Giáo trình vệ sinh trẻ em

)ÀNG THI PHUÖNG

GT.0000027245

GIÂOTRINH

M ê S in h T r ê 6 m

1 NGUYÊN

10C LlgU

NHÀ

m

XUÁT BÁN DAI HOC Sii PHAM

HOÀNG TH| PHlfONG

GIÁO TRÌNH

VÊ SINH TRÉ EM

■

(Düng cho sinh viên nganh Swpham Mâm non)

(In làn thit mudi läm)

NHÀ XUÁT BÀN DAI HOC SU’ PHAM

UN I V E R S I T Y OF E D U C A T I O N P U B L I S H I N G H OUS E

GlAOTRlNH VÉ SINH TRÉ EM

Hoàng Thi Phi/ang

Säch dapc xuàt bàn theo chi dao bièn soan cùa TrUcrng Dai hoc Sa pham Hà Nói

phuc vu còng tàc Ciào tao.

Bàn quyén xuàt bàn thuóc vé Nhà xuät bàn Dai hoc Su pham.

Moi hlnh thilc sao chép toàn bò hay mot phàn hoàc càc hình thCrc phàt hành

mà khòng có sa cho phép bàng vàn bàn

cùa Nhà xuät bàn Dai hoc Sa pham <5éu là vi pham phàp luàt.

Chùng tói luón mong muón nhàn di/oc nhCfng y kién dóng góp cùa quy vi dóc già

désàch ngày càng hoàn thièn hon. Moi góp y vé sàch, lièn hè vé bàn thóo và djch vu bàn quyén

xin vui lòng gifì vé dia chi email: kehoach@nxbdh$p.edu.vn

Mà sàch tiéu chuän quóc té: ISEN 978-604-54-0657-1

2

MUC LUC

Trang

Ldi nói d ä u .......................................................................................................................................... 5

Chi/ong I. OÓI TITÖNG, NHIÉM VU VÀ PHliONG PHÄP NGHIÈN CQU

CÙA VÉ SINH TRÉ E M ....................................................................................................7

1. Ooi tirong và nhièm vu cùa Vè sinh tré em ..........................................................................7

2. Nhümg cd sö khoa hpc cùa Vé sinh tré em ..........................................................................9

3. Càc phuüng phàp nghièn cidi cùa Ve sinh tré em .......................................................... 14

4. So lifdc vé quä trinh chäm sóc và giào due tré em ..........................................................15

Càu hòi và bài tà p .......................................................................................................................22

Chi/dng II. NHLTNG KIÉN THQC CO BÀN VÉ VÉ SINH HOC.................................................. 23

1. Vi sinh vàt................................................................................................................................. 23

2. Dich té hoc và rniln dich hoc............................................................................................... 29

3. Ki sinh trùng.............................................................................................................................34

Càu hòi và bài tà p .......................................................................................................................36

Chi/dng III. CAC GIAI 0OAN LLfA TUOI, SQC KHOÈ

VÀ SU PHÀT TRIÉN THE CHÄT CÙA TRÉ EM....................................................37

1. Càc giai doan lira tudi.............................................................................................................37

2. Sire khoé và sl/ phàt trien thè chat cùa tré em..................................................................43

Càu hòi và bài tèp 46

Chirong IV. VÉ SINH CÀC CO QUAN VÀ HÉ CO QUAN.........................................................47

1. Ve sinh he thän kinh...............................................................................................................47

2. Ve sinh d a ................................................................................................................................70

4. Ve sinh co quan hö hap........................................................................................................ 77

5. Vè sinh co quan tiéu hoà và sinh due tiét niéu..................................................................78

Càu hòi và bài tà p .......................................................................................................................80

Chi/dng V. TÓ CHI/C VÉ SINH TRONG GIÄO DUC THE C H A T............................................ 81

1. Ve sinh trong qua trình to chirc cho tré luyén tà p ...............................................................81

2. Giào due tu'thè cho tre em ....................................................................................................... 82

3. Rèn luyèn cd thè cho tre em bäng càc yéu to tir nhièn..................................................... 86

Càu hòi và bài tà p ......................................................................................................................102

Chi/ong VI. TÓ CHl/C VÉ SINH QUÀN ÀO CHO TRÉ E M ...................................................103

1. Khài nièm "Ve sinh quan ào"............................................................................................... 103

2. Càc yèu cäu dei vói vièc ve sinh quän ào cho tré em...................................................103

3. To ehire ve sinh quän ào cho tré càc lira tuoi..................................................................104

Càu hòi và bài tà p ......................................................................................................................106

Chi/dng VII. GIÄO DUC THÓI QUEN VÉ SINH CHO TRÉ MÄM N O N ..............................107

1. Khài niém “Thói quen ve sinh” ........................................................................................... 107

2. Nói dung giào due thói quen ve sinh cho tré màm non................................................ 108

3. Phiidng phàp và hình thiic giào due thói quen ve sinh cho tré...................................110

4. Dành già thói quen ve sinh cùa tré e m ............................................................................ 115

Càu hòi và bài tà p ......................................................................................................................117

ChLfdng Vili. TÓ CHC/C VÉ SINH MÖI TRUÖ NG ....................................................................118

1. Ve sinh khóng khi.................................................................................................................. 118

2. Ve sinh nuóc...........................................................................................................................123

3. Ve sinh mät d ät......................................................................................................................127

4. Ve sinh triidng mäm non........................................................................................................ 128

Càu hòi và bài tà p ......................................................................................................................133

Tài liéu tham khào............................................................................................................................134

Phu lu e .............................................................................................................................................. 136

4

LÖI NÓI DÁU

Vé sinh tré ein lä mön hoc nghién cúu ánh huóng cüa mói truong bén ngoäi

den sir phát trien va trang thái súc khoé cüa tré em. Dirá väo dac diém lúa tuói,

Vé sinh tré em da xáy dung he thóng các bien pháp nhám cúng có súc khoé cüa tré,

phát trien co thé tré mót cách toan dién, cän dó'i va té chiíc giáo due tré hop Ií.

Muc dich trén sé dat duoc chú yéu nhö väo quá trinh tó chiíc cuóc song cüa tré

mót cách dúng dán, phü hop veri däc diém lira tuói, diéu kién cüa gia dinh va

trirong mám non.

Hién nay, su phát trien manh me cüa khoa hoc kl thuát, su büng nó thóng tin

läm cho con ngucri vira duoc thira hucmg mat tích cuc vira phái döi dién veri mat trái

cüa nó la su ó nhiém mói truóng, bien dóng tiéu cuc cüa xä hói, bénh tät... Do väy,

viéc nghién cúu ánh hucmg cüa mói truemg bén ngoäi den su phát trien va trang

thái siíc khoé cüa con ngucri nói chung, tré em nói riéng cáng tro nén cáp thiét lum

bao gia hét.

Giáo trinh Vé sinh tré em täp trung váo viéc nghién cúru va giái quyét các

vá'n dé có lién quan dén viéc bao vé va cüng có sirc khoé cüa tré lira tuói mám

non (tir 0 dén 6 tuói). Giáo trinh trang bi cho sinh vién nhüng lí luán ca bán vé vé sinh

tré mám non, huóng dän cho ho kl näng chäm sóc tré, cách thúc tó chúc va dánh

giá hieu quá giáo due tré... Tá't cá các ván dé nay déu duoc nghién ciíu va giái

quyé't dua trén tu tuóng khoa hoc cüa C. Mác - Lénin vé su thóng nhát cüa các

ca quan trong co thé vói mói trircmg bén ngoäi vé vui tro quyS't dinh eiiu y6'u tO'

xä hói vá hoat dóng cüa he thán kinh cáp cao doi vói su phát trién co thé. Hon

nira, viéc dánh giá mói yé'u tó cüa mói truong bén ngoäi duoc xác dinh boi ánh

hucmg cüa nó dén quá trinh phát trién va trang thái stíc khoé cüa tré. Bói vi, siíc

khoé, khá näng läm viéc vä tuói tho cüa con nguöi phu thuóc rá't nhiéu väo trang

thái súc khoé cüa ho lúe nhó. Vói y nghla dó, bó món Vé sinh tré em con tham

gia väo viéc giái quyé't häng loat ván dé có tính chát vé sinh xä hói da duoc xác

dinh trong Hié'n pháp nuóc ta - dó lä quyén duoc báo vé súc khoé cüa mói cóng

dän Viét Nam.

5

Do su thay dói co the tré trong 6 näm dâu cùa cuôc dai diên ra râ't nhanh, su

tác dông cûa môi trucmg (tu nhiên và xâ hôi) dê'n trè bien dông không ngùng dà

gây ra nhüng khó khân nhâ't djnh cho viêc nghiên cùu và giài quyê't các vâ'n dê

châm sóc và giào duc trè nhô. Vi vây, mac dù dà tham khâo nhiêu tài lieu trong và

ngoài nude, tâp hçrp các kê't quà nghiên ciru và kinh nghiêm thuc tièn, giào trinh

khó tránh khòi nhùng thiê'u sót nhâ't dinh, râ't mong nhân dupe nhûng y kiê'n dông

gôp cüa ban doc dé giào trinh ngày càng dupe hoàn thiên hem, gôp phân tich eue

vào quà trinh châm sóc và giào duc tré mâm non.

Tác già

6

CHITÖNG I

OÖI TlfÖNG, NHIÊM VU VÀ PHUÖNG PHÂP

NGHIÊN CLÎU CÜA VÊ SINH TRÊ EM

1. Oôi tudng và nhiêm vu cüa Vê sinh trè em

1.1. Oôi tutfng cüa Vê sinh trè em

Y hoc hiên dai cô hai nhiêm vu chinh, gân bô mât thiet và cô liên quan mot

câch hùu co vôi nhau là chùa bênh và du phông. Y hoc chùa bênh cô chiic nâng

phât hiên, châin doân và diêu tri bênh, han chê' tù vong, bien chûng, phuc hôi suc

khoè và khà nâng lao dông sau khi bi bênh. Y hoc du phông thuc hiên phirong

châm “phông bênh hem chùa bênh”, huông toi viêc quan tâm dê'n con nguôi và

sire khoé cüa ho nhàm kéo dài tuéi tho, gôp phân tâng nâng suât lao dông xà hôi.

Y hoc du phông thê’ hiên tinh tich eue trong viêc bào vê suc khoè cho con ngueri,

không dçri mâc bênh moi chùa, mà tim ra nguyên nhân gây bênh, tai nan trong

câc hoat dông và sinh hoat häng ngày cùa con nguôi. Do dô, viêc giâi quyê't bênh

tât và tai nan cô hiêu quâ cao, cô ÿ nghîa kinh tê' lôn, tiê't kiêm duçrc công suc,

tiên cùa cùa nhân dàn và dô cùng là quan diêm cùa nën y hoc xà hôi chù nghïa -

lâ'y y hoc du phông làm mue tiêu chinh trong viêc châm soc, bào vê suc khoè cho

nhân dân.

Y hoc du phông dira trên thành tuu cùa nhiêu bô mon khoa hoc khâc nhau nhu

Giài phâu hoc, Sinh li hoc, Vê sinh hoc... Trong dô, Giâi phâu hoc là khoa hoc vê

câu tao và quy luât phât triên cùa co thê sô’ng lành manh; nghiên cûu nhûng quy

luât dô trong moi liên hê giûa chûc nâng cùa câc co quan trong co thé voi môi

liuCrng xuiig q u a n li. S in h li h o c lù k h o a h o c vé cac chut- n â n g t^ùa cac t u q u a n , ca<-

hê co quan và co thê nôi chung; nghiên ciiu nhung quy luât làm co sà cho câc quâ

trinh sô'ng cüa co thê. Vê sinh hoc là khoa hoc nghiên ciiu vè su ành hucmg cùa

câc diêu kiên sô'ng dê'n sire khoè con nguôi; nghiên cijru nhûng bien phâp nhàm

ngân ngùa câc diêu kiên bât loi cho con nguôi và tao diêu kiên dê giü gin suc khoè

cho ho.

Vê sinh trè em là mot phân quan trong cùa Vê sinh hoc. Vî vây, dua trên khâi

niêm “Vê sinh hoc”, cô thê xâc dinh khâi niêm “Vê sinh trè em” nhu sau:

Vê sinh trè em là khoa hoc vêành huông cùa câc yeu tobên ngoài den sur phât

trién và trang thâi süc khoè cùa trè em. Nô nghiên cùu nhûng hiên phâp nhàm

7

cùng cô sûc khoé cùa tre’, pliât triên co thè mot câch toàn dieu, cân dôi và to chifc

giâo duc tre' hçjj li.

Câc yê'u tô' ành huông dén sûc khoè con nguòi có thè chia thành ha nhôm: yéu

tô di tniyén; môi truông tir nhiên; môi truông xà hôi.

Di truyên có ành hucmg toi câ'u truc, chûc nâng tàm - sinh li co thè. Nhiëu

câ thé có tinh di truyên rô rêt. Dua vào nhùng quy luât di truyên, nguôi ta dà

xây dimg mô hinh phât triên co thé và mô hinh phât triên bênh tât, tù dô cô câc

bien phâp phông trânh câc bênh tât hoàc câi tao nô. Nhùng tâc dông tù bên ngoài

cô thê làm thay dôi dâc tinh di truyên. Tuy nhiên, su biên dôi dô xây ra tuong

dôi châm.

Nhùng biê'n dôi cùa môi truông tu nhiên cùng ành huông tôi sûc khoé con

nguôi. Môi truông tu nhiên bao gôm dâ't, nuôc, không khi, ành sâng, khi hâu,...

Khi khi hâu thay dôi, tî lê mâc bênh cùng thay dôi. Cô nhùng bênh gap nhiëu vào

mua dông, trai lai, cô bênh lai gap nhiëu vào mùa hè. Cùng cô nhùng bênh à vùng

này diën biên nâng, nhung khi chuyên sang vùng khâc thi dièn bien nhe hon... Tâl

câ nhùng diëu dô cô lien quan tôi viêc phông chô'ng bênh tât và bâo vê sue khoé

cho con nguòi.

Môi truông xà hôi bao gôm: che dô chinh tri, su phât triên kinh té, diëu kièn

lao dông sân xuâ't, sinh hoat, nhà ô, phuong tien di lai, hoàn cành chien tranh và

hoà binh, su phât triên dân sô", phân bô' dân eu, trinh dô khoa hoc kî thuât... Ngoài

ra, câc yéu tô khâc nhu tâp quân, lô'i sô'ng (an uô'ng, vui chcri, giâi tri, phong tue,

ton giâo...) dêu cô ành huông truc tiép hoâc giân tiê'p tôi sûc khoé con nguôi.

Dôi vói tré em, quâ trinh phât triên cùa co thê tù khi con trong bung me dê'n

khi trucmg thành trài qua nhùng giai doan nhâ't dinh và chiù ành huông cùa câc tâc

dông khâc nhau cùa câc yê'u tó nói trên. Trong dô, câc yê'u tô' cô ành huông truc

tiê'p dê'n sûc khoè và su phât triên thê châ't cùa tré là: tuôi, tinh trang thé chât và

tinh thân cùa câc bà me khi mang thai; môi truông sô'ng cùa trè nhô, chê' dô dinh

duùng cùa cliung, su chaiu sôc sütc klioé, diëu kiÇn giâo duc, vui cliui, giâi ni, sinli

hoat vê sinh câ nhân... Do dô, Vê sinh tré em cân phâi nghiên cûu câc biên phâp

nhàm khâc phuc nhùng ành huông xâ'u cùa môi truông và phât triên câc yéu tô' cô ành

huông tich eue dê'n sûc khoè và su phât triên cùa trè.

Tât cà câc yéu tô' trên dêu là dô'i tuong cùa Vê sinh trè em.

1.2. Nhiêm vu cùa Vê sinh tré em

Dê dat duoc mue dich bâo vê và cùng cô' sûc khoé cùa trè, phât triên cd thê

môt câch toàn diên và cân dô'i, Vê sinh tré em cân phâi giài quyê't nhùng nhiêm vu

eu thê sau dây:

— Nghiên cûu duc diéni p hât tr i en cùa tre à câc g ia i dotin lûa tu ô i: dâc diêm

sinh li, bçnh li, quy luàt phât trien thé châ't cùa trè à câc giai doan lira tuôi... Tir dô,

sê dua ra cäc biên phâp châm soc và giâo duc tré phù hçrp.

— Nghiên cûu n lu d ig t r i tliû c c a b a n vê Vê s itili hoc: vi sinh vât, dich tê hoc,

miên dich hoc, ki sinh trùng... Trên co sà câc kiê'n thûc này, sê xâc dinh câc bien

phâp phông chô'ng bênh cho tré em ò câc lûa tuôi và trong câc môi trucrng sô'ng

khâc nhau.

— Nghiên ci'ru vê sinh a ie cet qiuin và hé cct quan cùa cct thé: vê sinh hê thân

kinh, vê sinh da, vê sinh mât, vê sinh co quan hô hâ'p và hong, vê sinh co quan tiêu

hoâ và bài tiét.

— Nghiên cûu nhüng co sà vê sinh trong nuôi diidng tre nhà: nhu câu

dinh duông cùa tré nhó, tô chûc dinh duông hçrp li cho tré cr câc lûa tuôi, vê sinh

thuc phâm...

— Nghiên cûu vâ'n dé vê sinh trong giâo duc th ê châ't, bao gom: vê sinh trong

quâ trînh tô chûc cho tré luyên tâp, giâo duc tu thé cho tré và rèn luyên co thé cho

tré bàng câc yê'u tô' tu nhiên (rèn luyên bâng không khi, rèn luyên bàng nuoc, rèn

luyên bàng ânh nàng Mât Trcri).

— Nghiên cûu vê sinh quàn âo cho tre’ ein: làm rô khâi niêm vê sinh quân âo,

nhüng yêu câu vê vê sinh quân âo và to chûc vê sinh quân âo cho trè à câc lûa tuôi.

— Nghiên cûu viêc giâo duc vê sinh elio tre em: giâo duc thôi quen vê sinh cho

tré em, tuyên truyên giâo duc vê sinh trong gia dinh và nhà trucrng...

— Nghiên cûu vâ'n dé vê sinh m ôi tritò li g: vê sinh không khi, vê sinh nuôc, vê

sinh mât dâ't, vê sinh trucrng mâm non.

2. Nhûmg co sô khoa hoc cüa Vê sinh trè em

Dé giai quyê't câc nhiêm vu trên, Vê sinh tré em dâ dira trên thành tuu nghiên

cûu cùa câc bô mon khoa hoc cô liên quan.

2.1. Casàphwang phâp luân cùa Vêsinh tréem

Dê dinh huong cho viêc nghiên cûu quâ trînh châm soc và giâo duc trè em, bô

môn “Vê sinh tré em” dâ dira trên quan diém duy vât vê su hlnh thành con nguòi

và môi quan hê cùa con ngueri vói môi truông sô'ng. Trong dô, nhüng luân diêm

quan trong nhu: su thô'ng nhâ't giûa câc co quan trong co thé và giùa co thé vói

môi trucrng; vai trô cùa câc diêu kiên xà hôi dô'i vói su phât trién con nguòi... có y

nghïa dâc biêt quan trong dô'i vói viêc giài quyê't câc nhiêm vu nghiên cûu cùa

“Vê sinh trè em”.

9

a. S u thong nhát hoat dong cita các co quan trong co thé và giüa co thé vói

môi truàng

Quan niêm duy vât cho râng, thiên nhiên là mot khô'i thô'ng nhâ't, trong dô, tâ't

câ moi su viêc dèu liên hê chat che vói nhau và ánh huông lân nhau. Trong thiên

nhiên không hë cô su tînh tai, mà trái lai luôn luôn cô su thay dôi. Su sô'ng là mot

kiëu vân chuyën cùa vât châ't. Chúng ta sô'ng trong mot tinh thê', mot hoàn cânh

luôn luôn thay doi. Môi lúe, trong dôi sô'ng cùa chúng ta, chiu tâc dông cùa nhiëu

loai kich thich nhu tiê'ng dông, ánh sáng, giô, khi hâu, thôi tiê't... Co thê’ dông vât

chï cô the chiu dung các kich thich trong mot giói han nhâ't dinh. Nê'u kich thich

quà mue, co thê’ së phàn úng lai bàng mot quà trinh bênh li.

Phât triën quan diém duy vât này, I.M. Sêchênôp, Paplôp và các hoc trô cüa ho

dâ dua ra quan niêm cho râng, co thé là mot khô'i thô'ng nhâ't, trong dô, moi bô

phân cô liên quan mât thiê't vói nhau và toàn bô co thê thô'ng nhâ't vói ngoai cânh.

Nhâ'n manh y nghïa cùa môi trucmg, ho dà chi rô rang, trong dinh nghla vê sinh

vât, mà không nôi dê'n môi truóng sô'ng cùa nô là chua dù. Khi môi truóng thay

dôi thi co thé phài cô nhùng thay dôi, nhüng phàn úng cho phù hçrp vói su thay dôi

cùa môi truóng, nê'u không co thê’ së không tôn tai duoc. Khâ nàng này cùa co thé

goi là su thich nghi - dây là mot quy luât co bân cùa su sô'ng.

Nhu vây, co thé dông vât, cüng nhu con nguôi, muô'n sinh tôn và phât triën

phài cô môi truóng. Môi truóng xung quanh luôn thay dôi và dua dê'n co thé chúng

ta vô vàn kich thich. Co thé muô'n thich úng vói môi truóng dé sinh tôn và phât

triën phái cô dù khà nàng thu nhân tâ't cá các kich thich dô, phân tich nô và cô

nhüng phàn úng kip theri. Tuy nhiên, tun g co quan riêng lé không thé làm duoc

viêc này mà cân cô su tham gia thô'ng nhâ't cùa toàn bô co thé duôi su chï dao cùa

hê thân kinh. Môi khi cô su biê'n dôi cùa môi truóng, các bô phân càm thu thu

nhân các kich thich dô dua vë dai nào. O dây diën ra quà trïnh phàn tich - tông

hop, rôi truyën mênh lênh phàn úng. Vi du: môt ngon lùa cham vào tay, tay ta co

la i. S u c o lu i d ô k h ô n g p h à i là m ô t d ô n g tac tu p liât c ü a tay , m ù lù sir thi h à u h

mênh lênh cùa dai nào.

Nhu vây, co thé hoat dông trong môi truóng cùa nó vói mot co câ'u tô chûc

hoàn chinh. Môi bô phân không thé thuc hiên duoc chûc phân cùa nô nê'u không

nhân duoc môt mênh lênh tù trung ucmg thân kinh, là noi xù li moi kich thich tù

môi truóng.

Co thê’ muô'n hoat dông và phât triën duoc, không nhüng các bô phân trong co

thé phài thô'ng nhâ't vói nhau, mà giüa các bô phân cùa co thé vói ngoai cânh cüng

phài thô'ng nhâ't vói nhau. Hay nôi cách khâc, co thê phài thich úng mau le vói ngoai

cânh, phài làm thé nào dé bên trong co thé luôn phù hop vói yêu câu cùa ngoai cânh.

10

Tir klii ra dòri, dúa tré dà ó trong mòi truòng song meri, vói nhfmg diêu kièn

song hoàn toàn khác xa so vói mòi truòng song trong bung me. Co thè tré nhân tàc

dóng cùa mòi truòng ben ngoài thóng qua càc co quan càm giàc và he thàn kinh.

Tir dó, co thè tré tiê'p nhân dirçrc tâ't câ moi bien dói xày ra ó bèn trong và bèn

ngoài phàn t'mg lai mot cách tich circ vói nhùng bien dói dó, làm thay dói quan he

cùa co thè vói mòi truòng.

Hé thàn kinh thóng nhà't hoat dóng cùa càc co quan khác nhau trong co thè và

dièu chinh hoat dóng cùa chùng, làm cho hoat dóng cùa càc co quan trong co thè

thich nghi vói nhQng dieu kièn thay dói cùa mòi truòng bèn ngoài trong tìrng thòi

dièm cu thè, cùng nhu trong suót cuóc dói.

Tuy nhièn, dói vói tré ó lúra tuói màm non, he thàn kinh nói riéng, càc he co

quan trong co thè nói chung chua hoàn thièn vè cau tao và chiíc náng. Do vây,

khà näng hoat dóng cùa hê thân kinh tré con kém. Nhùng tâc dông cùa môi

truòng bèn ngoài không thich hçrp có thè ânh hiróng dén hoat dông bình thuông

cùa hê thân kinh ó tré nhó, làm klm hàm sir phát trien hoâc làm rói loan chiíc

näng cùa nó. Dóng thòi, kinh nghiêm sóng cùa tré con it nèn càc nhà giáo duc

cân hô tro quá trình thich nghi cùa tré bang các bien pháp chäm sóc và giáo duc

phù hçrp vói khâ näng cùa tré nhó. NghTa là, cân phâi câi tao mòi truòng sóng

thich hop vói kliä näng cùa tré và tao dièu kièn cho tré có thè chù dóng trong

vièc thich nghi vói mòi truòng.

/>. Vai trò quan trong cùa diéu kièn xà hòi dói vói su phát trién co thè

Quan dièm cùa C. Mac vê bân chát xà hòi cùa con nguói ra dòi dà làm dào lòn

tàt cà nhùng quan nièm vè con nguòi truóc dó và là tu tuòng chi dao sir nghièn

ciiu, hoat dòng cùa càc nhà khoa hoc tir nhièn, xà hòi, trong dó có giáo duc. Tiê'p

thu tâ't câ các quan diém duy vât cùa nhân loai vè con nguòi và bân châ't nguòi,

C. Mac khâng dinh ràng, con nguòi là mot thirc thé tu nliiên, mot thuc thé sinh vât

do qua trình bien dôi cùa hoàn cânh tu nhiên và hoàn cânh xâ hôi tao ra. Khi nói

"hoan cânh tao ra cun nguoi" co nghia la eau phài lliua nhan cou nguói là khàch

thé cùa hoàn cânh thay dôi. Song “bân châ't con nguói là tông hoà các mô'i quan hê

xâ hôi”. VI vây, các yê'u tô' xà hôi, các quan hê xâ hôi là yê'u tó chi phô'i, nhân to

quyê't dinh quá trình hinh thành bân châ't con nguòi.

Mat khác, C. Mác lai khäng dinh, hoàn cânh tao ra con nguòi, trong chìmg

mire con nguòi tao ra hoàn cânh, nghia là câi hoàn cânh tao ra con nguòi à'y cùng

chinh do con nguòi dà tao ra. Rò ràng, con nguòi khóng nhfmg là sàn phàn cùa xà

hòi mà con tich eue câi tao hoàn cânh và hoàn thiên bân thân vê moi mât. Vi vây,

con nguòi vira là khách thé, vira là chù thè cùa quá trình phát trién tu nhièn, xà hòi,

gióng nói và môi cà thè. Theo C. Mác, trong quá trình hình thành nhân cách,

11

diéu kién quyét dinh lä hoat dóng thirc tién, hoat dóng lao dóng va hoat dóng

xä hói. Hoat dóng lao dóng va xa hói vüa la diéu kién dé hinh thänh nhán cách,

vüa la thuóc do, dánh giá tính chü thé cüa mói cá nhän.

Luán dé cüa C. Mác ve bán chá't xä hói cüa con nguói la co so dé các nhá giáo

duc hiéu ró bán chát, dóng lüc, các quy luát cüa quá trinh giáo duc, day hoc.

C. Mác da vü trang cho nhän loai vü khí tu tuóng, giái phóng con nguói va y thúc

con nguói ra khói su trói buóc cüa thé giái quan, nhän sinh quan duy täm, siéu

hinh dé con nguói vuon lén lam chü xa hói, lam chü trong quá trinh phát trién cüa

mói cá thé vói tu cách la chü thé tích cuc cüa hoan cánh só'ng.

Su phát trién thé chát, tinh trang súc khoé cüa con nguói phu thuóc rát nhiéu

vao các diéu kién xa hói nhu: müc só'ng, diéu kién sinh hoat, lao dóng, ve sinh...

vä däc biét la diéu kién giáo duc.

Dó'i vói tré nhó, các diéu kién xä hói cang có y nghla quan trong dó'i vói su

phát trién co thé cüa chúng. Do các co quan va hé co quan trong co thé tré dang

phát trién va chua hoan thién, tré cán duoc tao diéu kién tó't nhát ve dinh ducrng,

sinh hoat va vé sinh cá nhän, giáo duc... Dóng thói, thóng qua viéc tó chüc các

hoat dóng vüa süc, há'p dán cho tré trong quá trinh só'ng, tré duoc hoá minh vao

mói trüóng tu nhién, xa hói dé dán täp läm chü cuóc só'ng, lam chü quá trinh phát

trién cüa chính bán thän vói tu cách la chü thé tích cuc cüa hoan cánh só'ng.

2.2. Co só tu nhién cúa Ve sinh tré em

Các ket quá nghién cúu vé giái pháu va sinh lí lüa tuói la co só quan trong dé

nghién cúu va giái quyé't các vä'n dé cüa vé sinh tré em. Giüa tré em va nguói lón

có su khác biét vé cá'u tao va chúc náng cüa tüng co quan riéng biét trong co thé.

Nhüng däc diém dó thay dói o các giai doan lúa tuói. Su hiéu biét vé däc diém giái

phäu va sinh lí lúa tuói rá't quan trong dó'i vói các nhä giáo duc. Bói vi, viéc báo vé

súc khoé, tó chúc các hoat dóng cüa tré hop lí, hoan thién su phát trién thé chá't chi

en diroc vori nhírng kién thúc chính xác vé cáu tao va chúc náng CO thé , däc tnrng

cho mót lúa tuói cu thé nao dó má thói. Chính vi thé' má nhá giáo duc hoc tién bói

N.K. Crupxcaia dá nói: “Diéu dáu tién má nhá giáo duc cán phái biét la cáu tao va

dói só'ng thán thé con nguói - dó lá giái pháu vá sinh lí hoc vé thän thé con nguói

va su phát trién cüa nó. Thiéu diéu dó, khóng thé la nhá giáo duc, khóng thé lam

cho dúa tré phát trién mót cách dúng dán dugc”(1).

Vi du: Néu hiéu ro dác diém phát trién co quan tiéu hoá cüa tré o các giai

doan lúa tuói sé có co só dé xác dinh phuong pháp tó chúc büa an hop lí cho tré,

111 N.K. Crupxcaia. T uyeii tüp các tile p h a m sitphgm . Täp 5. M. 1959. Trang 596.

12

tao diéu kién cho hé tiéu hoá phát trien tot va táng cuóng trang thái chung cúa

co thé.

- Dó'i vori tré bú me (truóc 1 tuói), thúrc án duy nhát phü hgp vói tré la siia me

va có bien pháp tó chúc cho tré án bó sung kip thói váo tháng thir 4 tró lén.

- Dói veri tré lúra tuói nhá tré (1 - 3 tuói): dua tren múc dó truóng thánh cüa hé

tiéu hoá (su phát trién ráng süa, su phát trién cúa men tiéu hoá ngáy cáng táng va

su tiét dich táp trung hon...) có thé thuc hién su luán chuyén che dó án nhiéu lán

trong giai doan náy: tir án bót den án cháo rói án com nát, ccrm thuóng... Mac dü

váy, su luán chuyén che dó án cho tré phái tié'n hánh thán trong, tu tu dua trén khá

náng tié'p nhán thúc án thuc té' cúa ccr thé tüng tré (các cách che' bien mcri, viéc bó

sung các thuc phám mói, luong thúrc án dua váo ccr thé tré mói búa...).

- Dó'i vói tré lúa tuói máu giáo ( 3 - 6 tuói): cung vói su hoán thién dán cúa hé

tiéu hoá, có thé tó chúrc búa án cho tré vói các loai thuc phám phong phú hon

nhám dám báo cung cáp các chá't cán thié't cho ca thé tré; ché bién thúc án da dang

dé tao ra su ngon miéng ó tré. Nhó dó, co thé tré dat duge su táng truóng va phát

trién tó't.

2.3. C a s ó tám li vá giáo duc cúa Vé sinh tré em

Vé sinh tré em nhát thié't phái dua trén các két quá nghién cúu vé tám lí hoc vá

giáo duc hoc.

Viéc chám sóc súc khoé cho tré khóng nhírng cán có các kién thúc vé dác

diém cá'u tao vá chúc náng hoat dóng cúa các co quan trong co thé, má con phái

hiéu duge dác diém tám lí cúa tré o lúa tuói náy. Chúng ta bié't ráng, các co quan

trong co thé tré hoat dóng thóng nhát duói su diéu khién cúa hé thán kinh, trong

khi dó, nhúng tác dóng vé tám lí lai có ánh huómg dáng ké den hiéu quá hoat dóng

cúa nó. Do váy, hiéu quá các hoat dóng cúa tré sé thá'p né'u viéc tó chúc các hoat

dóng khóng phú hgp vói dác diém tám lí cúa tré (dác biét la trang thái xúc cám,

tinh cám o tré). Ngugc lai. hiéu quá hoat dóng cúa tré se cao né'u viéc tó chúc các

hoat dóng phú hgp vói dác diém tám lí cúa tré, tao ra su húng thú, phán khoi ór tré,

lám tích cuc hoá hoat dóng cúa các té' báo thán kinh, táng cudng hoat dóng cúa nó.

Trong truóng hgp náy, viéc diéu khién cúa hé thán kinh sé nhanh hem, nhay hon,

tié't kiém hon vá hiéu quá hcm...

Nhüng hiéu bié't vé tám lí tré con tao diéu kién cho giáo vién có thé tó chúc

các hoat dóng giúp tré thích nghi dán vói mói truóng tu nhién, xa hói xung quanh.

Nhüng ánh huóng xáu cúa mói truóng bén ngoái sé giám di trong diéu kién tré

cám tháy thoái mái, dé chiu, hoat dóng mót cách tích cuc vá tu nguyén. Ngugc lai,

ánh huórng xáu cüa mói truóng se táng lén né'u tré khóng duge thoái mái hay khó chiu,

13