Hai mô hình đô thị cổ ở Đông Nam Á

^

VE HAI MO HINH DO THI CO

6 DONG NAM A

NGO VAN DOANH*

Ngudn gd'c ve cac kieu cU trfl dd thi

d khu vUc Ddng Nam A hien cdn la

van de chUa dUdc rd. Trong khi dd, hi u bet

cac cfl lieu deu cho thay rang, nhflng dd thi

xUa nha't lai la ket qua truyen ba nhflng

hinh thfle td chflc chinh tri va tdn giao cua

An Do va pbi n nao dd cua Trung Qud'c vao

khu vUc tfl the ky di u tien sau cdng

nguyen. Di u tien la viec cac quyen lUc

chinh tri xua't hien rai rac trong khu vfle d

mdt loat nhflng xa hdi bg lac. Nhflng xa hdi

bd lac nay vd'n tdn tai trong sfl can bang

sinh thai nhay cam vdi mdi trudng tu

nhien vi rang ky thua t ban che cua bg

huge hg phai thUdng xuyen di chuyen de

tim thfle an va ngan ngfla sfl phat trien

md'i quan he dn dinh vdi mdi trUdng cung

nhu vdi sfl xua't hien sU chuyen mon hoa

nghe nghiep.The nhUng, nhflng tiep xue

budn ban vdi khu vUc ngay cang phat trien

manh me tfl the ky di u cdng nguyen cflng

vdi viec md rdng sfl cai tri cua Trung Qud'c

tdi mien Bac va mien Trung Viet Nam da

khien cac thu linh bd lac phai tiep xue vdi

nhflng he thd'ng tdn giao va cac the che

chinh tri cua cac nen van minh cao hdn

nay, dac biet la vdi nhflng he thd'ng tdn

giao va nhflng the che chinh tri cua An Do.

Chflng ta khdng biet cac each thfle thUc te

ma nhflng dd thi di u tien ra ddi nhu the

nad vi khdng cd tai lieu thanh van nao ndi

tdi. The nhung, nhu cac nha nghien cflu da

phae dflng, cd the da la: sU trdi day cfla cac

cang thi cflng di theo vdi viec cac thu linh

bg lac tiep nhan nhflng binh thfle td chflc

chinb tri cua An Do dUa tren cd sd cua

Balamdn giad va Phat giad. Va, tat ca

nhflng sfl viec tren da tao ra nhflng cd sd

kinh te, cbinb tri va xa hdi cho sfl tdn tai

cua cac dd thi di u tien trong khu vUc Ddng

Nam A. Hdn the nfla, cho den khi nhflng

anh hfldng chinh tri va van boa cfla An Do

bat diu cd tac dgng tdi sfl binh thanh cac

dd thi cd d Ddng Nam A vao nhflng the ky

d i u ky nguyen Thien Chfla giao, tbi nen

van minh dd thi da tdn tai va phat trien

dflde hdn hai nghin nam rdi.

Ngay tfl hdn hai nghin nam trfldc cdng

nguyen, tai An Do, da tflng tdn tai nhflng

dd thi Idn nhu Mobendjd - Daro va

Harappa ben bd sdng An. Den thdi dflc

Phat (the ky V trfldc CN), tai mien bie An

Dg, da tflng cd nhieu dd thi Idn, nhu Kashi

(Varanasi) va Kaushambi. Theo cac

ngudn tai lieu, thi vao thdi Mauria (the ky

IV - 1 trUdc CN), thu dd Pataliputra va

PGS.TS Ngo Van Doanh, Vien Nghien cflu Dong Nam A