Vu

trd6ng, 6ng Nguy6n Vdn Minh (da mdt), nguy6n Ph6 Vu trudng, Vu

Ke hoach, dng'Trdn Quang (da mdt), nguy6n Chrinh v6n phdng, td

trudng c6i tidn qudn i1f, Quydn Tdng cuc trr-tdng Tdng cuc tr6ng trot

(B0 NOne nghiQp) trong thap kf 60 vd 70 efia thd ki XX; c6c ban

bd, tl6ng nghi6p, ddng mOn vd cdc cQng srr, dac biet Ii ky srr n6ng

hoc L6 Th6o (1938-1975), td trr,i6ng td chi dao Hop tdcxd Mf Thg,

huyon Binh Luc, tinh Narf He (1973-1976). Hq ld nhfng ngrJdi de

girip dd vA tao alidu ki6n thuAn loi cho tdi trong hoc tdp, nghi6n c(ru

vd ding c6c bdi vidt tr6n cdc brio c6o .vd tap chi. Eec biQt t6i rdt

bidt on TS. LO Cao Dodn (Vien Kinh td hoc), ngudi da kh6u goi

f

trrdng, ki6n tri clQng vi6n t6i srJu tdm cdc bdi vidt dd ding, girip ild

t6i trong vi6c sdp xdp bd cuc vd. vidt ldi gidi thi6u cho cudn sdch.

NhAn dAy, t6i xin chAn thinh cdm on Nhd xudt bdn Chinh tri qudc

gia d5 girip cld t6i trong vi6c bi6n tAp vd xudt b6n cudn s6ch nhy.

NOi dung cudn s6ch dd c{p ddn cd ph.am vi kinh td vr m6 vd vi

m6, gdn li6n vdi hai giai doan lich sir xAy dung vi phdt tridn ndn

ndng nghiOp nudc ta, vdi hai co chd kinh td, thudng tlrroc goi ld co

chd kinh td kd hoach h6a tAp trung quan li6u, bao cdp vi co chd

kinh td thi trudng nhidu thi.nh phAn, c6 s{ qudn l;i cria Nhd nudc.

Qud trinh hoc tAp, nghiOn cfu cfia t6i chi di6n ra d Vi6t Nam,

kh6ng c6 didu ki6n hoc tQp, nghiOn ctru lf luAn vd thtrc ti6n d nudc

15

--,r'r L- {l} all

ngoei. Vi v{y, nhfrng kd-t qui nghiOn ctlu cua t6i ddu xudt ph6t tLt

thLlc ti6n n6ng nghiOp vd n6ng th6n nr,Idc ta trong hon 30 ndm qua.

Didu d6 da lf giai nhfrng thdnh cdng vd han chd trong nOi dung cua

cudn sdch.

Vi6c stru tAm, bi6n tAp, in dn chng kh6ng thd trdnh kh6i

nhirng thidu s6t. Kinh mong dQc gii th6ng cdm vd ltrong thrl.

Thanh pho'Hd Cht Minh, thd.ng 7-2002

PGS. PTS. V0 TNONG KHAI

't+3

16

mff

QUIIl

Chttot* I

\utll

CHiNf,

sis x

\GIIIEP

Trnag O

Bic orft tr,

''r- chfog c

fi5s :rhrhg I

afrrng crJa ci

rtt.g- rr€n n

rfap- clrr-a d

t\.t hria {

nghic.p h6.l

\grrr€n

nit ntug I

tL4fr L*

i5€ sri td

ehinh 5rh I

ciEg '"gh{if

' H ihg tri

Hai m« h×nh kinh tÕ vµ sù ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam qua thùc tiÔn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp PGS. PTS Vò Träng Kh¶i

3

Mục Lục

Trang

Lời tựa 8

Phần I Mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp. 11

Chương I Chính sách phát triển sản xuất cây lương thực, cây công nghiệp

trong khu vực kinh tế tập thể

(Đã in trên tạp chí Nghiên cứu kinh tế tháng 12/1969) 11

I Thực chất của chính sách 11

II Quán triệt đường lối phát triển nông nghiệp của Đảng 13

III Sự giúp đỡ của nhà nước đối với HTX 18

1 Thuỷ lợi 18

2 Phân bón 20

3 Giống cây trồng 21

4 Bảo vệ thực vật 22

5 Công cụ lao động nông nghiệp 23

6 Bảo hộ lao động nông nghiệp 26

7 Giá cả cung cấp vật tư cho HTX nông nghiệp 26

8 Chính sách cho vay vốn 27

IV Nội dung của chính sách tài chính-thương nghiệp đối với nông

nghiệp 28

A Thuế nông nghiệp 28

B Chính sách thu mua và quản lý thị trường nông sản nói chung 33

1 Nhà nước giao chỉ tiêu bán nông sản cho HTX nông nghiệp 33

2 Tỷ lệ huy động và mức độ để lại cho người sản xuất tiêu dùng nông sản 37

3 Vấn đề chợ nông thôn và quản lý thị trường nông thôn 40

C Chính sách thu mua, phân phối quản lý thị trường lương thực nói

riêng (gọi tắt là chính sách lương thực) 42

1 Chính sách lương thực đối với HTX chuyên canh cây lương thực 43

2 Chính sách phân phối lương thực cho HTX trồng cây công nghiệp là

chính, trồng cây lương thực là phụ (không có sản phẩm hàng hóa về

lương thực) 47

D Chính sách giá thu mua nông sản phẩm 50

Chương II Mấy vấn đề kinh tế của việc cơ giới hoá nông nghiệp trong khu vực

kinh tế tập thể

(Đã in trên Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 10,12 /1971) 54

I Mức độ cơ giới hoá nông nghiệp 55

II Yêu cầu và tính tất yếu của việc cơ giới hoá nông nghiệp ở Miền

Bắc nước ta. 56

1 ý nghĩa của việc nâng cao năng suất lao động trong nông nghiệp và biện

pháp cơ bản để nâng cao năng suất lao động nông nghiệp 56

Hai m« h×nh kinh tÕ vµ sù ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam qua thùc tiÔn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp PGS. PTS Vò Träng Kh¶i

4

2 Hiệu quả kinh tế của việc cơ giới hoá nông nghiệp và những chỉ tiêu

biểu hiện. 57

III Khả năng và những khó khăn của việc cơ giới hoá nông nghiệp 83

1 Điều kiện đất đai và cây trồng 83

2 Hệ thống máy móc hay là khả năng về kỹ thuật cơ khí 85

3 Vốn xây dựng cơ bản 91

4 Về công nghiệp 92

5 Khả năng tổ chức sản xuất 94

IV Những biện pháp 96

1 Phân vùng và quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp trong điều kiện cơ

giới hoá 96

2 Kế hoạch phân công lao động xã hội và trong từng HTX 98

3 Xác định và trang bị hệ thống máy móc công cụ lao động theo hướng

kết hợp máy móc và công cụ thủ công cho từng nhóm cây trồng luân

canh với nhau và xây dựng quy trình sản xuất thích hợp. 98

4 Từng bước xây dựng ngành công nghiệp chế tạo và sửa chữa máy móc

nông nghiệp 100

5 Xây dựng trạm cơ khí nông nghiệp và sửa chữa máy móc nông cụ ở

huyện và tổ chức chỉ đạo sản xuất của cấp huyện. 100

6 Một số chính sách, chế độ 102

Chương III Thực hiện nền nếp quản lý mới ở một HTX vùng đồng bằng

(Đã in trên Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 8, 10, 12/1975) 107

I Tình hình những năm qua 107

1 Về sản xuất và kết quả sản xuất 107

2 Về tổ chức quản lý và kỹ thuật 109

II HTX Mỹ Thọ bước đầu chuyển biến về kỹ thuật và quản lý theo

phương hướng mới 112

1 Tổ chức lại sản xuất 113

1.1 Phương hướng sản xuất 113

1.2 Tổ chức các đơn vị đội sản xuất trong HTX 116

2 Tổ chức bộ máy quản lý 121

3 Hệ thống các chế độ quản lý kinh tế tài chính 126

4 Quan hệ giữa Đảng, Chính quyền và HTX 139

Chương IV Những vấn đề kinh tế của HTX sản xuất nông nghiệp 143

I Về phương pháp điều tra tính giá thành sản xuất lúa ở các HTX

nông nghiệp

(Đã in trên tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 4/1977) 143

1 Mục đích, yêu cầu 144

2 Một số quan điểm chung 144

3 Các vấn đề cụ thể 149

II Vấn đề phân phối tổng sản phẩm và trả công lao động bằng tiền

trong HTX nông nghiệp

(Đã in trên tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 8/1977) 169

Hai m« h×nh kinh tÕ vµ sù ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam qua thùc tiÔn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp PGS. PTS Vò Träng Kh¶i

5

III Vấn đề "Khoán" trong các HTX nông nghiệp hiện nay

(Đã in trên Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 12/1980 ) 180

1 Tình hình, bản chất và nguyên nhân 180

2 Hướng giải quyết 187

PHầN II đổi mới, chuyển sang kinh tế thị trường 195

Chương V Đổi mới tư duy về mô hình phát triển kinh tế 195

I Chuyển sang cơ chế quản lý kinh tế thị trường: Nhìn lại và suy

ngẫm

(Đã in trên Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 2/1992) 195

1 Thừa hưởng di sản nặng nề của cơ chế quản lý chỉ huy siêu tập trung và

bao cấp của Nhà nước 196

2 Chưa có thị trường theo đúng nghĩa của nó 197

3 Chưa có một hệ thống pháp luật đầy đủ và thích hợp 199

4 Các cấp chính quyền nhà nước còn can thiệp nặng nề vào hoạt động

kinh doanh 202

5 Cơ chế thị trường nhiều thành phần nhưng còn thiếu bình đẳng 203

6 Thành công nhiều, tiếng vang xa - những khiếm khuyết và sự trừng

phạt. 204

II Kinh tế hàng hóa và sự hình thành hệ thống quản lý mới

(Đã in trên Tạp chí Khoa học xã hội của Viện Khoa học xã hội tại thành

phố Hồ Chí Minh, số tháng 6/1988) 205

III Đa dạng hoá quyền sở hữu trong xí nghiệp quốc doanh

(Đã in trên tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 12/1991) 209

IV Nghĩ về tổng công ty 90-91 và kinh tế thị trường

(Đã in trên báo nhân dân ngày 8/6/1998) 217

Chương VI kinh tế hàng hóa và sự hình thành hệ thống quản lý và kinh doanh mới

trong nông nghiệp, nông thôn qua thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh

(Sách do Nxb Khoa học - Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh ấn hành

năm 1990) 221

I Một số đặc điểm kinh tế - xã hội, tự nhiên của nông nghiệp và nông

thôn ngoại thành có ảnh hưởng đến việc cải tạo XHCN 221

II Phân tích những vấn đề đã phát sinh trong quá trình tiến hành cải

tạo xã hội chủ nghĩa đối với nền nông nghiệp ngoại thành để rút ra

những bài học kinh nghiệm cần thiết. 223

A Một số quan điểm có tính chất cơ sở khoa học của sự phân tích 223

1 Cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với nền kinh tế trong thời kỳ quá độ 223

2 Nhận thức lại nền kinh tế hàng hóa lớn XHCN 224

3 Hợp tác hoá là một hình thức xã hội hoá nền sản xuất 226

4 Cạnh tranh- phá sản - tích tụ sản xuất 231

5 Tôn trọng quyền tự chủ kinh doanh; tự do kinh doanh theo khả năng

những ngành hàng mà pháp luật không cấm; xoá bỏ độc quyền kinh

doanh theo chức năng ngành, cấp nhà nước chủ quản của các đơn vị

kinh doanh 232

Hai m« h×nh kinh tÕ vµ sù ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam qua thùc tiÔn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp PGS. PTS Vò Träng Kh¶i

6

6 Vai trò của kinh tế hộ gia đình trong nền nông nghiệp hàng hóa 234

7 Quá trình đô thị hoá nông thôn và phát triển kinh tế - xã hội nông thôn 236

B Phân tích những vấn đề đặt ra trong quá trình cải tạo nông nghiệp ngoại

thành thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua và những bài học

kinh nghiệm được rút ra. 237

1 Vấn đề ruộng đất 237

2 Hợp tác hoá nông nghiệp và HTX, tập đoàn 248

3 Các đơn vị quốc doanh trong nông nghiệp (theo nghĩa rộng) 263

4 Hệ thống quản lý nhà nước về nông, lâm ngư nghiệp và kinh tế - xã hội

nông thôn 277

III Kết luận 281

Chương VII Nông trại và kinh tế thị trường

(Đã in trên tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 10/1999) 282

I Các loại nông trại 282

II Các loại nông trại ở nước ta hiện nay và xu thế phát triển của chúng

trong nền kinh tế thị trường nhiều thành phần 284

1 Nông trại gia đình 284

2 Doanh nghiệp cá nhân (doanh nghiệp tư nhân) kinh doanh nông nghiệp 285

3 Công ty hợp danh 286

4 Công ty cấp vốn 286

5 Công ty hùn vốn trách nhiệm hữu hạn 288

6 Công ty dự phần 290

7 Công ty cổ phần trách nhiệm hữu hạn 291

8 HTX nông nghiệp 291

III Một số nhận xét và kiến nghị 292

Chương VIII htx trong nền kinh tế thị trường nhiều thành phân 296

I Vấn đề ruộng đất và hợp tác hoá nông nghiệp ở Nam Bộ hiện nay

(Đã in trên tạp chí nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm số 5, 6/1989) 296

1 Những đặc điểm của nền sản xuất hàng hóa nhỏ trong nông nghiệp Nam

Bộ có ảnh hưởng đến quá trình xã hội hội hoá XHCN 296

2 Một quan điểm về xã hội hoá nền sản xuất có tính chất cơ sở lý luận của

sự phân tích và kiến nghị giải pháp 297

3 Phân tích một số tình huống trong quá trình xã hội hoá nền sản xuất tiểu

nông ở Nam Bộ và kiến nghị những giải pháp cần thiết 301

II Bản chất kinh tế - xã hội của HTX nông nghiệp kiểu mới theo luật

HTX (Đã in trong tập tài liệu tập huấn luật HTX, Nxb nông nghiệp ấn

hành 1997) 304

III Một năm thực hiện luật HTX trong nông nghiệp ở các tỉnh phía

nam (Đã in trên tạp chí Nghiên cứu Kinh tế số tháng 8/1998) 310

IV Các hình thức hợp tác của kinh tế hộ nông dân vùng đồng bằng

sông Cửu Long (Đã in trong tạp chí Quản lý kinh Tế Nông nghiệp, số

tháng 11 và 12/1994) 329

Chương IX kinh tế quốc doanh trong nông nghiệp 333

Hai m« h×nh kinh tÕ vµ sù ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam qua thùc tiÔn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp PGS. PTS Vò Träng Kh¶i

7

I Đổi mới cơ chế quản lý ở Công ty cao su Lộc Ninh và những giải

pháp thúc đẩy sản xuất phát triển (Đã in trên tạp chí "Nông nghiệp và

công nghiệp thực phẩm" tháng 8/1993) 333

II Cần mở rộng diện tích thí điểm bán vườn cây công nghiệp lâu năm

cho hộ gia đình công nhân trong các doanh nghiệp nông nghiệp nhà

nước (Đã in trên tạp chí quản lý kinh tế nông nghiệp, số tháng 5/1994 ) 337

III Mô hình nông trường Sông Hậu (Đã in trên báo nhân dân ngày 20, 21

tháng 7/2000) 339

IV Đối sách của các doanh nghiệp Việt Nam trước cuộc khủng hoãng

tài chính-tiền tệ trong khu vực (Báo Nhân Dân ngày 27/4/1998) 346

Chương X tổ chức lại bộ máy quản lý nhà nước về nông nghiệp và phát triển nông

thôn (Đã in trên tạp chí "nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm" số

tháng 3/1993) 350

I Những quan điểm có tính nguyên tắc làm cơ sở cho việc xây dựng

phương án tổ chức 350

II Phương án tổ chức lại bộ máy quản lý nhà nước về nông nghiệp và

phát triển nông thôn ở thành phố HCM 351